Ақуыз қасиеттері

Презентация қосу

Ақуыздардың
құрылысы
мен қызыметі

Астана, 2010г
ЖОСПАР:
1. Тарихы
2. Ақуыз қасиеттері
3. Ақуыз құрылысы
4. Ақуыз синтезі
5. Ақуыз көздері
Ақуыздар – амин
қышқылдарының гидролизі
кезінде пайда болатын жоғарғы
молекулалық полимерлі
қосылыстар. Жануарлар
ағзасында ақуыздар құрамы 40-
50 % дейін және өсімдіктерде
20-35% дейін.
АҚУЫЗ ХИМИЯСЫНЫҢ НЕГІЗГІ КЕЗЕҢДЕРІ:
1. Ақуыз зерттеулері XVIII
ғасырда басталған.
2.Өсімдік және жануар
ақуыздарын зерттеу XVIII
ғасырдың аяғы мен XIX ғасыр
басында
3.Я.Б.Беккари 1728 ж. ақуыз
затты бидай ұнынан бөліп алды.
4.1745 ж. бұл жұмыстың
нәтижелері шықты.
5.Жануар
организміндегі барлық
сұйықтықтарға
қатысты ақуыз
терминін бірінші рет
француз физиологі
Ф.Кене 1747 жылы
қолданған.

6.1751 жылы ақуыз
термині Д.Дидро мен
Д.Аламбер«Энциклопе
диясыны» енген
XIX ҒАСЫР БАСЫНДА АҚУЫЗДАРДЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТІН
ЗЕРТТЕУ ЖӨНІНДЕ ЖҰМЫСТАР
1803ж. Дж. Дальтон альбумин мен
желатиннің бірінші формулаларын
анықтады.
1806ж. Л. Воклен аспарагин аминқышқылын
бөліп алды.
1806 ж. Ж. Пруст лейцин аминқышқылын
бөліп алды.
1810ж. Ж. Гей – Люссак қан фибринінінің,
казеиннің химиялық анализін жасады.
1820ж. А. Браконно глицин аминқышқылын
бөліп алды.
1833 ж. Ф. Розе биурет реакциясын ашты.
АҚУЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ ТЕОРИЯСЫ
1.Г. Мульдердің. протеин теориясы
1836ж
2. А.Я. Данилевскийдің ( 80-е жж.. XIX
ғ.)« көміразот комплекстер» теориясы.
3. А. Косселдің(1903ж.) «кириндер»
теориясы.
А.Я. Данилевский
4. Э. Фишердің пептидті
теориясы. Ол бұл теория үшін
Нобел премиясымен
марапатталған.

Э. Фишер
XVIII ғасырда француз химигі
Антуан Фуркруа ақуыздарды
биологиялық молекулалардың
жеке классы ретінде бөлген.
«Протеин» терминін 1838 жылы
Якоб Берцелиус енгізді.
Антуан XIX ғасыр аяғында ақуыз
Франсуа құрамына кіретін көптеген
де аминқышқылдар зерттелді.
Фуркруа,
. В 1894 жылы неміс физиологі
Альбрехт Коссель теориясы
бойынша аминқышқылдар
ақуыздардың құрылымдық элементтері екені айтылды.
XX ғасыр басында неміс химигі Эмиль Фишер экспериментті
жолмен ақуыздар пептидті байланыстармен байланысқан
аминқышқылдарынан тұратынын дәлелдеді.
Ақуыздардың организмдегі реттеуші ролін американ химигі Джеймс
Самнер 1926 жылы дәлелдеп, фермент уреаза ақуыз екенін көрсетті
(кейін ол —Нобель премиясының лауреаты)
АҚУЫЗДЫҢ ОРГАНИЗМДЕ ЫДЫРАУЫ
АКУЫЗ ЖІКТЕЛУІ
1 белгі
молекула формасы

фибриллярн
ые
Б
Е глобулярные 2 признак
Л
Источник получения
К
И 3 признак
животные
Растворимость
Б Б
Е растительные
Е
Л Гидрофильны
Л е
К К
бактериальны (растворимые)
И И
е гидрофобные
(нерастворимые
)
АҚУЫЗ ЖІКТЕЛУІ

4 БЕЛГІ 5 белгі
Биологиялық белсенділік Құрамы

ақуыз -
ферменттер
Жай ақуыздар
а ақуыз-гормондар а (протеиндер)
қ қ
у Құрылымдық у
ы ақуыздар
ы
з Жиырылғыш з
д ақуыздар
д
а Антиденелер Күрделі ақуыздар
а
р (протеидтер)
р
АҚУЫЗ ҚҰРЫЛЫСЫ

СТРУКТУРА БЕЛКОВ

первичная вторичная третичная четвертичная
структура структура структура структура
БІРІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМ – АМИНҚЫШҚЫЛДАРДЫҢ
ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ ПОЛИПЕПЕТИДТІК ТІЗБЕКТЕ
КЕЗЕКТЕСУІ.
Пептидтік байланыс
ЕКІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМЫ
—БІРІНШІЛІК
ҚҰРЫЛЫМНЫҢ
КЕҢІСТІКТЕ
ОРНАЛАСУЫ.ОЛ Α-
СПИРАЛЬ И Β-ҚҰРЫЛЫМ
БОЛЫП БӨЛІНЕДІ.
a-спираль
көбінесе тізбектік
жолақтармен
немесе
цилиндрлермен
сипатталады

alpha helix (альфа-
спираль)
ҮШІНШІЛІК
ҚҰРЫЛЫМ
АҚУЫЗДЫҢ
ЕКІНШІЛІК
ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ
КЕҢІСТІКТЕ
ОРНАЛАСУЫ. ОЛ
ГЛОБУЛА ЖӘНЕ
ФИБРИЛЛА
ҮШІНШІЛІК
ҚҰРЫЛЫМ ДЕП
АТАЛАДЫ.
Фибриллярлы белоктар –суда ерімейтін тұрақты қосылыстар.Бір біріне
паралель орналасып олар ұзын полипептидті тізбектер жіпшелер фибриллалар
тізеді. Фибриллярлы белоктар – бұл дәнекер ұлпалардың құрылымдық
элементі.
У глобулалы белоктар - олардың полипептидті тізбектері компакты
сфератәріздер глобула құрайды. Олар суда жақсы ериді.Они хорошо
растворимы в воде. Глобулалы белоктарға барлық ферменттер,
антиденелер, кейбір гормондар, альбумин және гемоглобин жатады.
Кейбір белоктар аралық түрге жатады:миозин, фибриноген - фибрин
ТӨРТІНШІЛІК
ҚҰРЫЛЫМЫ
БІРНЕШЕ АҚУЫЗДЫҚ
ТІЗБЕКТЕРДІҢ ҚОСЫЛЫСЫ
"СУПЕРГЛОБУЛДА"
АҚУЫЗДЫҢ ТӨРТІНШІЛІК
ҚҰРЫЛЫМЫ ДЕП
АТАЛАДЫ. МЫСАЛ:
ГЕМОГЛОБИН ЕКІ B ЖӘНЕ
ЕКІ A ТІЗБЕКТЕН ТҰРАДЫ.
ЕГЕР АҚУЫЗДЫҢ
ТӨРТІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМЫ
БІРДЕЙ ТІЗБЕКТЕРДЕН
ҚҰРАЛҒАН БОЛСА, ОНДА
ОЛ ӘДЕТТЕ
СИММЕТРИЯЛЫ БОЛЫП
КЕЛЕДІ.
ГЕМОГЛОБИНДЕГІ ГЕМ МОЛЕКУЛАСЫ
АҚУЫЗ ФУНКЦИЯЛАРЫ
Каталитикалық
Құрылымдық
Қорғаныс
Реттеуші-Гормондық
Сигнальді
Транспорттық
Резерв
Рецепторлы
Қозғалғыш
ҚАРАПАЙЫМ ЖӘНЕ КҮРДЕЛІ АҚУЫЗДАР

Барлық ақуыздарды екі топқа бөлінеді:
қарапайым және күрделі.
Қарапайым немесе протеиндер олар тек
амин қышқылдарынан тұрады.
Күрделі немесе протеидтер- олардың
молекулаларында ақуыздық хромопротеиндер,
липопротеиндер, нуклеопротеиндер кіреді.
Олар ақуыздық және простетикалық
бөліктерден тұрады
ҚАРАПАЙЫМ АҚУЫЗДАР
1.Протаминдер және гистондар – Құрамында
диамино-монокарбон қышқылдары бар (лиз, арг,
гис)сілтілік ақуыздар.
Гистондар хромосома құрамына кіріп оперон гендерінің
қызыметінің реттеушісі болып табылады.
2.Проламиндер и глютелиндер өсімдік ақуызуңдары,
олар энзимдер және өсімдік дәндерінің резервті
ақуыздары болып келеді.
Бидай кілегейінің глиадині и глютенині, күріш ақуызы
оризеин, арпа- гордеин, жүгері - зеин.
КҮРДЕЛІ БЕЛОКТАР

Фосфопротеидтер қарапайым ақуыздан
және простетикалық топтан тұрады.
Простетикалық топ серинге ОН- тобы
арқылы эфирлі байланыспен қосылған
фосфор қышқылынан тұрады. Олар сүт
казениногені, жұмыртқа ововителині мен
фосвитині, овальбумин, пепсин,
фосфорилазалар жатады.
Хромопротеидтер , простетикалық топ
әр түрлі тұсті қосылыстар группа.Олар
гемоглобин, миоглобин мен
цитохромдар, бұл жерде гем белоктік
емес компоненттер.
Хромопротеидтерге простетикалық
тобы рибофлавин болып келетін
флавопротеидтер
жатады,жарықсезімтал торлы қабық
ақуызы родопсиннің простетикалық
тобы ретиналь (вит А).
Нуклеопротеидтер –
простетикалық тобы нуклеин
қышқылдары.
Нуклеопротеидтер екіге бөлінеді:
дезоксирибонуклеопротеидтер,
простетикалық тобы - ДНК
рибонуклеопротеидтер,
простетикалық тобы- РНК
Қорытынды
• Ақуыздар-құрылымдық негізін пептидтік
байланыстар арқылы өзара байланысқан
α-амин қышқылдарының қалдықтарынан
құралған ұзын полипептидтік тізбектер
құрайтын биополимерлер.
• Олар ақуыздардың синтезіне әсер етеді,
иммундық денелердің күшейтілген
синтезіне жағдай жасайды, бұл дененің
қорғанысының жоғарылауына әкеледі.
Ақуыздардың жақсартылған синтезі
ферменттердің күшейтілген синтезін де
қамтиды, соның салдарынан зат алмасу
жақсарады

Ұқсас жұмыстар

Геннің құрылымы

Ақуыз биосинтезі

Ақуыздың құрылысы және қызметі. Ақуыз фолдингі. Шаперондар, жасушадағы қызметі туралы

Ақуыз құрылысы

Ферменттердің жалпы қасиеттері

Ақуыз гидролизаттары

Антигентаныстырушы жасушалар

Ақуыз құрамы

Бактериялардың ферменттері

Крахмал гидролизі

Пәндер