МИЕЛИНДЕНГЕН НЕЙРОНДАРДЫҢ АРТЫҚШЫЛЫҒЫ

“Батық жалпы орта білі беру мектебі” КММ

ТАҚЫРЫП:
103. РЕФРАКТЕРЛІК КЕЗЕҢ ЖӘНЕ ОНЫҢ
РӨЛІ.
104. МИЕЛИНДЕНГЕН НЕЙРОНДАРДЫҢ
АРТЫҚШЫЛЫҒЫ.
105. МИЕЛИНДЕНГЕН ЖӘНЕ
МИЕЛИНДЕНБЕГЕН НЕЙРОНДАРДЫ
САЛЫСТЫРУ.

Биология 10 сынып
Орындаған: Рахимжанова Хадиша Мұсайыпкызы
Сабақтың мақсаты: Рефрактерлік кезеңнің, миелин
қабықшасының маңызын түсіндіру, миелинденген және
миелинденбеген нейрондарды салыстыру біліктілігін
қалыптастыру.
Тілдік мақсат: рефрактерлің кезең, жекелеген
жиырылу, сіресіп жиырылу, Миелінді қабықша,
сфингомиелин, Шванн жасушасы, миелінденген
талшық, миелинсіз талшық.
Рефрактерлік кезең
(физиологияда, неврологияда) –
жүйке жасушасы немесе
бұлшықет талшықтарының
әрекет потенциалының
туындауынан кейін мүлдем қозу
болмаған жағдайы, қандай
тітіркендіргіш әсер етсе де
қозудың туындамауы.
Бұлшықет ұлпасының
рефрактерлік кезеңі жүйке
ұлпасының рефрактерлік
кезеңіне қарағанда ұзағырақ
болады. Жүйкенің рефрактерлік
кезеңінің ұзақтығы – 14мс, ал
көлденең жолақтығы
бұлшықетте 35 мс шамасында.
Бұлшықет
талшықтарының
жиырлғыштығын
тітіркенудің шектік күшіне
жауап ретінде өз
ұзындығын және күш салу
дәрежесін өзгерту деп
түсіну керек.

Изотоникалық
жиырырылу кезінде
бұлшықет талшығының
ұзындығы өзгереді.
ЖЕКЕЛЕГЕН БҰЛШЫҚЕТТЕРДІҢ
ЖИЫРЫЛУЫ, ОНЫҢ ФАЗАЛАРЫ.

Қаңқа бұлшықетінің жиырылу сипаты тітіркену
жиілігіне тәуелді болады.

Бұлшықеттің
жиырылуы

Сіресіп жиырылу –
Жекелеген жиырылу күштірек және ұзаққа
созылады.
Бұлшықеттің жиырылуы тітіркендіргіш әсер ете салып
басталмайды, белгілі бір уақыт аралығы өткеннен кейін
басталды, оны қозудың латентті немесе жасырын кезеңі
деп атайды. Сондықтан латентті кезең – тітіркендіргіш
әсер еткеннен бұлшықет реакциясы басталған мезетке
дейінгі уақыт.
Бақаның балтыр бұлшықетінің жекелеген жиырылуының

латентті кезеңі 0,01с болады.
Сіреспе бұлшықеттердің жекелеген жиырылуының
жиынтығы нәтижесінде туындайды. Сіреспе пайда
болуы үшін бұлшықетке жекелеген жиырылу
аяқталмай тұрып, тағы да қайта тітіркендіргіш әсер
етуі қажет.
Сіреспе

Жетілген сіреспе-
1 с-та 40-50-ге дейінгі
жиіліктегі жүйке
импульстері әсерінен
болатын қаңқа Жетілмеген сіреспе
бұлшықетінің қалыпты
жұмыс жағдайы.
ХИМИЯЛЫҚ АЙНАЛЫМ
Миелінді қабықша аксонды қоршай орналасқан Шванн
жасушаларынан қалыптасады. Шванн жасушасының
мембранасы алдымен аксонды қапсыра орап, содан кейін
аксонды бірнеше қайтара айналып орау барысында
құрамында липидтік зат – сфингомиелин бар көптеген
мембраналық қабаттар түзеді.
Аксон Миелінді
қабықша

Дендрит

Ранвье бунағы
Шванн
жасушасы
Ядро
Сальторлық өткізу- бұл қабықшасы электр тогына біршама күшті кедергі болатын
миелинденген жүйкелердің бойымен жүйке импльстерін секірмелі өткізу.
Сальторлық өткізудің екі артықшылығы бар:
Аксонның бойымен үлкен арақаштықтар арқылы “секіру” механизмі импульстің

миеленденген талшықтарда өту жылдамдығын 5-50 есеге арттырады.
Сальторлық өткізу аксон үшін энергияны сақтайды, өйткені тек бунақтар ғана

деполяризацияланады, бұл басқа жағдайлармен салыстырғанда иондарды жоғалтуды
шамамен 100 есеге төмендетуге мүмкіндік береді.
Әрекет потенциалы миелинденген талшықтардың
бойымен секірмелі түрде таралады.
Әрекет потенциалы миелинденбеген талшықтардың
бойымен кедергісіз таралады.
Үздіксіз Секірмелі
өзгергіштік өзгергіштік
РЕФЛЕКСИЯ:

Сабақтың қай кезеңі сені ойлануға, бақылауға
үйретті?
Сабақтың қай кезеңінде сен өз біліміңді
қолдануды байқап көрдің?
Сабақтың соңында сен қандай сезімде болдың?
ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ:
103, 104, 105 – параграф тапсырмасын орындау.
Сабақ бойынша шағын жоба дайындаңыздар.

Ұқсас жұмыстар

НЕРВ ТАЛШЫҚТАРЫ

Нейрондардың ядросы

Жоғары жүйке әрекеті және оның баланың өсіп - дамуы барысында қалыптасуы

Жүйке жасушасының құрылысы

Нерв тіні

Нерв талшықтарының регенерациясы

Нерв талшықтары - нейроглия жасушаларынан тұратын қабықпен қоршалған нерв жасушасының өсінділері

Нейрондық желінің моделін құрастыру

Жүйке талшықтары

ДЕРТТІК ЖҮЙЕ

Пәндер