Психологиялық тренинг

Презентация қосу

ҚР БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті

Орындаған: Мұрат Б. С.МААХҒ -11
Тексерген: Джакупова А.

Орал қ., 2020 ж
ЭМОЦИЯ
ЖӘНЕ СЕЗІМ
ЖОСПАР:
1. Сезім сипаттамасы, түрлері.
2. Тұлғаның жоғарғы сезімі.
3. Сезім қызметі.
4. Эмоция сипаттамасы, түрлері.
5. Эмоция қызметі.
6. Психологиялық тренинг
7. Қорытынды;
8. Пайдаланған әдебиеттер.
Сезім жөнінде түсінік

• Сезiм - бұл адамның қоршаған болмыс заттары жəне
құбылыстарымен қатынас жасауынан туындаған əрқилы
формада көрiнiс беретiнтолғаныс, күйзелiстерi. Адам
сезiмi тiршiлiк үшiн керектi де пайдалы қасиет.
Толғаныссыз өмiр - өшкен өмiр. Ұлы ғұлама Ə. Науаи
"Сезiмсiз адам - кесек, махаббатсыз адам – есек", - деген
екен. Көп сезiмдерге адамның өзi құштар. Егер сол
сезiмдер қандай да себептермен болмай қалса, адам
"эмоциялық ашырқауға" келiп, оның орнын толтыру үшiн
əн-күй тыңдайды, əсерлi фильмдер көрiп не қым-қиғаш
оқиғалы кiтаптар оқиды.
Сезімнің түрлері
Субьектив толғаныстарға байланысты сезімдер 2 топқа
бөлінеді:

тiршiлiк қажеттiлiктердiң
тiршiлiк қажеттiлiктердi
орындалмауынан қанағаттанбау
қанағаттандырып, рахатқа бөлеушi
кейпiне түсiретiн жағымсыз
ұнамды сезiмдер
сезiмдер
Орындалып жатқан адам қажеттiлiктерiнiң
деңгейiне орай сезiмдер

қарапайым күрделі

қарапайы
м ашу уайым қызғаныш

моральді отан
күрделі Эстетикалық
к сүйгіштік
Жоғары деңгейдегі сезімдер
Жоғары деңгейдегі сезімдер тек адамға ғана тән:
Ақыл-ой сезiмi адамның таным əрекетiмен байланысты. Сезiмнiң бұл түрi -
балалардың оқып бiлiм алуға, ересектердiң өз қызметiне, шығармашылық пен
өнерге деген көңiл-күй қатынасы. Адамның шындықты тануға деген ақыл-ой сезiмi
ең алдыментаңданудан басталады.

Эстетикалық сезiм - объектив шындықты бейнелеп, оның əсемдiгi мен сұлулығын,
жарасымдылығы мен сенiм-дiлiгiн қабылдап, оған əсерленудегi көңiл-күй.
Əсемдiктiқабылдап, оған сүйсiну, лəззаттанып, рухани күшiн арттыру сезiмi - адамның
өмiр тiршiлiгiнде бiртiндеп қалыптасатын жағдай. Əсемдiктi қабылдау туа пайда
болмайды.

Адамгершiлiк-моральдық сезiмдер қоғам талабына орай адамның өз мiнезiнiң
лайық не лайық еместiгiн сезiнген көңiл-күйiн бiлдiредi. Адамгершiлiк сезiмi моральдық
сезiм деп те айтылады. "Мораль" - "морале" деген француз сөзi. Мағынасы -
адамгершiлiк. Адамгершiлiк сезiм қоғамның тарихи дамуына байланысты.
Сезімнің пайда болу себептері
Сезімнің негізгі пайда болу себептеріне мыналар
жатады:
1. адамның объектiге қатынасын айқындайтын
қажеттiлiктер;
2. адамның осы нысанның тиiстi қасиеттерiн түсiнiп,
оны санада бейнелеу қабiлеті.
Объектив жəне субъектив жағдайлардың өзара
байланысынан адамның қоршаған дүниеге саналы баға
беруiмен қатар жеке эмоционал көз-қарасының себептерi
ашылады. Сезiмдердiң өзiндiк ерекшелiгi олардың
қарама-қарсылықты сипатынан көрiнедi
Сезімнің негізгі ерекшеліктері
Сезiмдердiң өзiндік ерекшелiгi олардың қарама-қарсылықты сипатынан
көрiнедi. Мұндай сипат қарапайым əсерленуге де (рахаттану-қысылу),
сондай-ақ күрделi толғаныстарға да (ұнату-жеккөру, қуаныш-мұң, көңiлдi-
қайғылы т.б.) тəн.
Сезiмдерге ғана тəн аса маңызды сипат - олардың бiрiгiмдi (интегралды)
келуi. Сезiм бүкiл дененi билеп, адам кейпiн ерекше əсерге бөлейдi.
Барша дене қызметтерiнiң басын бiр сəтте бiрiктiрумен сезiм өздiгiнен
организмге пайдалы не зиян əсердiң хабаршы қызметiн атқарады.
Сезiмдiк сигнал əсер орны мен дененiң жауап əрекетi айқындалмай жатып
та санаға жетуi мүмкiн.
Сезiмдердiң жəне бiр маңызды ерекшелiгi - олардың денедегi тiршiлiк
əрекеттермен тiкелей байланыста болуы. Сезiм ықпалынан адамның iшкi
тəн қызметi өзгерiске түседi: қан айналымы, дем алыс, ас қорыту, iшкi жəне
сыртқы секреция бездерi. Шектен тыс ұзақ уақыт жəне қарқынды болған
көңiл-күй толғаныстары организмдi сырқатқа шалдықтырады: қорқыныш -
жүрек ауруларына соқтырып, ашу - бауырды, жабырқау мен мұң - асқазанды
бұзады
Сезімнің қызметтері
Адам сезiмдерi ұзаққа созылған
бейнелеу қызметi
филогенетикалық даму тарихына
байланысты
ниеттеу немесе
ынталандыру
көптеген ерекше сипаттағы мынадай
қызметтердi атқаратын болды:
қуаттау, қолдау
қызметi

ауысу қызметi

икемдесу қызметi

коммуникативтік
Эмоция
Эмоция (фр. emotion, лат. enoveo — толғану) — адам мен
жануарлардың сыртқы және ішкі тітіркендіргіштер әсеріне
реакциясы; қоршаған ортамен қарым-қатынас негізінде пайда
болатын көңіл-күй.
Эмоция организмнің әр түрлі қажетсінулерге қанағаттануына
(ұнамды эмоция) немесе қанағаттанбауына (ұнамсыз эмоция)
байланысты. Адамның жоғары әлеуметтік қажетсінулері негізінде
пайда болатын тұрақты змоция. Эмоция жоғары түрі адамның іс-
әрекетінің өнімді болуына мүмкіндік туғызады. Оларға қуаныш,
сүйіспеншілік және т.б. эмоциялар жатады. Жағымсыз эмоция
адамның іс-әрекетіне азды-көпті зиян келтіреді. Оларға қорқыныш,
қайғы, абыржу, үмітсіздену, үрейлену және т.с.с. эмоциялар жатады.
ЭМОЦИЯ

ІС-ӘРЕКЕТКЕ ЫҚПАЛ ЖАСАУ ТҰРҒЫСЫНАН

СТЕНИКАЛЫҚ АСТЕНИКАЛЫҚ

Жауапкершілік Уайым
Жолдастық Енжарлық
Достық Көңілсіздік
Айбаттылық
Эмоция тудыратын стрестің пайда болу ағымында
биологиялық танымдықтың 3 буыны болатыны белгілі болды:

Күйзеліс тудыратын бағалар; күйзелістің анық қаталдығы, онша
үлкен мөлшерде болмағанымен проблема оны өз еліне, біліміне және
түсінігіне қарай бағалануында;

Оқиғаның өзіне немесе оның бағасына деген физиологиялық-
биохимиялық және биологиялық жауабы. Адренологиялық-
биохимиялық әсер етеді;

Алдағы уақытта күйзелісті болдырмайтын, оның неше түрлі
себептерін жоюға арналған іс-әрекет (мінез-құлық)
ЭМОЦИЯ МЕН СЕЗІМ АРАСЫНДАҒЫ АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
ЭМОЦИЯЛАР СЕЗІМДЕР
1. Эмоция адамның түрлі органикалық 1. Сезімдер – адамдардың бір-бірімен
қажеттеріне туып отыратын қысқа қарым-қатынас жасау қажетінен туатын
ситуациялы көңіл күйі адам қуанғаннан, және біртіндеп дамып отыратын бір
қамыққаннан көзіне жас алса не болмаса сыдырғы тұрақты процесс.
бір нәрсеге мәз болса, мұндай жағдайдың
ұзаққа созылмайтыны белгілі.
2. Эмоция мәнерлі қозғалыстардан 2. Сезімдерде мәнерлі қозғалыстар жөнді
көбірек байқалады. Мұнда адам өзін тек байқалмайды. Тұрақты, терең әсерлі сезім
организм тұрғысынан көре алады. жеке адам психологиясының басты
белгілерінің бірі.
3. Эмоциялардың қызметін лимби жүйесі 3. Сезім ми қабығының жұмысынан, атап
мен гипоталамус бөлігі басқарып айтқанда динамикалық стереотиптердің
отырады. әркез жасалып өзгеріп отыруынан жақсы
көрінеді.
4. Эмоциялар жануарларда да кездеседі. 4. Адамдардың эмоциялары мен сезімдері
Жануарлар эмоциясы биологиялық қоғамдық-тарихи сипатта болып отырады
сипаттағы реакциялардың жиынтығы.
Адам сезімдеріне лайықты көріністер
жануарлар психикасында кездеспейді
Психологиялық
• Психологиялық тренинг
тренинг – қоршаған ортаны тануға,
адамдардың өмірлік тәжірибесі арқылы және қарым-
қатынас барысында түрлі жаттығулар мен пікірталас
барсында сезінеді. Мұндай әдістер жасөспірім шақта
ерекше маңызды болып келеді, себебі қоршаған ортада
болып жатқан оқиғалар мен адамдармен қарым-
қатынасының шиеленісуі, жасөспірімнің осы
проблемаларды шешуге деген ынтасы және өмірлік
тәжірибенің аздығының әсеріне байланысты. Тренинг
бір жағынан барынша « жинақылыққа», екінші
психологиялық жағынан түсіндіру, яғни тұлғаның ішкі
қарама-қайшылығын шешуге бағытталған.Тренинг әдісі
ретінде қатысушылардың қандай да бір іс –әрекетті
үйренуге бағытталған. Бірақ қандай шарттар іс-әрекетті
үйретуге бағытталған? Адамның нақты іс-әрекеті: 1)
белгілі бір әрекетті істеуге деген ынтасы 2) іс-әрекетті
қалай орындау керек екенін білу 3) іс-әрекетті жүзеге
асыру. Психологиялық тренингтің түрлілігі.
«Психологиялық тренинг», «әлеуметтік-психологиялық
тренинг» терминдері бірмәнді ұйғарымға келмейді. Кең
мағынада әлеуметтік-психологиялық тренинг –
адамдардағы психологиялық сипаттағы мәселерді жою,
қылықты түзеп немесе денсаулығын жақсарту үшін
оларға психотерапевттік немесе психокоррекциялық
әсер ету, яғни танымдық процесстер – зейін, ес, ойлау
және т.б. Әлеуметтік- психологиялық тренингтің негізгі
мақсаты:
•— қарым- қатынастағы құзыреттілікті арттыру (арнайы
құрылған түрлі формадағы тапсырмалармен нақтылануы
мүмкін).
Психологиялық тренинг
белгілері:
1. Топаралық жұмыс принципін қадағалау
2. Топаралық жұмысқа белсенді әдістер қолдану
3. Тұлғаарлық әрекеттестіктің, қатысушылардың
өзара қарым-қатынастарына назар аудару
4. Қатысушылардың қарым-қатынастарының
жағымды жақтарын ашуға арналған
ұйымдастыру шаралары
5. Еркін және жағымды атмосфера құру
6. Тұрақты топтың болуын қамтамасыз ету
7. Қатысушыларға психологиялық көмек
көрсетуге бағытталуы
Психологиялық тренингтің
түрлілігі
• Психологиялық тренинг әртүрлілігімен
сипатталады және әртүрлі негіздерге жіктеледі.
Бірінші жағдайда негіз сыртқы көрініске, мінез-
құлық салдарына, тұлғалық өзгеріске әкеледі.
Екінші жағдайда негізгі нәтиже ішкі өзгерісте
бірақ алдымен тұлғалық өзгерістер (өзін-өзі
бағалауы, іс-әрекеті, басты құндылықтары) содан
кейін мінез-құлығы өзгеруі мүмкін.
• Қарым-қатынас тренингі осы тренингтер
аралығында орналасқан. Ол қатысушының
әлеуметтік дамуына ықпал жасайды, біліктіліктің
жалпы дамуына әсер етеді. Ішкі және сыртқы
өзгерістер бірқатарда іске асады.
И.В.Вачков және С.Д.Дерябо тренингттік 4 парадигманы бөліп қарастырды.

1. Тренинг жаттығу ретінде. Жүргізу үшін басқа
адамдардың өз өздерін кез келген жағдайда қалай
ұстау керектігін анықтайды. Жаттығу барысында осы
іс-әрекеттерін қалыптастыру.
2. Тренинг дайындық ретінде. Жүргізуші қатысушыларға
ең басты біліктілікті үйретуді, нығайтуды мақсат етеді.
3. Тренинг жетекші ретінде. Жұмыс барысында шарт
қойылады, яғни ол арқылы қатысушылар тренингтік
іс-әрекет жаттығуларын өздері орындайды.
4. Тренинг субъектінің дамуы ретінде. Басты мақсаты
субъкетінің қабілеттілігін дамыту, оларды рухани және
физикалық күшке бөлу. Тренинг түрі қатысушының
дүниетанымын өзгертуге, өмірлік бағдарын дамытуға
арналған.
Қорытынды
Сезімдерде мәнерлі қозғалыстар жөнді байқалмайды, тұрақты терең әсерлі сезім адам
психологиясындағы басты белгілердің бірі, ал эмоция болса мәнерлі қозғалыстарға бай
келеді, мұyда адам өзін тек организм тұрғысынан көрсете алады. Жоғары сезімдердің
қалыптасуына, адамның өскен ортасы, отбасы, ұжымы елеулі әсер етеді, өсіресе халқымыз
айтқандай "Сөз сүйектен өтеді ..." т.б. мәтелдері сезімді тәрбиелеу қажет екеніне дәлел
болады. Осы тұрғыдан алғанда, сезім ми қабығының жұмысынан, ондағы динамикалық
стереотип жасалып отыратындығынан тәуелді. Ал, эмоцияға келсек, мұның
физиологиялық негізі ретикулярлық формацияның лимби жүйесінің, соңдай-ақ, ондағы
гипоталамус бөлігінің (дененің зат алмасуы, температурасын реттестіретін жүйке)
орталығымен ұштастырамыз. Мәселен, осы жүйке қызметінің орталықтарына зақым
келсе, адам тойғанын білмейтін, немесе шөлі қанбайтын жағдайға ұшырайды. Бұл жерде
де сезімдер мен эмоцияның бір-бірінен айырмашылығы байқалады. Адамның сезімдері
ылғи да қоғамдық-тарихи сипатта болады. Мәселен, адамның адамгершілік сезімдері
қоғамдағы өзгелерге байланысты өзгеріп отыратыны белгілі. Сезім — адамның өзіне, өзге
адамдарға, айналасындағы заттар мен құбылыстарға көңіл-күйінің қатынасын білдіретін
және оларды бейнелейтін психикалық үрдіс. Сезімінің психикалық үрдіс екендігін
білдіретін тағы бір ерекшелігі — оның адам көңіл-күйіне байланысты әрбір үрдіске
белгілі бір түрде рең беріп тұратындығы.. Сезім мен эмоцияның адам іс-әрекеті мен көңіл-
күйіне ұнамды әсер етуі стеникалық — күшті сезім тудырса, ал ұнамсыз не теріс әсер етуі
астеникалық — әлсіз, жағымсыз сезім тудырады. Адам сезімінің қайнар бұлағы — бізді
қоршаған болмыс, объективтік шындық.
Пайдаланған әдебиеттер

1. Сəбет Балтаұлы Бап-Баба (Бабаев) ««Жалпы
психология»;
2. Жарықбаев Қ. « Психология негіздері»293-297-
беттер;
3. Шабельников В.К. Формирование быстрой мысли.
Алма-Ата, 1982.
4. Смирнов А.А. Проблемы психологии памяти. - М,
1966.
5. Зинченко П.И. Непроизвольное запоминание. М.,
АПН РСФ СР, 1961.
6. В.В.Богословский т.б. редакциясымен. Жалпы
психология. Алматы, Мектеп, 1986.

Ұқсас жұмыстар

Әлеуметтік психологиялық тренинг пәніне кіріспе

Әлеуметтік - психологиялық тренинг әдістері

ТРЕНИНГ ТОБЫНЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Тренингтік топтың қағидалары

Бала тәрбиесінің педагогикалық алғышарттарын анықтау

Оқытудың белсенді формасы мен әдістері

Пәндер