Жеке Дала корпусы Ташкентті басып алу мақсатымен Жетісу майданына атаман

Азамат соғысы жылдарындағы Қазақстан

(1918-1920)

Азамат соғысы - мемлекет ішінде билік үшін сол ел азаматтарының өзара соғысы.

Азамат соғысының алғышарттары:

кеңестердің үкіметті басып алуы құлатылған таптардың күшті қарсылығын туғызды

Большевиктердің экономикалық саясаты және оны іске асыру әдістері экономикалық дағдарысты жоя алмады

Шетелдік интервенцияның басталу себебі

Антанта және АҚШ I дүниежүзілік соғысты соза түсіп, ресейді әлсіретуді ойластырды.

Халызаралық империализм Ресей үлгісі өз елдеріне таралады деп қауіптенді.

Кеңес үкіметі монополистерінің патша үкіметіне және Уақытша үкіметке берген қарыздарын қайтарудан бас тартты.

1918 ж. наурыз - ағылшын, француз, американ әскерлері Мурманскіге, Архангельскіге енгізілді.

1918 ж. сәуір - Қиыр шығыста Жапон интервенциясы басталды.

1918 ж. күзде - интервенттер бүкіл Қиыр Шығысты жаулады.

1918 жылы - Герман империалистері Украинаны оккупациялады, Дондағы Ростовты, Таганрогты жаулап, Қырым мен Грузияға енді.

1918 ж. тамыз - ағылшын әскерлері Иран мен Каспий сырты облысына енгізілді.

Чехословак бүлігі

1918ж. мамыр - Антанта империалистері чехословак корпусын бүлік шығаруға айдап салды.

Ақ легионерлер шабуылы:

1918 ж. 27 мамырда - Челябіні;

1918 ж. 31 мамырда - Петропавлда;

1918 ж. маусымда - Көкшетау, Ақмола; Омбы, Павлодар, Семей, Қостанайды басып алды.

Ақгвардияшылардың бүлігі

1918 ж. 29 наурызда - ақгвардияшылар Орал Қаласын жаулады. Сәуірде оларға қарсы “Ерекше армия” құрылды.

1918 ж. маусымда - Атаман Дутов Орынборды басып алып, Қазақ өлкесін Ресеймен байланыстыратын темір жолды кесіп тастады.

Азамат соғысының басталуы

1918 ж. тамызда - Семей қ. -нда 1-Алаш атты әскер полкі ұйымдастырылды.

1918 ж. қарашада - “Сібір армиясының” Екінші Жеке Дала корпусы Ташкентті басып алу мақсатымен Жетісу майданына атаман Анненковтың дивизиясын жіберді.

1918ж. қарашада атаман Колчак армиясы Жетісу бағытында операция бастап, атаман Анненков дивизиясы Жетісуды шабуылдады.

1918 ж. жазындағы Кеңес елі үшін ең басты майдан - Шығыс майданы болды

1920 жылы - Түркістанда байырғы халықты әскерге тұңғыш рет күштеп жинау басталды

1920 ж. наурызда -Торғай облысында 6 мыңнан астам адам мобилизацияланды.

1920 ж. басында - Жетісу обл. 5, 5 мың адамдық полктер құрылды.

1920 ж. соңында - Бөкей ордасында, Орал, Торғай облысында 37 әскер бөлімдері құрылды.

Азамат соғысы жылдары алғашқы қазақ әскери басшылары өсіп-жетілді:

Дала өлкесінің төтенше комиссары - Ә. Жангелдин;

Торғай уезінің әскери комиссары - А. Иманов;

Қазақ атты әскер бригадасы саяси бөлім меңгерушісі - Б. Қаратаев;

Әскери бөлімшелердің командирлері мен комиссарлары - Т. Әлиев, А. Асылбеков, М. Масанчи, А. Розыбақиев, Б, Алманов, О. Исаев, А. Оразбаева

1919 ж. 22 қаңтар - Орынбор азат етілді.

1919 ж. 26 қаңтар - Орал қаласы жау шебінен босатылды.

1919 ж. көктем - Антантаның Кеңес еліе біріккен жорығы басталды.

Басты соққыны Колчактың ақ гвардияшыл әскерлері берді.

Партизан соғысы

Қазақ жеріне атаман Дутов пен Анненков басқаруындағы казактар тобы ерекше қатыгездік көрсетті.

1918 ж. қазанда - атаман Анненков бұйрығымен 28 тұтқынды кеме трюміне қамап, Өскемен уездік кеңесінің тұңғыш төрағасы Яков Ушановты сулы киізге орап, кеменің ошағына тастады.

1918 ж. аяғында - Анненков тобы лепсі уезінің Петровский, Пятигорское, Подгорное қоныстарын өртеп жіберді.

Партизандық астыртын жұмысты ұйымдастырушылар: Ә. Әйтиев, С. Арғыншиев, Ә. Майкөтов, М. Жәнібеков, В. В. Мей, А. К. Войцеховский, А. В. Азаданов, К. М. Михайлович

Партизан қозғалысына басшылық еткендер:

Қостанай уезі - М. Летунов, Г. Муляр, А. Миронов, К. Иноземцев, И. Эльбе, А. Жиляев

Кеңарал болысы - Өтеп Ыбыраев

Ой болысы - Кәкімжан Саркин