Жанұяны жоспарлау және контрацепция: әдістер, принциптер және бедеулікті бағалау

С. Ж. Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық Медицина Университеті Кафедра:Қоғамдық денсаулық сақтау

Тақырыбы:Жанұя денсаулығы

Курс:4

Факультет:МПД

Тобы:404-2

Орындаған:Бопеева А

Қабылдаған:Абдразакова С. У

Жанұяны жоспарлау (ДСҰ) бірнеше міндеттердің шешіміне алып келетін шаралар кешені:

Қаламаған жүктілікті болдырмау;

Тек қалаулы баланы дүниеге әкелу;

Ата-анасы жасына байланысты баланы туылу уақытын қадағалау;

Жүктіліктің арасындағы интервалды реттеу;

Жанұядағы бала санын реттеу.

Жанұяны жоспарлаудың 5 принциптері:

18 жасқа дейінгі жүктіліктің алдын алу;

35 жастан асқан әйелдердегі жүктіліктің алдын алу;

Интергенетикалық интервалдың 2 жылдан кем болмауы;

Көп босанғандарды қауіп тобына бөліп қарастыру, алдын алу шараларын жүргізу;

ЭГА бар әйелдерді сауықтыру, жүктілікке қарсы көрсетулер болса жүктіліктің алдын алу

Контрацепциялық заттардың жіктелуі:

Дәстүрлі әдістер:

Тосқауылдық (немесе механикалық) ;

Спермицидтер (немесе химиялық) ;

Ритмдік (немесе биологиялық) ;

Жыныстық қатынасты үзу.

2. Қазіргі кездегі әдістер:

Жатырішілік контрацепция;

Гормональды контрацепция.

3. Ерікті хирургиялық стерилизация.

4. Лактациялық аменорея әдістері

Перл индексі (Жүктілік коэффициенті, R)

жүкті болғандар саны×1200

R =

бақылау уақыты (аймен)

Бұл көрсеткіш бір жыл ішінде белгілі бір контрацецпциялық затты қолданған 100 әйелдің арасында жүкті болғандар санын көрсетеді:

Перл индексі төмен болған сайын, контрацепциялық заттардың нәтижелілігі жоғары болып саналады.

Контрацепцияның тосқауылдық әдістері:

Контрацепцияның тосқауылдық әдістері жатыр қуысына шәуһеттің түсуіне кедергі жасай отырып, ұрықтанудан сақтауға мүмкіншілік береді.

Контрацепцияның тосқауылдық әдістері:

Презервативтер: жыныс жолдары арқылы жұғатын аурулардан қорғайды; медициналық қарсы көрсеткіштер жоқ; көбіне рецептсіз беріледі, қол жетімді.

Жатыр мойнының қалпақшалары;

Диафрагмалар - бұл резенкелік күмбез,

жатыр мойнына бекітеді, қынап ішінде

тосқауыл қалыптасады;

Губкалар.

Спермицидтер (химиялық әдіс)

Перл индексі = 25-30

Бірнеше секундтар ішінде

сперматозоидтарды бұзады

(2 минуттан артық емес)

Жатыр мойны деңгейінде тосқауыл түзеді;

Цервикалдық шырышты өзгертеді,

сперматозоидтардың жылжуына

кедергі жасайды

Ритмдік (биологиялық әдіс)

Менструалдық циклдың физиологиялық белгілері фертилдік (ұрықтануға мүмкін кезең) және инфертилдік емес (ұрықтану мүмкіншілігі аз кезең) фазаларын бақылауға негізделген.

Принциптері:

Овуляция менструалдық циклдың 14-16 -шы күндері жүреді (ол тек әйелдің менструалдық циклы ретті болған жағдайда ғана) ;

Ұрық жұмыртқасы овуляциядан кейін 24-48 сағат ішінде тіршілігін сақтайды;

Сперматозоидтардың әйел ағзасында тіршілік ету қабілеті 7-8 күн.

Ритмдік әдістердің түрлері:

Күнтізбелік (Ogino - Knaus әдісі) ;

Температуралық;

Цервикалдық ( Биллинг әдісі) ;

Симптомо-термалдық (мультикомпоненттік) .

Күнтізбелік әдіс (Огино-Кнаус әдісі)

Жыныстық қатынасқа түсудің қауіпсіз кезеңін анықтау үшін соңғы 6 ай ішінде ең ұзақ және ең қысқа менструалдық циклды анықтауы керек.

Ұрықтану мүмкін болатын бірінші күн:

- қалыпты менструалдық циклдың соңғы күнінен 18 күнді алып тастау керек

Ұрықтану мүмкін болатын соңғы күн :

- қалыпты менструалдық циклдың соңғы күнінен 11 күнді алып тастау керек

Базалдық температура әдісі

Дененің базалдық температурасы - таңертең оянғаннан кейін толық тыныштық жағдайда төсектен тұрмай және тамақтанбастан бұрын дене қызуын өлшейді. Менструалдық циклдың фолликулярлық фазасында базалдық температурасы 37 °С-тан төмен

овуляция алдында 0, 1-0, 2 °С -қа төмендейді,

лютеиндік фазада 8-10 күн көлемінде температура 37 °С-тан жоғарылайды.

Жатырішілік серіппе(ЖІС)

Жатырішілік серіппенің қазіргі кездегі жіктелуі:

Инерттік (немесе бейтарап) ;

Дәрілік, құрамында мыс және гестаген бар

Құрамында мыс бар ЖІС

Құрамында гормон бар ЖІС

TCu-380A

Multiload-375

ЛНГ-ВМС

Қазіргі кезде қолданылатын ЖІС үш түрі

ЖІС әсер ету механизмі:

Теориялар:

Мыс иондарының спермато - овотоксикалық әсер етуі;

Түсік түсіруге әсер ететін - ЖІС ПГ синтезін жоғарылатады, миометрийдің тонусын күшейтеді;

Жатыр түтіктерінің перистальтикасын күшейту;

Асептикалық қабыну;

Эндометрийдің функционалдық белсенділігін тежеу.

ЖІС енгізу уақыты:

ЖІС - ні менструалдық цикл кезінде енгізеді, әйелде аз мөлшерде қан ағу болады, мазасыздық байқалмайды.

Әрбір етеккірдің соңында серіппенің орнында тұрғандығына көз жеткізу үшін жіптерді тексеру қажет!

Қосарланған әдіске жатады

Таблеткалар - күнделікті қабылдау

Инъекциялар - ай сайын енгізу

Пластырь - ай сайын қолдану

Қынаптық сақина -

ай сайын қолдану.

Қосарланған оральдық контрацепциялар (ҚОК) Бұл гормоналдық контрацепцияның кеңінен тараған түрі.

Mirena (ЖІС) емдік мақсатта қолданылады

Ауру сезімді өтетін етеккір кезінде;

Толғақ тәрізді ауру сезімінде;

Қан кету анемияда;

Эндометриоз кезінде;

Жатыр фибромиомасында;

Эндометрийдің гиперплазиясында;

Менопауза кезеңінде - эстрогендік терапияда прогестагеннің көзі ретінде.

Шұғыл контрацепция

БДҰ ұсынған шұғыл контрацепция әдісі қорғалмаған немесе тұрақсыз жыныстық қатынастан кейін қаламаған жүктіліктің алдын - алу үшін қолданылады

Бұндай контрацептивтер кейде «келесі таңның таблеткалары« деп аталады.

Шұғыл контрацепцияның түрлері (ШК)

Прогестаген құрамды препараттар

(Постинор- 72 сағат ішінде-0, 75 мг, 0, 75 әрбір 12 сағат сайын)

Қосарланған эстроген/прогестаген құрамды препараттар

(Диане 35, силест 2 т. жыныстық қатынастан кейін және 2 т. 12 сағаттан кейін)

Мыс құрамды ЖІС (5 күн ішінде)

Даназол ( үш мөлшерді 400 мг-нан әрбір 12 сағат сайын)

Мифепристон ( RU- 486) -прогестерон антагонисті, жүктіліктің ерте мерзімінде үзу мақсатында қолданылады.

Жанама әсері: лоқсу, құсу, ретсіз жатырішілік қан кету, сүт безіндегі ауру сезімі, бас ауруы және бас айналуы.

Ерікті хирургиялық стерилизация

Стерилизация - сперматозоидттар мен аналық жасушаның қосылуының алдын алу үшін шәуһеттің өту жолдарын (vasa deferentia) немесе жатыр түтігін (фаллопиев түтігі) бөгейді.

Стерилизацияға көрсеткіштер:

Ауыр экстрагениталдық патологияда;

Басқа контрацепция әдістерін қолдану мүмкін болмаған жағдайда;

Әйелдің қалауы бойынша.

Әйел адамдардың стерилизациясы

Хирургиялық жолмен жүзеге асады

Фаллопиев түтігі

Аналық без

Лактациялық аменорея әдісі

Босанғаннан кейін 6 ай бойы емшекпен емізу

Бала тек ана сүтімен ғана қоректенетін болса;

Емізу арасы түнгі мезгілде және ұзақтығы 6 сағаттан аспауы тиіс;

Аменорея кезінде;

6 ай бойы тұрақты емізу.

Емізуге байланысты контрацепциялық әдіс,

Ана сүтін емген бала

Пролактин

ГРГ тежейді

Овуляция болмайды

Notes: Active suckling brings about the biological actions necessary to suppress ovulation. A baby's suckling stimulates the nipple, which gives a signal to the mother's hypothalamus- the region of the brain that secretes hormones. The hypothalamus then releases the hormone prolactin, which stimulates milk production. Prolactin also blocks the release of the gonadotropin-releasing hormone (GnRH), which is one of the hormones that promotes ovulation (146, 220) . When the baby's suckling falls below a certain frequency and intensity, GnRH and other hormones that promote ovulation are no longer blocked, and menstrual cycles-and thus fertility-soon resume (147) .

НоваРинг - механизм действия

Ежедневно выделяется :

15 мкг этинилэстрадиола

120 мкг этоногестрела

Механизм действия:

Подавление овуляции

Оболочка кольца состоит из

специального гипоалергенного материала,

Который называется этинилвинилацетат

(EVA)

Notes: Ежедневно при использовании кольца выделяется одно и тоже количество гормонов -15 мкг этинилэстрадиола и 120 мкг этоногестрела (первичный активный метаболит высокоселективного прогестагена дезогестрела) . Оболочка кольца состоит из гипоаллергенного материала этинилвинилацетата (ЭВА), который широко используется в медицинской практике для изготовления различных имплантов. Гормоны, выделяющиеся из кольца поступают в кровь и по механизму обратной связи подавляют овуляцию, обеспечивая тем самым высокую контрацептивную эффективность.