Тұнбалар мен қайнатпалар

Презентация қосу

L/O/G/O

Тұнбалар мен
қайнатпаларды алу
принциптері.
• Екі араласпайтьн сұйықтықта (су мен бензол)
үшінші затты (J2) ерітсек, ол еріткіштер
арасында белгілі түрде таралады. 3-ші заттың
концентрациясы аз және оның бөлшектерінің
өлшемдері екі фазада бірдей болса, оның
жүйедегі концентрациясын арттыру екі
фазадағы осы заттың коңцентрацияларын
пропорционалды түрде өсіреді.
• Таралу заңы: Берілген температурада 3-ші
компоненттің тепе-теңдіктегі екі сұйық
фазалардағы концентрацияларыньң қатынасы
- тұрақты шама.
Тұнбалар мен қайнатпалар

Дәрілік заттардың ең ірі көзі - өсімдіктер болып табылады.
Қазіргі кезде өсімдіктерден жеке түрде табиғи
биологиялық белсенді заттар
(ББЗ) - алкалоидтар, витаминдер, сонымен қатар
галендік және жаңа галенді препараттар алынады.

Дәрілік өсімдіктердің және олардан алынатын
фитопрепараттардың синтетикалық препараттарға қарағанда
бірқатар артықшылықтары бар. Олардың кұрамыпда биологиялык
белсенді заттардын комплексі болады: ағзаға жұмсақ әсер етеді;
қолданған кезде жанама әсер көрсетуі сирек жәие экономикалық
тиімді.
Өсімдіктерді, препараттарды алу кезінде, экстрактивті
заттармен бірге көптеген баллансты заттар да сығындалады.
Дәріханада әдетте өсімдік шикізатынан тек кана сулы сығындылар
- қайнатпа мен тұнбалар дайындалады.
www.themegallery.com
Кейбір еріткіштерде
К-таралу коэффициенті
таралатын зат
диссоциация не деп аталады, ол
ассоциацияға ұшырауы температураға, заттар
мүмкін, бұл кезде табиғатына, ерітіндінің
таралатын заттың эр иондық кушіне тәуелді,
фазадағы бөлшектерінің
бірақ таралатын зат
өлшемдері әртүрлі
болады. Бұл жағдайда концентрациясына
Нернст-Шилов теңдеуі тәуелсіз
қолданылады.
Экстракция
• Экстракция деп бір еріткіште еріген затты сол
еріткішпен араласпайтын және бөлінетін затты
жаксырақ ертетін екінші еріткішпен (экстрагент) бөліп
алу әдісін айтады
.
• Экстракцияда көбіне 2 еріткіш қолданылады

• біріншісі – сулы, екіншісі – сумен араласпайтын
органикалық еріткіш. Органикалық еріткіш ретінде С Н
ОН – изоамил спирті, С Н - бензол, т.б. қолданылуы
мүмкін. Бұл қосылыстардың меншікті салмағы судан
кем, сондықтан олар судың бетінде болады. Жеңіл
еріткіштерді экстракциялау үшін көп қолданбайды,
себебі булану нәтижесінде органикалық қабаттың жалпы
мөлшері кемиді, ал бұл фактор экстракцияланатын
компоненттің сумен органикалық қабат арасындағы
үлестірілуіне – таралуына әсер етеді. Ауыр еріткіштерге
ССI - төрт хлолы көміртегі, СНСl - хлороформ жатады.
Экстракциялау
механизімінің
түрлері:

01 02 03

ФИЗИКАЛЫҚ ГИДРАТ-
СОЛЬВАТТЫҚ
ТАРАЛУ СОЛЬВАТТЫҚ
Экстракциялау механизімінің
түрлері.

Гидрат - сольваттық механизм. Бұл
механизм
Физикалық үлестірілудің бойынша комплексті металлқы
(таралудың) механизмі. Бұл шқылдары және минералды
механизм бойынша коваленттік қышқылдар
байланыс арқылы түзілген экстракцияланады. Экстрагент ретінде
бейорганикалық қосылыстар прротонданатын еріткіштер
еріткіштердің біреуінде қолданылады.
әрекеттесіп экстракцияланады. Бұларға спирттер, кетондар, күрделі
Екі фаза арасында мұндай және
қосылыстың үлестірілуі – жай эфирлер жатады.
физикалық құбылысқа жатады, Экстракцияланатын
яғни Ван-дер-Ваальс күші арқылы қосылыс катион бөлшегінен тұрады
экстракцияланады (гидраттанған және сольваттанған
протоннан)
немесе аниондық бөлшектен (қышқыл
анионынан).
Бұл механизммен жоғары
концентрациялы тұз
қышықылы ерітінділерінен
Қайнатпа мен тұнбалар

Қайнатпа мен тұнбалар дәрілік
өсімдіктердің әртүрлі бөліктерінен ex
tempore алынған сулы сығындылар.
Сулы сыгындылар өте ерте кезден
белгілі. Қазіргі кезде бұл дәрілік түр
экстемпоральды рецептураның 10-15%
құрайды. Оның көне дәрілік түр
екендігіне қарамастан, сулы
сығындылар казіргі кезге дейін өзінің
маңыздылығын жоғалтқан жоқ.
Алу жолына жэне шикізат кұрамына
байланысты сулы сығындылар келесі
түрлерге бөлінеді:
• тұнбалар (Infusa),
• қайнатпалар (Decocta),
• шырыштар- (Mucilaginis).
Тұнбалар өсімдіктің жұмсақ беліктерінен -
гүлінен, шөбінен, жапырағынан
дайындалады.
Қайнатпалар өсімдіктердің қабығынан,
тамырынан, сабағынан, тамырсабағынан
дайындалады.
Жалғасы

Химиялык
Сулы тұрақсыздығы.
сығындылард Сулы
Сулы ын сығындылардағы
сығындылардың кемшіліктері: экстрактивті
артыкшылыктар
сулы заттар ерітіндіде
ы:
сығындыларды гидролиз, тотығу-
технологиясының
ц тұрақсыздығы тотыксыздану
қарапайымдығы,
(химиялык және реакциялары
бастапқы шикізат
микробтық), аркылы химиялық
пен экстрагенттің
өзгерістерге
арзандылығы, әсер өсімдік
ұшырауы мүмкін.
етуші заттардың, шикізатының Ыдырау процессі
комплексті кұрамы, стандартты температура
жұмсақ, кейде ұзақ еместігі. жоғарлаган кезде
емдік әсері
2-3 есе тез журеді.
Молекулалардың Температураның
ретсіз қозғалысына өзгеруі,араластыру,
және бөлшектердің шайқау әсерінен
кинетикалық сұйықтықтың алмасу
энергия қорына нәтижесінде орын
байланысты жүретін алатын заттардың
процесс. тасымалдануы.
Әсер етуші заттардың табиғатына
байланысты сығындылау прцесінің
ерекшіліктері.

Экстракциялау процессінде маңызды
факторлардың бірі- әсер етуші
заттардың химиялық
табиғаты,құрамы, олардың ерігіштігі,
қыздыруға тұрақтылығы.Әсер етуші
заттардың табиғаты сулы
сығындылардың технологиясына
әсер етеді.
1.Құрамында алколоидтары
бар шикізаттар
Ақмия (термопсис)-Herbe Thermopsidis
Қара күйе қауыз-Secale cornutum
Эфедра шөбі-Herbe Ephedrae
Итжидек шөбі, тамыры, сабағы-
Folia,Herbe et Radix Belladonnae
Сасық меңдуана жапырағы- Folia
Stramonii
Үлкен сүйелшөп шқбі-Herba Chelidonii
2.Құрамында иілік заттары
бар шикізаттар
• Емен қабығы(Дуб) – Cortex quercus
• Қазтабан тамырсабақтары (Лапчатка)-
Rhizomato Tormentillae
• Жылантаран
тамырсабақтары(Змеевик)-Rhizomato
Bistortae
• Аюқұлақ жапырақтары(толокнянка) –
Folia Uvae Ursi
• Итбүлдірген жапырақтары(брусника)-
Folia Vitis idaea
3.Құрамында сапониндері
бар шикізаттар.

• Истод тамырлары (истод)-Radices
Poligalae
• Синега тамырлары (синега)-
Radices Senegae
• Көк көкшегүл тамырлары мен
тамыр сабақтары (синюха)-
Rhizomato cum radicibus Polemonii
4.Қүрамында
антрагликазидтері бар
гликозидтер
• Рауғаш тамырлары (равень)-
Radices Rhei
• Сынғақ итшомырттың
қабығы(крушина)-Cortex
Frangulae
• Сенна жапырақтары
(сенна)-Folia Sennae cassiae
5.Құрамында гликозидтері
бар шикізаттар.

• Жалынгүл шөбі (горицвет)-Herba
Adonidis Vernalis
• Дигиталис жапырақтары(наперстянка)-
Folia Digitalis
• Ақбас құрай шөбі (желтушник)-Herba
Erysimi
• Меруертгүл шөбі жапыиақтары және
гүлдері (ландыш) –Herba, folia et Flores
Convallarae
6.Құрамында эфир майлары
бар шикізаттар
• Шүгіншөптің тамыры мен тамырсабақтары
(валериана)-Rhizomato et radices Valerianae
• Жалбыз жапырақтары (мята)- Folia Menthae
piperitae
• Шалфей жапырақтары (шалфей)- Folia salviae
• Эвкалипт жапырақтары (эфкалипт)- Folia
Eucalipthi
• Түйме шетен гүлдері(пижма)-Flores Tanaceti
• Өзекті жөке гүлдері (липа)-Flores Tiliae
• Түймедақ гүлдері(ромашка)-Flores Chamomilae
7.Құрамында шырышты
заттары бар шикізатар.

• Жалбызтікен тамырлары
(алтей)- Radices Althaeae
• Салеп түйнегі ( клубни
салеп)- Tuber salep
• Зығыр дәндері (лен)-
Seminum Lini
Микробиологиялық
тұрақсыздығы. Сулы
сығындылар зең және
ашытқы
саңырауқұлақтарының,
әсерінен тез бұзылады,
себебі микроорганизмдер
ферментативтік
процестерді
жылдамдатады, осы
процестердің белсенділігі
температураға тәуелді.
www.themegallery.com
Судың экстрагент, сығындылаушы
агент ретінде артықшылықтары:
көптеген әсер етуші заттарды жақсы
сығындылайды (алкалоидтардан басқа),
фармакологиялық индифферентті,
биологиялық кауіпсіз, жоғары диффузиялық
және жоғары десорбциялык кабілетке ие,
арзан, тиімді.

Кемшіліктері: биологиялық заттар
гидролизге ұшырауы мүмкін (ферменттердің
қатысында), микроорганизмдердің көбеюіне
қолайлы орта .
Сығындылау процессі келесі
сатылардан тұрады:

Бірінші сатыда - ЕКІНШІ сатыда
біріншілік сөл
өсімдік шикізаты түзіледі. Клеткадағы
сумен шыланып, су алдымен
су клеткаға енеді. диффузияға қабілеті
Өсімдік жоғары темен
молекулалық
материалында заттарды
гидрофильді (кышкылдар,
заттардың көп алкалоидтар,
болғандығынан, гликозидтер) еріте
бастайды. Содан соң
ол сумен жақсы жоғары молекулалы
әрекеттеснді. қосылыстар,
коллоидтар ери

www.themegallery.com
Үшінші сатыда

Үшінші сатыда - масса алмасу процессі
жүреді. Ол сырттағы еріткіш пен
клетка ішіндегі зат ерітіндісі
арасындагы концентрациялардын
айырмашылығына негізделген.
Клетка ішінде осмостык кысымы
жоғары концентрленген ерітінді
түзіледі, ол сөлдің куысты таса
аркылы еріткішке концентрациялары
теңескенше тепе-теңдік орнағанша
жылжуына мүмкіндік жасайды. Бұл
сығындылау процесінің соңы
Сығындылаудың толықтығына және
жылдамдығына әсер ететін
факторлар:

- шикізаттың стандарттылығы,
шикізаттын майдалану дәрежесі,
шикізат және экстрагент
мөлшерлерінің қатынасы, экстракция
кинетикасы, өсімдік шикізатындағы
әсер етуші заттардың және ілеспелі
заттардың физика- химиялық
табиғаты, сулы сығындыларды
дайындауға кажетті құрал жабдықтар
әсері.
Сығындылар кинетикасы
(t, т).
Сығынды алу кезінде тұндыру тәртібі
маңызды роль атқарады. Барлық сулы
сығындыларды кайнаған су моншасында
немесе инфундирлік аппаратта
тұндырады. Тұндыру ұзақтығы: тұнба
үшін - 15 минут, қайнатпа үшін - 30 минут.
Температураның жоғарлауымен: иілік
заттардың, алкалоидтардың және т.б.
жоғары ерігіштігі байқалады, диффузия
жылдамдығы артады, микроорганизмдер
жойылады.
Майдалаудың
оптималды өлшемдері
• Өсімдіктердің жапырақтары, гүлдері,
шөбі 5 мм-ге дейін майдаланады. Тек
аюкұлақ және эвкалипт жапырақтарын
майдалауды 1 мм-ден асырмайды.
• Өсімдіктердің сабағын, қабығын,
тамырын, тамырсабақтарын 3 мм-ге
дейін майдалайды
• жемістердің, тұқымдардың майдалау
дәрежесі 0,5 мм.
Тұнбалар
• Шикізатты инфундиркаға салып
• (Infusio - кұямын, демдеймін) есептелген
су мелшерін кұйып, жауып, қайнап тұрған су
моншасында
• 15 минут қыздырады, жиі араластырып тұрады.
• Уақыт өткен соң инфундирканы су моншасынан алып,
• 20° С температурада тұндыруды жалғастырады,
• яғни 45 минут. «Суыту» тұнбаның жоғары
• молекулалық қосылыстармен қанығуына мүмкіндік
береді,
• себебі олар баяу диффузияланады.

• .
Белме
температурасында 1 л-ден 3 л-ге дейінгі
Өсімдіктің оданAdd
әріYour Title көлемде сулы сірінді
гистологиялық сығындылау үшін дайындау кезінде су
құрылысы тығыз кайнатпаны 10 моншасында
тамырынан, минут суытады. тұнбаларды 25 минут,
тамырсабақтарын Егер ұзақ уакыт қайнатпаларды үшін
ан, кабығынан суытса, көп 40 минут қыздырады.
дайындалады. Су мөлшерде Тұнбалар мен
моншасында 30 крахмал, қайнатпаларды 3 л-
минут тұндырады, пектиндер ден артық көлемде
себебі оларды сығындыланып, дайындау рационалды
сығындылануы кайнатпа емес, себебі сакталу
қиын. қоюланады, ол мерзімі - 2 тәулік.
сүзуді қиындатады.
.
Сулы сыгындылардыц
колданылуы.
Тұнбалар мен қайнатпалар
өздері жеке және басқа да
ішуге қолданылатын
(микстуралар), сыртқа
қолданылатын (шаюға,
басуға арналған
ерітінділер) дәрілік
түрлермен бірге
қолданылады.
• Фармацияда экстракция өсімдік
шикізаттарынан эфир майларын,
коллоидтарды, т.б. физиологиялық
активті заттарды бөліп алу үшін
қолданылады. Токсикологиялық
химияда улы заттарды бөлу үшін,
дәрілік технологияда тұндырма,
қайнатпаларды алу ушін
қолданылады
Пайдаланылған әдебиеттер.

“Технология лекарственных форм” Под
редакций Кондратьевой Т.С. Москва
Медицина 1991 ж 1 том
“Руководство к лабораторным занятам
по аптечной технологий лекарственных
форм”
• Сағындықова Б.А. Анарбаева
Р.М.“Дәрілердің дәріханалық
технологиясы” оқулық Алматы, Эвро
2011ж,
• Өсімдіктердің жапырақтары, гүлдері,
шөбі 5 мм-ге дейін майдаланады. Тек
аюкұлақ және эвкалипт
жапырақтарын майдалауды 1 мм-ден
асырмайды. Сығынды алу кезінде
тұндыру тәртібі маңызды роль
атқарады. Барлық сулы сығындыларды
кайнаған су моншасында немесе
инфундирлік аппаратта тұндырады.

Ұқсас жұмыстар

Тұнба және қайнатпалар түсінігі

ЕМХАНАДА ДӘРІЛІК ҚҰРАЛДАРДЫ САҚТАУ

ШКАФТА ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫҢ САҚТАЛУ ЕРЕЖЕСІ

Дәрігерлік өсімдіктер

ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ ТЕРМИНОЛОГИЯДАҒЫ ЛАТЫН ТІЛІНІҢ МАҢЫЗЫ. ТҮСІНІКТЕР МЕН ТЕРМИНДЕР ЖҮЙЕСІ. ДЕФИНИЦИЯЛАР

Дәрілік заттардың дозасы

Фармацевтикалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

Органикалық емес табиғаттың жіктелуі және номенклатурасы

Рецептің бөлімдері

Рецептерде дәрілік түрлердің жазылу ережелері

Пәндер