ЗАТ ҰЛПА

Сабақтын тақырыбы:

Организмнің ішкі ортасы

және оның маңызы

Білімділік: Организмнің ішкі ортасы және организмнің өздік

қорғаныш механизмдері туралы түсінік беру

Оқытудың жаңа элементтерін пайдаланып,

оқушы белсенділігін арттыру. Оқушылардың

іс-әрекетін басқару арқылы ой таласын

туғызу, оқу материалдарының мазмұнын

өмірмен байланыстыру арқылы оқушылардың

білім-біліктігін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушы бойына ұлттық рухты сіңіріп, өз

ұлтының әдет-ғұрпын, салт-санасын

құрметтеуге тәрбиелу.

Плакаттар, сандар тізімі, интерактивті тақта,

компютер, тірек-сызба, кестелер, адам қанының

микропреператтары

Дамытушылық:

Көрнекіліктер:

Сабақтың мақсаты:

Тірек - қимыл жүйесі

1-13 тізімінен І-IХ сұрақтарына дұрыс жауапты тауып, оларды белгілеңіздер:

1. Табан сүйектері 8. Төбе сүйегі

2. Балтыр сүйектері 9. Жауырын

3. Білек сүйектері 10. Сан сүйегі

4. Маңдай сүйектері 11. Алақан сүйегі

5. Бұғана сүйегі 12. Жамбас сүйегі

6. Иық сүйектері 13. Төс

7. Қабырғалар

І. Аяқ қаңқасын қандай сүйектер құрайды?

ІІ. Иық буынын қандай сүйектер құрайды?

ІІІ. Қандай сүйектер ұзын, түтікті сүйектер болып келеді?

IV. Бас сүйегінің ми сүйегіне не жатады?

V. Иық белдеуін қандай сүйектер құрайды?

VI. Жамбас-сан буынын құрайтын сүйектерді атаңдар?

VII. Ең жалпақ болып келетін сүйекті атаңдар?

VIII. Кеуде қуысына не жатады?

IX. Қолдың қаңқасын құрайтын сүйектерді атаңдар?

«Кім тапқыр?»

Дұрыс жауабы:

I. 1, 2, 10

II. 6

III. 2, 3, 10

IV. 4, 8

V. 5, 9

VI. 9, 10

VII. 9, 10, 12

VIII. 7, 13

IX. 3, 11

Дұрыс сөйлемдерді табыңдар:

Бұлшық еттер біздің организміміздің енжар бөлігі - қаңқаны қимыл-қозғалысқа келтіреді.

Адамда 600-ден астам қаңқа сүйектері және 200-ден астам қаңқа бұлшық еттері болады.

Жүрек-бірыңғай салалы бұлшық еттерден тұрады.

Көлденең жолақты бұлшық еттер көлденең жолақты талшықтардан тұрады.

Бұлшық еттерді орналасуына қарай: бас, мойын, және аяқ-қол бұлшық еттері деп бөледі.

Бас бұлшық еттеріне мимикалық және шайнау бұлшық еттері жатады.

Мимикалық бұлшық еттер бетке белгілі бір көрініс мимика береді.

Мазмұнын айту

Бұлшық еттер. Бұлшық ет типтері, құрылысы мен маңызы

Бұлшық еттердің жұмысы,

бұлшық ет қозғалысының

реттелуі

Организмнің ішкі ортасы

Ұлпа сұйықтығы

қан

лимфа

КАПИЛЛИЯР

ОТТЕК, ҚОР. ЗАТ

ҰЛПА

СҰЙЫҚТЫҒЫ

ЖАСУША

ҚАЛД. ӨНІМ

Қан

Плазма

Қан жасушалары

Эритроциттер

Лейкоциттер

Тромбоциттер

Қан плазмасының

көлемі - 55-60%

Қан жасушалары - 45-40%

Қан қызметтері

тасымалдау

жылу реттеу

гуморальдық

қорғаныштық

гомеостатикалық

1928 жылы американдық

физиолог У. Кеннон.

Гомеостаз(гр. homoios-біркелкі,

stasis- қозғалмайтын, жай күй)

Лимфа

су

Нәруыз

2 есе аз

лимфоцит

Лимфа түйіндері

Ұлпа сұйықтығы залалсыздандырылады,

сүзіледі

Минералды тұздар, майлар,

глюкоза

Қан

Лимфа

Ұлпа сұйықтығы

1. «Қан-дәнекер ұлпа». Қан-өмір сыйлаушы» дегенді

қалай түсінесіз?

2. «Адам денсаулығы қанның құрамын зерттеу

арқылы анықталады» дегенді қалай түсінесіз?

3. Қан арқылы берілетін ауруларды білесіз бе?

4. Адам “жүрексіз” өмір сүре ала ма?

5. Қазақ жеті атадан қыз алмаған, оның сыры неде?

Проблемалық сұрақтар:

Жауаптары.

1. Қан болмаса тіршілік болмайды. Ол денемізге қоректік

затты, оттекті тасымалдайды, керексіз заттарды сыртқа

шығарады.

2. Қанды тексергенде қан жасушаларының мөлшері анықталады.

Мөлшері сәйкес келсе, адам денсаулығы жақсы екені

байқалады. Мысалы эритроцит көбейсе, эритроцитоз байқалады.

3. Қан арқылы таралатын аурулар: туберкулез, кант диабеті,

психикалық аурулар, гемофилия, казіргі кезде байкалып отырған

ЖИТС ауруы.

4. Адам жүрексіз өмір сүре алмайды. Себебі, жүрек кан айналымын

реттейді.

Қазақ халқында «жеті атадан» бері кыз алуға тыйым салған,

аталары туыс, қандары жақын адамдар үйленсе, олардан туған

ұрпақ өмірге аурушаң, акыл есі кем, кемтар болып келеді.

Мағынаны тану

Қан

55-60%

40-45%

23 сек

5л

Қан

Сабақты бекіту

“Бес жолды өлең” стратегиясы

Зат есім - 1 сөз

Сын есім - 2 сөз

Етістік - 3 сөз

Тақырыпты ашатын сөз

тіркестері - сөйлем - 4 сөз

5. Тақырыптың синонимі

Лимфа

Ақшыл, сарғыш

Тасымалдайда, ағады,

қорғайды

4. Ағзаны бөгде заттардан

қорғайды

5. Лимфа ішкі орта

Есептерді шешіңдер:

Боксшының салмағы - 85кг, қанының меншікті салмағы- 1, 9061г/см3. Боксшы организміндегі қанның жалпы көлемін есептеңдер. Спортшыларда дене салмағының 8% -ына жуығы қанның үлесіне тиеді.

(Жауабы: 6л 409 мл)

2. Егер науқас адамның оттектік сыйымдылығы 14, 5% -ға тең болса, оның қанындағы гемоглобиннің мөлшері нешеге тең болатынын анықтаңдар.

(Жауабы: 10, 8%)