Эмоция және эмоционалдық интеллект

Жоспар:

1. Эмоция туралы түсінік. Эмоцияның физиологиялық механизмі.

2. Эмоцияның ішкі және сыртқы белгілері.

3. Эмоцияның түрлері: жоғарғы және төменгі, жағымды және жағымсыз, стеникалық және астеникалық.

4. Эмоционалдық интеллект ұғымы

Эмоция туралы түсінік

Эмоция - адамның түрлі органикалық қажеттеріне туып отыратын қысқа ситуациялы көңіл күйі адам қуанғаннан, қамыққаннан көзіне жас алса, не болмаса бір нәрсеге мәз болып, күлсе, мұндай жағдайдың ұзаққа созылмайтыны белгілі.

Эмоция - латын сөзі - emovera қозу, толқу - деген мағына береді. Қуаныш сезімі. И. П. Павлов, эмоция ми қыртысында болатын жасушалардың күш-қуаты. Сондықтан да эмоцияның белгілі түрде биологиялық және әлеуметтік мәні бар. Эмоция ағзаның ішкі эндокринді бездеріне байланысты болады. Адреналин эмоцияны реттеуші фактордың бірі болып есепелінеді. Ол бауырдағы гликогеннің ыдырауына әсерін тигізеді.

Эмоциняның негізгі көрінісіне келесілерді жатқызуға болады:

жест (сөйлеу кезінде қолды қозғалту),

мимика (бет бұлшық еттерінің қозғалуы),

пантомимика (барлық дененің қозғалуы),

тілдің эмоционалды компоненттері (дауыс қаттылығы, тембр, сөйлеу кезіндегі интонация),

вегетативті өзгерулер (бетінің қызаруы, түссіздену, терлеу) .

Эмоционалды уайымның әсерінен адамның ағзасында және мінезінде өзгерістер бола ма?

Ия, әрине көп өзгерістер болады.

Кейде тіпті күштілігі сондай бір психолог оны «вегетативті дауыл» деп атаған.

Ол ішкі ағзалардың барлық қызметі мен ағзаның өмірлік көрсеткіштерінің бірден немесе жылдам өзгеруінен көрінеді.

Өзгереді:

Жүрек соғысының жиілігі;

Қан айналым мен қан қысымы (бозару, қызару)

Тыныс алу (тұншығу, демігу) ;

Бұлшық ет өзгерісі (моториканың бұзылуы) ;

Ас қорыту және зәр шығару (асқазан мен ішектердің қозғалысы күшейуі) ;

қарашық реакциясы (тарылу немесе кеңею

Қан құрамы (қанттың көп мөлшерде болуы, адреналин, холестерин және т. б. ) ;

ішкі секреция (сілекей безі, тері безі т. б. )

Эмоцияның ішкі белгілері

Эмоциялардың пайда болуында гуморальді-эндокриндік факторлардың да әсері мол. Мысалы, эмоция кезінде гипофиз бен бүйрек үсті безі гипоталамус әсерін күшейтеді, сол себептен адреналиннің бөлінуі көбейіп, жүрек пен бұлшық еттердің қызметі арта түседі. Қанда ми қызметі мен бұлшық ет жиырылуына қажетті глюкоза мөлшері көбейеді.

Қарапайым эмоцияларда адреналин жылдам бөлінеді. Ұзаққа созылған ұнамсыз эмоциялар кезінде қанда адреналин жинақталып, күретамыр қысымы жоғарлайды, тамыр соғысы жиілейді. Сөйтіп, қан тамырларының тарылуы жүректе стенокардия, не миокард инфаркті тудыруы мүмкін.

Эмоцияның түрлері

Жағымды, жағымсыз

Жоғарғы, төменгі

Астеникалық, стеникалық

Қарапайым, күрделі

Аффект, стресс, фрустрация

Жағымды не ұнамды эмоциялар - адамның қажетіне орайлас, оның ішкі өмірінің шарықтап, жан-жақты өсу шарттарының бірі болып табылады. Мысалы, сүйіспеншілік, көңіл қоштық, қуаныш.

Жағымсыз не ұнамсыз - белсенді әрекетке азды-көпті нұқсан келтіретін сезімдер. Мысалы, қорқыныш, қайғы, абыржу, налу, үрейлену, үмітсіздену.

Физиологиялық механикасына қарай :

Төменгі эмоция - шөлдеу, ашығу, жыныстық эмоциялар, олардың орталығы мидың төменгі бөлігінде орналасқан

Жоғарғы эмоция - адамның ортада өзін-өзі ұстай білу эмоциясы. Этика, эстетика, мораль және т. б.

ІС-ӘРЕКЕТКЕ ЫҚПАЛ ЖАСАУ ТҰРҒЫСЫНАН

СТЕНИКАЛЫҚ

АСТЕНИКАЛЫҚ

Жауапкершілік

Жолдастық

Достық

Айбаттылық

Уайым

Енжарлық

Көңілсіздік

Аффект- қысқа уақыт аралығында бұрқ етіп көрінетін күшті эмоция.

Фрустрация

Қажеттіліктер мен тілектердің қанағаттандырылмау салдарынан болған эмоционалды қалып. Мақсатқа жету жолында немесе күрделі тапсырмаларды орындауда қажеттілікті қанағаттандыру қандайда бір қиыншылыққа, кедергіге тап болғанда туындайды.

Қазіргі таңда эмоциялық интеллект феноменін, оның құрылымын, даму жолдарын одан әрі терең зерттеу өзекті, себебі аталған құбылыс - тұлға аралық өзара әрекеттесу үдерісінде адамдар арасында туындайтын эмоциялық үрдістер мен жай-күйлерді терең ұғыну арқылы адамдармен қарым-қатынасты оңтайландыру мүмкіндігін ашады. Сондықтан, эмоциялық интеллектіні тұлға бойында дамытуды біртұтас қоғамда психологиялық мәдениетті арттырудың маңызды факторы ретінде қарастыруға болады. «Эмоциялық интеллект» ұғымына әртүрлі көзқарастар қалыптасқан.

1990 жылы Питер Салоуей «эмоциялық интеллект» ұғымын алғаш анықтап, «Эмоциялық интеллект» атты мақаласын жарыққа шығарды. Питер Салоуей және оның авторласы Джон Майер эмоциялық интеллектіні «эмоцияда көрінетін тұлға көріністерін қабылдау және түсіну, интеллектуалды үрдістер негізінде эмоцияны басқару» ретінде анықтайды.

Аталған ғалымдардың анықтауынша, эмоциялық интеллект төрт бөлімнен тұрады:

өзінің және басқа адамның эмоциясын қабылдау немесе сезіну қабілеті;

өз эмоциясын ақыл-ойға бағыттау;

эмоция көріністерін түсіну қабілеті;

эмоцияны басқара білу.

Эмоционалды интеллект диагностикасы зияткерліктің мінез-құлық аспектісі адамның басқаларды қалай қабылдағанын сипаттайды (жарқын, мейірімді, әдепті немесе ұстамды, салқын, ашуланбайтын, жалғыздықты іздейтін), сондай-ақ мінез-құлық реакцияларында адамның эмоцияларын басқара алу қабілеті. «Білім» факторы адамның эмоционалды «ақылды» мінез-құлқы үшін қажетті білімін көрсетеді. Бұл білім әлеуметтік өзара әрекеттестіктің негізгі ұстанымдарына, өзін-өзі реттеу дағдыларына, әртүрлі эмоциялардың мінез-құлық көріністеріне, сол басқа сезімдердің көрінісі қолайлы жағдайларға қатысты болуы мүмкін. «Өзіне эмоционалды ену» дегеніміз сезімді тану және атау қабілеттілігін білдіреді (яғни бұл сезімнің физиологиялық жай-күйін түсіну ғана емес, сонымен бірге оны тану және атау), сонымен қатар жеке мінез-құлқының себептерін білу. Авторлар «Мотивация» факторын әдеттегідей жақсы түсінеді: респонденттің өз іс-әрекетін және өзін-өзі тәрбиелеуге деген ішкі уәжі, мақсатына жетуде табандылығы бар. Келесі фактор адамның эмоцияларын жеткілікті түрде білдіруге және басқаруға, сондай-ақ басқа адамдардың сезімдеріне бара-бар жауап беру қабілетіне жауап береді. «Эмпатия және әлеуметтік түйсік» бұрынғыдан өзгешеленеді, ол адамның басқалардың іс-қимылының себептерін жеткілікті түрде түсіне алатындығына баса назар аударады.

Эмоционалды интеллект диагностикасын зерттеушілер эмоционалды интеллект құрылымын анықтағаннан кейін, оны қалай өлшеуге болатындығы туралы сұраққа жауап іздеді. Көпшіліктің жауабы айқын: егер біз ақылмен ұқсастық алсақ, онда адамның эмоционалды «ақылды» екенін көрсететін белгілі бір коэффициент қажет. Әрине, бұл мақсатқа тестілеу әдісі арқылы қол жеткізіледі. «Эмоцияны басқару» - бұл үйде де, басқаларда да сезімдер мен көңіл-күйді басқару мүмкіндігі.

Майер-Саловей-Карузо эмоционалды интеллектік диагностика тестінің бір түрін жасады. Бұл Питер Салоу мен Джон Майердің эмоционалды интеллектінің «алғашқы ізашарлары» теориясының негізінде болды. Тест 141 сұрақтан тұрады, олар тақырыпты екі бағыт бойынша бағалайды («Тәжірибелі» және «Стратегиялық») және төрт шкала. Алғашқы «Эмоцияны тану» - бұл тестілеуші адамның өзінің де, айналасындағылардың да сезімдерін қабылдау және бөлу қабілеттілігін көрсетеді. Екінші масштабтың атауын «Ойлауды жеңілдету» деп аударуға болады. Егер сіз сұрақтардың мысалдарына жүгінетін болсақ, оның мағынасы айқын болады: «серіктесіңіздің ата-анасымен кездескенде қандай сезім ең қолайлы болады?».

Ұқсас жұмыстар

ЭМОЦИЯЛАР СЕЗІМДЕР

Эмоциялар және эмоционалдық интеллект

Эмоциялар мен сезімдердің қызметтері

Эмоцияның ішкі белгілері

Эмоция түрлері

Эмоционалды интеллект

Эмоция және эмоциялық интеллект туралы теорияларды салыстыру нәтижесінде заманауи тұлғаның жетістікке жету индикаторын жасау

Эмоция және олардың атқаратын рөлдері мен қызметтері

Эмоциялық әрекет

Эмоцияның даму және қалыптасуы

Пәндер