Ісікке қарсы иммунитеттің туындауы

Қазақ Ұлттық Аграрлық Зерттеу Университеті

Ветеринария факультеті

Клиникалық ветеринарлық медицина кафедрасы

ТАҚЫРЫБЫ:Канцерогенездің молекулярлық негізі.

Ісікке қарсы иммунитеттің туындауы.

Орындаған: Ерік Анель

Вм302

Тексерген:Ибажанова А. С

Канцерогенез (лат. Cancerogenesis; cancer - рак + көне грекше: γένεσις - пайда болу, даму) - рак (ісік) ауруының пайда болу процессі. Көптеген мутагендік факторлар канцерогендік те әсер етеді. Рак (ісік) ауруы ХХ ғасырдағы адамдардың ең қауірпі ауруларының бірі.

Рак (ісік) ауруының жасушаларының кәдімгі дене жасушаларынан 2 ерекшеліктері болады:

1 . Кәдімгі дене жасушалары санаулы рет қана бөлініп, содан кейін бөлінуін тоқтатып өліп қалатын болса, рак(ісік) жасушалары шексіз бөлініп өсуге қабілетті. Сондықтан да олар ағзаға механикалық зиян келтіріп, өсіп көбее береді де ақырында оның өлуіне алып келеді;

2. Рак жасушалары жайылып метастаз пайда ете алады, яғни оның кейбір жасушалары лимфа не қантамырлар арқылы басқа мүшелерге, ұлпаларға таралып сол жерлерде жаңа ісіктерді пайда етеді.

Канцерогенез

Ағзалардың бөлінуге қабілетті кез келген жасушалары ісікке айнала алады . Бірақ олар қалайша, ненің әсерінен рак ( ісік ) жасушаларына айналады, әлі толық шешілмеген мәселелер . Дегенмен, қазіргі кезде белгілі болғаны - рак ( ісік ) жасушаларында гендер қызметінің реттелу механизмінің бұзылуы салдары екендігі .

Екінші бір толық шешілмеген мәселе - рак ( ісік ) ауруы тұқым қуалай ма, жоқ па ?

Бұл тұрғыдан екі түрлі гипотезалар айтылып жүр :

• бірі - рак ( ісік ) ауруы тұқым қуалайды десе

• екіншісі - тұқым қуаламайды деп болжамдайды .

• Қалай болғанда да рак ( ісік ) ауруының пайда болуының негізгі себептері - сомалық мутациялар және вирустардың әсері екендігі анықталып отыр .

Қазіргі кезде рак ( ісік ) ауруының кем дегенде 3-4 түрінің тұқым қуалайтындығы дәлелденген, олар : ретинобластоманың бір түрі

• Фанкони анемиясы ( кан аздылығы ) ,

• пигменттік ксеродерма және нейрофиброматоз .

Рак ( ісік ) ауруының көпшілігі сомалық мутациялардан басталады .

Ретинобластоманың тұқым куалайтын түрі аутосомды - домнантты жолмен беріледі .

Оның пайда болуы екі сатыдан тұрады :

• 1 ) мутация алғаш жыныс жасушаларында пайда болады, ал ол сомалық мутациялардың тууына алып келеді ;

• 2 ) сомалық мутация пайда болған жасушалардың біреуі есіп, көбейіп ретинобластомаға айналады .

Ретинобластоманың гені 13 - хромосоманың ұзын иінінде орналасқан .

• Канцерогенездің сомалық мутация болжамымен қатар вирустық болжамы да белгілі . Вирустардың рак ( ісік ) ауруын туғыза алатындығы туралы болжамдар ерте кезден ақ белгілі . Бірақ, тек 1950 жылы американ ғалымы Рделебекко кемірушілерді маймыл вирусымен зақымдап, оларда рак ( ісік ) ауруының пайда болғанын зерттеп анықтаған.

ІСІКТІҢ ДАМУЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН ЫҚПАЛДАР.

Ісік дамуының этиологиясына әртүрлі ( химиялық, физикалық, биологиялық ) ықпалдар әсер етеді .

Экзогенді канцорегендер

: 1 - көп оралымды хош иісті көмірсутектер : фенантрен, 3, 4 бензпирен және т. б ; -оралымды аминдер : нафтиламин, бензидин ; в - аминдік азоқосындылар : диметиламиноазобензол т. б ; и -бейорганикалық химилық заттар : хорм, қорғасын, мышьяк, кадмий .

Эндогенді канцорегендер :

- стероидтық гормондар : эстероген, эстрадиол н -холестерин туындылары : холестадиендер, карцинолипиндер ; а - амин қышқылдарының ыдырау өнімдері : триптофан, тирозин ; в « бос радикалдар мен майлардың асқын тотықтары ; - нитроксид және оның асқын тотықтары жатады .

Осы эндогендік канцерогенді заттар лейкозбен ауыратын сырқаттардың зәрінен табылған . Организмде эндокриндік бездермен гормондар өндіріліуінің бұзылуы өспелердің кейбір түрлерінің дамуына алып келеді .

Химиялық ықпалдар.

Өспе дамуына әкелетін химиялық заттар канцерогендер деп аталады . Барлық канцерогендер экзогенді және эндогенді болып бөлінеді .

Физикалық ықпалдар

Бұларға әртүрлі иондағыш сәулелердің түрлері және - ултракүлгін сәулелер жатады . Иондағыш сәулелердің барлық түрлері : 1 -рентген сәулелері ; в -a, b, g- сәулелері мен протондар канцерогендік әсер ете алады .

Биологиялық ықпалдар

Бұл ықпалдарға РНК - дан тұратын вирустар : и Адамдарда : Т - жасушалы лейкоз, яғни бұл HTLV - 1 ( human T leukemia virus ) ) в ДНК - дан тұратын вирустар : -папилома, кандилома, Беркитт лимфомасы в -В - гепатитінің вирусы, әсіресе афлотоксинмен бірігіп әсер еткенде бауыр карциномасы т. с. с дамиды - сонымен қатар герпесвирустар, олардың ішінде Эпштейн Барр вирусы .

Сонымен қатар ісік дамуында :

жүйке жүйесінің созылмалы невроздық жағдайлар, ұзақ жан күйзелістері т. б бұзылыстары ;

-Эндокрин жүйесінің - гормондық жағдайының бұзылуы ; -

Тұқым қуалаушылық факторы ; -

Иммунды жүйенің жеткіліксіздігі де ықпал етеді .

КАНЦЕРОГЕНЕЗДІҢ МОЛЕКУЛЯРЛЫ АСПЕКТІ

1 Канцерогенез дамуы 3 кезеңмен жүреді .

1. Сау жасушаның өспе жасушасына айналуы, транцформация немесе инициация кезеңі

2. Ісік жасушаларының әрленіп, қарнында осінаніп, кобеюі жанр алғашқы ісік иіні пайда болу промоцил мезен

3. Ісік жасушаларының тұрақты сапалық өзгеріс рін және қатерлі қасиеттер қабылдауы немесе сік өсуінің үдеу рогрессия кезеңі

Сау жасушаның өспе жасушасына айналуы- мына себептердің әсерінен :

Прогтоонкогендердің белсенді онкогендерге айналуынан,

- Жасушалардың есіп өнуін бөлініп көбеюін тежейтін нәруыздардың түзілуін қадағалайтын супрессор гендердің белсенділігі жоғалуынан ;

- Жасушалардың тектік ақпарат бойынша өздерінің тіршілігін жоғалтуының немесе апоптоз дамуының бұзылыстарынан ;

- Жасушалардың ДНК молекуласының бүлінген жерлерінің репарациялық мүмкіншілігінің бұзылысынан болады .

ІСІККЕ ҚАРСЫ ИММУНИТЕТ

Тері антиденесінің пайда болуымен гуморальдік иммунитеттің жауап реакциясы ісінген торшалардың антигенінде көрінетін, сезімтал жоюшы Т лимфоциттердің жинақталуы ісінген торшаларға қарама - қарсы . Ісіккеқарсы антидене әдеттен тыс нәтижесінде мыналарды шақыру мүмкін : ісіктің өсуін тездетеді . Бұл антидене торшаның қатерлі ісігінің беткейіне жинақталады және иммундық лимфоциттердің шабуылынан қорғайды . Жоюшы Т - лимфоциттер ісінген торшаларды жояды, ісіккеқарсы иммунитеттің механизміне « бөгдедене « трансплататында күштеу қағидасысы сияқты ұқсас . Ісінген торшалар, бастысы, лимфоциттер, иммунды ағзаның сарысулы емес антиденесінде шабуылға душар болады . Ісіктің антигеніне, торша ісігінің иммунокопетентті стромасына : Tжәне Б - лимфоциттер, плазматикалық торшада, макрофактарда иммунды реакция жүреді . Егер строма иммунокомпонентті торшаға бай болса, онда ісік салыстырмалы түрде баяу өседі . Иммунокомпонентті торшалардың болмауы, ісіктердің тез өсуіне және метастазды ерте беруіне алып келеді . Ісіккеқарсы қорғаныста тимус қатысып, иммунологиялық бақылауды жүзеге асырады . Айырша бездің жойылуы, тәжірибеде ісіктердің индуцирленген онкогендік вирусның дамуының жиілеуіне әкеледі . Адамда тимуытың жастық семуі ісіктің өсуінің жиілеуін береді .

Белгілі бір ісікке қарсы иммунитет басқа лимфоциттердің жекелену көмегімен әлсіз берілуі мүмкін, бірақ, жануардың иммундық сарысуымен емес . Ісіктегі иммундық жауаптың әлсіздігі : ісіктің өсуін тездететін айналымдағы қанның қозғалысы ісіккеқарсы антидене, лимфоциттердің беткейінде шектеуші спецификалық ісіккеқарсы рецептор ; айналыстағы қанның ісінген антигендерімен, иммундық бақылаудағы тимус жақтан қажеттілігіне қарай тездетілуі оның жастық семуінің жеткіліксіздігін түсіндіреді

Осылайша, ісік болғанда иммунитеттің механизмі, торшалық және гуморальды факторлардың қатынасы, сондай - ақ спецификалық және спецификалық емес үрдістер әлі жеткілікті зерттелмеген .

ӘР ТҮРЛІ ЖАНУАРЛАРДАҒЫ ІСІКТЕРДІҢ ПАТОЛОГИЯЛЫҚ МОРФОЛОГИЯСЫ.

ЖЫЛҚЫЛАРДА . Ісіктер жылқыларда жиі болмайды . Литов ветеринарлық жыныс институтының патологиялық анатомия кафедрасының зертханасында жүргізілген жүздеген биопсиялардың ішінен терінің және нейрофиброманың сыртқы жыныстық ағзаларының ісіктері, папилломалар, фиброкарциномалардың тек 6 жағыдайы ғана табылған . Қан және лимфа түзуші ұлпалардың ісіктік зақымдалуы ( лейкоз ) 0, 1 % ғана болады, Мелоногенді жүйенің ( меланомалар және меланобластомалар ) қарапайым ісіктері сұр түсті кәрі жылқыларда жиі кездеседі, оның гистогенезі әлі күнге дейін анықталмаған . Бұл қауіпті және қауіпсіз пигментті ісіктер аналь тесігінің, кеуде және құрсақ қуыстарының, плевра, шажырақай және көкшандыр терілерінің маңайында, жұлынның қабықшасында орналасады . Кәрі биелерде қауіпті меланомалар ісікті жараға айналдыратын, түйінді, диаметрі 100 мм - ге дейін, ірі болатын меланомалар сырткы аумақтарында орналасады . Сұр жылқыларда меланобластоманың жиілігі оларды ұһтұқым қуалайтын ауру ретінде қарауға мүмкіндік береді . Ісіктердің басқа түрлері жылқылардаың кебіреулерінде ғана кездеседі . Мысалы, асқазан рагы шамамен 1 ашып союжа кездескен .

ІРІ ҚАРА МАЛДАР. Бұл жануар түрінде кең тараған ісік ол лейкоз болып табылады . Лейкоз - қан және лимфоидті ұлпаның ісікті закымдалуы, ол ірі кара малдардың 70 % -да кездеседі . Жиілігі бойыншы перифериялық жүйкелердің нейрофибромасы екінші орынды алады ( 40 % -ға дейін ) , ол жануарларды жарамсыз қылады . Еліміздің кейбір аудандарында ең кең таралған вирумы ауру - ірі қара малдардың папилломатозы . Көлемі әр түрлі сүйелдер терінің біраз аумақтарына таралады ( бас, желін аралығы ) . Олар қанап, жарақаттандырулары мүмкін, сонымен қатар жануарларды жарамсыз қылуларыда мүмкін . Ісіктердің басқа түрлері сирек Литов ветеринарлық институтының патологиялық анатомия кафедрасының зертханасында жүргізілген жүздеген 29 биопсиялардың ішінен анықталды . 9- тері және тері асты клечаткасының ісіктері ( папилломалар, фибромалар, сирек - саркомалар, тілме ) , б - сүт безінің аденомасы және карциномасы, 9 - қынап фибромасы, 2 - аталык жыныс мүшесінің фиьромасы, 3 - көз карциномасы ( Тарасов ) . Басқа аумақтарда орналасулары сирек кездеседі . Ісіктерді зерттеудің барлық тарихында сиырлардың тілмесінің 200 жағыдайы ғана тіркелген . Ол кебір елдерде жиілігі бойынша бірінші орында тұр ( 30 % -ға дейін ) .

ҚОЙЛАР . Ең кең тараған ісік -, жi қойлардың өкпе аеномасының ісігі түрінде сипатталады . Әдетте, ісік үрдісі альвеолаларды және бронхтарды, жиі өкпенің диаврагмальді бөліктерінің дорсальді аймақтарын қамтиды . Бронхиальді лимфа түйіндерінің метастазасы байқалады . Папиллярлы және бронхиальді альвеолярлы ісік типі бойынша, эпителиальді торшалар альвеолярлы кеңістікке дейін өседі және безді кұррылысын түзеді . Бұл ісіктер эпизоотологиялық жағынан инфекциялық ауруларға ұқсас, қойлардың бір табынын зақымдайды, вирустың диагностикаланады, әсері жоғары . Қойлардың ісіктік ауруларының басқа да салыстырмалы бөліктері деп, қан түзуші және лимфоидты ұлпалардың ( лейкоз ) , ісіктік зақымдауын есептеуге болады . Олар эксперимент кезінде қойларға ірі караның лейкоз вирусынан оңай жұқтырылды . Қойлардың басқа ісік аурулар сирек кездеседі .