Кәсіпорындардың нарықтық белсенділігің БӨЖ көрсеткіштері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК
УНИВЕРСИТЕТІ

БӨЖ

Тақырыбы:Кәсіпорындардың нарықтық белсенділігің көрсеткіштері

Орындаған:
Тобы: ЭФ-17-7к1

Қабылдаған_________________

Шымкент 2020ж

Әрбір кәсіпорынның жиынтық көрсеткіші табыс түсімі болып табылады.
Табыс дегеніміз — тауар өткізуден және қызмет көрсетуден алынған ақшалай
кіріс пен оны өндіруге және сатуға жұмсалған шығындардың айырмасы. Былайша
айтқанда, табыс — бұл өндірістің айналымының қаржылық қорытындысын
білдіретін кәсіпорын кызметінің нәтижелі экономикалық көрсеткіші. Кез
келген кәсіпорында жалақы ұжымға оның жұмсаған еңбегінің тек бір бөлігінің
ғана орнын толтыратыны, ал оның басқа бөлігі — қосымша еңбек-қосымша өнім
немесе құн жағынан алғанда, табыс құрайтыны осыдан келіп шығады. Мұнсыз
жалпы тауар өндірісінің болуы мүмкін емес. Шынында да, сатқанша бұйым тек
жумсалган шығынды ғана өтеп, ешқандай табыс келтірмесе, кәсіпорынға бұйым
шығарудың қажеті не?
Бөлінбеген табыс кең мағынада табыс ретінде түтынуға пайдаланған жәнс
еткен жылдардағы табысланбаған табыс кәсіпорынның қаржы орнықтылығын,
кейінгі дамуы үшін қаржы көздерінің бар болуын дәлелдейді.
Кәсіпорындарда табысты үлестіру және пайдалану тәртібі оның жарғысында
тіркеліп қойылады және оны кәсіпорын басшысы бекітеді. Тиімділік деп
кәсіпорын қызметі тиімділігінің ең басты экономикалық көрсеткіші аталады.
Оның екі түрі бар:
• кәсіпорынның тапқан табысының өндірістің негізгі және айналмалы
қорларының құнына қатысы;
• кәсіпорынның тапқан табысының сатылған өнімнің озіндік құнына қатысы.
Кәсіпорынның қарауында қалатын барлық пайда екі бөлікке бөлінеді.
Біріншісі — кәсіпорынның мүлкін көбейтеді және тұтыну процесіне қатысады.
Екіншісі — тұтынуға пайдаланатын пайда үлесін сипаттайды. Сонымен, тутынуға
багытталган барлық пайданы толық пайдаланудың қажеті жоқ. Мүлікті көбейтуге
байлаиысты пайдаланбай қалған пайда қәлдығының үлкен маңызы бар және алдагы
жылдардагы мүмкін болатын залалдарды, түрлі шығындарды қаржыландырудың
орнын толтыруға бағытталады.
1 Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорын қызметінің табыстары және
оларды талдау
1.1 Табыс ұғымы және нарық жағдайында табыстың ролі
Табыс — кәсіпорын қызметі тиімділігінің басты шарасы. Таза табыс
экономикалық санатының маңызды және кез келген коммерциялық мекемелері
қызметінің негізгі мақсаты болып табылады. Нарықтық қатынастарда табыс
экономикалық санаты ретінде құрылған материалдық өндіріс саласының таза
табысын қамтиды.
Әрбір кәсіпорынның жиынтық көрсеткіші табыс түсімі болып табылады.
Табыс дегеніміз — тауар өткізуден және қызмет көрсетуден алынған ақшалай
кіріс пен оны өндіруге және сатуға жұмсалған шығындардың айырмасы. Былайша
айтқанда, табыс — бұл өндірістің айналымының қаржылық қорытындысын
білдіретін кәсіпорын кызметінің нәтижелі экономикалық көрсеткіші. Кез
келген кәсіпорында жалақы ұжымға оның жұмсаған еңбегінің тек бір бөлігінің
ғана орнын толтыратыны, ал оның басқа бөлігі — қосымша еңбек-қосымша өнім
немесе құн жағынан алғанда, табыс құрайтыны осыдан келіп шығады. Мұнсыз
жалпы тауар өндірісінің болуы мүмкін емес. Шынында да, сатқанша бұйым тек
жумсалган шығынды ғана өтеп, ешқандай табыс келтірмесе, кәсіпорынға бұйым
шығарудың қажеті не?
Шынында да, кәсіпорын қорлануының мөлшері неге байланысты? Егер белгілі
бір кезеңде ұжым қажет болып отырған онім өндіруді арттырып, оның сапасын
жаңсартып, ассортиментін кеңейтсе, егер еңбек өнімділігі артып, өндіріс
шығыны азайтылса, табыс мөлшері де өседі. Демек, бұл кәсіпорын өндіріс
тиімділігін арттырды деген сөз.
Табыс баланстық және есептеулік болып болінеді. Жалпы баланстық табыс
мынадан құралады:
• тауарлы өнімдерді сатудан түскен табыс;
• тауарлы өнімнің құрамына жатпайтын басқа өнімдсрден және қызмет
көрсетуден түскен табыс немесе зиян;
• сатылатыннан тыс операцияларды жоспарлаудан түскен табыс немесе
зияндар.
Оған жататындар: айыппұлдар, сыйлықтар және т.б.
Есептеулік табыс — бұл негізгі өндірістік және айналмалы нормативтік
қорларды және банктерден алған несиелерді шегергендегі бюджетке түсетін
жалпы баланстық табыс.
Табыс жоспары бағалар мсн келісім-шарттар, салыстырмалы және қазіргі
қолданылып жүрген бағалар не-гізіғтде жасалады. ІІайда көлемін анықтау
тікелей ессптеу немете талдау әдістерімен жүргізіледі. Табысты тікелей
есептеу әдісімен аныктау — өнімнің әрбір жеке түрлерін көтерме бағамен
есептегендегі сатудан түсетін ақшалай түсім және оның өзіндік құнының
арасындағы айырмасы болып табылады.
Табыс белгілі бір нысандарды орындайды.
Біріншіден, кәсіпорын ңызметінің нәтижесіне жетуде экономикалық
тиімділікті сипаттайды.
Екіншіден, табыс ынталандыру нысанына ие болады. Оның мазмұны, ол бір
жолғы қаржы нәтижесі және кәсіпорынның қаржы ресурстарының негізгі
элементтері болып табылады.
Үшіншіден, табыс бюджеттің түрлі деңгейін қалыптастырудың бірден-бір
көзі. Ол бюджетке салык түрінде түседі және басқа да табыс түсімдерімен
қатар қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыру үшін қаржыландыруға табысланады.
Нарықтық экономика жағдайында табыстың маңызы орасан зор. Оны алуға
ұмтылу тауар өндірушілерді өнім өткізудің көлемін арттыруға, оған кететін
шығындарды азайтуға бағыт көрсетеді
Кәсіпорынның табысы әр түрлі қызмет есебінен алынуы мүмкін. Барлық
табысиың жиынтық деңгейі — кәсіпорынның жалпы табысы. Жалпы табыстың
негізгі жиынтық элементтері болатындар:
• өнімді сатудағы, қызмет атқарудан, қызмет көрсетудсн түсетін табыс;
• негізгі қорларды, сол сияқты басқа да кәсіпорынның мүліктерін сатудан
түсетін табыс;
• өткізуден тыс операциялардыд қаржы нәтижелері.
Кәсіпорынның пайдасы екі көрсеткішке байланысты:
өнім бағасы жәнс оны өндіруге кететін шығындар. Нарықтағы өнім бағасы —
сұраныс пен ұсыныстың өзара іс-қимылының нәтижесі. Еркін бәсеке жағдайында
нарықтық баға құрылымы заңының әсерінен өнім бағасы не жоғары, не төмен
болуы өндірушінің немесе сатып алушының қалауынша болуы мүмкін емес, ол
автоматты түрде теңеседі.
Табысты үлестіру объектісі косіпорынның баланстық табысы болып
табылады. Оны үлестіруді табыстың бір бөлігін бюджетке жолдау деп түсінуге
болады. Табысты үлестіру заңдылығы — салық және басқа да төлем шарттары
түрінде түрлі деңгейде бюджетке түсетін бөлігі. Табысты үлестірудің бағытын
анықтау, кәсіпорынның қарауында қалатып, құрылым статьясын пайдалану
кәсіпорынның құзіретіне жатады.
Табысты үлестірудің принциптері:
— кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық және қаржы қызметі нәтижесінен
алынған табысты шаруашылық субъөктісі ретінде мемлекет пен кәсіпорынның
арасында бөлінеді;
— мемлекет алған табыстың бөлігі салық және алым ретінде бюджетке
түседі, мөлшерлеменің өзгеруі мүмкін емес.
— Салықтың құрамы жәнө алымы, оларды өсептеудің және бюджст жарнама
тәртібі заңды түрде белгіленеді;
— салықтан кейінгі кәсіпорынның қарауында қалатын табыс мөлшері өнім
көлемінің артуы жәнс өндірістік-шаруашылық және қаржы қызметінің жақсаруына
оның мүдделілігі кемімеуі керек;
— кәсіпорынның қарауында қалатьга табыс өуелі кәсіпорынныц одан әрі
дамуын қамтамасыз ететін қорланымға багытталады, ал қалган бөлігі тек
тұтынуга кетеді.
— Кәсіпорынның қарауында қалатын барлық табыс екі бөлікке бөлінеді.
Біріншісі — кәсіпорынның мүлкін көбейтеді және тұтыну процесіне қатысады.
Екіншісі — ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.