Мағыналы есте қалдыру

Тақырып: Ес. Ес туралы ұғым.

Машақова Ақілес Бейнеу гуманитарлық колледжі

Жоспары

Ес туралы ұғым.

Естің сапасы мен түрлері.

Естің процестері.

Ұмыту және оның түрлері

Балада естің дамуы және оны тәрбиелеу.

Есте сақтау дегеніміз - жаңаны адамның санасында бұрыннан бар нәрселермен байланыстыру.

Ежелгі гректер естің мәні -заттар мен құбылыстардың арасында байланыстар жасауда екенін білген. Бұл байланыстар ассоциацичлар(ассоциация - латынның аssotiatio -қосу, байланыс деген мағынаны білдіреді) деп аталатын болды. Ассоциацияның үш түрі айырып көрсетіледі.

1. Ес туралы ұғым

Ассоциация

Шектестігіне

(немесе уақытына) қарай

Ұқсастығына

қарай

Контрастылығы-на қарай

Естің сапасы мен түрлері.

Естің сапасына жататыны мыналар:

1) адамның белгілі бір уақытқа дейінгі есте сақтауға қабілеті бар заттардың немесе фактілердің саны, яғни көлемі;

2) Жаңғырту дәлдігі;

3) Есте қалдырудың шашаңдығы;

4) игерілгеннің ойда сақтаудағы ұзақтығы;

5) естің дайын екендігі, яғни керкутілерді тез еске түсіре білу;

Ес дегеніміз - сыртқы дүние заттары мен құбылыстардың адам миында сақталып, қайтадан жаңғыртылып, танылып ұмытылуын бейнелейтін процесс

Қозғалыс (конки тебу, жазу, оқу)

Образдық нақтылы бейнені ойда қалдыру (музыкант, суретші)

Сөз - логикалық ойдың түрлі формаларын есте қалдыру (ұғым, пікір, ой)

Эмоциялық сезімдерді еске қалдырып отыру ( 9 мамыр, Наурыз тойы

Есте қалдыру

Мақсат қою

Қоғамдық тәжірибелік мәні

Жоспарлай алу

Мәнін түсіну

Шартты белгілер, сызбалар қолдану

Қайта жаңғырту

Еріксіз (мақсат қоймайды)

Арнайы мақсат қою ерік күш жұмсау)

Тану-бұрын қабылданғандар мен қайтадан кезіккенде көрінетін се процесі

Ес.

Есте қалдыру қайта жаңғырту процесінде тану - естің процестері. Есте қалдыру процесі адамның өмір тәжірибесін байытады. Қайта жаңғырту процесінде тану еске түсіру бастан кешкенді кейінгі өмірде пайдалануға мүмкіндік береді. Есте қалдыру мен қайта жаңғыртудың физиологиялық негізі - уақытша байланыстар. Олар психологияда ассоциация деп аталады. Есте қалдырудың әдістері бар: Алға мақсат қоймай сәтті ететін тәсіл қолданбай есте қалдырсақ, ырықсыз есте қалдыру болады.

Естің процестері.

Естің процестері

Механикалық есте қалдыру

Мағыналы есте қалдыру

Есте қалдыруда пысықтаудың ролі

Механикалық есте қалдыру. Материалдың ішкі мазмұнын қадағаламай, сыртқы байланыстарын түсінбей, есте қалдыру механикалық болады. Механикалық есте қалдырғаеда, үйреніп отырған материалдың бөлшектерінің қалай ұштасқаны, сөздің қимылдың алдыңғысының соңы, кейінгісінің алды қалайша түйіскені есте қалады.

Мағыналы есте қалдыру. Материалды жақсы ұғынып, терең түсініп, мағыналы байланыстарын, маңызды қатынастарын анықтай отырып, еске түйіп қалу, мағыналы есте қалдыру болады.

Есте қалдыруда пысықтаудың рөлі. Есте қалдыру қабылдаудан басталады. Анық, толық, жетік қабылдау дұрыс. Әдейілеп мағыналы есте қалдырып үйреніп алу, ұғыну, түсіну пысықтаулардың бірігіп атқарған қызметінің есте қалдыруды тыңғылықты орнықтыратыны - қайталап пысықтау. Пассив пысықтау деп қабылдап отырғанымызды қайталай беруді айтады. Актив пысықтау- қабылдағанды ауызша айту. Тұтас пысықтау - материалды басынан аяғына дейін түгел қайталп оқу.

4. Ұмыту және оның түрлері

Ұмыту дегеніміз- қабылдағанды, есте қалдырғанды, еске түсіре алмау, танымау немесе еске түсіру мен тану қателесіп танылысуы. Уақытша толық түсініп, ұмытып, кешігіп барып, еске түсіруді - реминисценция (латын сөзі қазақша “еске түсіру”деген мағынаны білдіреді. Реминисцения көбінесе үлкен кісілерде балалық шақта кездеседі. Ұмытудың басты себебі - жүйке жасушаларында тежелу процесінің дамуы.

Адамның бұрынғы істеген жұмысна бөгет болса проактивтік (латын сөзі бұл”ілгері әсер етуші” деген мағынаны білдіреді) тежелу,

Бұрыннан есте сақтаған материалына кейінгі қызметі бөгет келтірсе - ретроактивтік ( латын сөзі “кері әсер етуші деген мағынаны білдіреді) тежелу дейміз.