Aziza SYZDYKOVA экономикалық қарым - қатынастарын басқаратын, біріккен реттелген əртүрлі баға түрлерінің жиынтығы

Модуль 1.

№4. Бағалар жүйесі жəне олардың классификациясы

Dr. Aziza SYZDYKOVA

жоспар

Курстың мақсаты

Баға жүйесі түсінігі

Бағаның құрылымдық элементтері жəне оның құрылымы

Бағалар классификациясы

Қорытынды

Үй жұмысы

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар жүйесі

Бағалар жүйесі - нарық қатысушыларына қызмет көрсететін жəне олардың экономикалық қарым-қатынастарын басқаратын, біріккен реттелген əртүрлі баға түрлерінің жиынтығы.

Бағаның бір түрінің деңгейінің, құрылымының өзгеруі басқа бағалар түрлерінің өзгерісіне əкеліп соғады.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Қазіргі заманғы нарықтың қызмет көрсету масштабы мен ерекшеліктеріне байланысты жалпы бағалар жүйесі

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар жүйесі

Ұлттық (ішкі) бағалар - ұлттық шаруашылықтың салаларының ерекшеліктерін есепке алып құралатын жəне елдің ішкі нарығындағы тауарлар мен қызметтер конъюктурасын толық көрсететін, ұлттық экономикаға қызмет көрсететін бағалар.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар жүйесі

Сыртқы сауда бағалары - импортталатын жəне экспортталатын өнімдердің айналымына қызмет ететін бағалар.

Дүниежүзілік бағалар - жалпы дүниежүзілік нарық масштабында тауарлар мен қызметтер конъюктурасының көрінісін жалпы жəне толық беретін жəне халықаралық нарыққа қызмет ететін бағалар.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар жүйесі

Халықаралық аймақтық нарықтар бағалары - дүниежүзілік бағаларды іске асырудың нақты формасы болып табылатын жəне тауарлардың сату-сатып алу халықаралық орталықтар жиынтығы болатын халықаралық (базалық) нарықтарға қызмет көрсететін бағалар.

Халықаралық бірлескен бизнестегі бағалар - кəсіпорынның шетел инвестицияларымен жұмысы, халықаралық бірлескен бизнестің басқа да формалары масштабында тауар айналымына қызмет ететін бағалар.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағаның құрылымдық элементтері жəне оның құрылымы

1) өнім бірлігінің өздік бағасы;

2) кəсіпорын табысы (рентабельдік нормасына) ;

3) жанама салықтар (акциз, қосымша құнға салық салу) .

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар классификациясы

I Ұлттық экономикаға қызмет көрсету саласы бойынша бағалардың топтастырылуы

II Мемлекет басқаруының қаталдығы деңгейі бойынша бағаларды топтастыру:

III Баға белгілеудің сатылары бойынша бағаларды топтастыру

IV Бағаларды негізгі шарттарын есепке алып тоатастыру

V Сауданы ұйымдастыру формасы бойынша жəне бағалық ақпарат мінездемесі бойынша бағаларды топтастыру

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар классификациясы

I Ұлттық экономикаға қызмет көрсету саласы бойынша бағалардың топтастырылуы

көтерме бағалар

бөлшектік бағалар - тауарларды соңғы тұтынушы - халыққа сататын бағалар

сатып алу бағалары (закупочные) - ауылшаруашылық өндірушілер ауылшаруашылық өнімдерін үлкен көлемде мемлекетке жəне кəсіпорындаға сататын бағалар.

«мемлекеттік сатып алу бағалары»

құрылыс өнімдерінің бағалары.

Тарифтер - ерекше түр тауарларының бағалары - қызметтер бағалары.

сыртқы сауда бағалары - ұлттық тауарлар мен қызметтердің экспорты, ал шетел тауарлары мен қызметтерінің импорты іске асатын бағалар.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар классификациясы

II Мемлекет басқаруының қаталдығы деңгейі бойынша бағаларды топтастыру:

нарықтық бағалар (бос) - мемлекеттің тура бағалық қатысуынан бос болатын бағалар.

басқарылатын бағалар - өзгерулерінің белгіленген шекаралары бар болатын бағалар жəне өзгертулері мемлекет бекітетін белгілеген əдістеме бойынша іске асады.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар классификациясы

III Баға белгілеудің сатылары бойынша бағаларды топтастыру

Баға белгілеудің кезеңдері өндірушіден шекті тұтынушыға дейінгі тауар қозғалысы үрдісінде пайда болатын бағалар арасындағы сандық байланысты көрсетеді.

1) Өндірушінің көтерме бағалары

2) көтерме сату бағалары дайындаушының бағаларынан басқа бюджет кірісінің маңызды статьялары болып табылатын жанама салықтарды еңгізеді;

3) көтерме сатып алу (закупка) бағалары делдалдық қосымшаларды (жеңілдіктерді) қосады.

4) бөлшектік бағалар бөлшектік сауда саласында құрылады.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар классификациясы

IV Бағаларды негізгі шарттарын есепке алып топтастыру

Базистік шарттар дегеніміз өнімді тасымалдауға, көтеруге, түсіруге, сақтандыруға жəне тауарлар мемлекеттік шекараларды кесіп өтетін жағдайда кедендік əзірлеуге кеткен бағаларда көрінісін табатын шарттар.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бағалар классификациясы

Бағалар франко-жіберу жəне франко-тағайындау болып бөлінеді.

1) Франко-жіберу бағалары - бұл өндіріс шығындарынан жəне қажетті пайдадан басқа, негізгі жүк тасымалдауының бастапқы нүктесіне дейінгі көлік шығындарын қосатын баға.

(Мысалы, қазып алынатын көмір шахтыдан жақын жердегі темір жол станциясына дейін апарылады, сол жерден көмір алыс жерлерге децін тасымалданады)

2) Франко-тағайындау бағалары - өздік құн жəне пайдадан басқа, белгіленген жерге дейінгі, тіпті тұтыну нүктесіне дейінгі шығындарды қосатын бағалар.

Dr. Aziza SYZDYKOVA