Философиядағы болмыс және материя жайлы түсініктер

Жоспары

1. Философия тарихындағы болмыс мәселесі. Болмыс ұғымы және оның түрлері.

2. Материя ұғымы. Философия тарихындағы және қазіргі заманғы ғылымдағы материя жайлы түсінік.

«Онтология» термині грек тілінде екі сөз тіркесінен тұрады: «ontos» - болмыс, «logos» - ілім. Демек, онтология грек тілінен аударғанда болмыс туралы ілім дегенді білдіреді. Философияда бұл термин ХҮІІ ғасырдан бастап қолданылады, бірақ оның сол кезге дейінгі де тарихы бар.

Болмыс бүкіл шындық дүниені қамтитын шегіне жеткен жалпы ұғым - философиялық категория болып табылады. Болмыс - дегеніміз дүниеде өмір сүретіннің бәрі: материалдық заттар да, құбылыстар мен процестер де, қатығыстар мен байланыстар да, . Тіпті адамның қиялы, ертек, аңыздар сияқты рухани өмір көріністері де болмысқа жатады.

Философия тарихындағы болмыс мәселесі.

Болмыстың түрлері

Табиғат болмысы

Рухани болмыс

Әлеуметтік болмыс

Адам болмысы

Табиғат объективтi реалдылық,

адам мен оның санасын алғанда бiрiншi, өйткенi адамның өзi табиғаттың бiр бөлiгi, және табиғатсыз оның өмiр сүруi мүмкiн емес.

Табиғат және әлеуметтiк

жан ретiнде адам болмысы адамның заттар әлемiнде өмiр сүруiн бiлдiредi. Адамның өзi, денесi бар жан ретiнде зат болып табылады.

РУХАНИ БОЛМЫС

(саналы, санасыз феномендер, олардың нәтижелерi, идеялар, принциптер, нормалар мен ережелер, бiлiмдер т. б. ) :

Әлеуметтiк болмыс- бұл адамдардың бiрлескен болмысы, бiркелкi, дамып отыратың жүйелердi құратың олардың арасындағы алуан түрлi қатынастар, жиынтығы.

Болмыс ‑ санаға тәуелсіз өмір сүретін дүниені, материяны адамдардың материалдық өмірінің табиғатын белгілеуге арналған философиялық ұғым. Философияның негізгі мәселесі ойлау жүйесінің болмысқа көзқарасы туралы мәселе болғандықтан, оның шешімі болмыс ұғымы ретінде алынатын мағынаға байланысты. Болмыс категориясының осы принципті маңызы оны философия ғылым ретінде пайда болған алғашқы күндері‑ақ дүниеге әкеліп, оның көптеген ілімдеріне негіз болды.

Материя ұғымы, жалпы түсінік

Материя- әлемдегі алуан түрлі нысандар мен олардың жүйелерін, дүниедегі сан алуан құбылыстар мен оқиғалардың, қандай да болсын қатынастар мен байланыстардың, қасиеттер мен формалардың негізін, ішкі мәнін, себебін білдіретін философиялық ұғым. Айналадағы бүкіл дүние - мәңгі қозғалыстағы материяның алуан түрге түсіп, құбылып өзгеруінің, шексіз байланыстары мен қатынастарының көрінісі.

Адамның санасына тәуелсiз объективтi шындық. Дүниетанымның түп қазығы, мән мағынасы, сана арқылы бейнеленетiн категория.

Материя мәнгi, шексiз, жасанды емес, кеңiстiк пен уақытта үнемi қозғалыста болады.

Философия тарихындағы және қазіргі заманғы ғылымдағы материя жайлы түсінік.

Ежелгі қытай, үнді, грек

философияларында материя дүниедегі барлық заттардың негізі, дүниенің алғашқы тегі деп түсіндірілді.

Аристотель

Гераклит

Антикалық

материяны алуан түрлі заттық дүниенің болу мүмкіндігі ғана деп қарайды.

дүниенің алғашқы тегі және оны үздіксіз өзгеріске түсіріп, ұдайы жаңартып тұратын күш лаулаған от, алғашқы зат пен қозғаушы күштің тегі бір деп диалектикалық натурфилософияның негізін қалады.

философтар материяны жеке заттарға: Фалес - суға, Анаксимен - ауаға балады.

Декарт

Дидро мен

Гольбах

Бруно мен

Спиноза

субстанция жөніндегі теориясында материяны оның көлемімен барабар деп қарады.

. “материя - табиғат”, “материя қасиеттердің жиынтығы” деген тұжырымдамаларды ұштастыруға тырысты және материя ұғымының сың аржақтылығын аңғарып, материя дегеніміз - біздің түйсіктерімізде бейнеленетін және осы түйсіктерді тудырушы себеп деп, оған танымдық тұрғыдан анықтама берді

субстанция ретінде бүкіл дүние, әлем табиғатпен барабар деп санады.