Махамбет Өтемісұлының өмірі мен шығармашылығы: Исатай-Тайманов көтерілісіндегі рөлі, поэзиясы және мұрасы

СӨЖ

Тақырыбы: Махамбет Өтемісұлы

өмірі мен шығармашылығы

Орындаған: Нұрлан А. Н.

1 курс 3 жылдық

Махамбет Өтемісұлы

Ikaz. kz

Өмірбаяны

Махамбет Өтемісұлы (1804 ж., Ішкі Бөкей Ордасы, қазіргі Батыс Қазақстан облысының Жәнібек ауданының Нарын құмының Жасқұс деген жері. - 1846 ж. 20 қазан, Қараой өңірі, қазіргі Атырау облысының Индер ауданы) - қазақтың әйгілі ақыны, күйші композиторы, отаршылдыққа қарсы Исатай Тайманов бастаған көтерілісті (1836-1837) ұйымдастырушылардың бірі, осы көтерілістің жалынды жыршысы.

Ikaz. kz

Дауылпаз жырдың тарланы - Махамбет.

Махамбеттің Исатай Тайманұлына арнап жазылған өлеңдері:

“Исатай деген ағам бар”

“ Мінгені Исатайдың ақтабаны-ай”

“Есіл ер”

“Тайманның ұлы Исатай”

“Мінкен ер”

“Исатай сөзі”

“Тарланым”

Ikaz. kz

Махамбеттің Исатайды терең сүюі, егіле, емірене жырлауының негізгі себебі - оның өн бойындағы жақсы қасиеттері езушілердің қанды тырнағынан халықты босатуға жұмсалуы. Бұған ақынның барлық өлеңдері айғақ. Исатайдың патриоттығын айқындауда «Мінкен ер» айрықша орын алады:

Күншығыстың астында,

Күнбатыстың тұсында,

Қарындасым барды деп,

Қабырғасын сөксе деп,

Қанын судай төксе де,

Қайыспас қара нарды деп,

Маңдайынан күн өтіп,

Жауырыннан жел өтіп,

Күн астынан жеткен ер.

Айтып-айтпай, не керек,

Исатайды өлтіріп,

Серкесінен айырылып,

Сергелдең болды біздің ел.

Исатайды ақынның тереңнен сүйіп, тебірене жырлауының түп тамыры батырдың ел үшін еткен ерлік істерінде жатқандығының бұл өлең куәсы тәрізді.

Ikaz. kz

Махамбет күйлері

Махамбеттің жыр жебесі - домбыра

Күйлері:

“Жұмыр - Қылыш”

“Қайран нарын”

“Жауға шапқан”

“Исатайдың ақтабаны -ай”

“Қиыл қырғыны” және “Жайық ақсу”

“Өкініш”

“Шілтелі терезе”

“Жорық күйі”

Махамбеттей тұлғадан болашаққа өнеге

Қазіргі кезде қала және республика көлемінде өлеңі де, өмірі де өнегелі Махамбет жыралары сайысы, істе де, сөзде де шынайылық пен шындықтан туындайтын жалынды куйлер кешінің өткізілуі дәстүрлі болып келеді.