Сот актілерінің түсінігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Курстық жұмыс
Ф 11.01-2020
1-баспа 25.06.2020

Қазақстан Республикасының білім жӘне ғылым министрлігі
М.Х. ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Заң факультеті

Азаматтық құқық және процесс кафедрасы

КУРСТЫҚ Жұмыс

ҚР Азаматтық іс жүргізу құқығы пәні бойынша
Тақырыбы: Азаматтық істер бойынша сот актілерінің түсінігі жəне түрлері

Білімгер Убайдулла Ахмет Тобы: В18ЮП-5 ____________
аты-жөні қолы
Жетекші: Тұрғынбек Гульнур Аға оқытушы ___________________
аты-жөні қызметі
Қорғауға жіберілді ____________________2020ж. ____ _________________
қолы

Жұмыс қорғалды __________________2020ж. бағасы __________________
жазбаша
Комиссия мүшелері: _________________________ ____________________
аты-жөні қолы

______________________________ ___ ________________
аты-жөні қолы

______________________________ ___ ________________
аты-жөні қолы

Тараз 2020
Курстық жұмыс
Ф 11.01-2020
1-баспа 25.06.2020

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х. ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
кафедрасы
В 18 ЮП-5 тобының білімгері Убайдулла Ахмет курстық жоба (жұмыс)
аты-жөні
ТАПСЫРМА
ҚР Азаматтық іс жүргізу құқығы пән бойынша
1. Тақырыбы: Азаматтық істер бойынша сот актілерінің түсінігі жəне түрлері
2. Тапсырманың арнайы нұсқауы: Мазмұны, екі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

3. Есепке-түсініктеме жазбаларының негізгі тараула - ры (жұмыстары)
Орындау кестесі

Көлемі, %
Орындау уақыты
1.1 Сот актілерінің түсінігі
40
02-16.10.2020ж.
2.1 Сот қаулысы
5
19-20.10.2020ж.
2.2 Сот шешімінің мәнісі және маңызы
10
23-27.10.2020ж.
2.3 Соттың ұйғарым және оның түрлері
10
28-30.10.2020ж.
2.4 Соттардың азаматтық істер бойынша жеке ұйғарымдар шығару тәжірибесі
15
01-05.11.2020ж.
2.5 Бұйрық өңдіріс және сот бұйрығы
20
07-12.11.2020ж.

4. Графикалық материалдарының тізімі (сызулардың масштабы келтіріледі)

5. Жобаның (жұмысты) жинақтау мерзімі

6. Қорғау

Кафедра мәжілісінде бекітілген ___________________20___ ж. хаттама № ______
Жетекшісі: Аға оқытушы _______________ Тұрғынбек Гульнур
қызметі қолы аты-жөні

Тапсырманы орындауға қабылдадым _______________2020ж. _________________
білімгердің қолы

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Сот актілерінің түсінігі және түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.1 Сот актілерінің түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. Сот актілерінің түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.1 Сот қаулысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.2 Сот шешімінің мәнісі және маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 16
2.3 Соттың ұйғарым және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2.4 Соттардың азаматтық істер бойынша жеке ұйғарымдар шығару тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.5 Бұйрық өңдіріс және сот бұйрығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .25

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Біздің елімізде жоғары заң күші бар жөне бүкіл аумақта тікелей қолданылатын Конституция әр адамның, ұйымның бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандыңтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін сот арқылы қорғау мүмкіндігін бекітеді. Осындай қорғанудың негізгі нысаны - азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен істерді қарап шешу болып табылады.
Азаматтық іс жүргізу бұл сот және басқа субьектілер арасындағы азаматтық іс қарау мен шешу кезіндегі құрылатын азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен реттелген азаматтық іс жүргізу құқықтық қатынастар және процессуалдық әрекеттер жиынтығы. Іс жүргізудің басты мақсаты - бұзылған құқықты қалпына келтіру немесе заңмен қорғалатын мүддені қорғау болып табылады. Азаматтық іс жүргізу соттың, тараптардың (талап қоюшы мен жауапкер), басқа да процеске қатысушылардың (прокурор, өкілдер, сот хатшысы және т.б.) процессуалдық әрекеттерін, олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін жинақтайды. Сотқа басқа да қатысушыларға процеске қатысу мақсатына жету үшін заңмен белгіленген іс жүргізу құқықтары беріліп, соған сәйкес іс жүргізу міндеттері жүктеледі. Іс жүргізу құқықтар мен іс жүргізу міндеттер процесі барысында жүзеге асырылады.
Сот отырысында анықталған заңдылықты бұзушылық жағдайлар жеке ұйғарымдар шығару үшін негіздемелер болып табылады.
Нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сәйкес келмейтін әрекеттерді заңдылықты бұзушылық деп түсінген жөн.
Іске қатысушы тұлғалардың дәлелдеу жөніндегі іс жүргізу міндеттерін тиісінше орындамауы жеке ұйғарымдар шығару үшін жеткілікті негіздеме бола алмайды.
Соттар тиісті ұйымдарға, басқару қызметін атқаратын лауазымды немесе өзге де тұлғаларға қатысты жеке ұйғарымдар шығарады.
Мемлекеттік органдарда, жергілікті басқару органдарында, сонымен қатар Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа әскерлерде және әскери құралымдарда тұрақты, уақытша немесе арнайы өкілеттік бойынша билік өкілінің қызметін жүзеге асыратын немесе ұйымдастыру-әкімшілік немесе әкімшілік-шаруашылық қызмет атқаратын тұлғалар лауазымды тұлғалар болып танылады.
Курстық жұмыстың мақсаты азаматтық істер бойынша соттық актілердің түсінігін ашу және түрлерін қарастыру болып табылады.

1 Сот актілерінің түсінігі және түрлері

1.1 Сот актілерінің түсінігі

Сот азаматтық iстер бойынша АIЖК-нiң 21-бабының бiрiншi бөлiгiне сәйкес шешiмдер, ұйғарымдар, қаулылар және бұйрықтар нысанында сот актiлерiн қабылдайды.
Заңды күшiне енген сот шешiмдерi, ұйғарымдары, қаулылары, азаматтық iстер бойынша бұйрықтары барлық мемлекеттiк органдар, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары, қоғамдық бiрлестiктер, басқа да заңды тұлғалар, лауазымды адамдар мен азаматтар үшiн мiндеттi және Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында мүлтiксiз орындалуға тиiс.
Бiрiншi сатыдағы сот iстi мәнi бойынша қарағанда сот актiсi АIЖК-нiң 233-бабына сәйкес шешiм нысанында шығарылады.
Шешiмнiң мазмұны туралы АIЖК-нiң 226-бабының талаптары iс жүргiзудiң барлық түрлерi (талап қою бойынша iс жүргiзу, ерекше талап қоюмен және ерекше iс жүргiзу) үшiн мiндеттi. Заңмен көзделген жағдайларда (әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарауға уәкiлеттi органдардың (лауазымды адамдардың) қаулыларын даулау жөнiндегi iстер бойынша, заңды тұлғалар мен жеке кәсiпкерлердiң конкурстық өндiрiсi шеңберiнде қаралатын iстер бойынша) сот актiлерi соттың ұйғарымы нысанында қабылданады.
Сот бұйрығы даусыз талаптар бойынша шығарылады, олардың түбегейлi тiзбесi АIЖК-нiң 139-бабында көрсетiлген және оның мазмұны АIЖК-нiң 140-бабының талаптарына сай келуге, сондай-ақ борышкердiң мәлiмделген талапқа оның қарсылығын беру тәртiбi мен мерзiмi туралы түсiндiрменi қамтуға тиiс.
Бiрiншi сатыдағы сот шешiмдi Қазақстан Республикасының атынан сот отырысында заңға және нақты дау бойынша сот анықтаған фактiлерге қатаң сәйкестiкте шығарады.
Тараптардың, талапкердiң не жауапкердiң жағынан қатысатын үшiншi тұлғалардың, iске қатысатын басқа да тұлғалардың түсiнiктемелерi, куәлардың жауаптары, сарапшылардың, мамандардың анықтамалары шешiмде үшiншi жақтан келтiрiлiп жазылады. Сот шешiмiнiң мәтiнiне ресми құжаттарда қолданылмайтын, қабылданбаған қысқартулар мен сөздердi қолдануға, сот түсiнiктеме бермеген түзетулердi енгiзуге болмайды.
Шешiмдi судья кеңесу бөлмесiнде жазбаша түрде дайындайды және оның қолдан жазылуы, машинкада немесе компьютерде басу әдiсiмен бiр дана етiп жасалуы мүмкiн. Шешiмге судья қол қояды, содан кейiн ол iстiң талқылануы аяқталған нақ сол сот отырысында iске қатысқан тұлғалар алдында жарияланады.
Iс бойынша шешiм жарияланған күн шешiмнiң шығару күнi болып табылады.
Заңмен белгiленген жазбаша түрде дайындалмаған және судья қол қоймаған ауызша қорытындыларды жария ету сот шешiмi болып табылмайды.
Сот шешiмi АIЖК-нiң 14-бабына сәйкес белгiленген сот iсi жүргiзiлетiн тiлде жазылуға тиiс.
Сот iсi жүргiзiлген тiлдi бiлмейтiн немесе жеткiлiктi бiлмейтiн iске қатысқан адамдарға iс бойынша шығарылған сот актiлерiн олардың ана тiлiне немесе олар бiлетiн басқа тiлге аударып беруге сот мiндеттi.
АIЖК-нiң 224-бабына сәйкес сот шешiмi заңды және негiздi болуға тиiс.
Шешiм iс жүргiзу құқығының нормалары сақтала отырып және осы құқықтық қатынасқа қолдануға жататын материалдық құқық нормаларына толық сәйкестiкте шығарылғанда немесе ұқсас қатынасты реттейтiн заңның қажеттi негiздерiн қолданғанда не азаматтық заңнаманың жалпы бастауларынан және мәнiнен, адалдық, парасаттылық пен әдiлдiк (Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексiнiң 5-бабы және АIЖК-нiң 6-бабы) талаптарынан туындағанда, заңды болып табылады.
Iс үшiн маңызы бар фактiлер, заң талаптарына сай сот отырысында өндiрiлген осы фактiге қатысты жол берiлген және шынайы дұрыс дәлелдермен құпталса немесе дәлелдеудi қажет етпейтiн жалпыға мәлiм мән-жайларға сәйкес келсе немесе iс бойынша жинақталған дәлелдемелер дауды шешу үшiн жеткiлiктi болса, ондай шешiм негiздi болып саналады.
Сот актiлерi шешiм нысанында iстi мәнi бойынша қараған кезде шығарылады. Шешiмнiң қарар бөлiгiне мәнi бойынша қаралмаған талап-арыз талаптары бойынша сот қорытындыларын енгiзуге жол берiлмейдi. Осы талаптар бойынша сот қорытындылары шешiмнен бөлек ұйғарым нысанындағы (арызды қараусыз қалдыру, iс жүргiзудi қысқарту туралы) сот актiсiнде баяндалуға тиiс.
Шешiм заңды күшiне енгенге дейiн тараптардың жазбаша өтiнiшi бойынша не өзiнiң қалауы бойынша сот кiрiспе, сипаттау, кеңейтiлген дәлелдеу және қарар бөлiктерiнен тұратын толық негiзделген шешiм шығарады. Бұл орайда қабылданған сот шешiмi мәнi бойынша қысқаша (қысқартылған) шешiмге қарама-қайшы келмеуге тиiс.
Толық негiзделген шешiм тараптың жазбаша өтiнiшi түскен сәттен бастап бес күндiк мерзiмде шығарылуға тиiс. Дәлелдеме шешiмде қысқаша (қысқартылған) шешiмде көрсетiлген датаға сәйкес дата көрсетiледi. Iске мiндеттi түрде қысқаша (қысқартылған) шешiм мен толық негiзделген шешiм қосылуға тиiс.
Сырттай iс жүргiзу тәртiбiмен iс қаралған кезде қысқаша (қысқартылған) шешiм шығаруға жол берiлмейдi. Сот кiрiспе, баяндау, дәлелдеу және қарар бөлiктерiнен тұратын толық негiзделген шешiм шығаруға мiндеттi.
Сырттай шешiмнiң қарар бөлiгiнде жауапкердiң осы шешiмдi бұзуы туралы арызды беру мерзiмi мен тәртiбi, сондай-ақ оған шағымданудың тәртiбi көрсетiлуге тиiс.
Егер дәлелдемелердi жинау соттың тапсырмасын орындау тәртiбiмен жүргiзiлсе, онда сот өз шешiмiн ол тапсырмаларды сот отырысында жария етiп, зерттеген жағдайда ғана оларды дәлелдемелер ретiнде негiздеуге құқылы. Егер iске қатысушы тұлғалар немесе АIЖК-нiң 73-бабының тәртiбiмен тапсырманы орындаған сотқа түсiнiктемелер немесе жауап берген iске қатысушы тұлғалар немесе куәлар iстi қарайтын сотқа келсе, олар түсiнiктемелерi мен жауаптарын жалпы тәртiппен бередi.
АIЖК-нiң 74-75-баптарымен көзделген тәртiппен дәлелдемелердi қамтамасыз ету жөнiнде iс жүргiзу әрекеттерi жүргiзiлуi мүмкiн. Бұл орайда жиналған дәлелдемелер (хаттамалар және басқа материалдар) сот отырысында зерделенген жағдайда, сот осы дәлелдемелермен шешiмдi негiздеуге де құқылы.
Сарапшының қорытындысы басқа дәлелдемелерге қарағанда басымдыққа ие болмайды және сот үшiн мiндеттi болып табылмайды. Ол басқа дәлелдемелердiң жиынтығында бағалануға тиiс. Сарапшы қорытындысын бағалау шешiмнiң толық негiзделген бөлiгiнде берiлуге тиiс. Бұл орайда сот сарапшы қорытындыларының немен негiзделгенiн, сараптамаға ұсынылған материалдардың толық зерделенгенiн оларға тиiсiнше талдау жасалғанын көрсетуге тиiс. Сарапшының қорытындысымен келiспейтiндiгiн сот өз шешiмiнде негiздеуге мiндеттi.
Егер сараптама жүргiзу бiрнеше сарапшыларға тапсырылса, олардың әрбiрi сараптамалық зерттеу нәтижесi бойынша жекелеген қорытындылар берген болса, онда сот әрбiр сарапшының қорытындысымен келiсетiнiн не келiспейтiнiн негiздеуге тиiс.
АIЖК-нiң 73-бабына орай қылмыстық iс бойынша заңды күшiне енген талап-арызды қанағаттандыру құқығы танылған сот үкiмi осы үкiммен кiнәлi болып танылған адамның азаматтық-құқықтық қатынасынан туындаған iс үшiн мiндеттi. Сонымен қатар бұл үкiмнiң: бұл әрекеттер орын алды ма деген мәселелер бойынша, сондай-ақ үкiммен белгiленген басқа да мән-жайларға және олардың құқықтық бағалануына қатысты преюдициялық маңызы бар. Осындай қылмыстық iстен туындайтын талап-арызды қарайтын сот жауапкердiң кiнәлiлiгiн талқылауға құқылы емес, алайда, шешiмнiң дәлелдеу бөлiгiнде азаматтық iсте бар, берiлген соманың көлемiн (мысалы, жауапкердiң мүлiктiк жағдайын немесе жәбiрленушiнiң кiнәсiн есепке алу) негiздейтiн дәлелдемелердi келтiруге құқылы.
Бұрын қаралған азаматтық iс бойынша заңды күшiне енген сот шешiмiмен белгiленген мән-жайлар сот үшiн мiндеттi және нақ сол адамдардың қатысуымен басқа азаматтық iстердi қарау кезiнде қайтадан дәлелденбейдi.
Әкiмшiлiк iстер жөнiндегi актiлермен және прокурордың, тергеу және анықтау органдарының актiлерiмен анықталған фактiлер мен мән-жайлардың азаматтық iстердi қарау кезiнде преюдициялық маңызы болмайды. Олар жалпы тәртiппен анықталуға тиiс.
АIЖК-нiң 48-бабының мәнi бойынша талап-арызды мойындау жауапкердiң құқығы болып табылады. Егер жауапкердiң талап-арызды мойындауы қандай да бiр адамдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн бұзбайтын болса, онда сот шешiмнiң дәлелдеу бөлiгiнде талап-арыздың мойындалғанын және оның сотпен қабылданғанын көрсетедi.
Егер сот дәлелдемелердi әрқайсысын жеке және жиынтығында бағалай отырып, кейбiр ұсынылған материалдар, куәлардың айғақтары, басқа да нақты деректер әр тараптың өз талаптары мен қарсылықтары туралы мән-жайларын құптамағандығын анықтаса, онда ол бұл туралы қорытындыларын шешiмнiң дәлелдеу бөлiгiнде негiздеуге мiндеттi.
Сот отырысында соттың сұратуы бойынша тараптың дауды дұрыс шешу үшiн маңызы бap дәлелдемелердi ұстап қалу және оны ұсынбау фактiсi анықталған болса, онда сот шешiмнiң дәлелдеу бөлiгiнде дәлелдемелердiң жиынтығын негiзге алып, бұл дәлелдемелерде қамтылған мәлiметтердi АIЖК-нiң 68-бабымен көзделген талаптарды ескере отырып бағалайды.
Шешiмнiң дәлелдеу бөлiгiнде соттың осы құқықтық қатынастарға қолданған материалдық заңды және сот басшылыққа алған iс жүргiзу нормаларын көрсету қажет.
АIЖК-нiң 48-бабына сәйкес сот iстi талапкер мәлiм еткен талаптар шегiнде шешедi және талап-арыздың мәнiн немесе негiздемесiн өз бастамасы бойынша өзгертуге құқығы жоқ. Алайда, сот шешiм шығара отырып, егер мұндай шешiм талапкердiң құқықтарын, бостандықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерi үшiн қажет деп санаса, сондай-ақ заңда көзделген басқа да жағдайларға байланысты болса, талапкердiң келiсiмiмен сот талаптардың шегiнен шығуы мүмкiн. Мәселен, ата-ана құқықтарын шектеу немесе одан айыру туралы шешiм шығарумен бiрге баланы асырауға алименттi өндiру жайлы сот шешiм қабылдауға құқылы ("Неке және отбасы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 68-бабының 3-тармағы, 71-бабының 5-тармағы).
Талап-арыздың мәнi талапкердiң (арыз берушiнiң) нақты талаптарымен келiсiледi және жүгiнушiнiң құқықтары, бостандықтары немесе заңды мүдделерi бұзылуының немесе бұзылуына қауiп төнуiнiң мәнi көрсетiле отырып, материалдық-құқықтық талап ретiнде анықталады.
Талап-арыздың негiздемесi деп мүдделi адам көрсеткен, өзiнiң талап-арызының мәнi болып табылатын материалдық-құқықтық қатынастардың пайда болуына, өзгеруiне немесе тоқтатылуына әсер ететiн фактiлер түсiнiлуге тиiс.
Талап-арыздың мөлшерiн ұлғайтуды немесе азайтуды, мәселе талап-арыздың көлемiн нақтылау туралы болғандықтан, талап-арыздың мәнiн өзгерту ретiнде қарауға болмайды.
Шешiмнiң қарар бөлiгi дәлелдеу бөлiгiнде белгiленген нақты мән-жайлардан туындайтын соттың қорытындысы болуға тиiс.
Шешiмдi орындау кезiнде айқынсыздықтар мен даулардың болмауы үшiн шешiмнiң қарар бөлiгiн сот анық және түсiнiктi болатындай етiп жазуға мiндеттi.
Шешiм талапкердiң мәлiмделген барлық талаптары бойынша қабылданады.
Бiр iс бойынша бiрнеше талаптар қосылған болса, немесе сот қарсы талап-арызды, не даудың мәнiне дербес талаптарын мәлiмдеген үшiншi тұлғалардың талап-арызын қарауға қабылдаған жағдайда, шешiмнiң қарар бөлiгiнде әрбiр талап бойынша кiмнiң, қандай нақты әрекеттердi және кiмнiң пайдасына, дауланған құқықтың қай тараптың пайдасына шешiлгенi соттың қаулысында нақты қорытындыланып көрсетiлуге тиiс.
Iске қатысуға тартылмаған адамдардың құқықтары мен мiндеттерi туралы мәселенi шешуге соттың құқығы жоқ.
Сондай-ақ заңда көрсетiлген басқа да мәселелер, атап айтқанда: сот шығындарының өтелуi, сот шешiмiне шағымдану тәртiбi мен мерзiмi, шешiмнiң орындауға қабылдану мерзiмi және оның орындалуын қамтамасыз ету мен орындау жөнiндегi шаралар, талап-арыздың орындалуын қамтамасыз ету туралы мәселенiң күшiн жою не сақталуы шешiлуге тиiс.
Мәлiмделген талаптардан толық немесе iшiнара бас тарту туралы шешiм шығару кезiнде ол кiмге қатысты және неден бас тартылғаны дәл көрсетiлуге тиiс.
АIЖК-нiң 102-бабына сәйкес сот шығындары iс бойынша мемлекеттiк баждан және iс жүргiзуге байланысты кеткен шығындардан тұрады.
Мемлекеттiк баж сомасын анықтау кезiнде сот "Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы" Қазақстан Республикасы Кодексiнiң нормаларын басшылыққа алуға тиiс (Салық кодексi).
Iс бойынша пайда болған шығындарды iстi қарау және шешу, сондай-ақ ол жөнiнде шығарылған шешiмдi орындау кезiнде мүдделi тұлғалардың нақты көтерген шығындары құрайды. Iс бойынша iс жүргiзуге байланысты шығындардың үлгi тiзбесi АIЖК-нiң 108-бабында қамтылған.
Қай тараптың пайдасына шешiм шығарылса, сот АIЖК-нiң 109-бабына орай екiншi жақтан, оның алғашқыда сот шығындарын өтеуден босатылғанына қарамастан, барлық шығындарды содан өндiредi.
Талапкер талап-арыздан бас тартқан кезде ол шеккен шығындардың орнын жауапкер толтырмайды. Егер талапкер талап-арыз берiлгеннен кейiн жауапкердiң оларды ерiктi түрде қанағаттандыруы нәтижесiнде өз талаптарын қолдаудан бас тартса, сот талапкердiң өтiнiшi бойынша талапкер шеккен сот шығындары мен өкiлдiң көмегiне төлеу жөнiндегi шығындарды жауапкерден өндiрiп беруге құқылы.
Талап-арыз iшiнара қанағаттандырылған кезде сот талапкер шеккен шығындарды талап-арыздың сотпен қанағаттандырған талаптарының мөлшерiне барабар, ал жауапкерге - талап-арыз талаптарының талапкерге бас тартылған бөлiгiне барабар тағайындайды.
Процеске қатысушы өкiлдердiң көмегiне ақы төлеу жөнiндегi шығындар тараптың нақты шеккен шығындары мөлшерiнде өндiрiлiп алынуы мүмкiн екенiн, бiрақ ақшалай талаптар бойынша өндiрiлетiн сома талап-арыздың қанағаттандырылатын бөлiгiнiң он процентiнен аспауға тиiс екенiн соттардың ескергенi жөн.
Бiрнеше жауапкерi бар iстер бойынша шешiмдер шығару кезiнде олардан сот шығындары ортақ қатынаста емес, үлестiк қатынаста өндiрiлiп алынады.
Белгiлi бiр құқықты тану туралы iстер бойынша талап-арызды қанағаттандыру кезiнде сот шешiмнiң қарар бөлiгiнде тек құқықтың бар екенi ғана емес, сонымен бiрге бұл танудың әкеп соғатын құқықтық салдарларын (мысалы, неке жарамсыз деп танылған кезде мұндай некенi тiркеу туралы акт жазбасы жойылады) көрсетуге мiндеттi.
Азаматтық кодекстiң 127-бабының 1-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының барлық аумағында белгiленген құны бойынша қолдануға мiндеттi заңды төлем құралы теңге болып табылады. Ақша сомаларын өндiрiп алу туралы талап-арыздар бойынша талаптарды қанағаттандыру кезiнде АIЖК-нiң 223-бабын қолдануға қатысты шешiмнiң қарар бөлiгiнде өндiрiлiп алынатын сомалардың мөлшерi цифрлармен және сөздермен, Қазақстан Республикасының ақша бiрлiгi - теңгемен көрсетiлуге тиiс. Мерзiмдi төлемдердi өндiрiп алу кезiнде сот өндiрiп алу жүргiзiлетiн кезеңдi көрсетуге мiндеттi.
Ақша сомасын шетел валютасымен өндiрiп алу кезiнде сот шетел валютасын Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi шешiм шығаратын күнге белгiлеген бағамы бойынша теңгеге айналдыру жөнiндегi есептердi шешiмнiң дәлелдеу бөлiгiнде келтiруге мiндеттi.

Сот Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк құқықтық актiлерiмен, салық және кеден заңнамаларында көзделген, сондай-ақ тараптардың бiрi Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi мен Қаржы министрлiгi болған ("Валюталық реттеу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабы) жағдайларда, валюта операциясын жасау кезiнде пайда болған құқықтық қатынастар бойынша ақша сомасын шетел валютасы түрiнде өндiрiп алу туралы шешiм шығаруға құқылы.
Сот мемлекеттiк органдардың, ұйымдар мен лауазымды адамдардың заңсыз әрекеттерi (әрекетсiздiгi) мен шешiмдерiн заңсыз деп тану туралы iстер бойынша арызды қанағаттандырған жағдайда, шешiмнiң қарар бөлiгiнде дауланып отырған әрекеттi (әрекетсiздiктi) немесе шешiмдi заңсыз деп тануға тиiс. Сот АIЖК-нiң 227-бабына сәйкес, азаматтар мен заңды тұлғалардың бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерiн толығымен қалпына келтiру жөнiнде шаралар қабылдайды, шешiмнiң қарар бөлiгiнде бұл жөнiнде көрсетiлуi тиiс.
Нормативтiк құқықтық актiнi заңға толық немесе iшiнара қайшы деп тану туралы iстер бойынша азаматтар мен заңды тұлғалардың арыздары қанағаттандырылған жағдайда, сот шешiмнiң қарар бөлiгiнде мұндай актiнi акт қабылданған сәттен бастап толығымен не оның бiр бөлiгi қолданылуға жатпайды деп тануға мiндеттi. Сот сондай-ақ нормативтiк құқықтық акт жарияланған бұқаралық ақпарат құралдарын сот шешiмi туралы хабарламаны сот белгiлеген мерзiмде жариялауға мiндеттейдi.
Сот мүлiктi заттай алып беру кезiнде шешiмнiң қарар бөлiгiнде мүлiктiң жеке анықталған белгiлерiн және құнын көрсетедi.
Ортақ меншiктегi мүлiктi пайдалану не осындай мүлiктi (жер учаскелерi, үй құрылыстары және т.б.) бөлу тәртiбiн анықтау кезiнде сот шешiмнiң қарар бөлiгiнде тараптардың әрқайсысына берiлетiн мүлiк бөлiгiнiң мөлшерi мен шегiн, сонымен қатар ортақ пайдалануда қалған мүлiк бөлiгiнiң мөлшерi мен шегiн, өтетiн жерлердiң мөлшерi мен шекарасын, кiрiп-шығатын жерлердi әзiрлеу, шарбақтар орнатуды, үй-жайларды қайта жоспарлау тәртiбi мен назар аударуға лайық басқа да мән-жайларды анық әрi дәл көрсетуге тиiс.
Шешiмнiң қарар бөлiгiнiң мазмұны iстiң жекелеген санаттары бойынша қаралып отырған қатынастарды реттейтiн материалдық және iс жүргiзу құқығы нормаларына сәйкес келуге тиiс. Атап айтқанда:
а) некенi бұзу туралы iстер бойынша шешiмнiң қарар бөлiгi тараптардың барлық сұрақтары бойынша, оның iшiнде бiрлесiп қарау үшiн бiрiктiрiлген (некенi бұзу, алименттi өндiрiп алу, бiрлесiп жинаған мүлiктi бөлу және т.б) талаптары бойынша сот тұжырымдарымен қамтылуға тиiс. Сондай-ақ некенiң бұзылуын тiркеу үшiн қажеттi мәлiметтер, атап айтқанда: некенiң тiркелген күнi, акт жазбасының нөмiрi, некенi тiркеген органның атауы, ерлi-зайыптылардың неке туралы куәлiк бойынша тектерi, ерлi-зайыптылардың неке қиылғанға дейiнгi тектерi; некенiң бұзылғанын тiркеу үшiн тараптар арасында "Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы" Қазақстан Республикасы Кодексiнiң (Салық кодексi) 498-бабымен белгiленген ставкалар бойынша мемлекеттiк бажды бөлу туралы көрсетiлуге тиiс.
Кәмелетке толмаған балалардың ата-аналарының қайсысымен бiрге тұратыны туралы ерлi-зайыптылар арасында келiсiм болмаған жағдайда, сот шешiмнiң қарар бөлiгiнде кәмелетке толмаған балалардың неке бұзылғаннан кейiн кiммен бiрге тұратынын анықтап көрсетуге тиiс.
Шешiмнiң осы бөлiгiнде сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап некенiң бұзылатыны көрсетiлуге тиiс;
б) ұл (қыз) асырап алу туралы iстер бойынша өтiнiш негiздi болған жағдайда сот шешiмнiң қарар бөлiгiнде АIЖК-нiң 317-5-бабы бойынша өтiнiштiң қанағаттандырылғаны туралы көрсетедi. Асырап алушылардың (асырап алушының) өздерiн баланың ата-аналары (ата-анасы) ретiнде жазу туралы өтiнiшi болған жағдайда, сот баланың тууы туралы акт жазбасына ата-аналарына қатысты, баланың туған күнi мен жерi туралы өзгерiстердi енгiзу туралы мәселенi шешедi;
в) өндiрiсте болған жазатайым жағдай фактiсiн анықтау туралы арызды қанағаттандыра отырып, сот шешiмнiң қарар бөлiгiнде болған жазатайым жағдайдың уақыты мен орнын, жазатайым жағдайға ұшыраған адамның тегiн, атын және әкесiнiң атын, сондай-ақ өндiрiспен байланысты жазатайым жағдайды тану туралы көрсетуге мiндеттi.
Соттар iс жүргiзудi қысқарту кезiнде даудың сот қарауына жатпайтындығына байланысты iс жүргiзудi қысқарта отырып, сот осы iстiң кiмнiң қарауына жататынын және мүдделi тұлғаның қайда жүгiнуi керектiгiн ұйғарымда көрсетуге тиiс.
Тараптардың бiтiмгершiлiк келiсiмге келуiне және оны соттың бекiтуiне байланысты, iс жүргiзу қысқартылған жағдайда, сот ұйғарымның қарар бөлiгiнде бiтiмгершiлiк келiсiмнiң шарты, егер тараптар осындай тәртiптi көздесе, сот шығындары мен өкiлдiң көмегiне ақы төлеу жөнiндегi шығындарды тараптардың арасында бөлудiң тәртiбi көрсетiледi. Тараптар арасында сот шығындарын бөлудiң тәртiбi туралы келiсiм болмаған жағдайда, сот бұл мәселенi АIЖК-нiң 111 және 115-баптарында көзделген тәртiппен шешуге мiндеттi.
Сот АIЖК-нiң 279-бабында көрсетiлген негiздемелер бойынша талап-арызды қараусыз қалдырады, олардың тiзбесi түпкiлiктi болып табылады. Сот ұйғарымда iстiң сотта қаралуына кедергi келтiрiп отырған мән-жайларды қалай жоюға болатынын көрсетуге тиiс.
АIЖК-нiң 235-бабына орай шешiмдi шығарған сот өз бастамасы немесе iске қатысып отырған тұлғалардың арызы бойынша шешiмде жiберiлген қате жазуларды немесе анық арифметикалық қателердi түзетуге құқылы. Түзетулердi енгiзу туралы мәселе шығарылған шешiмнiң орындалған-орындалмағанына қарамастан, бiрақ ол мәжбүрлеп орындатуға ұсынылуы мүмкiн уақыттың iшiнде заңмен белгiленген мерзiмнiң шегiнде шешiлуi мүмкiн.
Шешiм дереу орындалатын жағдайларды қоспағанда, ол заңды күшiне енгеннен кейiн орындалады. Сот АIЖК-нiң 236-бабында көрсетiлген iстер бойынша шешiмдердi шығару кезiнде, талаптар қанағаттандырылған жағдайда, оның қарар бөлiгiнде сот шешiмiнiң мiндеттi түрде дереу орындалатынын көрсетедi.
Егер айрықша мән-жайлардың салдарынан шешiмдi орындаудағы кiдiрiс өндiрiп алушы үшiн елеулi шығынға әкеп соғуы мүмкiн болса немесе шешiмдi орындау мүмкiн болмаса (мысалы, талапкерге берiлген мүлiктiң жойылуы) сот талапкердiң өтiнiшi бойынша шешiмдi дереу орындатуы мүмкiн. Сот шешiмiн дереу орындау туралы мәселе шешiмдi шығару кезiнде шешiлуi мүмкiн. Шешiмдi дереу орындау туралы өтiнiш шешiм шығарылғаннан кейiн де қаралуы ықтимал, мұндай жағдайда өтiнiш iске қатысушы адамдарға отырыстың өткiзiлетiн орны мен уақыты туралы хабарлана отырып, сот отырысында қаралады, алайда олардың қатыспауы осы мәселенi шешуге кедергi болмайды. Шешiмдi дереу орындау туралы ұйғарым кеңесу бөлмесiнде шығарылады және iске тiгiледi.
АIЖК-нiң 238-бабына сәйкес шығарылған сот шешiмiн дереу орындау туралы сот ұйғарымына жеке шағым беру, жеке наразылық келтiру мұндай ұйғарымның орындалуын тоқтата тұрады. Сонымен қатар, соттың шешiмiн дереу орындауды қолданудан бас тарту туралы сот ұйғарымына сот шешiмiнен бөлек шағымдануға, наразылық келтiруге болмайды.
Сот АIЖК-нiң 241-бабына сәйкес, дереу орындауға жiберiлмеген сот шешiмiнiң АIЖК-нiң 15-тарауымен белгiленген талап-арыздың орындалуын қамтамасыз ету тәртiбiмен орындалуын қамтамасыз ете алады. Бұл орайда шешiмнiң орындалуын қамтамасыз ету мәселесi iстi мәнi бойынша қараумен бiр мезгiлде шешiлуi мүмкiн, бұл жөнiнде шешiмнiң қарар бөлiгiнде көрсетiледi, не талап-арызды қамтамасыз ету туралы мәселенi шешу үшiн көзделген тәртiппен шешiм қабылданғаннан кейiн сот ұйғарымын шығару жолымен шешiлуi мүмкiн.
Шетелдiк соттар мен төрелiк соттардың шешiмдерi, АIЖК-нiң 501-бабына сәйкес, егер бұл Қазақстан Республикасының заңымен немесе халықаралық шарттарымен көзделсе, шешiм заңды күшiне енген кезден ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.