Тіл туралы

Сабақ тақырыбы

Мемлекеттік тіл - менің тілім

Фразеологизм

Шалқар қаласы-2010

№5 орта мектеп

Дайындаған: Мырзабек Жанар

қазақ тілі мен әдебиеті

пәнінің мұғалімі

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік: оқушылардың мемлекеттік тіл, ҚР “Тіл туралы

Заңы”және де ойды айшықты жеткізу құралы фразеологизмдер турасында білім дағдысын қалыптастыру, таным көкжиегін кеңейту;

Ә) тәрбиелік: мемлекеттік тіл мәртебесінің биіктеуіне үлес қосуға, оны сүюге, асылымызды ардақтауға баулу;

б) дамытушылық: теория мен практиканы ұштастыру, сөздік қорын молайту, еркін, айшықты сөйлеу, шығармашылық қабілеттерін арттыру;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Технология: Тірек сызба

Әдісі: диалогтік, баяндау, көрнекілік, сұрақ-жауап, шығармашылық, интеллектуалдық ойын

Құрал-жабдық: интерактивті тақта, Заңдар түпнұсқасы

Қосымша әдебиеттер:

ҚР Тіл туралы Заңы

ҚР конституциясы

Қазақша-орысша фразеологиялық сөздік

Қазақша-орысша аударма сөздік

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа қастысымын тексеру.

2. Сабаққа назар аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

Қазақ тілі туралы өлеңді жатқа мәнерлеп оқу.

(Оқушылардың берілген тақырып аясындағы өлеңдерді

жатқа айтуы)

ІІІ. Үй тапсырмасын бекіту

“Орамал тастамақ” ойыны. Бір-біріне тіл туралы

мақал-мәтелдер айтып, орамал лақтырады. Қағып

алған оқушы мақал айтып, келесі оқушыға лақтырады.

Жаңа сабақ

Тақырыппен танысу

Топтастыру

Оқулықпен жұмыс

Сөздік жұмыс

Мәтінмен жұмыс

Шығармашылық диктант

“Сөз мерген”

Домино

Мемлекеттік

тіл туралы

Қазақстан

Республика-

сының

Тіл туралы

Заңында

Қазақстан

Республиканың

Ата Заңында

Ата Заңның

1995ж 30 тамыз

7-бап

1-тармағында

Тіл туралы заң

1997 ж 11 шілде

4 бабында

Қазақстан

Республикасының

мемлекеттік тілі-қазақ

тілі.

Қазақстан Республикасының

мемлекеттік тілі-қазақ тілі.

Мемлекеттік тіл- мемлекеттің

бүкіл аумағында қоғамдық

қатынастардың барлық

саласында

қолданылатын мемлекеттік

басқару, заң шығару,

сот ісін жүргізу,

және

іс қағаздарын жүргізу тілі.

Фразеологизм - қазақ әдеби тілінің айшықты да, мәнерлі

де бай тіркестер топтамасы. Бұлар өзінің бейнелілік, әсерлілік,

экспрессивті-эмоциялық, суреттеме қасиетімен көзге түседі. Осындай көркем, пәрменді, бояуы қанық алуан түрлі тұрақты тіркестерді халық орынды пайдаланып ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп келеді.

Фразеология мәселесіне арналған ғылыми зерттеулер, еңбектер көп. Бірақ, әлі де болса, фразеологизмнің кейбір теориялық мәселелері жөнінде бір тұжырымға тоқтам жасай алмай келе жатқан пікір

алалықтары да баршылық.

Айталық, кейбір зерттеуші ғалымдар фразеологизмге тек

идиомдарды жатқызады да, фразеология көлемін тым тарылтады. Бұған жүгінсек, тілімізде идиомнан басқа да сан түрлі бейнелі тиянақты тіркестер сырттап қалады. Ал енді бір топ зерттеушілер фразеология көлемін өте молайтып, тілге тиянақты тіркес атаулыны түгелдей (күрделі атаулады) қамтиды да, фразеологизмнің бас белгілері анықтамасынан шалғайлап кетеді.

Проф. А. И. Ефимов, Г. Х. Ахунзянов мақал- мәтелдерді, қанатты сөздерді фразеологизмнің айрықша бір түрі деп қарастырады. «Мақал мен мәтелде, қанатты сөздер

фразеологизмдердің қатарына жатқызылғанда, олардың сөйлеу кезінде тыңнан жасалынбай, даяр қалпында жұмсалатынын, құрамының тұрақтылығы ескеріледі.

Мақал-мәтелдер - талай ғасыр жемісі. Сондықтан әбден ой елегінен өтіп екшелеген, сөйтіп тұрақталған тіркестер.

Афоризм, қанатты сөздер - ұлы адамдардың артқыға қалдырған өнеге, өсиеттері. Олар да тілде

жиі қолданыс тауып тұрақталған, мақал, мәтелдер сияқты түйдегімен тұтас бір-ақ айтылады. »

Біз де осы ғалымдардың пікірін құптаймыз.

Фразеологизмдер

Тұрақты сөз тіркестері

Мақал мәтелдер

Нақыл, қанатты сөздер

Тіліңмен жүгірме,

Біліміңмен жүгір.

Сүңгі жарасы бітер,

Тіл жарасы бітпес

Толғауы тоқсан қызыл тіл,

Сөйлеймін десең өзің біл. . .

(Абай)

Өлең - сөздің патшасы, сөз

сарасы. . .

(Абай)

І. Кітаппен жұмыс

А) “Кім жылдам?”. Берілген мақал-мәтелдердің орыс тіліндегі баламасын тауып, оларды жатқа айту.

1. Сегіз қырлы, бір сырлы - Разностаронный

2. Білімді мыңды жығады,

Білекті бірді жығады. - Умный одолеет тысячу, сильный одного.

3. Ұяттың үлкені - өзіңнен өзің ұялу. - Лучше всего стыд перед самим собой.

4. Екпей егін шықпас, үйренбей білім жұқпас. - Не посеяв, хлеба не вырастишь,

Без учения знаний не приобретешь.

Ә) “ Мағынасы қандай?”

Сегіз қырлы, бір сырлы.

Өнер, білім - бәрі де

Оқуменен табылған

ІІ. “Фразеологиялық сөздікті пайдалана отырып”, берілген тұрақты

тіркестерді мағынасымен сәйкестіру

Қой аузынан шөп алмас үндемеу

Ит жанды лезде

Таяқ тастам көнбіс

Мұзға отырғызып кету жақын

Жұмған аузын ашпау жуас

Көзді ашып жұмғанша алдау

ІІІ. А) Сөздікпен жұмыс. “Қазақша-орысша сөздікке” сүйене отырып

№

Сөз

Орысша аудармасы

сілтеме

Мәртебе

статус

Алматы: “Арыс”, 2007ж. 394-бет

Қатынас-құрал

Средство общения

Алматы: “Арыс”, 2007ж. 389-бет

Қызмет ету

Служить

Алматы: “Арыс”, 2007ж. 351-бет

ресми

Официальный

Алматы: “Арыс”, 2007ж. 48-бет

Есептеу

считать

Алматы: “Арыс”, 2007ж. 415-бет

Жариялау

Заявить

Алматы: “Арыс”, 2007ж. -бет

Іс қағаздары

Деловые бумаги

Алматы: “Арыс”, 2007ж. 394-бет

мәлім

Известно

Алматы: “Арыс”, 2007ж. 394-бет

Үгіттеу

Агитировать

Алматы: “Арыс”, 2007ж. 394-бет

Қайнар

Родник

Алматы: “Арыс”, 2007ж. 298-бет

ә) Мәтінмен жұмыс.

“Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі - қазақ тілі”

атты мәтінді оқу

2) Мазмұнын айту

Шығармашылық диктант

(Берілген тұрақты сөз тіркестері мен мақалдардың жалғасын табу)

Cіркесі су. . . (көтермейді)

Ит арқасы. . . (қиянда)

Төбе шашы. . . (тік тұрды)

Ит өлген. . . (жер)

Бас кеспек болса да, . . . (тіл кеспек жоқ)

Жеті жұрттын тілін біл, . . . (жеті түрлі ілім біл)

Жыланның уы тісінде, . . . (адамның уы тілінде)

Сөз мерген

“Мықты болсаң, тауып көр”

Ай

Жас

Қара

қарау

Ай қарау

Таяқ

Тау

Су

жүрек

Су жүрек

Терезесі

Есігі

Сағы

Сыну

Сағы сыну

Ұқсас жұмыстар

Тіл дамыту әдістемесі

Тіл біліміне кіріспе

Тіл білімінің салалары

Тіл теориясы

Қазақ тілі – менің ана тілім!

Жалпылама тіл білімі

ҚАЗАНДА ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ

ТІЛ ЖӘНЕ ОЙЛАУ ОРЫНДАГАН

Тілге құрмет – елге құрмет

Еуразия тілдері

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz