Моғолстанға билік еткен хандар

Презентация қосу

Нұрмұхамбет Дария Ғалымжанқызы
ЮҚқ222
Моғолстан — 14 ғ. ортасында құрылған мемлекет. Ол
Шағатай әулеті иеліктерінің шығыс бөлігінде қалыптасты.

Негізін салушы дулат тайпасының көсемі Әмір Болатшы

Тоғылық Темір (1348-1362 жж.), ол
Алғашқы ханы Моғолстан билеушілері әулетінің негізін
салды. Ол Шағатай ұрпағы Дува ханның
немересі.

Астанасы Іле алқабындағы Алмалық қаласы
болды.
Оңтүстік-Шығыс Қазақстан,
Территориясы: Қырғызстан, Шығыс Түркістан.
Орталық аймағы – Жетісу

Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Тарихи
Рашиди» еңбегінде моғолстан
территориясы туралы жазды. «…
қазіргі Моғолстан деп аталатын
аумақтың ұзындығы мен көлденені
7- 8 айшылық жол…»
«Моғолстан» атауы «монғол» сөзінен
шыққан. Өйткені түрік және парсы
деректерінде монғолдарды осылай атаған.

Олар мемлекет атауына сай
с дулаттар моғолдар деп аталды. Осынау
тайпалардың Жетісуды
қаңлылар жайлайтын едәуір бөлігі кейін
қазақ халқының құрамына енеді,
Халқы ал оның Тянь-Шань өңірі мен
керейттер Шығыс Түркістанды мекендейтін
екінші бөлегі қырғыздар мен
ұйғырлар құрамына кетеді.
арғындар
Осылардың ішінде дулаттар ең
қуатты тайпа болды.
үйсіндер
м барластар
Моғолстанға билік еткен хандар

Тоғылық Темір (1348-1362 жж.)

1362-1385 жж.
Ілияс Қожа
Қызыр Қожа хан (1385-1399 жж.)

Мұхаммед хан 1408-1418)

Уайс хан (1418-1428)

Есен Бұға хан (1433-1462)

Жүніс хан (1462-1487)

IKAZ.KZ - ашық мәліметтер порталы
І. Мемлекетті басқару құрылысы
Бұқара халық атқарған
қызметтер

Әскерии Кірешілік Еңбек Почта
ІІ. Жерге меншіктік қатынастар туралы

Ж Тікелей ханның қарамағындағы
Е жерлер
Мемлекеттік
Р жер
И Шыңғыс тұқымдарының жасау
Е Інжу ретінде алған жерлері
Л
Е
Н Дін иелерінің қарамағындағы
У Вакфтық жерлер
Д жерлер
І
Ң Шаруалардың Отырықшылық аудандардағы
мүліктік егіншілік жерлер
Т жерлері
Ү
Р Әскери немесе мемлекеттік
Л Сойырғал, басқару ісінде ханға адал
Е иқта қызмет істегені үшін берілетін
Р
жер
І
ІІІ. Салық түрлері және
міндеткерліктері

Әскерді Мұсылмандардың
қамтамасыз Тағар Зекет кемтарларға
ету С т
А ү
Л р
Ы л
Жан басына, Қ е Харадж Жер, егін
Құшыр
мал басына Т р
Ы і
Ң
Жер көлеміне Қалан Баж Жер, егін
ІV. Қоғамдық және әкімшілік
құрылысы
Лауазым атауы Атқарған қызметтері
Мұрагерді таққа отырғызу, әскер басқару, көрші
Ұлысбек мемлекеттермен дипломатиялық қатынастар жасау

Атабек Хан баласы- мұрагердің тәрбиешісі
Көкілташ Мұрагердің «тел бауыры»
Наиб, Моғол Жастайынан сайланған хандарға ақыл-кеңес беруші
хандығында
Жасауыл Жиын –той, мерекелерде тәртіп, салт-дәстүрдің сақталуын
қадағалаушы
Ішік аға басы Сарай қызметінің басшысы
Инақ Хан кеңесі
Миршикар Ханның аңшылық ісін басқарушы
Даруғалар Алым-салық жинап, тәртіпті қадағалаушы
Моғолстанның ішкі-сыртқы
жағдайы
• Саяси тұрақсыздық орын алған күрделі кезенде билік
басына келген Тоғылық-Темір хан елдің ішкі-сыртқы
жағдайын жақсартып, XVI ғасырдың басына дейін билік еткен
әулеттің негізін қалады. Хандықтың бүкіл аумағын біріктіріп,
бір орталыққа бағындырады. Мемлекеттің орталығы Алмалық
қаласы болады.

• Хан өзінің билігін бұрынғы қалыптасқан жүйемен
жүргізеді. Оны ұлыстық басқару жүйесін сақтауынан көруге
болады. Дулат тайпасының мұралық лауазымы жоғары
ұлысбегі деген атағын сол қалпында қалдырады. Салық
жинауда кейбір жаңа шаралар қолданылады. Мұсылман дінін
мемлекеттік дін ретінде қабылдайды.
Тоғылық Темір
шапқыншылықтары
Шағатай ұлысының жерлеріне толық билікті жүргізуді көксеген
тоғылық Темір деншменттің атынан билеп отырған Қазақстанның
көзін құртуды сол арқылы бұл өңірді Моғолстанға қосып алуды ойлап
1358 жылы астыртын кісі жіберіп Қазаған Әмірді өлтіртті.

1360 жылы Орта Азияның болашақ билеушісі Әмір Темір Тоғылық
Темірге бағынатынын білдіріп,сол үшін Кеш қаласының үлесті жерінен
өзіне басқару алады.

1361 жылы көктемде Мауереннахрға аттанады.Мауереннахрдың
билеушісі Қожа Барлас Тоғылық Темірге өзінің бағынышты екенін
мойындап Шахрисяп түменнің қолбасшысы болып тағайындалады.

Моғолстанның алғашқы ханы Тоғылық Темір өз билігін нығайту үшін
ислам дінін тірек етті. 1362 жылы Тоғылық Темір қаза табады.
IKAZ.KZ - ашық мәліметтер порталы
Батпақ шайқасы
Тоғылық Темір хан қаза болғаннан кейін Әмір Темір
Мауараннахрдағы билікті өз қолына алу үшін, Ілияс – Қожаға қарсы
шығады. Әмір Темір мен Ілияс - Қожа ханның арасында бірнеше рет
қақтығысулар болады. Ташкент қаласының маңында 1365 жылы 22
маусымда екі жақтың арасындағы шешуші шайқас «Батпақ шайқасы»
болады. Жазба деректердің хабарына қарағанда екі жақтан 10 мыңға
жуық адам қырылған. Шайқаста Ілияс - Қожа хан жеңіске жетіп, Әмір
Темір қашып құтылады.
Әмір Темірдің Моғолстанхандығына жорықтары

XVI ғасырдың аяғында Әмір Темір Моғолстан жеріне бас көтертпей,
дүркін-дүркін жорықтар жасайды. Алғашқы жорығы 1371-1372 жылдары
болған. Бұл жорықта Алмалық қаласына дейін жетеді, бірақ қалаға
кірмейді. Жол бойындағы елді мекендерді тонап, халықтың мал-мүлкін
талан-таражға ұшыратып, көптеген тұтқын алып қайтады. Екінші
жорықта 1375*1377 жылдары оңтүстік Қазақстан арқылы жүріп,
жетісудің Шарын өзеніне дейін жетеді. Моғол ұлысының басшысы Қамар
ад-динмен шайқасып, оны жеңеді. Қамар ад-дин Шығыс Түркістанға, Үш
Тұрфанға қарай қашып құтылады.
XVI ғасырдың аяғында Әмір Темір Моғолстан жеріне бас көтертпей,
дүркін-дүркін жорықтар жасайды. Алғашқы жорығы 1371-1372 жылдары
болған. Бұл жорықта Алмалық қаласына дейін жетеді, бірақ қалаға
кірмейді. Жол бойындағы елді мекендерді тонап, халықтың мал-мүлкін
талан-таражға ұшыратып, көптеген тұтқын алып қайтады. Екінші
жорықта 1375*1377 жылдары оңтүстік Қазақстан арқылы жүріп,
жетісудің Шарын өзеніне дейін жетеді. Моғол ұлысының басшысы Қамар
ад-динмен шайқасып, оны жеңеді. Қамар ад-дин Шығыс Түркістанға, Үш
Тұрфанға қарай қашып құтылады.
Моғол хандығының әлсіреуі
Моғол хандығын саяси бытыраңқылық жайлап жатқанда
Мауараннахрдағы билікті өз қолынан алып, күшейген Әмір Темір енді
Моғолстанды жаулауға кіріседі.
Ал шығыстан XIV ғасырдың басында ойраттар шабуыл жасап
отырды. М. Х. Дулатидің жазуына қарағанда, Уәйіс хан 10 жыл ішінде
қалмақтардың 612 шабуылына тойтарыс берген.
Моғолстандағы жағдай 1428 жылы Уәйіс хан қайтыс болғаннан кейін
де сол баяғы бытыраңқы күйінде қалады. Хандық билік үшін талас
енді Уәйіс ханның балалары Жүніс пен Есен - бұға арасында
басталады. Таластың нәтижесінде дулат әмірлерінің қолдауымен Есен
- бұға 1433 жылы хан тағына отырады. Бірак хандық билік үшін талас
тоқтамады. Есен - бұғаның қаза болуымен Ферғана жерінде -
Жетікентте билік құрып отырған Жүніс дереу Моғолстанға оралып,
өзін хан етіп жариялайды. Моғолстан хандығы Жүніс ханның немересі
Абдар - Рашид ханның кезінде ыдырай бастайды. XVI ғасырдың
басында Моғолстан мемлекеті құлайды. Оның Жетісу аймағы Қазақ
хандығының құрамына енеді. IKAZ.KZ - ашық мәліметтер порталы
Назарларыңызға
рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Әмір Темірдің басқыншылық жорықтары жайлы

Әмір Темірдің басқыншылық жорықтары

Қазақ хандығының құрылу алғы шарты және қазақ хандығының құрылуы

XV – XV ІІІ ғғ. Қазақ қоғамының саяси - әлеуметтік құрылысы және шаруашылығы

Қарахан мемлекетінің құрұлуы мен қоғамдық құрылысы

Біз еліміздің жүрегі, тәуелсіздігіміздің тірегі мәңгілік елордамызды тұрғыздық

ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ ХАНДАРЫ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ -

ӘБІЛҚАЙЫР ХАНДЫҒЫ

Нұр - Сұлтан қаласы

Жәңгір хан - өз заманының білікті тұлғасы

Пәндер