Құрылыстың геодезиялық негізі
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті КеАҚ
Максотова Аружан Шарифуллаевна
Астана қаласындағы Garden View тұрғын үй кешенін салу кезіндегі геодезиялық қамтамасыз ету
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В07302 Геодезия және картография білім беру бағдарламасы
Астана 2024
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті КеАҚ
Қорғауға жіберілді
Геодезия және картография кафедрасы
Кафедра меңгерушісі ___________ Ә.С.Тұяқбай
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Астана қаласындағы Garden View тұрғын үй кешенін салу кезіндегі геодезиялық қамтамасыз ету
Білім беру бағдарламасы 6В07302 Геодезия және картография білім беру бағдарламаларының тобы бойынша В074-Қала құрылысы, құрылыс жұмыстары және азаматтық құрылыс
Орындады М.А.Шарифуллаевна
Ғылыми жетекші
т.ғ.м., аға оқытушы Каусова Г.О.
Астана 2024
Аннотация
Дипломная работа посвящена проведению геодезических работ при строительстве жилого комплекса "Garden View" в городе Астана. Основная цель заключается в анализе и оптимизации геодезических процессов на различных этапах строительства. Для этого использовались тахеометрическая съемка, спутниковая навигация (GNSS) и лазерное сканирование. В результате была создана геодезическая сеть высокой точности и оптимизированы процессы контроля. Это позволило снизить риски ошибок и задержек в строительстве. Полученные результаты и рекомендации могут быть применены для повышения эффективности геодезических работ на других объектах.
Белгілер мен қысқартулар
Осы дипломдық жобада белгіленген белгілер мен қысқартулар:
ҚР МС - Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарты;
ЖШС - Жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
ҚР ҚНжЕ - Қазақстан Республикасының құрылыс нормалары мен ережелері;
ЖСА-Жалпы сейсмикалық аймақ
ДҚ - деректер қоры;
ТҮК - тұрғын үй кешені;
ҚМЖ - құрылыс монтаж жұмыстары;
ИТҚ - инженерлік техникалық қызметкерлер;
ж. - жылы;
м. - метр;
мм. - миллиметр;
ш.м. - шаршы метр;
км - киллометр;
т.б. - тағы басқа;
Нормативтік сілтемелер
Осы дипломдық жобада келесі нормативтік құжаттарға сілтемелер пайдаланылды
1. ҚР БК 1.02.03.2020 Құрылыстағы инженерлік ізденістер. Негізгі ережелер
2. ҚР БК 1.03.00.2017 Құрылыстағы инженерлік-геодезиялық ізденістер
3. ҚР БК 1.01.01.2018 Мемлекеттік геодезиялық бақылау және бақылау жүйесі
4. ҚР БК 1.04.02.2016 "Құрылыстағы инженерлік іздестіру жүйесі. Негізгі ережелер"
5. ҚР БК 3.01.03.2019 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар
6. ҚР БК 70-13330-2017 Жүк көтергіш және қоршау конструкциялары
7. ҚР БК 126-13330-2018 Инженерлік желілерді салу кезіндегі геодезиялық жұмыстар
8. ҚР БК 63-13330-2019 Бетон және темірбетон конструкциялары
9. ҚР БК 50-13330-2020 Ғимараттарды жылудан қорғау
10. ҚР БК 22-13330-2018 Ғимараттар мен құрылыстардың негіздері
11. ҚР БК 20-13330-2017 Жүктемелер мен әсерлер
12. ҚР БК 51872-2019 "Инженерлік-геодезиялық зерттеулер. Жалпы талаптар"
13. ҚР БК 22267-2018 "Геодезиялық желілер. Жалпы талаптар"
14. ҚР БК 53660-2019 Ғимараттар мен құрылыстардың техникалық жағдайын тексеру және мониторингі
Мазмұны
Анықтамалар
Қысқартулар мен белгілер
Нормативтік сілтемелер
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9
1
Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1
Жұмыс аймағының физикалық географиялық жағдайы ... ... ... ... ...
10
1.2
Құрылыс нысандарын салу кезіндегі жүргізілетін геодезиялық жұмыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
1.3
Құрылыс аймағында геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру ... ... .
21
2
Жобалық және биіктік геодезиялық жүйелердің тұрғызылуы ... ... ..
2.1
Жобаны жер бетіне түсірудегі геодезиялық дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
24
2.2
Жер бетіне жазық бұрыштарды салу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
26
2.3
Жобалық биіктікті жер бетіне түсіру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..
27
3
Астана қаласындағы ТК Garden View тұрғын үй құрылысы кезеңіндегі геодезиялық жұмыстарды жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1
Геодезиялық бөлу жұмыстармен оларды жер бетіне шығару ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
31
3.2
Ғимарат нүктелері мен осьтерін жұмыс алаңынан көшіру әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
43
3.3
Инженерлік жұмыстарды орындаудың қазіргі әдістері ... ... ... ... ... .
47
4
Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды жүргізу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1
Жеке тұлғаның қауіпсіздік шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
60
4.2
Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды жүргізу қауіпсіздігі ... ... ..
61
5
Геодезиялық өндірістің экономикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.1
Геодезиялық жұмыстардағы техникалық-экономикалық көрсеткіштердіесептеу ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
65
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
69
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
71
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 73
Кіріспе
Garden View тұрғын үй кешені туралы геодезиялық жұмыстар мен дипломдық жұмыс жазу әрекеті тіпті үй кешенінің жергілікті көлемі мен орналасқан ауданын анықтайтын жұмыс. Бұл түрде білім беру, техникалық жұмыс, инженерлік және дизайн қабілеттерін қолданып, адамдарға жеткізілетін түрде үй кешенінің планын жасауға арналған. Бұл тұрғын үйлердің дамуына көмектесетін және өнімділігін арттыруда маңызды рөл атқарады.
Дипломдық жұмысты жазу кезінде, Garden View тұрғын үй кешені туралы толық анықтамалықтар, кешенің пландары мен техникалық таңдаулар, оның архитектуралық және инженерлік жасақтамалары туралы мәліметтер берілуі керек. Одан басқа, оның алғашқы пландары мен барлық кешенін жасау процесі туралы мәліметтерді қамтамасыз етіп, тұрғын үй кешенінің артқыштық жағдайлары мен кездесетін мәселелер туралы айқындама берілуі қажет.
Дипломдық жұмысты жазу кезінде, архитектуралық техникалық терминологияның көмегімен және техникалық мәліметтерге сұрақтар жібере отырып, дипломдық жұмыстың үлгілігі мен мазмұнына қарағанда, техникалық жасақтамаларды жүзеге асыруда дипломдық жұмыстың құрылымына қол жеткізу керек. Бұл пайдаланушыларға жарияланатын ақпараттың сапасын қамтамасыз етеді және оларды Garden View тұрғын үй кешені туралы толық көрсеткіштер мен мәліметтермен таныстырады.
Климаты және табиғаты. Жұмыс аймағының климаты континенттік. Ең ыстық айлар - шілде, тамыз. Ең суық ай - қаңтар. Орташа жылдық температурасы - 10 °С құрайды, қаңтардың орташа температурасы шамамен - 4,7 °С, ал шілдеде +23,8 °С. Үсіктер қараша айында басталып, сәуірде аяқталады. Қатты аяздар 67 күн болады - желтоқсанның 19-ы басталып, ақпанның 23-і аяқталады. Ыстық күндер температурасы 30 °С-қа дейін - 36 күн болады. Жылда 600-650 мм жауын-шашын болады. 15 күн жиі-жиі жел соғады (15 мс). 50-70 күн тұман болады.
Қыс мезгілінде жаңбыр жаууы мүмкін. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 575 мм жетеді. Орташа атмосфералық қысым 926,3 гПа. Қала арқылы Есіл өзені ағады.
Жалпы сипаттамасы. Құрылыс алаңы - тұрғызылатын нысандарды орналастыруға, уақытша кешендер мен құрылыс салу, техникалар, топырақты опыру, құрылыс материалдарын, өнімдерін, жабдықтарын қоймалау және құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау үшін ұсынылған аумақ.
1 Жалпы мәліметтер
1.1 Жұмыс аймағының физикалық географиялық жағдайы
Ауданның климаты күрт континенттік, бұл аумақтың үлкен су кеңістігінен шалғай орналасуымен, сонымен қатар Орталық Азия шөлдерінен жылы субтропиктік ауаның және суық, ылғалдылығы нашар арктикалық ауаның еркін түсуімен байланысты. Қысы суық және ұзақ, тұрақты қар жамылғысы, жиі күшті жел мен қарлы боран. Жаз қысқа және ыстық. Аудан жеткіліксіз және тұрақсыз ылғалдылық аймағына жатады.
1-кесте
Құрылыс аймағының орташа айлық температура
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Жыл
-16,8
-16,5
-10,1
+3,0
+12,7
+18,2
+20,4
+17,8
+11,5
+2.6
-7,0
-14,0
1,8
Кестеден көріп отырғанымыздай, орташа айлық температура
Жылдың ең суық айы қаңтарда минус 16,8 градус суық, ал ең жылы ай шілдеде +20,4 градус нөлден жоғары. Кейбір өте қатал қыста температура 49-52 градусқа дейін төмендеуі мүмкін (абсолюттік минимум), бірақ мұндай температураның ықтималдығы 5 % -дан аспайды. Ыстық күндері ауа температурасы 39-40 градусқа дейін көтерілуі мүмкін. Ең суық бес күндік ауаның болжамды температурасы 35 градус, ең ыстық бес күндік кезеңдегі болжамды ауа температурасы 28 градус, жылыту маусымының орташа ұзақтығы 215 күн.
Суық мезгілде жел режимі негізінен Сібір антициклонының батыс сілемінің әсерінен дамиды. Жылдың жылы мезгілінде Сібір антициклоны әлсіреген кезде жел режимі өзгереді. Жаздың ортасында солтүстік және солтүстік-шығыс желдері басым. Қаңтар айындағы бағыттағы желдің максималды жылдамдығы 5,3 мсек. Шілде айындағы желдің бағыты бойынша минималды орташа жылдамдығы 3,8 мсек. Жылдағы желмен күндер саны 280 - 300.
Қыс мезгілінде жаңбыр жаууы мүмкін. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 575 мм жетеді. Орташа атмосфералық қысым 926,3 гПа. Қала арқылы Есіл өзені ағады.
Жалпы сипаттамасы. Құрылыс алаңы - тұрғызылатын нысандарды орналастыруға, уақытша кешендер мен құрылыс салу, техникалар, топырақты опыру, құрылыс материалдарын, өнімдерін, жабдықтарын қоймалау және құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау үшін ұсынылған аумақ.
Осы бөлімде Астана қаласының Garden View ықшамауданында жер асты автокөлік тұрағы бар тұрғын үй нысанасының құрылысын ұйымдастырудың негізгі шаралары қарастырылған.
Сурет 1. Garden View тұрғын үй кешені
Бас жобалаушы - Астана қаласының Asyll Dala ЖШС.
Нысананы BI Development Astana ЖШС құрылыс ұйымы салады. Ғимарат монолитті темір бетонға жобаланған (Қосымша А).
Сурет 2. Меншіктің орналасқан жері
Инженерлік іздестірулерге сәйкес ғимарат жобаланатын алаңша Астана қаласында орналасқан. Алаңшаның үстінде бұзылатын қолданыстағы ғимараттар мен құрылыстар және келешек құрылыс территориясымен өтетін және бөлшектеп көшірілетін коммуникацияның ескі желілері салынған.
Абсолюттік белгілер шамамен 905,7-906,3 м орналасқан.
25,0 м-ге дейін тереңдікте жер асты сулары кездеспеді.
Құрылыс алаңының сейсмикалық төзімділігі 9 балл.
Грунттардың маусымдық қатып қалуының нормативті тереңдігі, үйілген грунт үшін - 1,36 м, саздақ үшін - 0,92 м.
Грунттар тұз сіңбеген, портландцементтегі W6 b W8 маркалы бетонға агрессиялы емес.
Ең суық күндердің орташа температурасы - 28 ºС, бес күндікте - 21 ºС.
Жылыту маусымының ұзақтығы 172 тәулік.
Инженерлік-геологиялық мәліметтер бойынша құрылыс алаңында мынандай грунттар кездескен:
I қабаты - үйілген грунт (құрылыс қоқысы).
Қабаттың қуаты 0,3-3,0 м құрайды.
II қабаты - сары топырақты, қатты консистенциялы ұсақ тетікті саз балшық. Қабаттың қуаты 0,6-6,0 м.
III қабаты - малтатасты грунт қойтасты қосқанда құмдауытты толтырулармен 30-35 %. Қабаттың қуаты 11,7-22,0 м.
Құмдауытты толтырулары бар малтатасты грунт іргетас негізінің қызметін атқарады және кірпіш қабырғалы ғимараттар мен темір бетондарда жылу өтетін трассалардың қалдығы кездесті. [1]
Құрылыс грунттары 1992 жылғы 4 ақпанындағы ҚНжЕ (Құрылыс нормалары және ережелері) 1 кестесіне сәйкес өңдеу күрделілігі бойынша мынандай грунттарға жатқызылды (2-кесте):
2-кесте
Өңдеу күрделілігі бойынша Garden View ТҮК грунттардың бөлінуі
№ рс
Грунттардың атауы
Қолмен өңдеу үшін
Бір шөмішті
экскаватормен өңдеу үшін
1
Үйілген грунттар
3
3
2
Малтатасты саздақ
3
3
3
Малтатасты, қойтасы бар грунт 35 %
4
4
Ескерту - дереккөздер негізінде автормен құрастырылған
Құрылыс жергілікті материалдармен Астана қаласына арналған БАББ (біртұтас аудандық бірліктер бағасы) каталогында есепке алынған көлік сызбасына сәйкес қамтамасыз етіледі.
Құрылысты тауарлық бетонмен, ерітінділермен Астана қаласының өнеркәсіп өндірістерінің миксерлері қамтамасыз етеді.
Құрылыс алаңына жергілікті құрылыс материалдары, бұйымдар мен конструкциялар Астана қаласындағы кәсіпорындардан жергілікті жолдармен автокөлікпен жеткізіледі. Құрылыс қоқыстары мен алынған грунт Астана қаласы әкімшілігінің анықтамасы бойынша тасымалданады.
Уақытша құрал-сайман, жиналмалы-құрастырмалы, контейнерлік типтегі ғимараттар мен мекемелер салынады.
Құрылыстың геодезиялық негізі. Жобаланған нысананың жоспарлы және биіктік жалғастыруын 1.03-26-2004 ж. ҚР ҚНжЕ Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар талаптарына сәйкес жүргізіледі.
Координаттар жүйесі жергілікті. Ғимарат пен құрылыстың көлденең жалғасуын жергілікті геодезиялық координаттар бойынша жасайды.
Вертикаль жалғасуын құрылыс салу ауданындағы реперге қатысты жүргізеді. Бөлу нақтылығы 03-26-2004 ж. ҚР ҚНжЕ Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар тарауындағы орта квадратты кемшіліктер рұқсат етілетін шамаларға сәйкес болуы керек.
Негізгі базистік нүктелер монолитпен және жер қазу жұмыстарын жүргізуде бұзылмайтын бетондағы металл шегелермен мықтап бекітіледі.
Геодезиялық топтастыру негізін жасағаннан кейін, аралықтағы осьтерді егжей-тегжейлі топтастыру үшін негіз болып табылатын ғимараттың басты және негізгі осьтерін бөлу қажет.
Ось белгілері ғимараттың контурынан 1,0-1,50 аса биіктікте, уақытша және тұрақты жер асты және жер үсті құрылыстарынан, құрылыс материалдарының қоймаларына, жүк көтеретін механизмдерін орналастырудан бөлек бос жерлерге бекітіледі.
Іргетасты орнықтыру жұмыстарын істегенде төңірекке геодезиялық топтастыру және іргетас осьтерін бекіту жүргізіледі.
Мұнан бөлек, құрылыстың алғашқы жылында негізгі ғимараттарды, құрылыстарды, желілерді бұзу және көшіру бойынша дайындық кезеңі және өңделмеген вертикаль жоспарлау жұмыстары жүргізіледі.
1.2 Құрылыс нысандарын салу кезіндегі жүргізілетін геодезиялық жұмыстар
Инженерлік геодезиялық ізденістер. Инженерлік жұмыстарды жобалау және оны ары қарай салу арнаулы инженерлік ізденіс деп аталатын үрдісті жұмыстар негізінде жүргізіледі. Инженерлік ізденістердің негізгі атқаратын істері - түсіріс жүргізілетін ауданның табиғи және экономикалық жағдайларын, түсіріс жұмыстарының оны қоршаған ортамен өзіндік байланысы, оларды қорғаудың инженерлік жолдары және жұмыс ауданындағы жұмысшылардың қауіпсіздік техникасымен қамтамасыз етілу жағдайларын зерттеу.
Инженерлік ізденістің әр түрі жобалаудың өзіне тән сатысын материалдық қамтасыз етуі керек. Сондықтан ізденісті бірнеше түрге бөледі:
алдын алалық, технико-экономикалық негізін анықтау немесе есептеу;
жобалау кезіндегі ізденіс жұмыстары;
жұмыс істеу құжаттарын дайындау кезіндегі жұмыстар.
Ізденіс экономикалық және техникалық болып екіге бөлінеді. Экономикалық ізденістер түсірісті, сол жерде керекті материалдармен, заттармен, көлікпен, энергиямен, жұмыс күшімен, т.с.с. қамтамасыз ете ала ма және объект түсірісі болған соң осы түсіріс экономикалық тұрғыдан тиімді ме, осы аталған шарттарды есепке ала отырып жасалады. Экономикалық ізденіс техникалық ізденістің алдын алып отырады. Техникалық ізденіс түсіріс жасалатын жер аумағының табиғи жағдайын егжейлі-тегжейлі зерттеу және жобалау, құрылыс салу кездерінде сол жердің табиғи байлықтарын мүмкіндігінше толық пайдалану және есепке алу үшін жүргізіледі.
Инженерлік-геодезиялық ізденіс сол ауданның жер бедері және ондағы құрылымдар туралы деректер бере отырып, жобалау жұмыстарының негізі болып қана қоймай, басқа ізденіс түрлерін жүргізуге, тексеруге пайдаланылады. Инженерлік-геодезиялық ізденіс кезінде геодезиялық тірек торларын құру және құрылыс салынатын алаңда әр түрлі масштабтардағы топографиялық түсіріс, сызықтық құрылыстардың трассаларын қадағалау, геофизикалық барлау нүктелерін геодезиялық істермен байланыстыру және де басқа жұмыстар атқарылады. Инженерлік ізденіс жұмыстарының мазмұны және көлемі жобаланған құрылыстың түрі, саласы және өлшемдеріне, жергілікті жер жағдайына және құрылыс таным дәрежесіне, сонымен бірге құрылыстың жобалық деңгейіне байланысты болады. Салу технологиялары жалпы бір-бірімен ұқсас және ізденіс жұмыстары бір тәсілді әр түрлі құрылыстар бір топқа бірігуі мүмкін: алаңдық және сызықтық құрылыстар. Алаңдық құрылысқа жататындар: елді мекендер, өндіріс мекемелері, аэропорттар және де осыған ұқсастар. Сызықтық құрылыстарға жататындар: жолдар, электрожелілер, құбырлар және де осыған ұқсастар.
Құрылыстың барлық түрінің жобалық құжаттары болады, олардың ішінде құрылысқа керекті жер бетінің бедері, құрылыстың пішіні және өлшемдері, басқа нысандардан қанша жерде, қалай орналасқан, басқа құрылыстар арасындағы байланыс және олардың элементтерінің орналасуы, сонымен бірге құрылыстың технико-экономикалық көрсеткіштері, негізгі құрылымдардың, жабдықтардың сипаттамалары, құрылыс өнімдерінің жобасы, үрдісті-механикалық құрылыс салу технологиясының құрамы және ұйымдастыру тәсілдері және т.б. [2]
Сурет 3. Объектіні блоктау схемасы
Ізденіс-жобалау жұмыстары. Ізденіс-жобалау жұмыстарын орындау үшін ең алдымен мекеме тапсырыс беруші мекемеден мынадай тапсырмалар алады: жол өтетін жердің, жолдың категориясы, құрылыстың басталуы мен аяқталу мерзімі. Ізденіс-жобалау жұмыстарының құнын берілген тапсырмаға байланысты ізденіс-жобалау жұмыстарының бағалық жиынтықтарынан алады.
Ізденіс-жобалау жұмыстарының өнімділігі мен оның саны жергілікті жердің мінездемесіне байланысты. Ізденіс жұмыстарын орындауда қиындықтарға байланысты 5 категорияға бөлінеді.
Ізденіс бригадасының құрамы трассаның, ауданның табиғаты мен климатына байланысты.
Ізденіс жұмыстарына шықпас бұрын алдымен жұмыс жоспары мен күнтізбелік графигі жасалынады. Барлық геодезиялық, геологиялық жабдықтар радиоаппараттар мен фотоаппараттар ұқыпты түрде тексеріліп алады.
Ізденіс жұмыстарына шықпас бұрын бригада жетекшісі жобалау жұмыстарына нақты тапсырма алады.
Инженерлік-геодезиялық ізденіс түсірілгелі отырған ауданның жер бедері және ондағы құрылымдар туралы деректер бере отырып, жобалау жұмыстарының негізі болып қана қоймай, басқа ізденіс түрлерін жүргізуге, тексеруге пайдаланылады. Инженерлік - геодезиялық ізденіс кездерінде геодезиялық тірек торларын құру және құрылыс салынатын алаңда әр түрлі масштабтардағы топографиялық түсіріс, сызықтық құрылыстардың трассаларын қадағалау, геофизикалық барлау нүктелерін геодезиялық істермен байланыстыру және де басқа жұмыстар атқарылады.
Аудан алдын ала ұқыпты зерттелсе, ауданның жасалынатын жұмыстың көлемін бағалауға және жұмыстың қиындығын, бригаданың құрамын керекті жабдықтармен жасақтауға мүмкіндік береді. Трассасалынатын аудан қанша әуесуреттермен қамтылғанмен алаңдық ізденіс жұмыстары үлкен мәлімет береді. Алаңдағы ізденіс жұмыстарының шығыны жалпы құрылыс салуға бөлінетін қаражаттың 1,5 % -нан аспауы керек.
Топографиялық план 1:500 масштабта келесіге арналған: көп этажды күрделі құрылыстардың коммуникация торлары мен өнеркәсіп өндірістерінің, көшелердің жұмыс жобаларын немесе жұмыс құжаттарын жасау; жеке гидротехникалық құрылыстардың жұмыс жобаларын немесе жұмыс құжаттарын жасау және т.б. 1:500 масштабын құрылыс масштабы деп атайды. Нысан бойынша В - қосымшасында топографиялық план 1:500 масштабта көрсетілген.
Ipi масштабты пландарда анық қажетті дәлдікпен жәнетолық түрде келесілер бейнеленеді: триангуляция, триллатерация, полигонометрия пункттері, нивелир торларының реперлері; жеке құрылыстар, үйлер, ғимараттар, ауылшаруашылық және коммуналдық объектілер; жол тораптары мен оның құрылыстары; гидрография және гидротехникалық құрылыстар (каналдар, қанаулар, плотиналар); жер бетіндегі коммуникациялар (құбырлар, электр желілері және т.б.); жер асты коммуникацияларының шығыстары; жасыл желектер; топырақ және жер бетінің микропішіні (құм, тақыр, тастар және т.б.).
Ормандарды түсіргенде ағаштардың түрі, олардың орта биіктiгi, жуандығы, тығыздығы (орташа аралықтары), кесілген орманның шекаралары және т.б. көрсетілуі керек. Жеке тұрған ағаштарды әрқашанда түсіріп, планда оларды көрсету қажет.
Ipі масштабты пландарда су аққыштардың жылдамдығы мен шекарасын, жер асты суларының шығу бөлігін, батпақтың өтерлігін, желек жамылғыларының орындарын анықтайды. Планда карсттық қуыстарды, сырғымалардың шекараларын белгілейді.
Топографиялық-геодезиялық ізденістерде теодолит, тахеометр, нивелир, жарык қашықтық өлшеуіш аспаптары, ленталар мен рулеткалар қолданылады.
Инженерлік геодезиялық ізденіс жұмыстарының мазмұны мен әдістемелері жоба жасаудың бірнеше кезеңдерінен тұрады. Жобалаудың бірінші сатысында құрылыстық жобаның экономикалық тиімділігі, оның салынуының техникалық мүмкіндігі және сметалық құны жасалады. Жерде салынатын құрылым обьектісінің орналасу жағдайы анықталады, сондықтан жобаның ең қажетті құжаты бас план болып саналады.
Онда жобаланған құрылыстың барлық ғимараттары, коммуникациялық байланыс торының жағдайлары толық көрсетіледі. Бас планға қосымша құрылыс бас планы жасалып, онда уақытша ғимараттар мен өндірілетін құрылыстар көрсетіледі. Жоба жасаудың екінші сатысы болып, бекітілген жобаның негізінде салынатын құрылыстың және оның бөліктерінің жағдайы және құрылыс аумағында орындалатын геодезиялық қызметтің құрамы көрсетілген жұмыстық құжат дайындалады. Бұл сатыда инженерлік геодезиялық ізденіс жұмыстары өзінің жоғарғы дәлдігімен және толықтылығымен ерекшеленеді.
Құрылысты жобалаумен қатар, оның бас және негізгі осьтері дұрыс орналасуы үшін геодезиялық дайындық жұмыстары жүргізіледі. Геодезиялық дайындық жұмыстары тиісті координаттар жүйесінде құрылыс осьтерінің қиылысу нүктелерінің координаттарын есептеуден тұрады. Бұл жұмыс құрылыс жобасын нақтылы жер бетіне орналастыру геодезиялық бөлу жұмыстарын жүргізу арқылы жасалатындығы белгілі. Құрылыс жобасын іс жүзінде жүзеге асыру барысындағы геодезиялық жұмыстар құрылыс алаңындағы арнайы тірек торларын салуды қажет ететіндігі белгілі. Қазіргі уақытта өндірістік және азаматтық құрылысты салуда горизонталь жазықтық тік бұрыштық жүйе қолданылады.
Геодезиялық ізденіс жұмыстары құрылыс кешенінің ең алғашқы жұмыс этапы болып табылатындығын жоғарыда көрсетілген дәлелдерден көруге болады.
Құрылысқа арналған инженерлік зерттеу жұмыстары. Құрылыс салуға арналған жобалар, алдын ала құрылыс салынатын аумақта, орындалған инженерлік зерттеу жұмыстарына негізделеді. Инженерлік зерттеу жұмыстарының мақсаты - құрылыс салынатын аумақтың табиғаттық және экономикалық жағдайын барлау, құрылыстың табиғатқа әсерін анықтау, тұрғындардың және табиғаттың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Зерттеу жұмыстары жобалау жұмыстарын керекті мәліметтермен қамтамасыз ету керек. Сондықтан инженерлік зерттеу жұмыстарын мынандай үш сатыға бөледі:
құрылыстың технико-экономикалық негізі немесе технико-экономикалық есебін жасауға арналған инженерлк зерттеу жұмыстары;
құрылыстың жобасын жасауға арналған инженерлік зерттеу жұмыстары;
құрылыстың жұмыс сызбаларын жасауға арналған инженерлік зерттеу жұмыстары.
Зерттеу жұмыстары экономикалық және техникалық тарауларға бөлінеді. Экономикалық зерттеулер техникалық зерттеулерден бұрын орындалады,құрылысты салудың экономикалық керектілігін анықтайды, құрылысты керекті заттармен, жұмысшы күшімен, жарықпен, көлікпен және т.б. құрылысқа керекті нәрселермен қамтамасыз ету мүмкіндігін анықтайды, керек нәрселердің жалпы құнын есептейді, шаруашылыққа тиімділігін немесе зияндылығын анықтайды.
Инженерлік геодезия жұмыстарының нәтижесінде аумақтың топорграфиялық планы сызылады. Топорграфиялық планды инженерлік зерттеу жұмыстарының басқа түрлерін орындауға, құрылыстың жобасын жазуға пайдаланады.
Кадастрлық жұмыстар құрылыс процесінде басты рөл атқарады, өйткені олар учаскенің шекарасын дәл анықтауды, жер учаскелері мен жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеуді, сондай-ақ құқықтарды тіркеу үшін қажетті құжаттаманы дайындауды қамтамасыз етеді (сурет 4).
Сурет 4. Қадалау жұмыстарын өндірудің технологиялық схемалары
Астана қаласындағы Garden View тұрғын үй кешенін салу кезінде кадастрлық жұмыстарды жүргізу барысында бастапқы мәліметтерді жинау және талдау, геодезиялық желіні құру және біріктіру, топографиялық түсіру жұмыстарын жүргізу, учаскенің шекарасын анықтау және нақтылау, кадастрлық құжаттаманы дайындау жұмыстары жүргізілді. , жер учаскелері мен жылжымайтын мүлік объектілеріне құқықтарды тіркеу, сондай-ақ атқарушы кадастрлық жұмыстарды жүргізу. Бұл іс-шаралар жер учаскелері мен жылжымайтын мүлікке құқықтарды нақты тіркеуді қамтамасыз етті, бұл жобаның сәтті жүзеге асуына және оның құқықтық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге ықпал етті.
Құрылыс салынатын аумақта геодезиялық белгілер (қазықтар) бекітіледі, бұл қазықтарды сызықты ғиматарттарды жер бетіне сызуға, геологиялық ұңғымаларды планға сызуға, геофизикалық сызықтарды планға түсіруге және т.б. көптеген жұмыстарды планға түсіруде қолданады.
Инженерлік геология және гидрогеология зерттеу жұмыстарының нәтижесінде жер қыртысының құрамы, топырақтың мықтылығы,физика - геологиялық құбылыстар, жер асты суларының құрамы, қасиеттері анықталады, және тағы басқа құрылыс жобаларына қажет мәліметтер жиналады.
Гидрометеорология зерттеу жұмыстарының нәтижесінде өзендердің, көлдердің деңгейлерінің өзгеруі жайында, аумақтың ауа райының ерекшеліктері жайында, сулардың ағу жылдамдығы жайында, сулардың ағатын бағыты жайында, ауыз судың күнделікті қажетке жұмсалатын көлемі жайында мәліметтер жиналады. Сондай-ақ сулардың тереңдігі өлшенеді, шөгінділерді есепке алады.
Құрылыстарға арналған инженерлік зерттеу жұмыстарына мынандай жұмыстар да кіреді: геотехникалық тексеру; табиғи және техногендік процесстерге қарсы шаралардың тәуекелділігін сараптау; аумақты қорғау шараларын негіздеу; қоршаған ортаны бақылау; инженерлік зерттеулер мен қатар ғылыми зерттеулер жүргізу; зерттеу нәтижелерінің ескерілгендігін тексеру; кадастірлік және басқа қабаттас жұмыстар; құрылыс барысындағы зерттеулік жұмыстар; ғимараттарды пайдалану және жою жұмыстары.
Инженерлік зерттеу жұмыстарының түрі мен көлемі құрылыс жобаларының көлеміне, құрылыстың аумағына, құрылыс салынатын жерге, құрылыс салынатын аймақтың зерттелгендігіне, құрылыс жобаларының сатысына байланысты болады, құрылысқа керек көлемде, керек әдіспен орындалады. Құрылыстар түрлері, ғимаратты салу әдістерінің және инженерлік зерттеуді орындау әдістерінің ұқсастығына сәйкес екі топқа бөлінеді:
аумақты ғимараттар тобы;
сызықты ғимараттар тобы.
Ені мен ұзындығы шамалас: ауылдар; қалалар; аэропорттар және т.б. аумақты құрылыстар тобына, ал ені ұзындығынан бірнеше есе кіші құрылыстар: жолдар; сым ағаштар тізбегі; құбырлар және т.б. осы құрылыстарға ұқсас сызықты құрылыстар тобына жатады.
Инженерлік зерттеу жұмыстары, құрылыс мәндері мен ережелеріне (ҚНжЕ) 11-02-96 және 11-04-97 (ҚНжЕ), нұсқаудың талаптарына сәйкес орындалады.
Инженерлік зерттеу жұмыстарының көлемі мен мағынасы құрылыс жұмыстарының аумағына, мақсатына сәйкес болады. Кішігірім аумақтарда негізгі инженерлік зерттеу жұмыстары - инженерлік геодезия, инженерлік геология, гидрометеорология жұмыстары орындалады. Аумағы мен көлемі үлкен құрылыстар салынатын аймақта инженерлік зерттеу жұмыстарының барлық түрлері және толық көлемде орындалады: инженерлік геодезия; инженерлік геология; гидрометеорология; топырақтың геоботаникасы; тазалық санитариясы;шаруашылықтар; жерді гүлдендіру; жерді тегістеу; инженерлік тораптар; көлік; құрылыс заттарының қоры және тағы да басқа жұмыстар орындалады [3].
Құрылыс салынатын алаң техникалық талапқа сәйкес болуы керек, алаңды игеруге көп қаражат жұмсалмағаны жөн. Сондықтан инженерлік зерттеу жұмыстарының мақсаты, құрылысқа бөлінген аймақтың ішінен, техникалық талапқа сәйкес аумақты таңдап алу.
Аумақтың тегіс, ауыл шаруашылығына жарамсыз, геологиялық, гидрогеологиялық жағдайы құрылыс салуға ыңғайлы болғаны жөн. Аумақтың ауданы құрылыс ауданына сәйкес болуы керек, салынатын коммуникациялар құрылысты өркендетуге мүмкіншілік берулері керек. Аумақтың, темір жолдарға, автомашина жолдарына, аэропорттарға жақын болғаны немесе осы құрылыстарға жалғасу үшін көп құрылыс жұмыстары істелмегені жөн.
Жер тегіс, еңістігі бірыңғай немесе екі жақты болғаны жөн. Еңістік жаңбырдың, қардың суларының тез ағып кетуіне мүмкіндік береді. Құрылысты кеңістіктің бойына орналастырған жөн, тегістеу, қопару жұмыстарының көлемі аз болады. Еңістіктің азы 0,003-0,005 м, ал көбі 0,06-0,08 м аралығында болғаны тиімді.
Топырақ құрылыстың салмағына төтеп беруі керек, іргетас салу қажетсіз болады. Жер асты суларының төмен болғаны жөн. Жертөлелерді, жердің астына салынатын құрылыстарды су баспайды. Аумақты тасқын су баспайтын болсын.
Өндіріс орындарына, қалаларға, ауылдарға ауыз су өте көп керек болғандықтан, аумақтан су қорын іздейді. Су қорымен байланыс жүйелері - жолдар, тоқ сымдары, газ қосылулары қажет. Пайдаланған суды төгетін шұңқыр қазылуы керек. Алаңның қасында құрылыс шикізаттарының қоры болса, құрылыс жұмыстарын арзандатады, жылдамдатады.
Керекті аумақты таңдау кеңседе шешіледі. Берілген аймақты бөлшектеп, бөлшектерді салыстырып инженерлік зерттеу жұмыстары жүргізілетін аумақты белгілейді.
Белгіленген аумаққа барып аумақтың инженерлік геология, гидрогеология жағдайын анықтайды, алдыңғы орындалған инженерлік зерттеу жұмыстарының нәтижелерін тексереді, толықтырады. Автомашина, темір жол тораптарына және т.б. тораптарға жалғасу мүмкіндіктерін барлайды. Лас су коллекторларын салатын жерді белгілейді. Құрылыс жұмыстарын бастауға керек қаражаттың мөлшерін есептейді. Аумақты игеруге рұқсат беретін құжат дайындайды немесе құжатты алуға болатындығын шешеді. Жол тораптарына және басқа тораптарға жалғасуға болатындығын, құрылысқа керек сұрақтарды шешеді.
Құрылыс салынатын аумақтың масштабы 1:2000 топографиялық планын сызады. Планға горизонтальдар әрбір бір метр сайын немесе техникалық тапсырмада көрсетілген аралықта сызылады. Осы планға қосымша, қолда бар пландарды, карталарды пайдаланып, анықталған, толықтырылған мәліметтерді пайдаланып, аймақтың масштабы 1:10000, 1:25000 жағдайлық картасын сызады. Картаға өндіріс аумақтарының жиегін, тұрғындар ауылының жиегін, су жыйылатын және тазалайтын құрылыстардың жиегін, жердің бетіндегі және астындағы құрылыстарды, кен қорларының орнын, карьерлерді және жобалық құрылыстарды сызады.
Аймақтың топографиялық планымен қатар инженерлік геология зерттеу жұмыстарының планын сызады. Құрылыстарды салуға арналған сызбаларды сызуға арнап, аумақтың масштабы 1:1000, 1:500 топографиялық пландарын сызады. Пландардың горизонтальдарын техникалық тапсырмада көрсетілген аралықта, егерде тапсырмада көрсетілмеген болса, нұсқауға сәйкес сызады. Планда өте мұқият орындалған инженерлік геология, гидрогеология барлау жұмыстарының нәтижелерін көрсетеді. Аумақтың планын топографиялық немесе фотограмметриялық әдіспен сызады. Инженерлік зерттеу жұмыстарының жобаларын жазу, сызу үшін, аймақты ұшақтан, масштабы 1:7000, 1:10000 суретке түсірген жөн. Бұл суретті аймақтың масштабы 1:2000 толықтырылған, топографиялық планын сызуға және масштабы: 1:10000 картасын сызуға пайдалануға болады.
Құрылысты салуға арналған инженерлік зерттеу жұмыстарын орындау үшін, негізгі ғимараттар салынатын аумақтың, тұрғын аумақтың, 1:1000 немесе 1:500 масштабтағы топографиялық планын сызады.
Құрылыс салынып болған, жердің астына орналасқан құрылыстар көп аумақтардың да масштабы: 1:1000, 1:500 топографиялық пландарын сызады. Пландарды фотограмметриялық әдіспен немесе геодезиялық әдіспен сызады.
Жердің бетінің еңістігі жоқ аумақтарын 20х20 м немесе 30х30 м квадраттарға бөліп, квадраттардың төбелерін геометриялық әдіспен нивелирлеп, аумақтың топографиялық планын сызады, планға ғимараттардың бұрыштарының координаттарын, коммуникациялардың түйіскен жерлерінің координаттарын, үйлердің еденінің, қоймалардың ауласының, жолдардың жиегінің, құрылыстарың биіктік мәндерін жазады.
1.3 Құрылыс алаңында геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру
Құрылыс салудағы геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру ғимараттар мен құрылымдарды дұрыс және нақтылы жер бетіне орналастыру, олардың құрамдық және пландық элементтерін олардың геометриялық пішіндеріне, нормативтік талаптарына сай өлшеу, есептеу және сызбаларды құрастыру, сонымен бірге жер бетіне түсіру үшін жасалатын үрдісті құрамды үлкен жұмыс.
Жергілікті жерге инженерлік құрылыстың жобасын көшіру үшін бөлу сызбалары жасалынады, оларда бөлуге (сурет 6) қажетті барлық мәліметтер көрсетіледі: биіктік белгілер, координаталар, арақашықтықтар, ылдилықтар, бұрыштық және ұзындық құрулар элементтері. Бастапқы мәліметтерді геодезиялық дайындау графикалық, аналитикалық және графоаналитикалық тәсілдермен орындалуы мүмкін.
Қазба жұмыстары қатаң түрде орындалады осы ПҚР жұмыс жобасы және жер жұмыстарының технологиялық картасы (осы ПҚР III бөлімі). Өсімдік қабаты бульдозермен кесіледі, қуаты 170 а.к XСMG алдыңғы тиегіш немесе баламасы. Ғимараттарға арналған шұңқырларды салу жұмыстары шелек көлемі 1,25-2 м3 шөмішпен экскаваторды пайдаланып, топырақты 20-40 тонналық самосвалдарға тиеп, құрылыс алаңынан тыс жерге тасымалдайды. Құрылыс алаңын тік тегістеу кезінде топырақты тегістеу және жылжыту 170 а.к. бульдозерді қолдану арқылы жүзеге асырылуы керек.
Жұмыс күндізгі беткі деңгейінен 348-349 м (абсолюттік биіктік) шұңқыр түбіне дейін жүргізіледі:
S1-343.100 блогы;
S2-343.100 блогы;
S3-342.700 блогы;
S4-343.100 блогы;
Тұрақ 343 400
Шұңқырдың тереңдігі 5-тен 6 м-ге дейін.
Графикалық тәсіл бөлу мәліметтерін (координаталарды, арақашықтықты, бұрышты және биіктікті) планнан тікелей анықтаудан тұрады. Бұл тәсіл бөлу үшін бастапқы мәліметтердің жоғары дәлдігі қажет болмағанда қолданылады.
Аналитикалық тәсіл жобаның геометриялық схемасына қатаң сәйкес координаталарды, арақашықтықтарды және құрылыстың осьтік нүктелерін өзара және тораптың тірек пункттерімен байланыстыратын бағыттарды аналитикалық анықтаудан тұрады. Осы тәсіл ең дәл болады, бірақ өте көп еңбекті қажет етеді.
Мәліметтерді графоаналитикалық тәсілмен дайындау жедел болады және көптеген жағдайда жеткілікті дәлдікті қамтамасыз етеді, сондықтан құрылыс практикасында жиі қолданылады. Осы тәсілді қолданғанда ғимараттың осьтік нүктелерінің координаталарын құрылыстың бас планынан графикалық түрде алады да, тірек торабы пункттерінің координаталарын пайдаланып, бағыттардың дирекциондық бұрыштарын және арақашықтықтарды кері геодезиялық есептердің формулаларымен анықтайды.
Геодезиялық жұмыстар құрылысты жобалаудың, салудың және өндірістің айырылмас бір бөлігі. Осы айтылған жұмыс түрлерінен оның мазмұны және технологиялық тізбегі, жұмыс реті, сатылары және негізгі технологиялық өндірісі анықталады.
Құрылыс салатын алаңды таңдау кезінде геодезиялық жұмыстарды пайдалана отырып, жобалау жұмыстарына керекті материалдарды жинау, сараптау және жалпылама материалдарды ретке келтіру қарастырылады. Бұлардан басқа ерекше күрделі физико-геологиялық процесті және ірі мемлекеттік маңызды құрылыстарды, ғимараттарды салу алдында және салып болған соң жер бетінің ойысуын, жылжуын геодезиялық бақылау жұмыстарымен қамтамасыз етуді ұйымдастырады.
Құрылыс салу үшін нақтылы топографо-геодезиялық ізденіс жұмыстарын атқарады және де геодезиялық тұрғыдан қарағанда басқа да ізденіс жұмыстарын бастапқы белгілермен қамтамасыз етеді.
Құрылысты салу дайындық жұмыстары кезінде сол маңда геодезиялық қадалау негіздерін құрады, территорияны инженерлік жұмыстарға дайындайды және құрылыстың бас және негізгі осьтерін жер бетіне түсіреді.
Құрылысты салу кезінде, оның құрылымдық осьтерін және пландық элементтерін нақтылы жер бетіне түсіреді, құрылыс-монтаждау жұмыстардың геометриялық пішіндерін қамтамасыз етеді, сатылық орындалған нысандарды түсіреді, керек болса жер бетінің, құрылыс элементтерінің жылжуын, ойысуын бақылайды. Құрылысты салып бітіргеннен кейін, оның нәтижесінде геодезиялық жұмыстарының техникалық есеп беру құжаттары құрастырылып, орындалған жұмыстардың басты планын жасайды.
Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар көптігіне байланысты ерекшеленеді де, оны ұйымдастырудың жауаптылығын арттырады. Бұлар ізденіс жұмыстарының уақыты (жылдың жылы мерзімінде), жұмысқа барып-қайту, нысанның физико-географиялық және экономикалық шарттары, негізгі жұмыс атқарушылардың жоғарғы мамандылығы, жұмыс орындарының жиі ауысуы, жұмыс орынында, қалада көліктің, адамдардың жиі қозғалуы және т.б.
Геодезиялық ізденіс жұмыстары негізінен бригадалық әдіспен атқарылады. Ұзын сызықтық құрылымдардағы (автожолдар, темір жолдар, каналдар) ізденіс жұмыстары кезінде трассаны учаскелерге бөледі де, әр бригада өз бөлімшесінде жұмыс атқарады. Бөлімшелер ұзындығы жыл мезгілінің ұзақтығына немесе келісілген жұмысты аяқтау уақытына байланысты болады.
Ізденіс жұмыстарын атқару үшін, арнаулы жоба жасалады, онда аймақтың физико-географиялық сипаты, ауданның топографиялық-геодезиялық қамтамасыз етілуі, геодезиялық жұмыстардың тәсілі және дәлдігі, геодезиялық центрлердің сызбалары, түсірістің талаптары, жұмысты ұйымдастыру туралы мәлімет, қолда бар аспаптардың, жабдықтардың негізгі саны және жұмысты жүргізу үшін керекті мәліметтер көрсетіледі.
Инженерлік-геодезиялық жұмыстарды құрылыс және монтаждау алаңдарында ұйымдастырудың өзіндік сипаттамалары бар. Ең бірінші, бұл жұмыстар, күрделі құрылыс алаңдарында және жыл мезгілінің кез келген уақыттарында өтеді. Инженерлік геодезиялық жұмыстарды тиімді атқару құрылысты жедел ұйымдастыруға, уақытылы бітіруге көп септігін тигізеді. Жұмыстағы дәлсіздік геодезист үшін болмайтын жағдай, себебі қымбатқа түсетін құрылыс-монтаждау жұмыстарын қайта істеуге, түзетуге әкеліп соғуы мүмкін.
Құрылыс алаңында геодезист құрылысшымен ылғи да бірге жұмыс істемейді, сондықтан оған бірнеше бригаданы геодезиялық іспен қамтамасыз етуге тура келеді.
Құрылыс алаңдарында геодезиялық жұмыстарды ұйымдастырудағы өлшеу кезінде, көліктердің, көтергіш механизмдердің, жиналған материалдардың және жабдықтардың көптігінен жұмыс істеу қиынға түсетінін есепке алу керек. Мұндай жағдайда кейбір өлшем жұмыстарын атқару уақыты жай уақытқа карағанда көпке созылуы мүмкін.
Құрылыс алаңдарындағы салу және монтаждау жұмыстарын геодезиялық істермен қамтамасыз ету, арнаулы жасалған геодезиялық жұмыстардың өндіріс жобасы негізінде атқарылады [4].
Негізгі нысаналарды тұрғызу алдында құрылыстың сәтті жүзеге асуы үшін жағдай жасауға бағытталған дайындық кезеңі болады.
Дайындық кезеңінде мынандай жұмыстар атқарылады:
- құрылыс алаңын меңгерумен байланысты (әрекет ететін желілерді бөлшектеу және көшіру: канализацияларды, су құбырларын, газды, жоғары вольтты және төмен вольтты электр кабельдерін, ғимараттарды бұзу);
- құрылыс машиналарын және көлік құралдарын топтастыру бойынша;
- құрылыс алаңын дайындау бойынша: желілерді бөлшектеп, бұзғаннан кейін территорияны тазалау және жоспарлау; аумақты инженерлік дайындау, үстіңгі қабаттағы суларды бұрып жіберуді қамтамасыз ету;
- материалдық-техникалық жабдықтарды ұйымдастыру жөнінде;
- уақытша ғимараттар мен құрылыстардың, желілердің, көлік жолдарының құрылысы бойынша: екі қақпа, құрылыс алаңына негізгі кіру жағына нысананың төлқұжатын орнату, дайындық жұмыстарының аяқталуы туралы акті бойынша қоршау қабылдануы керек [5].
Жұмыс істеу әдістерін анықтағаннан кейін мынадай ережелер қабылдануы тиіс:
- негізгі құрылыс-монтаж жұмыстарының кешендік механикаландыруын қолдану, әсіресе құрылыс механизмдерінің тиімді пайдалану есебімен жаппай және еңбекті көп қажет ететіндерін;
- ең жетілген заманауи құрылғыларды, құрал-саймандарды, аспаптарды пайдалану;
- жұмыстарды дайындау және монтаждауға бөлу, сонымен бірге барлық материалдарды өңдеу мен конструкцияларды дайындау жөніндегі барлық жинақтау операцияларды және басқа да өндіріс қабылдауларын әрекет ететін қосалқы кәсіпорындарында орындау, ал құрылыс алаңында негізінен тек монтаж жүзеге асырылады;
- уақытқа сай әр түрлі жұмыс түрлерін максималды қоса атқару мүмкіндігі.
Нысаналарды тұрғызу кезінде құрылыстың нысаналы және арнайы ағындарынан тұратын кешенді ағын тәсілі пайдаланылады. Сонымен бірге құрылыс ұзақтығы айтарлықтай қысқарады, құрылыс қарқындылығына регламент белгіленеді.
Ағынды құрылысты жобалаған кезде құрылыс мерзімінің шағын екенідігін ескере отырып, дайындық кезеңіндегі жұмыстармен параллель негізгі кезең жұмыстарының бөліктерін де орындау қажет [6].
Жобалық және биіктік геодезиялық жүйелердің тұрғызылуы
2.1 Жобаны жер бетіне түсірудегі геодезиялық дайындау
Ғимараттың немесе құрылымның жобасын жер бетіне түсіру үшін, геодезиялық дайындық жұмыстарын орындайды. Бұл жұмыс негізгі осьтерді геодезиялық қосындарға байланыстыратын қадалау сызбаларын жасаудан тұрады. Қадалау жұмыстарына керекті материалдар графикалық, аналитикалық немесе бірнеше әдістердің қосындысынан (графоаналитикалық) алынуы мүмкін.
Графикалық әдіс. Графикалық әдісті көбінесе, егер салынбақшы ғимарат немесе құрылымдардың бұрынғы құрылыстармен байланысы жоқ болған жағдайда қолданады. Бұл әдісте барлық негізгі сұрақтар план бойынша графикалық жолмен шешіледі. Жеке нүктелердің немесе ғимарат және құрылым бұрыштарының координаталары планнан циркульдің, транспортирдің және масштабтық сызғыштың көмегімен анықталады. Әр түрлі масштабтағы пландардан нүктелер координаталарын алу дәлдігі жер бетінде салынбақшы ғимараттың қадалану дәлдіктеріне әсері үлкен болады. Планның масштабы ірі болған сайын, координаталар анықтау дәлдігі арта түседі. Планнан графикалық жолмен алынған координаталар шамасын пайдаланып, кері геодезиялық есепті шығара отырып, жеке сызықтардың ұзындығын және дирекциондық бұрышын есептейді. Нүктелердің координаталары 3 суретте көрсетілген әдіспен анықталады және 1-формуламен есептеледі:
ХА = 100 + сn; УА = 100 + се, (1)
сn, се шамаларының ұзындығын көрсетілген тәсіл бойынша масштабына байланысты планнан алады.
Сурет 5. Нүктелердің координаталарын анықтау тәсілі
Әрі қарай, қағаздың майысуынан болатын қатені азайту мақсатында, тағы да па және ed кесінділерін өлшейді (бұл өлшеу координаталық шаршыны толық пайдалану болып табылады), сонда А нүктесінің координаталары 2-формуламен анықталады:
(2)
Аналитикалық әдіс. Жобалаудың аналитикалық әдісі ең дәлірегі, себебі мұнда жобалық берілімдер математикалық жолмен есептелінеді. Жеке тірек нүктелерінің координаталары (ғимарат және құрылым бұрыштары, үй аралық жолдардың, коммуникациялардың қиылысуы) геодезиялық байланыстыру арқылы, жер бетінде аспаптың көмегімен анықталады.
Аналитикалық жолмен жобаны әр бөлікке бөліп, бір-біріне байланыссыз, жеке-жеке жер бетіне түсіруге болады. Графикалық әдіске қарағанда аналитикалық әдістің артықшылығы бұл әдіспен тар жердегі, жол үстілеріндегі инженерлік торлар құрылымдарын жер бетіне түсіруде оңтайлы екені көрініп тұр. Графикалық әдісте аталған жұмыстарды атқару үшін, ірілігі 1:500 масштабты, жол үсті инженерлік торлар құрылымдарының планы керек болған болар еді. Сондықтан графикалық әдісте таңдалған масштабта құрылыс алаңында геодезиялық тор құрылған болса, аналитикалық әдісті қолдану өте тиімді болып табылады. Жеке тірек нүктелерінің координаталары геодезиялық байланыстыру арқылы, жер бетінде аспаптың көмегімен анықталады.
Аналитикалық әдіспен ғимараттардың және құрылымдардың ұзынабойлық және көлденең осьтері геодезиялық торға салыстыра отырып қадаланады, сонда осьтер бойынша кесінділер қосындысы шаршы немесе тік бұрышты төртбұрыш қабырғасының ұзындығын берген болар еді.
Графоаналитикалық әдіс. Графоаналитикалық әдісте жобалаудың бастапқы берілімдерінің біразын топографиялық планнан графикалық жолмен, ал қалғанын аналитикалық жолмен анықтайды. Графоаналитикалық әдісті көбінесе қайта құрылып немесе өзгертіліп жатқан өндірістің бас планын құрастыруда қолданылады. Мұнда бұрыннан бар ғимараттар мен құры- лымдарды, жаңадан салынбақшыларымен аналитикалық әдіс арқылы байланыстырады. Мұнда геодезиялық негіз қосындарын пайдалана отырып, бұрыннан бар ғимарат бұрыштарының, инженерлік торап құдықтарының, ғимаратаралық жолдардың қиылысу және басқаларының координаталарын анықтайды [7].
Геодезиялық дайындық жұмыстарынегізінен қадалау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті КеАҚ
Максотова Аружан Шарифуллаевна
Астана қаласындағы Garden View тұрғын үй кешенін салу кезіндегі геодезиялық қамтамасыз ету
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В07302 Геодезия және картография білім беру бағдарламасы
Астана 2024
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті КеАҚ
Қорғауға жіберілді
Геодезия және картография кафедрасы
Кафедра меңгерушісі ___________ Ә.С.Тұяқбай
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Астана қаласындағы Garden View тұрғын үй кешенін салу кезіндегі геодезиялық қамтамасыз ету
Білім беру бағдарламасы 6В07302 Геодезия және картография білім беру бағдарламаларының тобы бойынша В074-Қала құрылысы, құрылыс жұмыстары және азаматтық құрылыс
Орындады М.А.Шарифуллаевна
Ғылыми жетекші
т.ғ.м., аға оқытушы Каусова Г.О.
Астана 2024
Аннотация
Дипломная работа посвящена проведению геодезических работ при строительстве жилого комплекса "Garden View" в городе Астана. Основная цель заключается в анализе и оптимизации геодезических процессов на различных этапах строительства. Для этого использовались тахеометрическая съемка, спутниковая навигация (GNSS) и лазерное сканирование. В результате была создана геодезическая сеть высокой точности и оптимизированы процессы контроля. Это позволило снизить риски ошибок и задержек в строительстве. Полученные результаты и рекомендации могут быть применены для повышения эффективности геодезических работ на других объектах.
Белгілер мен қысқартулар
Осы дипломдық жобада белгіленген белгілер мен қысқартулар:
ҚР МС - Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарты;
ЖШС - Жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
ҚР ҚНжЕ - Қазақстан Республикасының құрылыс нормалары мен ережелері;
ЖСА-Жалпы сейсмикалық аймақ
ДҚ - деректер қоры;
ТҮК - тұрғын үй кешені;
ҚМЖ - құрылыс монтаж жұмыстары;
ИТҚ - инженерлік техникалық қызметкерлер;
ж. - жылы;
м. - метр;
мм. - миллиметр;
ш.м. - шаршы метр;
км - киллометр;
т.б. - тағы басқа;
Нормативтік сілтемелер
Осы дипломдық жобада келесі нормативтік құжаттарға сілтемелер пайдаланылды
1. ҚР БК 1.02.03.2020 Құрылыстағы инженерлік ізденістер. Негізгі ережелер
2. ҚР БК 1.03.00.2017 Құрылыстағы инженерлік-геодезиялық ізденістер
3. ҚР БК 1.01.01.2018 Мемлекеттік геодезиялық бақылау және бақылау жүйесі
4. ҚР БК 1.04.02.2016 "Құрылыстағы инженерлік іздестіру жүйесі. Негізгі ережелер"
5. ҚР БК 3.01.03.2019 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар
6. ҚР БК 70-13330-2017 Жүк көтергіш және қоршау конструкциялары
7. ҚР БК 126-13330-2018 Инженерлік желілерді салу кезіндегі геодезиялық жұмыстар
8. ҚР БК 63-13330-2019 Бетон және темірбетон конструкциялары
9. ҚР БК 50-13330-2020 Ғимараттарды жылудан қорғау
10. ҚР БК 22-13330-2018 Ғимараттар мен құрылыстардың негіздері
11. ҚР БК 20-13330-2017 Жүктемелер мен әсерлер
12. ҚР БК 51872-2019 "Инженерлік-геодезиялық зерттеулер. Жалпы талаптар"
13. ҚР БК 22267-2018 "Геодезиялық желілер. Жалпы талаптар"
14. ҚР БК 53660-2019 Ғимараттар мен құрылыстардың техникалық жағдайын тексеру және мониторингі
Мазмұны
Анықтамалар
Қысқартулар мен белгілер
Нормативтік сілтемелер
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9
1
Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1
Жұмыс аймағының физикалық географиялық жағдайы ... ... ... ... ...
10
1.2
Құрылыс нысандарын салу кезіндегі жүргізілетін геодезиялық жұмыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
1.3
Құрылыс аймағында геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру ... ... .
21
2
Жобалық және биіктік геодезиялық жүйелердің тұрғызылуы ... ... ..
2.1
Жобаны жер бетіне түсірудегі геодезиялық дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
24
2.2
Жер бетіне жазық бұрыштарды салу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
26
2.3
Жобалық биіктікті жер бетіне түсіру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..
27
3
Астана қаласындағы ТК Garden View тұрғын үй құрылысы кезеңіндегі геодезиялық жұмыстарды жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1
Геодезиялық бөлу жұмыстармен оларды жер бетіне шығару ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
31
3.2
Ғимарат нүктелері мен осьтерін жұмыс алаңынан көшіру әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
43
3.3
Инженерлік жұмыстарды орындаудың қазіргі әдістері ... ... ... ... ... .
47
4
Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды жүргізу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1
Жеке тұлғаның қауіпсіздік шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
60
4.2
Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды жүргізу қауіпсіздігі ... ... ..
61
5
Геодезиялық өндірістің экономикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.1
Геодезиялық жұмыстардағы техникалық-экономикалық көрсеткіштердіесептеу ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
65
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
69
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
71
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 73
Кіріспе
Garden View тұрғын үй кешені туралы геодезиялық жұмыстар мен дипломдық жұмыс жазу әрекеті тіпті үй кешенінің жергілікті көлемі мен орналасқан ауданын анықтайтын жұмыс. Бұл түрде білім беру, техникалық жұмыс, инженерлік және дизайн қабілеттерін қолданып, адамдарға жеткізілетін түрде үй кешенінің планын жасауға арналған. Бұл тұрғын үйлердің дамуына көмектесетін және өнімділігін арттыруда маңызды рөл атқарады.
Дипломдық жұмысты жазу кезінде, Garden View тұрғын үй кешені туралы толық анықтамалықтар, кешенің пландары мен техникалық таңдаулар, оның архитектуралық және инженерлік жасақтамалары туралы мәліметтер берілуі керек. Одан басқа, оның алғашқы пландары мен барлық кешенін жасау процесі туралы мәліметтерді қамтамасыз етіп, тұрғын үй кешенінің артқыштық жағдайлары мен кездесетін мәселелер туралы айқындама берілуі қажет.
Дипломдық жұмысты жазу кезінде, архитектуралық техникалық терминологияның көмегімен және техникалық мәліметтерге сұрақтар жібере отырып, дипломдық жұмыстың үлгілігі мен мазмұнына қарағанда, техникалық жасақтамаларды жүзеге асыруда дипломдық жұмыстың құрылымына қол жеткізу керек. Бұл пайдаланушыларға жарияланатын ақпараттың сапасын қамтамасыз етеді және оларды Garden View тұрғын үй кешені туралы толық көрсеткіштер мен мәліметтермен таныстырады.
Климаты және табиғаты. Жұмыс аймағының климаты континенттік. Ең ыстық айлар - шілде, тамыз. Ең суық ай - қаңтар. Орташа жылдық температурасы - 10 °С құрайды, қаңтардың орташа температурасы шамамен - 4,7 °С, ал шілдеде +23,8 °С. Үсіктер қараша айында басталып, сәуірде аяқталады. Қатты аяздар 67 күн болады - желтоқсанның 19-ы басталып, ақпанның 23-і аяқталады. Ыстық күндер температурасы 30 °С-қа дейін - 36 күн болады. Жылда 600-650 мм жауын-шашын болады. 15 күн жиі-жиі жел соғады (15 мс). 50-70 күн тұман болады.
Қыс мезгілінде жаңбыр жаууы мүмкін. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 575 мм жетеді. Орташа атмосфералық қысым 926,3 гПа. Қала арқылы Есіл өзені ағады.
Жалпы сипаттамасы. Құрылыс алаңы - тұрғызылатын нысандарды орналастыруға, уақытша кешендер мен құрылыс салу, техникалар, топырақты опыру, құрылыс материалдарын, өнімдерін, жабдықтарын қоймалау және құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау үшін ұсынылған аумақ.
1 Жалпы мәліметтер
1.1 Жұмыс аймағының физикалық географиялық жағдайы
Ауданның климаты күрт континенттік, бұл аумақтың үлкен су кеңістігінен шалғай орналасуымен, сонымен қатар Орталық Азия шөлдерінен жылы субтропиктік ауаның және суық, ылғалдылығы нашар арктикалық ауаның еркін түсуімен байланысты. Қысы суық және ұзақ, тұрақты қар жамылғысы, жиі күшті жел мен қарлы боран. Жаз қысқа және ыстық. Аудан жеткіліксіз және тұрақсыз ылғалдылық аймағына жатады.
1-кесте
Құрылыс аймағының орташа айлық температура
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Жыл
-16,8
-16,5
-10,1
+3,0
+12,7
+18,2
+20,4
+17,8
+11,5
+2.6
-7,0
-14,0
1,8
Кестеден көріп отырғанымыздай, орташа айлық температура
Жылдың ең суық айы қаңтарда минус 16,8 градус суық, ал ең жылы ай шілдеде +20,4 градус нөлден жоғары. Кейбір өте қатал қыста температура 49-52 градусқа дейін төмендеуі мүмкін (абсолюттік минимум), бірақ мұндай температураның ықтималдығы 5 % -дан аспайды. Ыстық күндері ауа температурасы 39-40 градусқа дейін көтерілуі мүмкін. Ең суық бес күндік ауаның болжамды температурасы 35 градус, ең ыстық бес күндік кезеңдегі болжамды ауа температурасы 28 градус, жылыту маусымының орташа ұзақтығы 215 күн.
Суық мезгілде жел режимі негізінен Сібір антициклонының батыс сілемінің әсерінен дамиды. Жылдың жылы мезгілінде Сібір антициклоны әлсіреген кезде жел режимі өзгереді. Жаздың ортасында солтүстік және солтүстік-шығыс желдері басым. Қаңтар айындағы бағыттағы желдің максималды жылдамдығы 5,3 мсек. Шілде айындағы желдің бағыты бойынша минималды орташа жылдамдығы 3,8 мсек. Жылдағы желмен күндер саны 280 - 300.
Қыс мезгілінде жаңбыр жаууы мүмкін. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 575 мм жетеді. Орташа атмосфералық қысым 926,3 гПа. Қала арқылы Есіл өзені ағады.
Жалпы сипаттамасы. Құрылыс алаңы - тұрғызылатын нысандарды орналастыруға, уақытша кешендер мен құрылыс салу, техникалар, топырақты опыру, құрылыс материалдарын, өнімдерін, жабдықтарын қоймалау және құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау үшін ұсынылған аумақ.
Осы бөлімде Астана қаласының Garden View ықшамауданында жер асты автокөлік тұрағы бар тұрғын үй нысанасының құрылысын ұйымдастырудың негізгі шаралары қарастырылған.
Сурет 1. Garden View тұрғын үй кешені
Бас жобалаушы - Астана қаласының Asyll Dala ЖШС.
Нысананы BI Development Astana ЖШС құрылыс ұйымы салады. Ғимарат монолитті темір бетонға жобаланған (Қосымша А).
Сурет 2. Меншіктің орналасқан жері
Инженерлік іздестірулерге сәйкес ғимарат жобаланатын алаңша Астана қаласында орналасқан. Алаңшаның үстінде бұзылатын қолданыстағы ғимараттар мен құрылыстар және келешек құрылыс территориясымен өтетін және бөлшектеп көшірілетін коммуникацияның ескі желілері салынған.
Абсолюттік белгілер шамамен 905,7-906,3 м орналасқан.
25,0 м-ге дейін тереңдікте жер асты сулары кездеспеді.
Құрылыс алаңының сейсмикалық төзімділігі 9 балл.
Грунттардың маусымдық қатып қалуының нормативті тереңдігі, үйілген грунт үшін - 1,36 м, саздақ үшін - 0,92 м.
Грунттар тұз сіңбеген, портландцементтегі W6 b W8 маркалы бетонға агрессиялы емес.
Ең суық күндердің орташа температурасы - 28 ºС, бес күндікте - 21 ºС.
Жылыту маусымының ұзақтығы 172 тәулік.
Инженерлік-геологиялық мәліметтер бойынша құрылыс алаңында мынандай грунттар кездескен:
I қабаты - үйілген грунт (құрылыс қоқысы).
Қабаттың қуаты 0,3-3,0 м құрайды.
II қабаты - сары топырақты, қатты консистенциялы ұсақ тетікті саз балшық. Қабаттың қуаты 0,6-6,0 м.
III қабаты - малтатасты грунт қойтасты қосқанда құмдауытты толтырулармен 30-35 %. Қабаттың қуаты 11,7-22,0 м.
Құмдауытты толтырулары бар малтатасты грунт іргетас негізінің қызметін атқарады және кірпіш қабырғалы ғимараттар мен темір бетондарда жылу өтетін трассалардың қалдығы кездесті. [1]
Құрылыс грунттары 1992 жылғы 4 ақпанындағы ҚНжЕ (Құрылыс нормалары және ережелері) 1 кестесіне сәйкес өңдеу күрделілігі бойынша мынандай грунттарға жатқызылды (2-кесте):
2-кесте
Өңдеу күрделілігі бойынша Garden View ТҮК грунттардың бөлінуі
№ рс
Грунттардың атауы
Қолмен өңдеу үшін
Бір шөмішті
экскаватормен өңдеу үшін
1
Үйілген грунттар
3
3
2
Малтатасты саздақ
3
3
3
Малтатасты, қойтасы бар грунт 35 %
4
4
Ескерту - дереккөздер негізінде автормен құрастырылған
Құрылыс жергілікті материалдармен Астана қаласына арналған БАББ (біртұтас аудандық бірліктер бағасы) каталогында есепке алынған көлік сызбасына сәйкес қамтамасыз етіледі.
Құрылысты тауарлық бетонмен, ерітінділермен Астана қаласының өнеркәсіп өндірістерінің миксерлері қамтамасыз етеді.
Құрылыс алаңына жергілікті құрылыс материалдары, бұйымдар мен конструкциялар Астана қаласындағы кәсіпорындардан жергілікті жолдармен автокөлікпен жеткізіледі. Құрылыс қоқыстары мен алынған грунт Астана қаласы әкімшілігінің анықтамасы бойынша тасымалданады.
Уақытша құрал-сайман, жиналмалы-құрастырмалы, контейнерлік типтегі ғимараттар мен мекемелер салынады.
Құрылыстың геодезиялық негізі. Жобаланған нысананың жоспарлы және биіктік жалғастыруын 1.03-26-2004 ж. ҚР ҚНжЕ Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар талаптарына сәйкес жүргізіледі.
Координаттар жүйесі жергілікті. Ғимарат пен құрылыстың көлденең жалғасуын жергілікті геодезиялық координаттар бойынша жасайды.
Вертикаль жалғасуын құрылыс салу ауданындағы реперге қатысты жүргізеді. Бөлу нақтылығы 03-26-2004 ж. ҚР ҚНжЕ Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар тарауындағы орта квадратты кемшіліктер рұқсат етілетін шамаларға сәйкес болуы керек.
Негізгі базистік нүктелер монолитпен және жер қазу жұмыстарын жүргізуде бұзылмайтын бетондағы металл шегелермен мықтап бекітіледі.
Геодезиялық топтастыру негізін жасағаннан кейін, аралықтағы осьтерді егжей-тегжейлі топтастыру үшін негіз болып табылатын ғимараттың басты және негізгі осьтерін бөлу қажет.
Ось белгілері ғимараттың контурынан 1,0-1,50 аса биіктікте, уақытша және тұрақты жер асты және жер үсті құрылыстарынан, құрылыс материалдарының қоймаларына, жүк көтеретін механизмдерін орналастырудан бөлек бос жерлерге бекітіледі.
Іргетасты орнықтыру жұмыстарын істегенде төңірекке геодезиялық топтастыру және іргетас осьтерін бекіту жүргізіледі.
Мұнан бөлек, құрылыстың алғашқы жылында негізгі ғимараттарды, құрылыстарды, желілерді бұзу және көшіру бойынша дайындық кезеңі және өңделмеген вертикаль жоспарлау жұмыстары жүргізіледі.
1.2 Құрылыс нысандарын салу кезіндегі жүргізілетін геодезиялық жұмыстар
Инженерлік геодезиялық ізденістер. Инженерлік жұмыстарды жобалау және оны ары қарай салу арнаулы инженерлік ізденіс деп аталатын үрдісті жұмыстар негізінде жүргізіледі. Инженерлік ізденістердің негізгі атқаратын істері - түсіріс жүргізілетін ауданның табиғи және экономикалық жағдайларын, түсіріс жұмыстарының оны қоршаған ортамен өзіндік байланысы, оларды қорғаудың инженерлік жолдары және жұмыс ауданындағы жұмысшылардың қауіпсіздік техникасымен қамтамасыз етілу жағдайларын зерттеу.
Инженерлік ізденістің әр түрі жобалаудың өзіне тән сатысын материалдық қамтасыз етуі керек. Сондықтан ізденісті бірнеше түрге бөледі:
алдын алалық, технико-экономикалық негізін анықтау немесе есептеу;
жобалау кезіндегі ізденіс жұмыстары;
жұмыс істеу құжаттарын дайындау кезіндегі жұмыстар.
Ізденіс экономикалық және техникалық болып екіге бөлінеді. Экономикалық ізденістер түсірісті, сол жерде керекті материалдармен, заттармен, көлікпен, энергиямен, жұмыс күшімен, т.с.с. қамтамасыз ете ала ма және объект түсірісі болған соң осы түсіріс экономикалық тұрғыдан тиімді ме, осы аталған шарттарды есепке ала отырып жасалады. Экономикалық ізденіс техникалық ізденістің алдын алып отырады. Техникалық ізденіс түсіріс жасалатын жер аумағының табиғи жағдайын егжейлі-тегжейлі зерттеу және жобалау, құрылыс салу кездерінде сол жердің табиғи байлықтарын мүмкіндігінше толық пайдалану және есепке алу үшін жүргізіледі.
Инженерлік-геодезиялық ізденіс сол ауданның жер бедері және ондағы құрылымдар туралы деректер бере отырып, жобалау жұмыстарының негізі болып қана қоймай, басқа ізденіс түрлерін жүргізуге, тексеруге пайдаланылады. Инженерлік-геодезиялық ізденіс кезінде геодезиялық тірек торларын құру және құрылыс салынатын алаңда әр түрлі масштабтардағы топографиялық түсіріс, сызықтық құрылыстардың трассаларын қадағалау, геофизикалық барлау нүктелерін геодезиялық істермен байланыстыру және де басқа жұмыстар атқарылады. Инженерлік ізденіс жұмыстарының мазмұны және көлемі жобаланған құрылыстың түрі, саласы және өлшемдеріне, жергілікті жер жағдайына және құрылыс таным дәрежесіне, сонымен бірге құрылыстың жобалық деңгейіне байланысты болады. Салу технологиялары жалпы бір-бірімен ұқсас және ізденіс жұмыстары бір тәсілді әр түрлі құрылыстар бір топқа бірігуі мүмкін: алаңдық және сызықтық құрылыстар. Алаңдық құрылысқа жататындар: елді мекендер, өндіріс мекемелері, аэропорттар және де осыған ұқсастар. Сызықтық құрылыстарға жататындар: жолдар, электрожелілер, құбырлар және де осыған ұқсастар.
Құрылыстың барлық түрінің жобалық құжаттары болады, олардың ішінде құрылысқа керекті жер бетінің бедері, құрылыстың пішіні және өлшемдері, басқа нысандардан қанша жерде, қалай орналасқан, басқа құрылыстар арасындағы байланыс және олардың элементтерінің орналасуы, сонымен бірге құрылыстың технико-экономикалық көрсеткіштері, негізгі құрылымдардың, жабдықтардың сипаттамалары, құрылыс өнімдерінің жобасы, үрдісті-механикалық құрылыс салу технологиясының құрамы және ұйымдастыру тәсілдері және т.б. [2]
Сурет 3. Объектіні блоктау схемасы
Ізденіс-жобалау жұмыстары. Ізденіс-жобалау жұмыстарын орындау үшін ең алдымен мекеме тапсырыс беруші мекемеден мынадай тапсырмалар алады: жол өтетін жердің, жолдың категориясы, құрылыстың басталуы мен аяқталу мерзімі. Ізденіс-жобалау жұмыстарының құнын берілген тапсырмаға байланысты ізденіс-жобалау жұмыстарының бағалық жиынтықтарынан алады.
Ізденіс-жобалау жұмыстарының өнімділігі мен оның саны жергілікті жердің мінездемесіне байланысты. Ізденіс жұмыстарын орындауда қиындықтарға байланысты 5 категорияға бөлінеді.
Ізденіс бригадасының құрамы трассаның, ауданның табиғаты мен климатына байланысты.
Ізденіс жұмыстарына шықпас бұрын алдымен жұмыс жоспары мен күнтізбелік графигі жасалынады. Барлық геодезиялық, геологиялық жабдықтар радиоаппараттар мен фотоаппараттар ұқыпты түрде тексеріліп алады.
Ізденіс жұмыстарына шықпас бұрын бригада жетекшісі жобалау жұмыстарына нақты тапсырма алады.
Инженерлік-геодезиялық ізденіс түсірілгелі отырған ауданның жер бедері және ондағы құрылымдар туралы деректер бере отырып, жобалау жұмыстарының негізі болып қана қоймай, басқа ізденіс түрлерін жүргізуге, тексеруге пайдаланылады. Инженерлік - геодезиялық ізденіс кездерінде геодезиялық тірек торларын құру және құрылыс салынатын алаңда әр түрлі масштабтардағы топографиялық түсіріс, сызықтық құрылыстардың трассаларын қадағалау, геофизикалық барлау нүктелерін геодезиялық істермен байланыстыру және де басқа жұмыстар атқарылады.
Аудан алдын ала ұқыпты зерттелсе, ауданның жасалынатын жұмыстың көлемін бағалауға және жұмыстың қиындығын, бригаданың құрамын керекті жабдықтармен жасақтауға мүмкіндік береді. Трассасалынатын аудан қанша әуесуреттермен қамтылғанмен алаңдық ізденіс жұмыстары үлкен мәлімет береді. Алаңдағы ізденіс жұмыстарының шығыны жалпы құрылыс салуға бөлінетін қаражаттың 1,5 % -нан аспауы керек.
Топографиялық план 1:500 масштабта келесіге арналған: көп этажды күрделі құрылыстардың коммуникация торлары мен өнеркәсіп өндірістерінің, көшелердің жұмыс жобаларын немесе жұмыс құжаттарын жасау; жеке гидротехникалық құрылыстардың жұмыс жобаларын немесе жұмыс құжаттарын жасау және т.б. 1:500 масштабын құрылыс масштабы деп атайды. Нысан бойынша В - қосымшасында топографиялық план 1:500 масштабта көрсетілген.
Ipi масштабты пландарда анық қажетті дәлдікпен жәнетолық түрде келесілер бейнеленеді: триангуляция, триллатерация, полигонометрия пункттері, нивелир торларының реперлері; жеке құрылыстар, үйлер, ғимараттар, ауылшаруашылық және коммуналдық объектілер; жол тораптары мен оның құрылыстары; гидрография және гидротехникалық құрылыстар (каналдар, қанаулар, плотиналар); жер бетіндегі коммуникациялар (құбырлар, электр желілері және т.б.); жер асты коммуникацияларының шығыстары; жасыл желектер; топырақ және жер бетінің микропішіні (құм, тақыр, тастар және т.б.).
Ормандарды түсіргенде ағаштардың түрі, олардың орта биіктiгi, жуандығы, тығыздығы (орташа аралықтары), кесілген орманның шекаралары және т.б. көрсетілуі керек. Жеке тұрған ағаштарды әрқашанда түсіріп, планда оларды көрсету қажет.
Ipі масштабты пландарда су аққыштардың жылдамдығы мен шекарасын, жер асты суларының шығу бөлігін, батпақтың өтерлігін, желек жамылғыларының орындарын анықтайды. Планда карсттық қуыстарды, сырғымалардың шекараларын белгілейді.
Топографиялық-геодезиялық ізденістерде теодолит, тахеометр, нивелир, жарык қашықтық өлшеуіш аспаптары, ленталар мен рулеткалар қолданылады.
Инженерлік геодезиялық ізденіс жұмыстарының мазмұны мен әдістемелері жоба жасаудың бірнеше кезеңдерінен тұрады. Жобалаудың бірінші сатысында құрылыстық жобаның экономикалық тиімділігі, оның салынуының техникалық мүмкіндігі және сметалық құны жасалады. Жерде салынатын құрылым обьектісінің орналасу жағдайы анықталады, сондықтан жобаның ең қажетті құжаты бас план болып саналады.
Онда жобаланған құрылыстың барлық ғимараттары, коммуникациялық байланыс торының жағдайлары толық көрсетіледі. Бас планға қосымша құрылыс бас планы жасалып, онда уақытша ғимараттар мен өндірілетін құрылыстар көрсетіледі. Жоба жасаудың екінші сатысы болып, бекітілген жобаның негізінде салынатын құрылыстың және оның бөліктерінің жағдайы және құрылыс аумағында орындалатын геодезиялық қызметтің құрамы көрсетілген жұмыстық құжат дайындалады. Бұл сатыда инженерлік геодезиялық ізденіс жұмыстары өзінің жоғарғы дәлдігімен және толықтылығымен ерекшеленеді.
Құрылысты жобалаумен қатар, оның бас және негізгі осьтері дұрыс орналасуы үшін геодезиялық дайындық жұмыстары жүргізіледі. Геодезиялық дайындық жұмыстары тиісті координаттар жүйесінде құрылыс осьтерінің қиылысу нүктелерінің координаттарын есептеуден тұрады. Бұл жұмыс құрылыс жобасын нақтылы жер бетіне орналастыру геодезиялық бөлу жұмыстарын жүргізу арқылы жасалатындығы белгілі. Құрылыс жобасын іс жүзінде жүзеге асыру барысындағы геодезиялық жұмыстар құрылыс алаңындағы арнайы тірек торларын салуды қажет ететіндігі белгілі. Қазіргі уақытта өндірістік және азаматтық құрылысты салуда горизонталь жазықтық тік бұрыштық жүйе қолданылады.
Геодезиялық ізденіс жұмыстары құрылыс кешенінің ең алғашқы жұмыс этапы болып табылатындығын жоғарыда көрсетілген дәлелдерден көруге болады.
Құрылысқа арналған инженерлік зерттеу жұмыстары. Құрылыс салуға арналған жобалар, алдын ала құрылыс салынатын аумақта, орындалған инженерлік зерттеу жұмыстарына негізделеді. Инженерлік зерттеу жұмыстарының мақсаты - құрылыс салынатын аумақтың табиғаттық және экономикалық жағдайын барлау, құрылыстың табиғатқа әсерін анықтау, тұрғындардың және табиғаттың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Зерттеу жұмыстары жобалау жұмыстарын керекті мәліметтермен қамтамасыз ету керек. Сондықтан инженерлік зерттеу жұмыстарын мынандай үш сатыға бөледі:
құрылыстың технико-экономикалық негізі немесе технико-экономикалық есебін жасауға арналған инженерлк зерттеу жұмыстары;
құрылыстың жобасын жасауға арналған инженерлік зерттеу жұмыстары;
құрылыстың жұмыс сызбаларын жасауға арналған инженерлік зерттеу жұмыстары.
Зерттеу жұмыстары экономикалық және техникалық тарауларға бөлінеді. Экономикалық зерттеулер техникалық зерттеулерден бұрын орындалады,құрылысты салудың экономикалық керектілігін анықтайды, құрылысты керекті заттармен, жұмысшы күшімен, жарықпен, көлікпен және т.б. құрылысқа керекті нәрселермен қамтамасыз ету мүмкіндігін анықтайды, керек нәрселердің жалпы құнын есептейді, шаруашылыққа тиімділігін немесе зияндылығын анықтайды.
Инженерлік геодезия жұмыстарының нәтижесінде аумақтың топорграфиялық планы сызылады. Топорграфиялық планды инженерлік зерттеу жұмыстарының басқа түрлерін орындауға, құрылыстың жобасын жазуға пайдаланады.
Кадастрлық жұмыстар құрылыс процесінде басты рөл атқарады, өйткені олар учаскенің шекарасын дәл анықтауды, жер учаскелері мен жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеуді, сондай-ақ құқықтарды тіркеу үшін қажетті құжаттаманы дайындауды қамтамасыз етеді (сурет 4).
Сурет 4. Қадалау жұмыстарын өндірудің технологиялық схемалары
Астана қаласындағы Garden View тұрғын үй кешенін салу кезінде кадастрлық жұмыстарды жүргізу барысында бастапқы мәліметтерді жинау және талдау, геодезиялық желіні құру және біріктіру, топографиялық түсіру жұмыстарын жүргізу, учаскенің шекарасын анықтау және нақтылау, кадастрлық құжаттаманы дайындау жұмыстары жүргізілді. , жер учаскелері мен жылжымайтын мүлік объектілеріне құқықтарды тіркеу, сондай-ақ атқарушы кадастрлық жұмыстарды жүргізу. Бұл іс-шаралар жер учаскелері мен жылжымайтын мүлікке құқықтарды нақты тіркеуді қамтамасыз етті, бұл жобаның сәтті жүзеге асуына және оның құқықтық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге ықпал етті.
Құрылыс салынатын аумақта геодезиялық белгілер (қазықтар) бекітіледі, бұл қазықтарды сызықты ғиматарттарды жер бетіне сызуға, геологиялық ұңғымаларды планға сызуға, геофизикалық сызықтарды планға түсіруге және т.б. көптеген жұмыстарды планға түсіруде қолданады.
Инженерлік геология және гидрогеология зерттеу жұмыстарының нәтижесінде жер қыртысының құрамы, топырақтың мықтылығы,физика - геологиялық құбылыстар, жер асты суларының құрамы, қасиеттері анықталады, және тағы басқа құрылыс жобаларына қажет мәліметтер жиналады.
Гидрометеорология зерттеу жұмыстарының нәтижесінде өзендердің, көлдердің деңгейлерінің өзгеруі жайында, аумақтың ауа райының ерекшеліктері жайында, сулардың ағу жылдамдығы жайында, сулардың ағатын бағыты жайында, ауыз судың күнделікті қажетке жұмсалатын көлемі жайында мәліметтер жиналады. Сондай-ақ сулардың тереңдігі өлшенеді, шөгінділерді есепке алады.
Құрылыстарға арналған инженерлік зерттеу жұмыстарына мынандай жұмыстар да кіреді: геотехникалық тексеру; табиғи және техногендік процесстерге қарсы шаралардың тәуекелділігін сараптау; аумақты қорғау шараларын негіздеу; қоршаған ортаны бақылау; инженерлік зерттеулер мен қатар ғылыми зерттеулер жүргізу; зерттеу нәтижелерінің ескерілгендігін тексеру; кадастірлік және басқа қабаттас жұмыстар; құрылыс барысындағы зерттеулік жұмыстар; ғимараттарды пайдалану және жою жұмыстары.
Инженерлік зерттеу жұмыстарының түрі мен көлемі құрылыс жобаларының көлеміне, құрылыстың аумағына, құрылыс салынатын жерге, құрылыс салынатын аймақтың зерттелгендігіне, құрылыс жобаларының сатысына байланысты болады, құрылысқа керек көлемде, керек әдіспен орындалады. Құрылыстар түрлері, ғимаратты салу әдістерінің және инженерлік зерттеуді орындау әдістерінің ұқсастығына сәйкес екі топқа бөлінеді:
аумақты ғимараттар тобы;
сызықты ғимараттар тобы.
Ені мен ұзындығы шамалас: ауылдар; қалалар; аэропорттар және т.б. аумақты құрылыстар тобына, ал ені ұзындығынан бірнеше есе кіші құрылыстар: жолдар; сым ағаштар тізбегі; құбырлар және т.б. осы құрылыстарға ұқсас сызықты құрылыстар тобына жатады.
Инженерлік зерттеу жұмыстары, құрылыс мәндері мен ережелеріне (ҚНжЕ) 11-02-96 және 11-04-97 (ҚНжЕ), нұсқаудың талаптарына сәйкес орындалады.
Инженерлік зерттеу жұмыстарының көлемі мен мағынасы құрылыс жұмыстарының аумағына, мақсатына сәйкес болады. Кішігірім аумақтарда негізгі инженерлік зерттеу жұмыстары - инженерлік геодезия, инженерлік геология, гидрометеорология жұмыстары орындалады. Аумағы мен көлемі үлкен құрылыстар салынатын аймақта инженерлік зерттеу жұмыстарының барлық түрлері және толық көлемде орындалады: инженерлік геодезия; инженерлік геология; гидрометеорология; топырақтың геоботаникасы; тазалық санитариясы;шаруашылықтар; жерді гүлдендіру; жерді тегістеу; инженерлік тораптар; көлік; құрылыс заттарының қоры және тағы да басқа жұмыстар орындалады [3].
Құрылыс салынатын алаң техникалық талапқа сәйкес болуы керек, алаңды игеруге көп қаражат жұмсалмағаны жөн. Сондықтан инженерлік зерттеу жұмыстарының мақсаты, құрылысқа бөлінген аймақтың ішінен, техникалық талапқа сәйкес аумақты таңдап алу.
Аумақтың тегіс, ауыл шаруашылығына жарамсыз, геологиялық, гидрогеологиялық жағдайы құрылыс салуға ыңғайлы болғаны жөн. Аумақтың ауданы құрылыс ауданына сәйкес болуы керек, салынатын коммуникациялар құрылысты өркендетуге мүмкіншілік берулері керек. Аумақтың, темір жолдарға, автомашина жолдарына, аэропорттарға жақын болғаны немесе осы құрылыстарға жалғасу үшін көп құрылыс жұмыстары істелмегені жөн.
Жер тегіс, еңістігі бірыңғай немесе екі жақты болғаны жөн. Еңістік жаңбырдың, қардың суларының тез ағып кетуіне мүмкіндік береді. Құрылысты кеңістіктің бойына орналастырған жөн, тегістеу, қопару жұмыстарының көлемі аз болады. Еңістіктің азы 0,003-0,005 м, ал көбі 0,06-0,08 м аралығында болғаны тиімді.
Топырақ құрылыстың салмағына төтеп беруі керек, іргетас салу қажетсіз болады. Жер асты суларының төмен болғаны жөн. Жертөлелерді, жердің астына салынатын құрылыстарды су баспайды. Аумақты тасқын су баспайтын болсын.
Өндіріс орындарына, қалаларға, ауылдарға ауыз су өте көп керек болғандықтан, аумақтан су қорын іздейді. Су қорымен байланыс жүйелері - жолдар, тоқ сымдары, газ қосылулары қажет. Пайдаланған суды төгетін шұңқыр қазылуы керек. Алаңның қасында құрылыс шикізаттарының қоры болса, құрылыс жұмыстарын арзандатады, жылдамдатады.
Керекті аумақты таңдау кеңседе шешіледі. Берілген аймақты бөлшектеп, бөлшектерді салыстырып инженерлік зерттеу жұмыстары жүргізілетін аумақты белгілейді.
Белгіленген аумаққа барып аумақтың инженерлік геология, гидрогеология жағдайын анықтайды, алдыңғы орындалған инженерлік зерттеу жұмыстарының нәтижелерін тексереді, толықтырады. Автомашина, темір жол тораптарына және т.б. тораптарға жалғасу мүмкіндіктерін барлайды. Лас су коллекторларын салатын жерді белгілейді. Құрылыс жұмыстарын бастауға керек қаражаттың мөлшерін есептейді. Аумақты игеруге рұқсат беретін құжат дайындайды немесе құжатты алуға болатындығын шешеді. Жол тораптарына және басқа тораптарға жалғасуға болатындығын, құрылысқа керек сұрақтарды шешеді.
Құрылыс салынатын аумақтың масштабы 1:2000 топографиялық планын сызады. Планға горизонтальдар әрбір бір метр сайын немесе техникалық тапсырмада көрсетілген аралықта сызылады. Осы планға қосымша, қолда бар пландарды, карталарды пайдаланып, анықталған, толықтырылған мәліметтерді пайдаланып, аймақтың масштабы 1:10000, 1:25000 жағдайлық картасын сызады. Картаға өндіріс аумақтарының жиегін, тұрғындар ауылының жиегін, су жыйылатын және тазалайтын құрылыстардың жиегін, жердің бетіндегі және астындағы құрылыстарды, кен қорларының орнын, карьерлерді және жобалық құрылыстарды сызады.
Аймақтың топографиялық планымен қатар инженерлік геология зерттеу жұмыстарының планын сызады. Құрылыстарды салуға арналған сызбаларды сызуға арнап, аумақтың масштабы 1:1000, 1:500 топографиялық пландарын сызады. Пландардың горизонтальдарын техникалық тапсырмада көрсетілген аралықта, егерде тапсырмада көрсетілмеген болса, нұсқауға сәйкес сызады. Планда өте мұқият орындалған инженерлік геология, гидрогеология барлау жұмыстарының нәтижелерін көрсетеді. Аумақтың планын топографиялық немесе фотограмметриялық әдіспен сызады. Инженерлік зерттеу жұмыстарының жобаларын жазу, сызу үшін, аймақты ұшақтан, масштабы 1:7000, 1:10000 суретке түсірген жөн. Бұл суретті аймақтың масштабы 1:2000 толықтырылған, топографиялық планын сызуға және масштабы: 1:10000 картасын сызуға пайдалануға болады.
Құрылысты салуға арналған инженерлік зерттеу жұмыстарын орындау үшін, негізгі ғимараттар салынатын аумақтың, тұрғын аумақтың, 1:1000 немесе 1:500 масштабтағы топографиялық планын сызады.
Құрылыс салынып болған, жердің астына орналасқан құрылыстар көп аумақтардың да масштабы: 1:1000, 1:500 топографиялық пландарын сызады. Пландарды фотограмметриялық әдіспен немесе геодезиялық әдіспен сызады.
Жердің бетінің еңістігі жоқ аумақтарын 20х20 м немесе 30х30 м квадраттарға бөліп, квадраттардың төбелерін геометриялық әдіспен нивелирлеп, аумақтың топографиялық планын сызады, планға ғимараттардың бұрыштарының координаттарын, коммуникациялардың түйіскен жерлерінің координаттарын, үйлердің еденінің, қоймалардың ауласының, жолдардың жиегінің, құрылыстарың биіктік мәндерін жазады.
1.3 Құрылыс алаңында геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру
Құрылыс салудағы геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру ғимараттар мен құрылымдарды дұрыс және нақтылы жер бетіне орналастыру, олардың құрамдық және пландық элементтерін олардың геометриялық пішіндеріне, нормативтік талаптарына сай өлшеу, есептеу және сызбаларды құрастыру, сонымен бірге жер бетіне түсіру үшін жасалатын үрдісті құрамды үлкен жұмыс.
Жергілікті жерге инженерлік құрылыстың жобасын көшіру үшін бөлу сызбалары жасалынады, оларда бөлуге (сурет 6) қажетті барлық мәліметтер көрсетіледі: биіктік белгілер, координаталар, арақашықтықтар, ылдилықтар, бұрыштық және ұзындық құрулар элементтері. Бастапқы мәліметтерді геодезиялық дайындау графикалық, аналитикалық және графоаналитикалық тәсілдермен орындалуы мүмкін.
Қазба жұмыстары қатаң түрде орындалады осы ПҚР жұмыс жобасы және жер жұмыстарының технологиялық картасы (осы ПҚР III бөлімі). Өсімдік қабаты бульдозермен кесіледі, қуаты 170 а.к XСMG алдыңғы тиегіш немесе баламасы. Ғимараттарға арналған шұңқырларды салу жұмыстары шелек көлемі 1,25-2 м3 шөмішпен экскаваторды пайдаланып, топырақты 20-40 тонналық самосвалдарға тиеп, құрылыс алаңынан тыс жерге тасымалдайды. Құрылыс алаңын тік тегістеу кезінде топырақты тегістеу және жылжыту 170 а.к. бульдозерді қолдану арқылы жүзеге асырылуы керек.
Жұмыс күндізгі беткі деңгейінен 348-349 м (абсолюттік биіктік) шұңқыр түбіне дейін жүргізіледі:
S1-343.100 блогы;
S2-343.100 блогы;
S3-342.700 блогы;
S4-343.100 блогы;
Тұрақ 343 400
Шұңқырдың тереңдігі 5-тен 6 м-ге дейін.
Графикалық тәсіл бөлу мәліметтерін (координаталарды, арақашықтықты, бұрышты және биіктікті) планнан тікелей анықтаудан тұрады. Бұл тәсіл бөлу үшін бастапқы мәліметтердің жоғары дәлдігі қажет болмағанда қолданылады.
Аналитикалық тәсіл жобаның геометриялық схемасына қатаң сәйкес координаталарды, арақашықтықтарды және құрылыстың осьтік нүктелерін өзара және тораптың тірек пункттерімен байланыстыратын бағыттарды аналитикалық анықтаудан тұрады. Осы тәсіл ең дәл болады, бірақ өте көп еңбекті қажет етеді.
Мәліметтерді графоаналитикалық тәсілмен дайындау жедел болады және көптеген жағдайда жеткілікті дәлдікті қамтамасыз етеді, сондықтан құрылыс практикасында жиі қолданылады. Осы тәсілді қолданғанда ғимараттың осьтік нүктелерінің координаталарын құрылыстың бас планынан графикалық түрде алады да, тірек торабы пункттерінің координаталарын пайдаланып, бағыттардың дирекциондық бұрыштарын және арақашықтықтарды кері геодезиялық есептердің формулаларымен анықтайды.
Геодезиялық жұмыстар құрылысты жобалаудың, салудың және өндірістің айырылмас бір бөлігі. Осы айтылған жұмыс түрлерінен оның мазмұны және технологиялық тізбегі, жұмыс реті, сатылары және негізгі технологиялық өндірісі анықталады.
Құрылыс салатын алаңды таңдау кезінде геодезиялық жұмыстарды пайдалана отырып, жобалау жұмыстарына керекті материалдарды жинау, сараптау және жалпылама материалдарды ретке келтіру қарастырылады. Бұлардан басқа ерекше күрделі физико-геологиялық процесті және ірі мемлекеттік маңызды құрылыстарды, ғимараттарды салу алдында және салып болған соң жер бетінің ойысуын, жылжуын геодезиялық бақылау жұмыстарымен қамтамасыз етуді ұйымдастырады.
Құрылыс салу үшін нақтылы топографо-геодезиялық ізденіс жұмыстарын атқарады және де геодезиялық тұрғыдан қарағанда басқа да ізденіс жұмыстарын бастапқы белгілермен қамтамасыз етеді.
Құрылысты салу дайындық жұмыстары кезінде сол маңда геодезиялық қадалау негіздерін құрады, территорияны инженерлік жұмыстарға дайындайды және құрылыстың бас және негізгі осьтерін жер бетіне түсіреді.
Құрылысты салу кезінде, оның құрылымдық осьтерін және пландық элементтерін нақтылы жер бетіне түсіреді, құрылыс-монтаждау жұмыстардың геометриялық пішіндерін қамтамасыз етеді, сатылық орындалған нысандарды түсіреді, керек болса жер бетінің, құрылыс элементтерінің жылжуын, ойысуын бақылайды. Құрылысты салып бітіргеннен кейін, оның нәтижесінде геодезиялық жұмыстарының техникалық есеп беру құжаттары құрастырылып, орындалған жұмыстардың басты планын жасайды.
Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар көптігіне байланысты ерекшеленеді де, оны ұйымдастырудың жауаптылығын арттырады. Бұлар ізденіс жұмыстарының уақыты (жылдың жылы мерзімінде), жұмысқа барып-қайту, нысанның физико-географиялық және экономикалық шарттары, негізгі жұмыс атқарушылардың жоғарғы мамандылығы, жұмыс орындарының жиі ауысуы, жұмыс орынында, қалада көліктің, адамдардың жиі қозғалуы және т.б.
Геодезиялық ізденіс жұмыстары негізінен бригадалық әдіспен атқарылады. Ұзын сызықтық құрылымдардағы (автожолдар, темір жолдар, каналдар) ізденіс жұмыстары кезінде трассаны учаскелерге бөледі де, әр бригада өз бөлімшесінде жұмыс атқарады. Бөлімшелер ұзындығы жыл мезгілінің ұзақтығына немесе келісілген жұмысты аяқтау уақытына байланысты болады.
Ізденіс жұмыстарын атқару үшін, арнаулы жоба жасалады, онда аймақтың физико-географиялық сипаты, ауданның топографиялық-геодезиялық қамтамасыз етілуі, геодезиялық жұмыстардың тәсілі және дәлдігі, геодезиялық центрлердің сызбалары, түсірістің талаптары, жұмысты ұйымдастыру туралы мәлімет, қолда бар аспаптардың, жабдықтардың негізгі саны және жұмысты жүргізу үшін керекті мәліметтер көрсетіледі.
Инженерлік-геодезиялық жұмыстарды құрылыс және монтаждау алаңдарында ұйымдастырудың өзіндік сипаттамалары бар. Ең бірінші, бұл жұмыстар, күрделі құрылыс алаңдарында және жыл мезгілінің кез келген уақыттарында өтеді. Инженерлік геодезиялық жұмыстарды тиімді атқару құрылысты жедел ұйымдастыруға, уақытылы бітіруге көп септігін тигізеді. Жұмыстағы дәлсіздік геодезист үшін болмайтын жағдай, себебі қымбатқа түсетін құрылыс-монтаждау жұмыстарын қайта істеуге, түзетуге әкеліп соғуы мүмкін.
Құрылыс алаңында геодезист құрылысшымен ылғи да бірге жұмыс істемейді, сондықтан оған бірнеше бригаданы геодезиялық іспен қамтамасыз етуге тура келеді.
Құрылыс алаңдарында геодезиялық жұмыстарды ұйымдастырудағы өлшеу кезінде, көліктердің, көтергіш механизмдердің, жиналған материалдардың және жабдықтардың көптігінен жұмыс істеу қиынға түсетінін есепке алу керек. Мұндай жағдайда кейбір өлшем жұмыстарын атқару уақыты жай уақытқа карағанда көпке созылуы мүмкін.
Құрылыс алаңдарындағы салу және монтаждау жұмыстарын геодезиялық істермен қамтамасыз ету, арнаулы жасалған геодезиялық жұмыстардың өндіріс жобасы негізінде атқарылады [4].
Негізгі нысаналарды тұрғызу алдында құрылыстың сәтті жүзеге асуы үшін жағдай жасауға бағытталған дайындық кезеңі болады.
Дайындық кезеңінде мынандай жұмыстар атқарылады:
- құрылыс алаңын меңгерумен байланысты (әрекет ететін желілерді бөлшектеу және көшіру: канализацияларды, су құбырларын, газды, жоғары вольтты және төмен вольтты электр кабельдерін, ғимараттарды бұзу);
- құрылыс машиналарын және көлік құралдарын топтастыру бойынша;
- құрылыс алаңын дайындау бойынша: желілерді бөлшектеп, бұзғаннан кейін территорияны тазалау және жоспарлау; аумақты инженерлік дайындау, үстіңгі қабаттағы суларды бұрып жіберуді қамтамасыз ету;
- материалдық-техникалық жабдықтарды ұйымдастыру жөнінде;
- уақытша ғимараттар мен құрылыстардың, желілердің, көлік жолдарының құрылысы бойынша: екі қақпа, құрылыс алаңына негізгі кіру жағына нысананың төлқұжатын орнату, дайындық жұмыстарының аяқталуы туралы акті бойынша қоршау қабылдануы керек [5].
Жұмыс істеу әдістерін анықтағаннан кейін мынадай ережелер қабылдануы тиіс:
- негізгі құрылыс-монтаж жұмыстарының кешендік механикаландыруын қолдану, әсіресе құрылыс механизмдерінің тиімді пайдалану есебімен жаппай және еңбекті көп қажет ететіндерін;
- ең жетілген заманауи құрылғыларды, құрал-саймандарды, аспаптарды пайдалану;
- жұмыстарды дайындау және монтаждауға бөлу, сонымен бірге барлық материалдарды өңдеу мен конструкцияларды дайындау жөніндегі барлық жинақтау операцияларды және басқа да өндіріс қабылдауларын әрекет ететін қосалқы кәсіпорындарында орындау, ал құрылыс алаңында негізінен тек монтаж жүзеге асырылады;
- уақытқа сай әр түрлі жұмыс түрлерін максималды қоса атқару мүмкіндігі.
Нысаналарды тұрғызу кезінде құрылыстың нысаналы және арнайы ағындарынан тұратын кешенді ағын тәсілі пайдаланылады. Сонымен бірге құрылыс ұзақтығы айтарлықтай қысқарады, құрылыс қарқындылығына регламент белгіленеді.
Ағынды құрылысты жобалаған кезде құрылыс мерзімінің шағын екенідігін ескере отырып, дайындық кезеңіндегі жұмыстармен параллель негізгі кезең жұмыстарының бөліктерін де орындау қажет [6].
Жобалық және биіктік геодезиялық жүйелердің тұрғызылуы
2.1 Жобаны жер бетіне түсірудегі геодезиялық дайындау
Ғимараттың немесе құрылымның жобасын жер бетіне түсіру үшін, геодезиялық дайындық жұмыстарын орындайды. Бұл жұмыс негізгі осьтерді геодезиялық қосындарға байланыстыратын қадалау сызбаларын жасаудан тұрады. Қадалау жұмыстарына керекті материалдар графикалық, аналитикалық немесе бірнеше әдістердің қосындысынан (графоаналитикалық) алынуы мүмкін.
Графикалық әдіс. Графикалық әдісті көбінесе, егер салынбақшы ғимарат немесе құрылымдардың бұрынғы құрылыстармен байланысы жоқ болған жағдайда қолданады. Бұл әдісте барлық негізгі сұрақтар план бойынша графикалық жолмен шешіледі. Жеке нүктелердің немесе ғимарат және құрылым бұрыштарының координаталары планнан циркульдің, транспортирдің және масштабтық сызғыштың көмегімен анықталады. Әр түрлі масштабтағы пландардан нүктелер координаталарын алу дәлдігі жер бетінде салынбақшы ғимараттың қадалану дәлдіктеріне әсері үлкен болады. Планның масштабы ірі болған сайын, координаталар анықтау дәлдігі арта түседі. Планнан графикалық жолмен алынған координаталар шамасын пайдаланып, кері геодезиялық есепті шығара отырып, жеке сызықтардың ұзындығын және дирекциондық бұрышын есептейді. Нүктелердің координаталары 3 суретте көрсетілген әдіспен анықталады және 1-формуламен есептеледі:
ХА = 100 + сn; УА = 100 + се, (1)
сn, се шамаларының ұзындығын көрсетілген тәсіл бойынша масштабына байланысты планнан алады.
Сурет 5. Нүктелердің координаталарын анықтау тәсілі
Әрі қарай, қағаздың майысуынан болатын қатені азайту мақсатында, тағы да па және ed кесінділерін өлшейді (бұл өлшеу координаталық шаршыны толық пайдалану болып табылады), сонда А нүктесінің координаталары 2-формуламен анықталады:
(2)
Аналитикалық әдіс. Жобалаудың аналитикалық әдісі ең дәлірегі, себебі мұнда жобалық берілімдер математикалық жолмен есептелінеді. Жеке тірек нүктелерінің координаталары (ғимарат және құрылым бұрыштары, үй аралық жолдардың, коммуникациялардың қиылысуы) геодезиялық байланыстыру арқылы, жер бетінде аспаптың көмегімен анықталады.
Аналитикалық жолмен жобаны әр бөлікке бөліп, бір-біріне байланыссыз, жеке-жеке жер бетіне түсіруге болады. Графикалық әдіске қарағанда аналитикалық әдістің артықшылығы бұл әдіспен тар жердегі, жол үстілеріндегі инженерлік торлар құрылымдарын жер бетіне түсіруде оңтайлы екені көрініп тұр. Графикалық әдісте аталған жұмыстарды атқару үшін, ірілігі 1:500 масштабты, жол үсті инженерлік торлар құрылымдарының планы керек болған болар еді. Сондықтан графикалық әдісте таңдалған масштабта құрылыс алаңында геодезиялық тор құрылған болса, аналитикалық әдісті қолдану өте тиімді болып табылады. Жеке тірек нүктелерінің координаталары геодезиялық байланыстыру арқылы, жер бетінде аспаптың көмегімен анықталады.
Аналитикалық әдіспен ғимараттардың және құрылымдардың ұзынабойлық және көлденең осьтері геодезиялық торға салыстыра отырып қадаланады, сонда осьтер бойынша кесінділер қосындысы шаршы немесе тік бұрышты төртбұрыш қабырғасының ұзындығын берген болар еді.
Графоаналитикалық әдіс. Графоаналитикалық әдісте жобалаудың бастапқы берілімдерінің біразын топографиялық планнан графикалық жолмен, ал қалғанын аналитикалық жолмен анықтайды. Графоаналитикалық әдісті көбінесе қайта құрылып немесе өзгертіліп жатқан өндірістің бас планын құрастыруда қолданылады. Мұнда бұрыннан бар ғимараттар мен құры- лымдарды, жаңадан салынбақшыларымен аналитикалық әдіс арқылы байланыстырады. Мұнда геодезиялық негіз қосындарын пайдалана отырып, бұрыннан бар ғимарат бұрыштарының, инженерлік торап құдықтарының, ғимаратаралық жолдардың қиылысу және басқаларының координаталарын анықтайды [7].
Геодезиялық дайындық жұмыстарынегізінен қадалау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz