Тауар қозғалысы каналдарының қатысушылары

Модуль 1.

№5. Бағаға əсер етуші факторлар

Dr. Aziza SYZDYKOVA

жоспар

Курстың мақсаты

. Шығындар

Бəсекелестер

Мемлекет (мемлекеттік басқару)

Тауар қозғалысы каналдарының қатысушылары

Тұтынушылар

Қорытынды

Үй жұмысы

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Шығындар

Шығындарды анықтаудың (есептеудің) екі жолы болады:

бухгалтерлік жəне экономикалық жол. Бухгалтерлік жолдарға қатысты өнімді шығарудың шығындары тұтынудың факттік бағаларына шығындалған ресурстардың құны ретінде анықталады.

Экономикалық жолға сəйкес, шығындар бірдей қорларды (ресурстарды) қолданудың бүкіл балама бағыттардың ең пайдалысын қолданып алуға болатын басқа игіліктердің құны ретінде анықталады.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Шығындар

Тура шығындар - өнімнің құрамына тура еңгізілген (шикізат, материалдар, негізгі жұмысшылардың жалақылары) .

Жанама шығындар - өнімнің құрамына жанама еңгізілген (жарнама шығындары, көлік шығындары, коммуналдық төлемдер жəне басқалар) .

Dr. Aziza SYZDYKOVA

баға белгілеу кезінде есепке алынуы тиіс. Оны бірнеше əдістер арқылы іске асыруға болады:

- шығындар көбейген сайын фирма өзінің өнімінің бағаларын жоғарылатады

- өнімдердің өздерін өзгерту (олардың өлшемдерін қысқарту, арзан шикізатты қолдану арқылы сапасын азайту), бірақ бағаның деңгейін өзгеріссіз қалдыру;

- өнімді сатып алушылар үшін бағаның жоғарылауы шамадан тыс болып көрінбей, ал ол жоғарғы сапалықпен, ынғайлықпен, абыроймен теңестірілетіндей деңгейде толық жетілдіру;

- шығындарды төмендету арқылы, фирма өнімнің бағасын төмендетуге немесе мүлде өзгеріссіз қалдыруы мүмкін, сөйтіп, өзінің пайдасын арттыру.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Бəсекелестер

Бағаны кім бақылайтындығына байланысты оның үш ортасын бөліп көрсетеді:

- нарықта бақыланатын бағалар орталығы, ол бəсекелестік деңгейінің жоғарылығымен, сонымен қатар тауар мен қызметтің ұқсастығымен ерекшеленеді. Осы жағдайға байланысты фирманың дұрыс бағаны белгілеуі өте маңызды болады

- бағаның бір немесе бірнеше фирмалармен бақылануы, ол шектелген бəсекелестікпен, тауар мен қызметтің ерекше болуымен сипатталады. Бағалардың төмендігі немесе жоғарылығына қарамастан, олар өз тұтынушыларын табады, бағаны таңдау тек стратегиялық жəне мақсаттық нарыққа байланысты болады;

- үкіметпен бақыланатын бағалар ортасы, олар транспортқа, байланысқа, коммуналды қызметке жəне азық түлік өнімдеріне таралады.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Мемлекеттік басқару

1) бағаның жоғарғы абсолюттік шегін құру (нарық шарттарындағы ең қатаң (қатал) рычаг) ; нұсқа - алғашқы негізгі бағаны жəне оның өсуінің шекті бағалық коэффициенттерін анықтау;

2) рентабелдік нормативтердің пайыздарын өздік құнға регламенттеу арқылы бағаның өсуіне шек қою;

3) делдалдық сый-сыйапаттарға шек қою;

4) бағаның төменгі шегін анықтау.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Мемлекеттік басқару

Тура бағалық басқарудың ең ақырғы жолы - бекітілген бағалар (бір деңгейдегі бағалар) болып табылады.

олар нарықтық емес, ал əкімшілік басқарушы экономикаға тəн.

Бағаны басқарудың мемлекеттік əдістеріне сатушының бағаның өзгеруі туралы алдын ала хабарлауы, сатушының бағаның ресми мəлімдеуі жəне сатушы мен мемлекет араларында баға туралы келісім жүргізуі жатады.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Делдалдар

Өндірушілерден көтерме жəне бөлшек саудамен айналысатын делдалдар барлық жолдармен өнім өндіруді жоғарылатып, түскен пайда мен белгіленген бағаны бақылайды.

Тұтынушылар

- экономист (үнемшіл) тұтынушылар- олар сатып алу барысында бағаға, сапасына жəне ассортиментіне негізгі көлемін аударады. Осы топтағы адамдарға көбінесе жарнама үлкен əсер етеді, өйткені жарнамада тауардың қосымша пайдалы құрамы көрсетіледі;

- тұлғалық тұтынушылар. Сатушы жағынан өзіне қалай қызмет көрсеткеніне көп көңіл аударады. Тауар бағасы олар үшін екінші орынды алады;

- этикалық тұтынушылар- өзінің сатып алулары арқылы кішігірім фирмаларды қолдап, олар үшін тауарды жоғары баға бойынша да сатып алуға дайын болады;

- апатикалық тұтынушылар- олар бірінші орынға ыңғайлылық пен жайлылықты қояды, ал бағасына ешқандай көңіл аудармайды.

Dr. Aziza SYZDYKOVA