Жоғары жүйке әрекетінің типтерінің балаларда қалыптасуы

Презентация қосу

Балалардың жоғары жүйке
қызметінің типологиялық
ерекшеліктері
Жоспар:
1-Кіріспе
2-Негізгі бөлім:
Балалардың жоғарғы жүйке қызметінің типтері.
Балалардың жоғарғы жүйке жүйесі қызметінің типологиялық
ерекшеліктері
Жоғары жүйке әрекетінің топтарының балаларда қалыптасуы
3-Қорытынды
Балалардың жоғарғы жүйке қызметінің типтері

Балаларда 6-7 жастан бастап сөзбен тәрбиелеуге көне бастайды.
Оларды бірінші және екінші сигнал жүйелерінің қарым- қатынасы
сипаты өзгереді.
Ал 3-4 жасар балалардың бірінші сигнал жүйесі екіншісінен басым
болады да, екіншісін тежеп отырады.
Ал ол 6-7 жаста керісінше болады. Балаларда екінші сигнал жүйесінің
дамуы олардың мектеп тәрбиесіне дайындығын көрсетеді.
Балалардың жоғарғы жүйке қызметінің типтері(Бастауыш
мектеп жасында )

Бастауыш мектеп жасында ми қыртысының қарқынды дамуы
жүйке жұмыстарының қалыпты, салмақты, жылдам жүруін
қамтамасыз етеді. Ми қыртысында тежеу процестерінің дамуы
шартты байланыстардың қалыптасуын жылдамдатады.
Жоғарғы жүйке жүйесінің бөлімдерінің арасындағы
байланыстардың қалыптаусы-ми қыртыстары ішіндегі
ассоциативті жүйке жолдарының пайда болуына байланысты.
Балаларды оқу мен жазуға үйретуге байланысты сөздің
байланыстырушы қызметі арта түседі.
Балалардың жоғарғы жүйке қызметінің типтері
(жасөспірімдік кезде)

Бірқатар шартты –рефлекс қызметінің өзгеруі жасөспірімдік
кезеңде байқалады. Организмде жыныстық жетілудің басталуы
гипоталамус активтілігі артуына сәйкес келеді. Бұл қыртыс-
қыртысасты арақатынасы баласының өзгеруіне әкеп соқтырады.
Осыған орай жасөспірімдер ашуланшақ болып, салмақтылықтарын
жоғалта бастайды. Осы кезеңде алдыңғы кезеңмен салыстырғанда
уақытша ішкі байланыстар түзу қиындайды. Бірінші сигналға
болсын, екінші сигналға болсын шартты рефлекстер түзілу
жылдамдығы баяулайды. Жасөспірімдердің жоғарғы жүйке жүйесі
қызметінің ерекшеліктері оларға айрықша назар аударуды талап
етеді. Оқу-тәрбие жұмыстарын осыған сәйкес жүргізу керек.
Жоғары жүйке әрекетінің типтерінің балаларда қалыптасуы.

Балалардың 1-ші сигнал жүйесі тусымен дами бастайды, ал 2-ші сигнал
жүйесі кейінірек қалыптасады. Баланың мінез-қүлқының қалыптасуына екі
сигнал жүйесінің даму дәрежесі, жоғары жүйке өрекетінің типтері ықпал
етеді. Көптеген зерттеулердің нәтижесінде жоғары жүйке әрекетінін типтері
балалардың темпераменті мен мінез-күлықтарының физиологиялық негізі
екені дәлелденді.
Баланың темпераменті мен
мінез-қүлықтарының калып
тасуы екі түрлі әсерге
байланысты:

1.Ата-анасынан түқым қуалап
ауысатын қозу мен тежелудің ми
кыртысындағы генотиптік қасиеттері;

2. Сыртқы ортаның
әсерінен болатын
фенотиптік
қасиеттер.
Бүл екеуі бір-бірімен
тығыз байланысты.
Балалардың шартты рефлекстері манызы және олардың шартсыз
рефлекстерден айырмашылығы. И. П. Павлов барлық рефлекстерді екі
топқа шартты жөне шартсыз рефлекстер деп белгені айтылған.
Шартсыз рефлекстер алғашқы кезде организмнің тірлігін сақтау үшін
қажет. Балалардың шартсыз рефлекстерін туысыменен тексеру арқылы
олардың жүйке жүйесінің дамуын анықтайды. Шартсыз рефлекстер
туа пайда болып, өздерінің орындалуы үшін ешқандай қосымша
жағдайларды қажет етпейді: тітіркендіргіш әсер етісімен шартсыз
жауап пайда болады. Олар тұқым қуалайды, сондықтан организмнің
әр түріне тән өздерінің шартсыз рефлекстері болады.
Бұл рефлекстердің рефлекторлы доғасы жүйке жүйесінің
төменгі дәрежедегі жұлын, сопақша ми секілді бөлімдері
арқылы қалыптасады да, ми сыңарларының қыртыстары
қатыспай-ақ іске аса береді. Шартсыз рефлекстер
негізінен ұрықтық кезеңде де, бала туғаннан кейін де
қалыптаса береді. Айталық, қорғаныс рефлекстері
туғаннан-ақ болады, ал жыныс рефлекстері жыныстық
жетілу мерзімінде пайда болады. Олардың рефлекторлы
доғасы өзгермейді.
Балалардың жүйке типтерінің әртүрлі
болуы

Балалардың жүйке типтерінің әртүрлі болуы
олардың оқу-тәрбие жұмыстарын қабылдау
мүмкіндіктерінің де әр түрлі екендігін
көрсетеді. Педагогикалық жұмыстарды әр
оқушымен жеке –жеке жүргізуді талап
ететіндігі сондықтан. Осылай еткенде ғана
жақсы жетістіктерге жетуге болады. Сөйте
тұра, біз жоғарыда жоғарғы жүйке жүйесі
қызметінің иілімділігін де атап көрсеткенбіз.
Ми қыртыстары клеткаларының
иілімділігін жүйке типтерін
морфофункционалдық өзгертудің негізі болып
табылады. Десекте, типтерді нерв
құрылымдарының иілімділігін пайдаланып
қарқынды даму кезеңінде, әсіресе балалық
шақта тәрбиелеу арқылы типтік
ерекшеліктеріне коррекция жасауға болады.
Оны атақты Иван Павловта: тип иімділігіне
байланысты тәрбие, шынықтыру арқылы
адамдар сипатын өзгертуге болатындығын атап
көрсеткен.
И.П.Павлов өзінің ашқан жоғары жүйке
әрекеттерінің 4 тобын дәрігер грек
ғалымы гиппократтың айтқан 4
темпераментіне сәйкес деп есептеген.
Гиппократ денедегі 4 түрлі
сұйықтықтың өзара қатынасына
байланысты адамның темпераментін 4
топқа бөлген.
Олар холерик (грек. Холе- сары өт),
сангвиник (сангвине - қан),
флегматик (флегма – кілегей, шырын),
меланхолик (мелайне холе – қара өт).
Жоғары жүйке әрекетінің топтарының балаларда
қалыптасуы

Баланың мінез құлқының қалыптасуына екі сигнал жүйесінің
даму дәрежесі,жоғары жүйке әрекетінің топтары әсер етеді.
Баланың темпераменті мен
мінез-құлықтарының қалыптасуы екі түрлі әсерге байланысты:

1. Ата-анасынан тұқым қуалап ауысатын қозу мен
тежелудің ми қыртысындағы генотиптік қасиеті.

2. Сыртқы ортаның әсерінен (үйдегі тәрбиесі, дос-
жолдастарының ықпалы, әлеуметтік қоғам орындарының
ықпалы) болатын фентоиптік қасиеттер.
Қорытынды

Қозу мен тежелудің теңдігі деп олардың бір-біріне
қатынасы мен дау дәрежесін айтады. Қозу мен
тежелудің алмасуы деп олардың бір-біріне алмасу
жылдамдығын айтады. Олардың алмасуы ширақ
немесе баяу болуы мүмкін. Әр адамның жүйке
жүйесінің тұқым қуалаған жеке қасиеттері мен
өмірден алған тәжірибесін, сыртқы ортадан алған
мағлұматын,мінез-құлықтарын жүйке әрекетінің
топтары деп жинақтайды.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Балалардың жоғары жүйке қызметінің типологиялық ерекшеліктері

ЖОҒАРҒЫ ЖҮЙКЕ ӘРЕКЕТІ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

Шартты рефлекс түрлері

Шартты рефлекстің шартсыздан айырмашылығы

Балабақшада оқытудың психологиялық негіздері

Жоғары жүйке әрекеті және оның баланың өсіп - дамуы барысында қалыптасуы

Шартты рефлекстердің тежелуі

Мектеп оқушыларының сөйлеу тіліндегі қателіктерді жою жолдары

Нерв жүйесінің онто - және филогенезі

Имбецил балаларда

Пәндер