Абай Құнанбайұлы - 175 жыл: өмірі, шығармашылығы және ұлттық-рухани мұрасы

Ұлы ақын, жазушы, қоғам қайраткері, қазақ әдебиеті негізін қалаған ағартушы

Абай Құнанбайұлына 175 жыл!

Абайдың сөзі - қазақтың бойтұмары.

. . . Абай - біздің ұлттық ұранымыз болуы керек. Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Менің балаларым мен ертеңгі ұрпағыма Абайдан артық, Абайдан ұлы, Абайдан киелі ұғым болмауға тиіс . . .

Н. Ә. Назарбаев

Құнанбай Абайдың әуелден-ақ әкенің баласы болмай, адамның баласы болуды армандағаны белгілі. Сол көксеген мұратына жетіп, барша әлемге аты қадірлі, сөзі өтімді, пікірі қымбат Адамзат Ардағы, Адамзат Ақыны, Адамзат Ақылманы болып көтеріліп отыр.

Н. Ә. Назарбаев.

Абай 10 тамыз 1845 ж. қазіргі Семей облысының Шыңғыс тау бөктерінде Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірі - Ұлжаннан туған

Қазақ, орыс және бірнеше шығыс елдерінің тілдерін білген

Әлем және орыс әдебиетін тұңғыш рет ана тілімізге аударған

170 өлеңі, 56 аудармасы 45 қара сөзі бар

«Абай жолы» - XIX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ халқы өмірінің айнасы

Абайдан оқығаның табылады,

Абайды оқымаған қағынады.

Абайды оқы, ерінбе, еркелеме,

Абайдан іздегенің табылады.

Абай шығармашылығы - адамзат мәдениетінің рухани асыл қазынасына қосылған асыл мұра. Оның философиялық тереңдігімен, көркемдік, эстетикалық қуатымен, мағыналық салмағымен, ғибраттық, тағлымдық мәнімен ерекшеленетін ойлы сөздері халық жүрегіне жол тапқаны мәлім

Абай Құнанбайұлының ұл-қыздары

Ділдәдан

Ақылбай

Әбдірахман

Кұлбадан

Әкімбай

Мағаұия

Райхан

Әйкерімнен (Шүкімән)

Турағұл

Мекайыл

Ізкаіл

Кенже

Абай отбасымен, 1903 жыл. 1-қатарда: Пәкизат, Турағұл Абайұлы, Әубәкір Ақылбайұлы. Отырған Абай Құнанбайұлы. 3-қатарда: Мағауия Абайұлы, Еркежан, Кәмәлия (Әубәкірдің әйелі) .

Суретте Абайдың Ділдәдан туған тұңғыш баласы Ақылбай және Абайдың өзі және Әйгерімнен туған ұлы Тұрағұл. Сурет 1896 жылы Семей қаласында түсірілген. Түпнұсқа

Абай - өз заманының биік парасат иесі ғана емес, бүгінгі заман қайшылықтарын шешуге де бағыт берген биік тұлға. Ақынның адамгершілік мұраттары тек өлеңдерінде ғана емес қара сөздерінде де терең философиялық толғаныспен көрініс тапқан.

Махаббат жырларының ішіндегі Абайдың Ұлылығын, асқан талантын танытқан Пушкиннен аударған «Евгений Онегиннің» үзінділері. Мұнда Абай жай аудармашы емес. Алдымен, өлеңмен жазылған ұзақ романның өз ақындық мұратына керек жерін ғана тандап алады

Абайдың өмірі мен шығармашылық өнерін зерттеудің алғашқы өнімді кезеңі деп А. Байтұрсынұлы, К. Ысқақұлы, Ә. Бөкейханов, М. Дулатұлы, І. Жансүгіров, Қ. Жұбанов, Ы. Мұстамбайұлы, Ғ. Тоғжанов секілді әдебиет пен мәдениет қайраткерлерінің зерттеу еңбектері мен мақалалары бар

Қазақтың бас ақыны Абай Құнанбаев. Онан асқан бұрынғы - соңғы заманда қазақ даласында біз білетін ақын болған жоқ.

Ахмет Байтұрсынов

Шын хакім, сөзің асыл - баға жетпес

Бір сөзің мың жыл жүрсе дәмі кетпес.

Қарадан хакім болған сендей жанның

Әлемнің құлағынан әні кетпес!

. . . Ай, жыл өтер, дүние көшін тартар,

Өлтіріп талай жанды, жүгін артар.

Көз ашып, жұртын ояу болған сайын,

Хакім ата, тыныш бол, қадірің артар.

Мағжан Жұмабаев

”Сезіаяқ” (сегіз жолды) - сол уақытта орыс, батыс әдебиетінде болмаған жаңалық. Мұнда көп нәрсені айтады. Әрбір шумағы бір түйінді пікірге айналып отырады. Абайда “Жалғыздың үні” ең алғаш осы өлеңінде айтылады. Бұл жалғыздық, дарашылдық емес. Заманынан ерте туған, озық ойлы жалғыздың трагедиясы.

М. Әуезов