Ғасырлар тоғысында

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 2
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 3
1. Демократия туралы түсінік және оның белгілері 3
2. Демократияның антика дәуірінде қалыптасуы 5
Қорытынды 8
Пайдаланған әдебиеттер 9

Кіріспе

Біз бостандық пен демократияға шақыру бүкіл әлемді дүр сілкіндіріп
жатқан заманда өмір сүріп отырмыз. Шығыс Еуропа жарты ғасырға дерлік
уақытқа созылған тоталитарлық үкіметтерді төңкеріп тастап, ал бұрынғы Кеңес
Одағының республикалары 75 жылға дерлік созылған коммунистік режимді өздері
бастарынан бұрын кешпеген жаңа демократиялық тәртіппен алмастыруға ат
салысып жатыр. Бірақ Еуропада болып жатқан саяси өзгерістердің салмағы
дүниежүзілік халықтарын жинап, ұйымдасуға жетелейтін демократияның
келешегін көзден тасалап, көмескілей түсуде.
Дүние жүзілік мәні бар бұл құбылыс қазіргі либералдық демократия тек
Батыс халықтарына ғана тән, оны басқа халықтың мәдениетіне енгізіп,
орнықтыру мүмкін емес деп күмән білдірушінің тұжырымын теріске шығарады.
Жапония, Италия және Венесуэла сияқты әр түрлі елдерде демократияның
жеңіске жетуі бостандық пен өзін өзі басқаруды аңсау секілді бүкіл адамзат
баласына тән ұмтылысты демократия институттарынң басты орын алатынын айқын
дәлелдейді.
Демократияның рухани игіліктері бүгінде қайта дәуірлеп жатқанымен,
XVІІІ ғасырдың аяқ шегінде болған француз революциясынан бастап ХХ ғасырдың
ортасында пайда болған бір партиялық тәртіптерге дейін демократиялық
мемлекеттердің саны аз, әрі олардың ғұмыры келте болған еді.
Бұл жәйт енжарлыққа салынуға да, ашуға бой ұруға да жетелемейді, қайта
керісінше, ол күреске шақырады. Адам болмысынан бостандыққа талпынса да,
оның демократияны қалай іске асыру керектігін үйренуі қажет. Тарих кілтінің
бостандық пен мүмкіндіктер есігін айқара аша беру қандай да болсын құрыштай
берік тарихи заңдылықтарды былай қойғанда, әлбетте, өздерін өздері бастық
етіп қойған көсемдердің қиялындағы ізгі ниеттерге байланысты емес, ол
адамдардың ұжымдық санасына және олардың адалдығына байланысты.
Демократия өзінің күшпен жеңіп алған бостандығын қоғамның игілігіне
пайдалануға ынталы әрбір азаматтың қамқорлығына ие болса және ол оның
қоғамдық пікір-таластарына қосылып, өз іс-әрекеттеріне жауап беретін
өкілдер сайлауға қатысса, қоғамдық өмірге төзімділік пен мәмлеге келуге
мойын ұсынса ғана тамыр жайып, гүлдей алады.
Демократиялық қоғам азаматтарының барлығының жеке бас бостандығына
құқығы бар, бірақ олар әрдайым құрметтелетін бостандық пен өзін-өзі
билеудің рухани байлықтары бар келешек өмірді құруға бір кісідей жауапты.
Бұл қамтылған мәселелердің демократиялық негіздері Қазақстан
Республикасының конституциясында сипат алды.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Демократия туралы түсінік және оның белгілері

Демократия деген сөз гректің "демос"— халық және "кратос" - билік
деген сөздерінен тұрады, яғни халық билігі деген мағынаны білдіреді.
Қазір бұл сөз бірнеше мағынада қолданылады: 1) мемлекеттің тұрпаты
(типі) мен жалпы саяси жүйесі; 2) мүшелерінің теңдігіне, басқару
органдарының мерзімді сайлануы және көпшілік дауыспен шешімдер қабылдау
принциптеріне негізделген кез келген ұйымның ұйымдастырылу түрі; 3)
қоғамдық құрылымның мұраты (идеалы) және соған сәйкес көзқарастар.
Демократияның көпшілік таныған бірыңғай анықтамасы жоқ. Әр дәуірдегі
ойшылдар оны әр түрлі түсінген. Оның үстіне әр түрлі елдерде олардың
ұлттық, тарихи және т. б. ерекшеліктеріне байланысты демократия сан түрлі
рең алуы мүмкін. Дегенмен, демократиялық мемлекеттердің көп түрлілігіне
қарамастан, олардың ортақ белгілері болады. Ондай белгілерге төмендегілер
жатады.
1. Халықтың заң жүзінде мемлекеттік биліктің бірден бастауы саналуы.
Ол мемлекетте ұйымдастырушы, конституциялық биліктің халыққа тән екендігіне
көз жеткізеді. Ол жоғары органдарға өз өкілдерін сайлайды және жүйелі түрде
ауыстырып отырады. Бірталай мемлекеттерде халықтың бастамасымен және
референдум арқылы заңдар жетілдіріледі және қабылданады. Сондықтан АҚШ-тың
төртінші президенті А. Линкольн демократияға "халық үшін халық сайлаған
халықтық билікке" жатқызды.
2. Халық билігін орнату үшін оған жағдай жасау керек. Ондай жағдай
теңдік болған жерде ғана болады. Б. з. б. V ғасыр; өмір сүрген гректің
атақты тарихшысы Геродот сол кездің өзінің демократия деп теңдікке
негізделген мемлекетті айтады деген болатын. Теңдік барлық салада — халық
жиналысында, мемлекеттік істерге қатысуда, заң шығаруда, оны орындауда
болуға тиіс.
3. Табиғатына, әлеуметтік, саяси, мәдени және т. с. с. ерекшеліктеріне
байланысты адамдар әр түрлі болды. Солардың бәрін қалай теңдестіруге
болады? Ол үшін заң, құқық алдындағы теңдік болуы керек. Заң және құқық —
жалпы және барлығына бірдей қоғамдық және саяси өмірдегі демократиялықтың
негізі және қорғаушысы. Олар қоғамдағы қатынастарды реттейді, жүріс-тұрыс,
іс-әрекеттер ережелерін орнатады. Қажетті деген іс-әрекеттерге рұқсат
етеді. Ол тәртіптерге қайшы келген іс-әрекеттерге тыйым салады, оларды
бұзғандарды жазалайды. Бір қоғам біреулерге рұқсат етілгенді екіншілерге
рұқсат ету: біреулерге басымдық беріп, басқаларға қысым көрсетуі мүмкін.
Билік иелері (күштілер, байлар, ақсүйектер) заң мен құқықты өз
мақсаттарында пайдаланғылары келеді. Сондықтан құқықты, теңсіздікті
болдырмау керек. Оны қалай жасауға болады?
4. Оның кепілі — әділеттілік. Әділеттіліктің де бірыңғай ұғымы жоқ. Ол
жөнінде әр түрлі тарихи дәуірлерде әр қоғамның өзіндік түсінігі болады.
Мысалы, алғашқы қауымдық қоғамда қарт, ауру адамдарды өлтіру әділеттілікке
жатты. Инквизицияны жақтаушылар үшін діннен безгендерді тірідей отқа жағу
әділетті іс. Кеңес заманында еріксіз ұжымдастыру барысын қазақ халқының
жартысына жуығы қырылып, біразы босып кетті. 1986 жылы желтоқсанда жастарды
қырғынға ұшыратуы біреулерге әділетті көрінді. Әйтпесе, сол жазалаушылар
жазасын алулары керек емес пе? Сайып келгенде, әділеттілік қоғамдық
қатынастармен, қоғамдағы саяси құрылыспен, оның мемлекеттілігінің
тұрпатымен, саяси мәдениетінің дәрежесімен айқындалады.
Ал қазақ жастары болса желтоқсан көтерілісінде бостандық, еркіндік
үшін алаңға шыққан болатын. Бұл — демократияның бесінші белгісі. Қазақ
халқы еркіндікке жету үшін ғасырлар бойы күрессе, адамзат қоғамына
демократияны шектейтін, теңдік пен әділдікті бұзатын, қанаудың,
тәуелділіктің барлық түрлерінен азат етілу үшін мыңдаған жылдар бойы
күресуіне, реформалар, революциялар, өзгерістер жасауына, сан рет жеңілуге
жеңіске жетуге тура келді. Теңдікке, әділеттілікке, еркіндікке,
демократияға, олардың принциптеріне сәйкес өмір сүруге үйрету және үйрену
керек. Құқық пен заң адамды күйзелу, қорқыныш, заңсыздықтан құтқаруға
міндетті. Сайып келгенде осының бәрі еркіндік, бостандыққа байланысты.
Сонымен біз халықтың мемлекеттік билікті жүргізуге қатысу керектігі,
құқық, теңдік, еркіндік жөнінде әңгіме еттік. Осы принциптердің бәрі түгел
болғанда ғана әділдік болады. Бұл — әділдіктің демократиялық түсінігі. Ол,
өкінішке орай, адамзаттың басқа да арман-мұраттары сияқты бірден толық
орындала бермейді.
Жоғарыда көрсетілген белгілермен қатар демократиялық принципке жүйелі
түрде мемлекеттің негізгі органдарын сайлау жатады Ең алдымен жоғарғы заң
органы сайланбалы болуға тиіс. Одан соң төменгі өзін-өзі басқаратын
органдарға дейін сайланбалы болғаны дұрыс.
Сонымен қатар шешім қабылдағанда ерте заманнан демократияға азшылықтың
көпшілікке бағынуы жататын. Кейінірек мұндай бағыну шектелді, азшылықтың өз
пікірі болуы, оны сыйлау, онымен есептесу керектігі мойындалды.
Қазіргі демократиялық процесте мынадай демократиялық рәсімдерде
қарастырылған барлық сайлаушылардың тең дауыс құқығы, сайлаудың еркіндігі,
балама үміткердің болуы, тізім бойынша сайламау, демократияның үздіксіз
қоғамдық бақылау аясында болуы, мемлекеттің дау-дамай, шиеленістерді
реттеудегі ықпалды тетіктерін табуы және т. с. с.
Демократия болу үшін саяси, экономикалық, құқықтық, мәдени,
идеологиялық кепілдіктер жүйесі болуы шарт. Оның маңызды кепілдігіне әр
түрлі демократиялық елдерде қалыптасып жатқан азаматтық қоғам мен құқықтық
мемлекеттер жатты.
Сонымен, демократия деп халық билігі, теңдік, құқық, әділдік, еркіндік
принциптеріне негізделген мемлекеттік құрылысты айтамыз.
Халықтың билігі ретіндегі демократия көбіне утопиялық ар-аңсарды
білдіреді. Кейбіреулер оған жақындайды, кейбіреукөкжиекте көрініп тұрғандай
көрінеді, біреулерге оған жолы оңайырақ, кейбіреулерге қиынға түседі.
Дегенмен, ол — шындық, өмірдегі бағдар, нысана, қоғамның саяси дамуының
мақсаты. Ағылшынның көп жылдар премьер-министрі болған Уинстон Черчилльдің
айтуы бойынша, "демократияның да кемшіліктері бар, бірақ оның ең құндылығы
сонда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.