Тіл туралы

Презентация қосу

№5 орта мектеп

Сабақ тақырыбы

Мемлекеттік тіл – менің тілім
Фразеологизм
Дайындаған: Мырзабек Жанар
қазақ тілі мен әдебиеті
пәнінің мұғалімі

Шалқар қаласы-2010
Сабақтың мақсаты:
а)білімділік: оқушылардың мемлекеттік тіл, ҚР “Тіл туралы
Заңы”және де ойды айшықты жеткізу құралы фразеологизмдер
турасында білім дағдысын қалыптастыру, таным көкжиегін кеңейту;
Ә) тәрбиелік: мемлекеттік тіл мәртебесінің биіктеуіне үлес қосуға ,
оны сүюге, асылымызды ардақтауға баулу;
б) дамытушылық: теория мен практиканы ұштастыру, сөздік
қорын молайту, еркін, айшықты сөйлеу, шығармашылық
қабілеттерін арттыру;
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Технология: Тірек сызба
Әдісі: диалогтік, баяндау, көрнекілік, сұрақ-жауап, шығармашылық,
интеллектуалдық ойын
Құрал-жабдық: интерактивті тақта, Заңдар түпнұсқасы
Қосымша әдебиеттер:
1. ҚР Тіл туралы Заңы
2. ҚР конституциясы
3. Қазақша-орысша фразеологиялық сөздік
4. Қазақша-орысша аударма сөздік
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1. Сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа қастысымын тексеру.
2. Сабаққа назар аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
1. Қазақ тілі туралы өлеңді жатқа мәнерлеп оқу.
(Оқушылардың берілген тақырып аясындағы өлеңдерді
жатқа айтуы)
ІІІ. Үй тапсырмасын бекіту
1. “Орамал тастамақ” ойыны. Бір-біріне тіл туралы
мақал-мәтелдер айтып, орамал лақтырады. Қағып
алған оқушы мақал айтып, келесі оқушыға лақтырады.
Жаңа сабақ

1. Тақырыппен танысу
2. Топтастыру
3. Оқулықпен жұмыс
4. Сөздік жұмыс
5. Мәтінмен жұмыс
6. Шығармашылық диктант
7. “Сөз мерген”
8. Домино
Мемлекеттік
тіл туралы

Қазақстан
Республика-
сының
Тіл туралы
Заңында
Қазақстан
Республиканың
Ата Заңында
Ата Заңның Тіл туралы заң
1995ж 30 тамыз 1997 ж 11 шілде
7-бап 4 бабында
1-тармағында

Қазақстан Республикасының
мемлекеттік тілі-қазақ тілі.
Мемлекеттік тіл- мемлекеттің
Қазақстан бүкіл аумағында қоғамдық
қатынастардың барлық
Республикасының
саласында
мемлекеттік тілі-қазақ қолданылатын мемлекеттік
тілі. басқару, заң шығару,
сот ісін жүргізу,
және
іс қағаздарын жүргізу тілі.
Фразеологизм – қазақ әдеби тілінің айшықты да, мәнерлі
де бай тіркестер топтамасы. Бұлар өзінің бейнелілік, әсерлілік,
экспрессивті-эмоциялық, суреттеме қасиетімен көзге түседі.
Осындай көркем, пәрменді, бояуы қанық алуан түрлі тұрақты
тіркестерді халық орынды пайдаланып ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп
келеді.
Фразеология мәселесіне арналған ғылыми зерттеулер,
еңбектер көп. Бірақ, әлі де болса, фразеологизмнің кейбір
теориялық мәселелері жөнінде бір тұжырымға тоқтам жасай
алмай келе жатқан пікір
алалықтары да баршылық.
Айталық, кейбір зерттеуші ғалымдар фразеологизмге тек
идиомдарды жатқызады да, фразеология көлемін тым тарылтады.
Бұған жүгінсек, тілімізде идиомнан басқа да сан түрлі бейнелі
тиянақты тіркестер сырттап қалады. Ал енді бір топ зерттеушілер
фразеология көлемін өте молайтып, тілге тиянақты тіркес
атаулыны түгелдей (күрделі атаулады) қамтиды да,
фразеологизмнің бас белгілері анықтамасынан шалғайлап кетеді.
Проф. А.И. Ефимов, Г.Х. Ахунзянов мақал- мәтелдерді,
қанатты сөздерді фразеологизмнің айрықша бір түрі деп
қарастырады. «Мақал мен мәтелде, қанатты сөздер
фразеологизмдердің қатарына жатқызылғанда, олардың
сөйлеу кезінде тыңнан жасалынбай, даяр қалпында
жұмсалатынын, құрамының тұрақтылығы ескеріледі.
Мақал-мәтелдер – талай ғасыр жемісі. Сондықтан әбден
ой елегінен өтіп екшелеген,сөйтіп тұрақталған тіркестер.
Афоризм, қанатты сөздер – ұлы адамдардың артқыға
қалдырған өнеге, өсиеттері. Олар да тілде
жиі қолданыс тауып тұрақталған, мақал, мәтелдер сияқты
түйдегімен тұтас бір-ақ айтылады. »
Біз де осы ғалымдардың пікірін құптаймыз.
Фразеологизмдер

Тұрақты сөз тіркестері

Мақал мәтелдер Нақыл,қанатты сөздер

Толғауы тоқсан қызыл тіл,
Тіліңмен жүгірме, Сөйлеймін десең өзің біл...
Біліміңмен жүгір. (Абай)
Өлең – сөздің патшасы, сөз
Сүңгі жарасы бітер, сарасы...
Тіл жарасы бітпес (Абай)
І. Кітаппен жұмыс
А) “Кім жылдам?”. Берілген мақал-мәтелдердің орыс тіліндегі
баламасын тауып, оларды жатқа айту.
1. Сегіз қырлы, бір сырлы - Разностаронный
2. Білімді мыңды жығады,
Білекті бірді жығады. - Умный одолеет тысячу, сильный
одного.
3. Ұяттың үлкені – өзіңнен өзің ұялу. - Лучше всего стыд перед
самим собой.
4. Екпей егін шықпас, үйренбей білім жұқпас. - Не посеяв, хлеба
не вырастишь,
Без учения знаний не
приобретешь.
Ә) “ Мағынасы қандай?”
1.Сегіз қырлы, бір сырлы.
2.Өнер, білім – бәрі де
Оқуменен табылған
ІІ. “Фразеологиялық сөздікті пайдалана отырып”, берілген тұрақты
тіркестерді мағынасымен сәйкестіру

1.Қой аузынан шөп алмас үндемеу
2.Ит жанды лезде
3.Таяқ тастам көнбіс
4.Мұзға отырғызып кету жақын
5.Жұмған аузын ашпау жуас
6.Көзді ашып жұмғанша алдау
ІІІ. А) Сөздікпен жұмыс. “Қазақша-орысша сөздікке” сүйене отырып
№ Сөз Орысша сілтеме
аудармасы
1 Мәртебе статус Алматы: “Арыс”, 2007ж. 394-бет
2 Қатынас-құрал Средство общения Алматы: “Арыс”, 2007ж. 389-бет
3 Қызмет ету Служить Алматы: “Арыс”, 2007ж. 351-бет
4 ресми Официальный Алматы: “Арыс”, 2007ж. 48-бет
5 Есептеу считать Алматы: “Арыс”, 2007ж. 415-бет
6 Жариялау Заявить Алматы: “Арыс”, 2007ж. -бет
7 Іс қағаздары Деловые бумаги Алматы: “Арыс”, 2007ж. 394-бет
8 мәлім Известно Алматы: “Арыс”, 2007ж. 394-бет
9 Үгіттеу Агитировать Алматы: “Арыс”, 2007ж. 394-бет
10 Қайнар Родник Алматы: “Арыс”, 2007ж. 298-бет
ә)Мәтінмен жұмыс.

1)“Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі”
атты мәтінді оқу
2) Мазмұнын айту
Шығармашылық диктант
(Берілген тұрақты сөз тіркестері мен мақалдардың жалғасын
табу)

Cіркесі су... (көтермейді)

Ит арқасы... (қиянда)

Төбе шашы... (тік тұрды)

Ит өлген... (жер)

Бас кеспек болса да, ... (тіл кеспек жоқ)

Жеті жұрттын тілін біл, ... (жеті түрлі ілім біл)

Жыланның уы тісінде, ... (адамның уы тілінде)
Сөз мерген
“Мықты
болсаң,
тауып көр”
Ай
Жас қарау
Қара
Ай қарау
Таяқ
Тау жүрек
Су
Су жүрек
Терезесі
Есігі Сыну
Сағы
Сағы сыну
“Жүйрік болсаң,
шауып көр”
Сөзде
н Пәле
Жарты
Тілден
Басқа пәле тілден
Тас
Кесек жарады
Сөз
Тіл тас жарады,
Тас жармаса, бас жарады
Піл
Тау көтермеген
Адам
Піл көтермегенді тіл
көтереді
“Ойлы болсаң,
озып көр”
Жұмған аузын ашпау
Набрать в рот воды
Іске сәт!
Желаю успеха!
Сөзге келмеу
Без слов
Он саусағынан өнер
тамған
Мастер на все руки
(Золотые руки)
Бекіту тапсырмасы.

“Домино”
тест үлгісі
ҚР Тіл туралы
Заңы
қашан
қабылданды?

1995 жыл
1991 жыл 30 тамыз 1997 жыл
11 шілде 11 шілде
Қазақ тілі - ҚР
мемлекеттік тілі
екені туралы
Ата Заңның қай бап,
қай тармағында
жазылған?

7-бап, 4-бап, 7- бап,
1 тармақ 1-тармақ 2-тармақ
ҚР
мемлекеттік тілі
турасында
“Тіл туралы Заңның”
қай бабында
көрсетілген?

1-бапта 4-бапта
7-бапта
көрсетілген көрсетілген
көрсетілген
ҚР Тіл туралы
Заңы 4-бапта
қашан көрсетілген
қабылданды?

ҚР
мемлекеттік тілі
1997 жыл
турасында
11 шілде
“Тіл туралы Заңның”
қай бабында
көрсетілген?

Қазақ тілі - ҚР
мемлекеттік тілі
екені туралы
7-бап,
Ата Заңның қай бап, 1 тармақ
қай тармағында
жазылған?
Үй тапсырмасы:

1.Тақырыпты оқу
2. “Қазақ тілі – мемлекеттік тіл”
деген тақырып аясында эссе
жазу.
Бағалау:
№ Жұмыс түрлері Мұғалім Өзін-өзі Бірін- Қорытын
бағасы бағалау бірі ды
бағалау
1 Оқулықпен + + +
жұмыс

2 Сөздік жұмыс + +

3 Мәтінмен + +
жұмыс
4 Шығармашылық + +
диктант

5 “Сөз мерген” + + +

Домино +

Ұқсас жұмыстар

Тіл дамыту әдістемесі

Тіл біліміне кіріспе

Тіл білімінің салалары

Тіл теориясы

Қазақ тілі – менің ана тілім!

Туған тілім

Жалпылама тіл білімі

ҚАЗАНДА ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ

ТІЛ ЖӘНЕ ОЙЛАУ ОРЫНДАГАН

Тілге құрмет – елге құрмет

Пәндер