Сәулет өнері

Сабақтың тақырыбы: Сәулет ескерткіштері.

Сабақтың мақсаты:

Жалпы сәулет өнері туралы түсінік бере отырып Қазақстандағы орта ғасырлардағы сәулет өнерінің дамуы, тарихи ерекшелігі жайында мәліметтерді ұғындыру.

1. Алғашқы адамдар мекені.

Үңгір- лашық-күрке

↓

Үй салу өнері жетілді

↓

Тұрғын үйлер, мазарлар, кесенелер

↓

Адам баласының үй салу саласындағы

тәжірибесін зерттейтін ғылым “архитектура”

қазақша “сәулет өнері“ деп аталады.

Бұл-үйлерді, құрылыстарды жобалау, салу деген сөз.

ежелгі адамдардың баспанасы үңгір

Қазақстан жерінен ежелгі заманның құрылыстары көп табылған. соның қатарында адамдар тұратын мекенжайлар. Бірі жер бетінде салынса, екіншісі жерді қазып жасаған жеркепе немесе жертөле болған.

Киіз үйдің алғашқы нұсқасы қола дәуірінде жасалды. ол замандағы тұрғын үйдің көне үлгісінің бірі-күймелі арба немесе үстіне киіз үй орнатылған арба болды.

Киіз үй ата-бабаларымыздың басты баспанасы. Ғасырлар бойы көшпелі тұрмыс тәжірибесінен туған қазақтың киіз үйі-оны қастерлеп ұстаған, киелі тұтқан тұрағы, мекені, баспанасы, мақтанышы болған. Киіз үй баспана ғана емес, сәулет, құрылыс, қолөнер жетістігінің тамаша үлгісі болып табылады.

Шаңырақ-қазақ халқы үшін ерекше қасиетті ұғым. Шаңырақ-отбасындағы амандық, береке-бірлік, тату өмір қоршаған орта, әлемдіқ сәулет өнерінің тамаша үлгісі, ортақ отанымыздағы тыныштық, тұрақтылық, беріктілік ұғымдарымен байланысты.

Киіз үйдің ішкі көрінісі

Орта ғасырларда Қазақстан жерінде сарай, мешіт, кесене, керуен сарайлары сияқты құрылыстар көп салынған. Кейбір ескерткіш құрылыстар атақты адамдарға арнап ерекше үлгіде салынған.

Бабаджа қатын кесенесі

Орта ғасырлардағы сәулет ескерткіштері. Айша бибі кесенесі Қарахынның ғашығына тұрғызған. Тараз қаласынан 18 шақырым жерде орналасқан. Жалпы ауданы 49, 5 шаршы метр.

Қарахан кесенесі. Тараз қаласының маныңда орналасқан сырты кірпішпен қаланып әшекейленген.

Жошы хан кесенесі. Жошы(1187- 1227) Шыңғыс ханның үлкен ұлы, Алтын орданың негізін салушы. Жезқазған қаласынан 40 шақырым жерде Кеңгір өзенінің жағасында орналасқан.

Қожа Ахмет Йасауи кесенесі. Бұл кесене 1396-1404 жылдары салынған. Сол кездегі Орта Азия, Мауараннахр билеушісі Әмір Темірдің бұйрығымен тұрғызылған. Түркістан қаласында орналасқан. Құрылыстың биіктігі-40 метр. 35 бөлмеден тұрады.

Қожа Ахмет Йасауи кесенесіндегі тайқазан

Алаша хан кесенесі xiv-xv ғғ. сәулет өнері үлгісінде салынған ескерткіш. Қарағанды облысы, Қаракеңгір өзенінің оң жағасында орналасқан.

Карта бойынша жұмыс. Аталған кесенелердің орындарын көрсету. Алаша хан, Айша бибі, Карахан, Қожа Ахмет Йассауи.

Қазіргі заманғы сәулет ескерткіштері

Бейбітшілік және келісім сарайы

Ақ орда

«Нұр-Астана» мешіті

Хан шатыр

Алматыдағы бас мешіт

20 жыл ішіндегі тәуелсіздігіміздің ескерткіш “мәнгілік ел”

Металлургтер мәдениет сарайы

Қазақ драма театры

«Қазақстан» қонақ үйі

Қарағанды қаласындағы орталық мешіт

Кеншілер мәдениет сарайы

Бүгін өмір сүріп жатқан әсем де, көркем үйлерді салу үшін Елбасы ерекше көңіл бөлуде. Елордадағы әрбір құрылыс, әрбір жаңа көше, ғимарат-азаттық пен өскен өркеннің куәсі.

«Тарихи диктант» ойыны

Құрылыс, тұрғын үй салу өнеріндейді. Еңбек құралдары, шаруашылық түрлерінің көбейюіне байланысты адамдар біртіндепсалуды үйренді. Жерді қазып жасаған үйдідеп атайды. Қөшіп-қонған кезде түйеге артып жүруге, құрастыруғақолайлы еді.

Құрылыс салуға сапалы материалдарқолданған.

Қожа Ахмет Йасауи кесенесін қазақ халқы қасиеттіесебінде құрметтейді.