ГЕНЕТИКАЛЫҚ КАРТАЛАР ГЕНДЕРДІҢ ӨЗАРА

§43. ГЕНЕТИКАЛЫҚ КАРТАЛАР

§44. ГЕНДЕРДІҢ ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУІ

Дрозофиланың II жұп хромосомасында

болатын гендер тобының орналасу реті

5. 8 %

3 %

8. 8 %

Қызан өсімдігіінің II жұп хромосомасында

болатын гендер тобының орналасу реті

D - өсімдіктің қалыпты ұзындығы

d - аласа бойлы өсімдік

O - домалақ жеміс

o - сопақ жеміс

Ne - қалыпты жапырақтар

ne - зақымданған жапырақтар

Bk - домалақ жеміс

bk - ұшы сүйір жеміс

Гендердің өзара әрекеттесуі

Аллельді гендердің әрекеттесуі

Аллельді емес гендердің әрекеттесуі

Толық доминанттылық

Толымсыз доминанттылық

Эпистаз

Көп аллельділік (плейотропия)

Полимерия

Комплементарлы

Комплементарлы немесе толықтырушы гендер - өз алдына жеке келгенде әсері байқалмайтын, ал егер генотипте гомозиготалы немесе гетерозиготалы жағдайда басқа біреуімен бірге қатар келсе, жаңа бір белгінің дамуына ықпал ететін гендер

кОМПЛЕМЕНТАРЛЫ әрекеттесу

Эпистаз - бір геннің әсерін екінші геннің толық басып тежеуі және оның көрінуіне мүмкіндік бермеуі. Басқа гендердің әсерін басып тастайтын гендерді супрессор (S) немесе ингибитор (I) деп атайды

Полимерия - қандай да бір белгінің көрінуіне бірігіп әсер ететін аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі

1908 жылы Швед генетигі Г. Нильсон - Эле бидай дәні эндоспермінің бояуын анықтайтын, біркелкі әсер ететін гендер тізбегін сипаттады

ПОЛИМЕРИЯ

Р ♀ а1а1а2а2  ♂ А1А1А2А2

ақ нәсіл қара нәсіл

F1 16 А1а1А2а2

мулат

F2 А1А1А2А2 4 А1А1А2а2, а1а1а2а2

қара нәсіл 6 А1а1А2а2 ақ нәсіл

4 А1а1а2а2

мулат

1/16 14/16 1/16

қара нәсіл мулат ақ нәсіл

Плейотропия - организмдердің жеке дамуы барысында кейбір гендердің бір емес, бірнеше белгінің дамуына әсерін тигізуі

Марфан синдромы - плейотропия

Сирек кездесетін генетикалық паталогия, сығырлықтың биік дәрежесі, жүректің ақаулары. ми қан айналымының бұзылушылықтары. Аурудың бірінші сипаттамасын француз педиатры А. Марфан 1896 ж. берді. Аурудың қаңқасында ауытқушылықтар болады, арық және бойлары ұзын, қолдарының және аяқтарының сүйегі ұзарады. Беті жіңішке және созылыңқы болып келеді.

ҚОРЫТЫНДЫ:

Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесу типтерін зерттеу тұқым қуалау заңдылықтарын түсінуде маңызды роль атқарады

2. Организмдердің жеке дамуындағы белгілердің қалыптасуы оның генотипіне және ішкі ортаның әсеріне байланысты

3. Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі дигибридті будандастырудың нәтижесінде екінші ұрпақтың фенотиптік қатынастарының өзгеше болуына әсер етеді

Есеп №1

Перзентханада 2 баланы ауыстырып алған (Ж және Н) . Бірінші ата - аналарының қан тобы I және IV, ал екінші ата - аналарының қан топтары I және III. Анализ нәтижесі бойынша Ж-да I қан тобы, ал Н-да II қан тобы екені анықталды. Балалардың ата - анасын табындар.