Ақ концепті: семантикалық жіктелуі және ономастикалық көріністері

Скачать

Ақ сөзі түркі тілдерінде ақ//ах//ағ//а:қ формасында қолданылып, бір-біріне жақын үш түрлі мағынаны аңғартады:

1) «ақ» деген негізгі түстік мағына («белый») ; оның төңірегіне: ақшыл, көздің ағы, жұмыртқаның ағы, т. б. мағыналар туған;

2) «ақ» сөзінің ауыс мағыналары: кіршіксіз таза, ақжүрек, кінәсіз, адал;

3) тамаша, керемет, ғажайып.

Ақ сөзінің этимологиясы жайында, оның заттық не түстік негізі жөнінде ХХ ғасырдың өзінде-ақ түркологтар арасында әртүрлі пікірлер қалыптасты. Э. В. Севортян «аға» және «әке» деген туыстық атаулардағы екі сөздің де негізі «ақ» - «оқ» (қартаю) етістігінен өрбіген дегенді айтады. Егер «ақ» түбірініңкөне түркі тілінде «қартаю, жан ұлғаю» мағынасын берсе, тілек мағынасындағы «қосағыңмен қоса ағар» тірексі құрамындағы «ағар» сөзі жоғарыдағы «ақ» түбірімен төркіндес болуы мүмкін.

Ал Еріктің жары Айнаға қап тауын асып кетсе де бәрі-бір, күйеуі қайда - бұл сонда, қосағымен қоса ағарудан өзге арман да, мақсат та жоқ (Оралхан Бөкей) . Ақ, қара тілдік бірліктері «сақал» сөзімен тіркесуі арқылы «жастық, кәрілік» мағынасын береді.

АҚ КОНЦЕПТІСІНІҢ СЕМАНТИКАЛЫҚ ЖІКТЕЛУІ

АҚ

ОНОМАСТИКАЛЫҚ АТАУЛАР

ТҰРАҚТЫ

ТІРКЕСТЕР

ЗООНИМДЕР

ӘН-КҮЙ АТАУЛАРЫНДА

АҚ КОНЦЕПТІСІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ АТАУЛАР

Аң-құс

Жер-су

Адам есімдері

Адамдық қасиет

Өсімдік атаулары

Ән-күй

Ай атауы

Бата

Ауа-райы

Аң-құс атаулары

Ақбөкен

Аққу - Ақ шандоз

Ақ аю

Өсімдік атаулары

Ақүрпек (лепидолопсис)

Адам есімдері

Ақжүрек

Ақсұңқар

Ақбала

Ақниет

Аққыз

Ақтілек

Жер-су атаулары

Ақтөбе

Ақтау

Ақкент (шағын аудан)

Ақсу Жабағылы

Адамдық қасиет

Ақкөңіл

Ақ жүректі

Ақ пейілді

Ниеті ақ

Ән-күй атаулары

Ақ көгершін көгершін

Қолғанат құс сен едің.

Бар кезіп қайт ел үшін

Кең дүниенің көлемін.

Теңеген соң сені гүлге Мұң болмасын көңіліңде. Сенің киген көйлегің де, Аппақ болсын өміріңде

Ай атауы

"Ақпан" - қазақтың "ақ ықпа", яғни боран деген сөзінен шыққан.

Ауа-райы

Ақ боран

Ақ жаңбыр

Бата

Ақ бата

Ақ тілек

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс