Сәулет өнері деген қандай өнер

Сыныбы: 7

Пәні: Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы

Пән мұғалімі: Жолымбетова О. С

Қазақстанның ХIV - XV ғасырлардағы

сәулет өнері.

Шымкент қаласының №79 орта мектебі

Мына тарихи даталарға сәйкес келетін тарихи оқиғаларды атаңдар.

1312-1342 ж. ж

1370 жылы

Мына тарихи даталарға сәйкес келетін тарихи оқиғаларды атаңдар.

1155 жылы

1348-1362 ж. ж

6 ай

Тарихи сынақ хат

Мәдениет түрлері мәдениет және мәдениет.

ХІІІ ғасырда шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар сусын берді дейді ол “”.

Ауыз әдебиетінде кең тараған ертегілер

ХIV-XV ғ Қазақстанда ру тайпаларының әдеби туындылары түрінде дамыды.

Аспаптық музыка туындылары деген күйлері белгілі.

Ағаштан жасалған ыдыс - аяқ түрлері

Зергерлік бұйымдар.

Зергер адам - зерлі адам .

3. Ер тоқым.

Рухани мәдениет

«Ойлан тап»

№

Аты - жөні

Еңбектері

Не айтылады?

Хорезми

“Хұсрау мен Шырын”

Дурбек

“Мухаббатнама”

Кутб

“Жүсіп - Зылиха”

Сабақтың тақырыбы:

Қазақстанның ХIV - XV ғасырлардағы сәулет өнері.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Қазақстанның ХIV - XV ғасырлардағы сәулет өнерін, қолданбалы өнер, архитектуралық құрылыс жүйелері туралы білімдерін арттыру.

Дамытушылық: Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, өз бетімен жұмыс жасауға дағдыландыру, ойлау, іскерлік қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушы санасына туған халқына деген құрмет пен мақтаныш сезімін ұялату, ұлттық рух енгізу, тіл мен дін мәдениет мұрасын, тарихын құметтеуге тәрбиелеу.

Жоспары:

Сәулет өнері.

Қ. А. Йасауидің кешенді кесенесі.

Алаша хан кесенесі. Көккесене.

Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі.

Отырар.

Қолданбалы өнер.

Пысықтау сұрақтары.

Алаша хан кесенесі,

Х-ХІ ғ. Сәулет өнерінің туындысы

Арыстан баб кесенесі

Айша Бибі кесенесі ХІ-ХІІ ғ

Йасауидің кесенесі

Йасауидің мүрдесі қойылған жай

Менің хикметтерімді дана етсін,

Сөзімді дос қылып мақсатына жетсін . . .

Қ. А. Йасауи

Кітапхана төбесі алты қырлы күмбезбен көмкерілген шұңғыл ойықтарының

әсерінен созылыңқы болып көрінетін шаршы бөлме

Қазандық - кесененің ортасында орналасқан, 1399 жылы Әмір Темір құйдырған

Үлкен Ақсарай

Кіші Ақсарай

Күйдірілген кірпіш бетіндегі өрнек

Алаша хан кесенесі

Ұлытауда Қаракеңгір өзенінің оң жағасында орналасқан. Х-ХІ ғ сәулет өнерінің туындысы.

Орта Азия сәулет өнерінде кездеспейтін ерекшелік төбесіне баспалдақпен көтеріледі.

Қазақтың дәстүрлі оюы таңдай, жүрекше өрнегі қолданылған.

Көккесене - Ақ Орданың астанасы болған.

Сығанақ қаласының маңында

Төменарық деген жердің солтүстік - батысында

8 км жерде орналасқан.

Ерекшелігі: кілем сияқты өрнек үлгісімен өрілген, төбесі күмбез секілді. Бүгінгі күнде тек кесененің жұрнағы қалған.

Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі

Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі - XV ғасырдың екінші жартысында салынған. А. Йасауи кесенесінің Шығыс жағынан 60м жерде орналасқан, 5 бөлмеден тұрады. XIX ғасырдың соңында қираған. Төбесіндегі күмбезі А. Йасауидың кесенесінің ішінен табылған. Қалай келгені белгісіз. 1485 жылы қайтыс болған ол Әмір Темірдің ұлы Ұлықбектің қызы екені жазылған. 1895 ж қараусыздықтан бұзылып кеткен, қалған бөлігі 1950- 1957 ж архиологиялық қазба жұмыстарынан кейін кірпіштері Ахмет Йасауи кесенесіне жөндеуге жұмсалған деген дерек бар. Зерттей келе кесененің астыңғы сағанасында 5 адамның мүрдесі табылған. Ортасындағы Рабиғаның мүрдесі деген болжам бар.

Белгісі болса - жолдан жаңылмас,

Білімі болса - сөзден жаңылмас.

М. Қашқари.

“Отырар - даналардың отаны”.

“Рухы өр, тәні бекем, қайсар қала Отырар”.

Отырар - археологиялық зерттеу нәтижесінде табылған мешіт, монша сияқты қоғамдық құрылыс орындарының орны табылған, оларды түрлі - түсті әйнек сырлы кірпіштермен безендірілген. Моншалар назар аударарлықтай болған Х ІV- XV ғ. салынған моншалар 13, 5х16, 5 м болса, кейін 17х15, 5 м болған. Астынан қыздырылатын Шығыс моншасы үлгісімен салынған. Түркістан, Тараз, Отырар

қалаларында табылған.

Ескі Отырар

Қолданбалы өнер

Қолданбалы өнер- өнер атаулының ішіндегі ең күрделісі, үлкен шығармашылықты қажет етеді. Кез келген сәулеттік құрылысты жасаған соң әрленуіне көңіл бөлу керек, болмаса шыққан шығын зая кетеді. сондықтан құрылысшылар әдемілеуде қолдынбалы өнерді пайдаланған. Жаңа үлгілері қалыптаса бастады, күмбез шатыр пайда болды. Күйген кірпіштен бір жағын түрлі- түсті әйнек сыр жағылған кірпішті пайдаланды. Оның сыры әлі күнге ашылмаған. Орта ғасырдағы құрылыс материалдарының сапалы жасалуынан сәулет өнерінің жоғары деңгейде болғанын көреміз.