Конституциялық құқықтық нормалар

Тақырыбы:«Конституциялық құқық негіздері»

Пәні: Құқық негіздері

Оқытушы:Бекмаганбетова Ш. Ж

Жоспары

1. Құқық саласы ретіндегі Қазақстан Республикасының

консититуциялық құқығының түсінігі мен пәні.

2. Конституциялық құқықтық нормалар

3. Конституциялық құқықтың қайнар көздері

Конституциялық құқық - Қазақстан Республикасының құқықтық жүйесі салаларының бірі.

Конституциялық құқық қоғамның өмірлік қызметінің саяси, экономикалық, әлеуметтік, рухани және т. б. бүкіл аясында қалыптасатын қатынастарды реттейді, сонымен бір мезгілде басқа салалар сияқты өмірдің қандайда бір саласындағы қоғамдық қатынастарға әсерін тигізеді. Конституциялық құқықтың ерекшелігі, әрбір көрсетілген аядағы базалық қатынастар мен оның нормалары көрсетілген салалардағы қатынастардың белгілі бір қабаттарын ғана реттейтіндігінен тұрады.

Конституциялық құқық әдістері

Міндеттеу әдісі. Мемлекеттік органдарға, сол сияқты жеке тұлғаларға қатысты олардың қызметінің бүкіл аясында қолданылады (Қазақстан Республикасы Конституциясының 6, 18-баптары) .

Тану әдісі. Яғни, адамның табиғи құқығын тану (Қазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабының 2-тармағы) .

Тыйым салу әдісі. Басым түрде мемлекеттік органдарға, қоғамдық құрылымдарға қатысты қолданылады, шектеулі жағдайларда азаматтарға қатысты қолданылады (Қазақстан Республикасы Конституциясының 39-бабының 3-тармағы) .

Рұқсат ету әдісі. Адам және азаматтың мәртебесін айқындау үшін (Қазақстан Республикасы Конституциясының 21-бабы), сондай-ақ мемлекеттік органдардың өкілеттігін анықтау кезінде қолданылады (Қазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабының 2-тармағы) .

Конституциялық-құқықтық нормалардың негізгі жіктеуі (классификациясы) .

Нұсқаулардан тұратын сипаты бойынша:

құқық жүктеуші нормалар - онда қаралған әрекеттерді жүзеге асыратын және олардың өкілеттік шеңберін анықтайтын субъектілер құқығын бекітетін нормалар. Бұл - азаматтардың саяси, экономикалық, әлеуметтік құқықтары туралы конституциялық нормалар. Мұндай нормаларға сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің, Парламенттің, Үкіметтің, Конституциялық Кеңестің конституциялық өкілеттігін айқындайтын нормалар жатады;

міндеттеуші нормалар - өзінің тәртібін, өзінің әрекетін аталмыш нормалардың нұсқауларына жатқызатын субъектілердің міндеттерін бекітетін нормалар. Мұндай міндеттер тек азаматтарға ғана емес, сонымен бірге Қазақстан Республикасы Парламенті Палаталарының Төрағаларына да жүктеледі;

тыйым салушы нормалар - онда қаралған белгілі бір әрекеттерді жасауға тыйым салудан тұратын нормалар. Мұндай нормалар мемлекеттің конституциялық негіздерін (бастауларын), заң ережелері мен құқық тәртібін қорғауға бағытталған.

Ондағы нұсқаулардың-айқындаушылық дәрежесі бойынша мынадай нормаларға бөлінеді:

императивті нормалар - белгілеген ережелерді субъектілерге қолдану еркіндігін қорғауға рұқсат етпейтін нормалар;

Диспозитивті нормалар - нормада көрсетілген жағдаяттарды ескеру арқылы субъектінің әрекет ету вариантын таңдау мүмкіндігін қарайтын нормалар.

Құқықтық реттеу механизмі бойынша нормалар:

материалдық нормалар - қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеу бойынша әрекет етудің мазмұнын қарайтын нормалар;

процессуалдық нормалар - сол арқылы жүзеге асырылатын тәртіпті анықтайтын нормалар болып бөлінеді.

Конституциялық-құқықтық қатынастар субъектілері - бұл конституциялық-құқықтық нормаларға сәйкес олардың қатысушылары арасында туындайтын заңды құқықтары мен міндеттері. Субъектілердің шеңбері өте кең: аталмыш саланың құқықтық нормалары кімге міндеттер жүктейді және құқық береді, солардың бәрі оның субъектілері бола алуы мүмкін. Субъектілер - мемлекет, халық, депутаттар, мемлекеттік билік органдары, сайлау комиссиялары, азаматтар, азаматтығы жоқ тұлғалар және т. б.

Конституциялық құқық қайнар көздері.

Қазақстан Республикасының Конституциясы

Конституциялық заңдар

Әдеттегі заңдарды

ҚР Парламент Палаталарының Қаулысы

ҚР Президентінің Жарлықтары

Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулылары, министрліктер мен ведомстволардың актілері

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің шешімі.

жергілікті өкілді органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының нормативтік-құқықтық актілері

Конституцияның қызметтері

Құрылтайшылық (Мемлекеттік билікті саяси және мемлекеттік-құқықтық институттар арқылы жүзеге асырады) ; құқықтың бүкіл салалары үшін нормативтік қағидаларды белгілейді.

Саяси (Конституция азаматтардың еркі мен мүдделерін білдіреді, қоғамдық құрылыстың негіздерін бекітеді, мемлекеттік билік органдарының жүйесін белгілейді, жеке адам мен мемлекет арасындағы өзара қарым-қатынас сипатын анықтайды) .

Идеологиялық (Конституция халықтың саяси және құқықтық санасын көрсетеді және бекітеді; ұлттық, діни және отбасылық өмір саласындағы белгілі бір жүйені қорғайды) .

Заңдық (Қоғам мен мемлекеттің негізгі бастауларын бекітеді; экономикалық, саяси және рухани өмірдің даму қағидаларын айқындайды; адамдар және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының заңды қорғалуын қамтамасыз етеді) .

Басқарушылық. (Мемлекеттік органдар жүйесі мен қызметін және оны ұйымдастыруды айқындайды) .

Қазақстан Конституциясының даму кезеңдері.

І. 1926 жылғы 18 ақпандағы Қырғыз Советтік Социалистік Республикасының Конституциясы.

ІІ. 1937 жылғы 26 наурызда Советтердің Х Бүкілодақтық сьезінде қабылданған Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Конституциясы.

ІІ. Қазақ КСР-ның кезектен тыс ІХ шықырылған Жоғарғы Кеңесінің сессиясында 1978 жылдың 20 сәуірінде қабылданған Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Конституциясы.

IV. 1993 жылғы ҚР Конституциясы.