Сезіктіні ұстаудың жалпы сипаттамасы және маңызы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

І. Іс жүргізушілік мәжбүрлеу шараларының негіздемесі мен шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ІІ. Сезіктіні ұстаудың жалпы сипаттамасы және маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

2.1. Қылмыстық іс жүргізудегі сезік деген ұғымның мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Сезіктіні ұстау .мәжбүрлеу шарасы ретінде ... ... ... ... ... ...

III. Сезіктіні ұстаудың және босатудың негіздері мен процесуалдық тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

3.1. Сезіктіні ұстаудың және босатудың негіздері ... ... ... ... ... ..
3.2. Сезіктіні ұстаудың процесуалдық тәртібі ... ... ... ... ... ... ...

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе.

Қоғамда құқұқ бұзушылықтың болуы мемлекеттік құқұқ қорғау органдар мен өкілеттігі бар лауазымды тұлғалардың қылмысты тез және толық ашуға, оларды жасаған адамдарды әшкерелеуде белгілі бір әрекеттерді жасауды талап етеді. Бұл әрекеттер құқұқ қорғау органдары тарапынан мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қажеттігін туындатады.
Терең ғылыми зерттеуді қажет ететін мәселелердің маңыздылығы жөнінде айта отырып, қылмыстық процесте қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғалардың қатысуымен байланысты сұрақтар көп көңіл аудартады. Бұл назар сезіктінің алдын ала тергеудегі процессуалдық жағдайы мен сезіктіні іс бойынша өндіріске тарту тәртібі заңмен толық анықталмағандығымен, ал заң әдебиеттерінде бұған байланысты әр түрлі көзқарастардьң болуымен түсіндіріледі
Осы мәселенің шешілуі қылмыстық процестің әрі қарай жетілуін қамтамасыз етуге, алдын ала тергеу міндеттерін шешуге, тергеу әдістемесінің дамуына мүмкіндік береді.
Зерттеу пәнінің аспектілері болып келесілер көрініс табады: алдын ала тергеуде сезіктінің процессуалдық жағдайын қамтамасыз етудің нақты тәжірибесі; сезікті ретінде ұстауды жүзеге асыру; сезіктінің процессуалдық жағдайының құқықтық реттелу жағдайы және бұл мәселенің заң әдебиеттерінде көрініс табуы. Бітіру жұмысының зерттеу объектісі кұқықтық нормалардың жүйесі, сондай-ақ уақытша ұсталған тұлғаларды ұстау үшін тергеу органдарының, прокурордың, изолятор қызметкерлерінің, кезекші бөлімдердің сезіктінің құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету бойынша және оларға жүктелген міндеттерді орындау бойынша кызметтері.
Осы курстық жұмысты дайындау процесінде, мен, ҚР Конституциясы, ҚР ҚІЖК-сі, ҚР Президентінің жарлықтары, "Қылмыс жасалуына сезіктілер және айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртібі мен шарттары туралы " ҚР Заңы, 15 қыркүйек 1999 жылғы "ҚР-ның жедел іздестіру қызметі туралы" ҚР Заңы, Ішкі істер министрлігінің, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Кіріс министрлігінің нормативтік құкықтык актілері, ҚР Прокуратурасының бұйрықтары мен нұсқаулары және т. б. нормативтік құқықтық актілерін қолдандым.
Курстық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен және қорытындыдан тұрады. Бірінші бөлімінде, мен қылмыстық іс жүргізудегі мәжбүрлеу шараларының негіздемесі мен шарттарына тоқталдым.
Екінші бөлімінде, сезіктіні ұстаудың жалпы сипаттамасы мен маңызын, нақтырақ айтсам, ұылмыстық процестегі сезік деген ұғымның мәнін, сондай-ақ сезіктіні ұстау – жалпы мәжбүрлеу шарасы жайында қарастырдым.
Үшінші бөлімінде, сезіктіні ұстаудың және босатудың негіздері мен процесуалдық тәртібін жан-жақты зерттедім.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

І. Нормативтік – құқықтық актілер:
1. Қазақстан Респуликасының Конституциясы;
2. 2007 жылы 21 мамырда қабылданған №254-ІІІ «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы;
3. 1997 жылғы 13 желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі;
4. 1994 жылы 15 қыркүйекте қабылданған №154-ХІІІ «Жедел іздестіру қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы;
5. Приказ Генерального прокурора РК от 12 марта 2001 года “Об организации прокурорского надзора предварительного следствия и дознания” А:2001 г.;
6. “О порядке применения п. 4 ст. 109 УПК РК Указание
Генерального Прокурора, Министра внутренних делПредседателя КНБ РК от 17.04.1995 г.

ІІ. Арнайы әдебиеттер:
7. Назарбаев Н.А. Послание народу Казахстана "Казахстан 2030". А: 1997 г.
8. Следственная тактика. — М., Юридическая литература, 1976,56 бет Ермаков Г. Уголовная ответственность потерпевших и экспертовза дачу ложных показаний или заключений // Советская юстиция, 1973, 11бет
9. Боровский Э. Понятие подозреваемого в советском уголовном процессе// Вестник МГУ, серия х — Право, 1963. № 1, 33 бет
10. Подозреваемый при возбуждении уголовного дела. Ученая степень, Саратовского юрид Институга, 1970, выпуск 19, 252 - 253 бет
11. О появлении подозреваемого в советском уголовном процессе. Вопросы государства и права. -Томск, 1968, 177 - 181 бет
12. О состоянии действующего уголовного процессуального законодательства // Право и государство., - А„ 1997, №4. 15 - 16 бет
13. Уголовное процессуальное право РФ Под ред П.А.Лупинский, -М., 1997, 256 бет
14. Краткий научно - практический комментарий к главам нового УПК РК, - А., 1998, 18-25 бет.
15. Рыжаков А.П. Следственные действий и иные способы собирания доказательств,- Тула, 1996, 62 бет
16. Уголовный процесс / Под ред. К.Ф.Гуценко, - М., 1996, 137 бет.

Пән: Іс жүргізу
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І. Іс жүргізушілік мәжбүрлеу шараларының негіздемесі мен шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

ІІ. Сезіктіні ұстаудың жалпы сипаттамасы және маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

2.1. Қылмыстық іс жүргізудегі сезік деген ұғымның мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2. Сезіктіні ұстау - мәжбүрлеу шарасы ретінде ... ... ... ... ... ...

III. Сезіктіні ұстаудың және босатудың негіздері мен процесуалдық тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

3.1. Сезіктіні ұстаудың және босатудың негіздері ... ... ... ... ... ..
3.2. Сезіктіні ұстаудың процесуалдық тәртібі ... ... ... ... ... ... ...

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ...

Кіріспе.

Қоғамда құқұқ бұзушылықтың болуы мемлекеттік құқұқ қорғау органдар мен өкілеттігі бар лауазымды тұлғалардың қылмысты тез және толық ашуға, оларды жасаған адамдарды әшкерелеуде белгілі бір әрекеттерді жасауды талап етеді. Бұл әрекеттер құқұқ қорғау органдары тарапынан мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қажеттігін туындатады.
Терең ғылыми зерттеуді қажет ететін мәселелердің маңыздылығы жөнінде айта отырып, қылмыстық процесте қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғалардың қатысуымен байланысты сұрақтар көп көңіл аудартады. Бұл назар сезіктінің алдын ала тергеудегі процессуалдық жағдайы мен сезіктіні іс бойынша өндіріске тарту тәртібі заңмен толық анықталмағандығымен, ал заң әдебиеттерінде бұған байланысты әр түрлі көзқарастардьң болуымен түсіндіріледі
Осы мәселенің шешілуі қылмыстық процестің әрі қарай жетілуін қамтамасыз етуге, алдын ала тергеу міндеттерін шешуге, тергеу әдістемесінің дамуына мүмкіндік береді.
Зерттеу пәнінің аспектілері болып келесілер көрініс табады: алдын ала тергеуде сезіктінің процессуалдық жағдайын қамтамасыз етудің нақты тәжірибесі; сезікті ретінде ұстауды жүзеге асыру; сезіктінің процессуалдық жағдайының құқықтық реттелу жағдайы және бұл мәселенің заң әдебиеттерінде көрініс табуы. Бітіру жұмысының зерттеу объектісі кұқықтық нормалардың жүйесі, сондай-ақ уақытша ұсталған тұлғаларды ұстау үшін тергеу органдарының, прокурордың, изолятор қызметкерлерінің, кезекші бөлімдердің сезіктінің құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету бойынша және оларға жүктелген міндеттерді орындау бойынша кызметтері.
Осы курстық жұмысты дайындау процесінде, мен, ҚР Конституциясы, ҚР ҚІЖК-сі, ҚР Президентінің жарлықтары, "Қылмыс жасалуына сезіктілер және айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртібі мен шарттары туралы " ҚР Заңы, 15 қыркүйек 1999 жылғы "ҚР-ның жедел іздестіру қызметі туралы" ҚР Заңы, Ішкі істер министрлігінің, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Кіріс министрлігінің нормативтік құкықтык актілері, ҚР Прокуратурасының бұйрықтары мен нұсқаулары және т. б. нормативтік құқықтық актілерін қолдандым.
Курстық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен және қорытындыдан тұрады. Бірінші бөлімінде, мен қылмыстық іс жүргізудегі мәжбүрлеу шараларының негіздемесі мен шарттарына тоқталдым.
Екінші бөлімінде, сезіктіні ұстаудың жалпы сипаттамасы мен маңызын, нақтырақ айтсам, ұылмыстық процестегі сезік деген ұғымның мәнін, сондай-ақ сезіктіні ұстау - жалпы мәжбүрлеу шарасы жайында қарастырдым.
Үшінші бөлімінде, сезіктіні ұстаудың және босатудың негіздері мен процесуалдық тәртібін жан-жақты зерттедім.

І. Іс жүргізушілік мәжбүрлеу шараларының негіздемесі мен шарттары.

Қылмыстық іс-жүргізулік мәжбүрлеу шаралары -- бұл қылмыстық іс жүргізу заңында көзделген сот әділдігінің міндеттері мен тергеу жетістіктеріне жету мақсатында күдіктінің, айыпталушының құқығын шектейтін іс бойынша қылмыстық процесті жүргізуші органның, әрекеттері мен шешімдері.
Іс жүргізулік мәжбүрлеу шараларының шарттары -- әділ сот мақсаттарының жетістігіне жету қажеттілігі, қылмыстық сот өндірісі мен үкімді орындауға қатысты тәртіптерді анықтаумен қамтамасыз етілуі. Іс жүргізушілік мәжбүрлеу шаралары тек кедергі болған жағдайда және іс қозғалысына қатысты кедергілердің пайда болу мүмкіндігі шынайы туындаған жағдайда қолданылады.
Іс жүргізулік мәжбүрлеу шараларының негізіне:
1) қозғалған кылмыстық істің болуы;
2) оған қатысты субъектілердің болуы (прокурор, анықтаушы, тергеуші, және өз өндірісінде істі кабылдаған және қарсылық білдірмеген сот);
3) оған қатысты объект (қылмыстық іс жүргізу заңының әрекеттері тағылатын тұлғалар) жатады.
Қозғалған қылмыстық іс заңды түрде іс жүргізушілік мәжбүрлеу үшін қызмет етеді, себебі, онда қоғамға қауіпті әрекеттердің жүзеге асуы туралы қорытындылар болуы мүмкін. Мәжбүрлеу шаралары іс тоқтатылғаннан кейін қолданылуға тиісті емес.
Заңға сәйкес істі тоқтату барысында бұлтаршау шаралары, мүлкін тәркілеу, корреспонденция, қызметінен уақытша шеттету шаралары жойылады (ҚРЩЖК 159,161-баптары).
Қылмыстық іс жүргізу заңы мынадай іс жүргізушілік мәжбүрлеу шараларын қарастырады: күдіктіні ұстау (17-тарау); бұлтартпау шаралары (18 -тарау); басқа да іс жүргізушілік мәжбүрлеу шаралары (19-тарау).
Ұстаудың мәні прокурор мен соттың алдын ала рұқсатынсыз адамды уақытша күзетке алу. Осыған орай ұстау екі түрге бөлінеді: айыпталушыны ұстау және күдіктіні ұстау.
Айыпталушыны ұстау -- бұл іс жүргізушілік мәжбүрлеу шараларының тосын түрі. Оның мазмұны күзетке алу сияқты бұлтартпау шараларын таңдап, қорытынды шығару туралы қылмыстық ізге түсу органдарының өтінішін қарау үшін тез арада айыпталушыны сотқа жеткізу мақсатында қысқа мерзімге күзетте ұстауға негізделеді. Бірақ айыпталушыны ұстау күдіктіні ұстауға қатысты көзделген тәртіп бойынша жүзеге асырылады. Айыпталушыны ұстаудың өзіндік ерекше негіздемесі, мақсаттары, уәждері және шарттары бар. Оның негіздемесі прокурордың, тергеушінің күзетте ұстау сияқлы бұлтартпау шараларын таңдау туралы өтінішін соттың судьясы қарау қажеттілігіне тікелей байланысты. Ал мақсаты айыпталушыны аталған өтінішті қарау мақсатында сотқа тез арада жеткізу болып табылады. Уәжі ретінде айыпталушының тергеушіге тіпті сот отырысына келуден жалтару қаупінен сақтану белгілерін атауға болады. Ұстау шарттары айыпталушы ретінде мәжбүрлеу туралы қаулының негізді қабылдануына қызмет етеді.
Күдіктіні үстау ҚІЖК 17-тарауында қарастырылған. Сезіктіні ұстау ұғымының мәнді белгілері оның қылмысқа қатыстылығын анықтау және оған қамауға алу түріндегі бұлтаршау шарасын қолдану туралы мәселені шешеу мақсатында қолданылатын іс жүргізулік мәжбүрлеу шарасы ретінде тануға негіз болады.
Ұстау шарасын қолдану күзетке алу сияқты бұлтартпау шараларын таңдау ретінде ерекше сипатқа ие болуы керек (күдіктінің мінез-құлқын түзетуге қатысты басқа да құралдар сияқты).
Қамауға алу бұлтартпау шарасы ретінде соттың санкциясы бойынша ғана тек заңмен екі жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген әдейі қылмыс жасалғандығы және заңмен үш жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген абайсызда қылмыс жасалғандығы үшін айыпталушыға (сезіктіге) қатысты қолданылады (ҚР ҚІЖК 150-бап). Басқа қылмыстар бойынша, яғни қамауға алу ретіндегі бұлтартпау шараларын қолдану мүмкін болмаған жағдайда ұстаудың да қажеттілігі болмай қалады. Осыған орай күдіктіні ұстау заңдылығы қылмыстық істі қозғау кезіндегі дүрыс квалификацияның болуына байланысты.
Ұстаудың арнайы негіздемесі -- дербес категориялы лауазымды адамдардың қызметтік иммунитетіне қатысты қосымша талаптарды сақтау. Мысалы, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының Төрағасы және оның мүшелері, Қазақстан Республикасы судьялары, Қазақстан Республикасы Бас Проку-роры және дипломатиялық қызметі бар тұлғалар қылмыс жасаған жерінде ұстау жағдайынан басқа Қазақстан Республикасы Президентінің немесе Қазақстан Республикасы Парламентінің келісімінсіз қамауға алынуға тиісті емес. (ҚР ҚІЖК 496, 499-баптар).
Із жүргізушілік ұстау (соның ішінде қысқа мерзімге қамауға алу) іс қозғалғаннан кейін ғана жүзеге асырылады.

ІІ. Сезіктіні ұстаудың жалпы сипаттамасы және маңызы.

2.1. Қылмыстық іс жүргізудегі сезік деген ұғымның мәні.

Өзімізге мәлім, зерттеу негізінде бірқатар авторлар "сезік" түсінігін қолданады. Осыған сәйкес ғалым-процессуалистер сезіктің мәнін ашуға тырысқан еді. Л.В. Франк бұл мәселені ең алғаш "Кеңес қылмыс процесіндегі сезіктіні ұстау және камау" деген қызықты әрі тиімді еңбегінде атап, сезікке анықтама береді.
Л.В. Франктың пікірінше, "сезік -- ол тергеушінің шынайы фактілерге, тәрбиелік-ғылыми ережелермен ой-тұжырымдарға, сондай-ақ қандай да бір деңгейдегі болжаммен осы тұлғаны қылмыс жасады деп әшкерелеуге болатын тексерілмеген деректерге негізделген істің белгілі жағдайы мен белгілі бір тұлғаның арасындағы өзара катынас, байланыс және сәйкестігі туралы ойы (суждение)"
Бұл анықтаманың аргументтелгенінс қарамастан, бірқатар кемшіліктер де бар. Л.В. Франк сезікті накты тұлғаның кінәлігі жөніндегі болжаумен ұксастырады. Л.В. Франктың ой-тұжырымы даулы деп есептейтіндер де бар, өйткені сезік пен қылмыс субъектісі жөніндегі жекелеген болжамдар әр түрлі ұғым болып табылады. Жорамалдардың қандай да бір процессуалдық салдары болмайды, себебі ол криминалистикалық категория ретінде орын алады. Сезік, тек қылмыстық - процессуалдық тұрғыда, қылмыстық процесте сезікті фигурасының пайда болу негізінде қарастырылуы керек.
Қылмыстық процессуалдық әдебиетте авторлар сезік деген түсінікті көптеген мағынада саралайды.
Л.И. Корнеева сезіктіні 3 аспектіден қарастырады:
Біріншіден, тергеушінің зерттеп отырған фактіге оның субъективтік қатынасын анықтайтын оның ақыл - есінің психологиялық сипаттамасы;
Екіншіден, тергеу мен болжамдар келтіруге негізделіп пайдаланатын криминалистикалық ұғым ретінде;
Үшіншіден, пайда болған сезікпен қатар заң белгілі бір құқықтық салдардың пайда болуымен байланысты процессуалдық категория".
А.М. Ларин сезік деген түсінікті екі мағынада түсіну керек деп есептейді:
криминалистикалық;
қылмыстық процессуалдық.
Оның тұжырымы бойынша "арнайы криминалистикалық мағынадағы сезік -- ол қылмыс субъектісі ретіндегі болжамның нәтижесі".
Көптеген авторлар криминалистикалық және қылмыстық процессуалдық сезіктің арасынан ерекшелейтін шекті жүргізуге болады деп есептейді. Пищак Я., Васильев А.Н., Ларин А.М., Арцашевский Г.В., Образцов В.А. "Криминалистикалық сезік-процессуалдық мәні жөніндегі, қылмыстық процессуалдық кодексте оның негіздері көзделген болжамның тұжырымы деп есептейді. Жоғарыда аталған ғалымдардың анықтамалары тавтологиялықдеп есептеледі. Өйткені, болжамның өзі өзінің сыртқы көрінісінде тұжырым ретінде көрініс табады және оны басқадай етіп елестету мүмкін емес.
Жалпы болжамдар (версиялар) бір деректерге негізделуі мүмкін, ал кез келген болжам әр кезде де жалғыз емес, қарастырылып отырған мүмкін түсіндірмелердің біреуі болғандықтан, тергеушіден бар бір фактілі деректер квалификациясы бойынша әр түрлі қылмыстардың жасалуы туралы болжамдарға жалпы негіз ретінде қызмет етеді.
Козловский Н. А. сезікті тек бір мағынада, яғни қылмыстық процессуалдық мағынада ғана түсінген дұрыс деп есептейді. Оның көзқарасымен толығымен келісеміз, аспектіде қарастыру керек деп есептейміз.
Козловский Н.А. сезікті ұғымы мен оны қылмыстық процессуалдық қызметке тартудың негіздері мәселесіне процессуалдық әдебиеттерде қарама- қайшы позициялары да бар деп есептейді. Оғансәйкес тұлғаларды қылмыстық процессуалдық қызметке тартудың негізін сезікті ретінде тарту деп қарастыру керек деп ойлайды. Козловский Н.А., Ермаков Г., Кобликов А. сезікті деп соларға қатысты алдын ала тергеу жүргізілетін тұлғаларды білу керек дейді. Боровский Э. тұлға сезікті деп есептеле алады, егер оған қатысты ұстау немесе бұлтартпау шарасы қолданғаннан кейін ғана емес, сонымен қатар тінту, корреспонденцияға қамау салу және т.б. с.с. шаралар қолданған кезден бастап деп есептейді. Кузнецова Э.Ф. тұлғаны сезікті ретінде тану үшін келесілер қажет деп есептейді:
а) нақты осы тұлға қылмысты жасады деуге негіз беретін
деректердің болуы;
б) мүндай тұлға сезікті жағдайына түсетін процессуалдық актіні шығару.
Мұндай актілердің қатарына Чувилев А.А., Линагор И.А. келесілерді жатқызады: ұстау хаттамасы, бұлтартпау шарасы туралы қаулы, сезікті ретінде жауап алу хаттамасы, сезіктінің қызметіне байланысты сараптама тағайындау туралы қаулымен танысу туралы хаттама, тінту, куәландыру немесе мүлікке тыйым салу өндірісі туралы қаулы, тану үшін көрсету хаттамасы.
Тәжірибедегі қызметкерлердің осындай позициясымен келісетіндігін айта кеткен жөн. Сұрау салу көрсеткендей, сұралған 110, қаржы полициясы, әскери полиция органдарының, әділет органдарының қызметкерлерінің 92%-ті тұлғаны сезікті деп танудың негіздерін кеңейту кажеттілігін білдірген. ҚР ҚІЖК-де сезіктінің пайда болуын тек нақты адамға қатысты қылмыстық іс қозғаумен, не міндетті ұстауды қолдану, не айып тағылғанға дейін бұлтартпау шарасын қолдануымен ғана байланыстырмау керек. Бұл көзқарасты Михайленко А.Р., Осташенко В.Г., Берсугурова Л.Ж., Тыныбеков С.Т., Қоғамов М. Ч., Төлеубекова Б. Х., Леви А. А.ұстанады.

2.2. Сезіктіні ұстау - мәжбүрлеу шарасы ретінде.

Сезіктіні ұстау -- дәстүрлі түрде қылмыс жасағаны үшін сезік келтірілген тұлғаға қысқа уакытқа қамауда ұстауды білдіретін қылмыстық іс жүргізудің мәжбүрлеу шарасы ретінде сипатталады.
Заң әдебиеттерінде сезіктіні ұстаудың мәніне қатысты өзге де көзқарастар кездеседі, яғни бүл бас бостандығынан айыру түріндегі қысқа мерзімді процессуалдық мәжбүрлеу шарасы ретінде де, дәлелдемелерді жинауға бағытталган тергеу әрекеті ретінде де қарастырылады.
Сезіктіні ұстау превентивтік сипаттағы процессуалдық шараларға жатады. Осы шаралардың қатарына сезіктіні ұстаудың қылмыстық іс жүргізу шарасына баска әкімшілік ұстау, қылмыстық іс бойынша мәжбүрлеу шарасы ретінде қамауда ұстау, үкімді орындау процесіндегі ұстау шаралары жатады.
Сезіктіні ұстаудың процессуалдық белгісі оның материалдық құрамына қатысты қызметтік ролін білдіреді. Бұл шара қылмыс жасау фактісі бойынша тек өндіріспен байланысты ғана пайдалану үшін ғана арналған.
Сезіктіні ұстаудың провентивтік сипаттамасы оның қылмыс фактісімен байланысты істі өз өндірісіне алғантұлғаның қалыпты іс жүргізуін қамтамасыз ету үшін шара болып табылатынын білдіреді. Осы белгі бойынша аталған шара қылмыстық, әкімшілік және тәртіптік жазалау шарасынан ажыратылады. Бұл белгі сезіктіні ұстау мақсатының негізінде болады.
Сезіктіні ұстаудың мақсаты - заңда тікелей көзделмеген. Заңда қылмыс жасаған айыпталушыны және сезіктіні ұстау ҚР ҚІЖК- де көздлген мақсаттарда жүзеге асырылады. ҚР ҚІЖК - де бұл мақсатттар туралы тікелей ештеңе айтылмаған. Бұл ұстау мақсаты қылмыс жасауға сезік келтірілген тұлғаларды қысқа мерзімге ұстау тәртібі туралы ережеде көзделген болатын (13.07.1976 жылғы СССР-дің Жоғарғы Кеңесінің Президиумы Бұйрығымен бекітілген Ереже.) Осы Ереженің 1 бабына сәйкес ұстау ұсталған. Адамның қылмысқа қатыстылығын анықтау үшін және оған қамаудан ұстау мақсатында қолданылады. Бұл ереже заңды түрде әрекет етпейді. Алайда онда қамтылған норма заңды тәртіпте өзгермеген және доктрина түрінде әрекет етуін жалғастыруда. Оқу және ғылыми әдебиеттерде, ол қандай да бір өзгерістерсіз қолданылады. Мысалы, кейбір авторлар қазіргі кезде Ереже нормалары әрекет етпесе де, өзге мақсаттарда ұстауды жүргізу аталған қылмыстық іс жүргізу институтының мәніне қайшы келетіндігін негізді ескереді.
Сезіктіні ұстау мақсатының доктриналды анықтамасын бере отырып, кейбір авторлардың оны кеңейте отырып, толықтыруына талпынғандығын ескеру керек. Мәселен, А.К.Трусов ұстау мақсатына қылмыс жасауға сезік келтірілген тұлғалардың жеке басын анықтауды да қосады, В.С.Чистякова - сезіктіге қылмыстық әрекетті жасауға тергеу мен соттан жасырынуға, ақиқатты орнатуға кедергі келтіруді қосады.
Мұндай көзқарастар нақты емес деп ойлаймыз. Сезіктінің жеке басын анықтау сезіктінің қылмыс жасауға қатыстылығын анықтаудың бір бөлігі болып табылады және ұстаудың бөлек мақсатын құрамайды. Ал сезіктінің қылмыстық әрекетті жасауына, тергеу мен соттан жасырынуына, ақиқатты орнатуға кедергі жасауына қатысты оны ұстаудың міндеті ретінде сипатталуға, ал осындай ниеттер жөнінде мәліметтер дәстүрлі түрде ұстаудың себебіне жатады.
Құқық қорғау тәжірибесінде доктриналдық көзқараспен бірге сезіктіні ұстаудың тұрмыстық көзқарастарын да кездестіруге болады. Ол сезіктіні айғақ бруге мәжбүрлеу, қылмыс жасауды мойындау, қызметтестіктен бас тартуына жазалау мақсаты үшін ұстау туралы тұржырымдарды қамтиды. Мұндай көзқарастар құқық қорғау органдарының бөлек қызметкерлерінің теоретикалық дайындықтарының шектеулігінен туындайды, заң шарттарының жүзеге асырылуының технологиялық қиындықтарымен, қылмыспен күрес бойынша қызметтің көптеген ұйымдастырушылық және психологиялдық мәселелерімен шартталған.
Ұстаудың мақсаты туралы мұндай көзқарастардың әртектігі ерекше аргументациялауды қажет етпейді. Олардың практикадағы зияндылығы да көззге көрінеді. Әдетте, олар заңды бұзуда, теріс пайдаланудан көрініс табады және әртүрлі ауыр зардаптарға әкеп соғады. Оларды, сонымен қатар, назардан тыс қалдыруға да болмайды. Мұнда тек заң бұзушылықпен күресу туралы сөз болып отырған жоқ. Кейде милициялық "тұрмысқа" байсалды қатынас оны күн ілгері орналастыру талпынысы құқық қорғау тәжірибесінле кемшіліктерді көруге мүмкіндік береді және олардың алдын алу мен жою бойынша заңдық және ұйымдастырушылық сипаттағы сәйкесінше шараларды қабылдауға мүмкіндік береді. "Алдын-ала тергеу мен анықтауға прокурорлық қадағалау туралы" ҚР Бас Прокурорының Бұйрығында тікелей көзделген: "ұстау мен қамауға алуды сезіктіден немесе айыпталушыдан қылмыс жасаудағы кінәлілігін мойындауды таныту құралы ретінде пайдалануға жол берілмейді."
Мұндай құбылыстардың талдауы айқасушы "тәжірибешілердің" оларды норма мен заң қалыбына енгізудегі жиі кездесетін талпынысын өз уақытында жоюға мүмкіндік береді.
ҚР ҚІЖК - нің мәжбүрлеу шарасы ретіндс сезіктіні ұстаудың мазмұны бас бостандығынан айырудан тұрады. А.А. Чувилев өзінің ұстауға берген анықтамасында ұстаудың ең жоғарғы мерзімі мен оның мақсаттары білдіреді. Олар қылмыс жасады деп сезік келтірілген тұлғаларды қысқа мерзімді ұстау 72 сағаттан аспайтын мерзімде тұлғаның қылмысқа қатыстылығын тексеру және оған қатысты бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алу жөнінде сұрақты шешу мақсатында бас бостандығынан айырудан тұрады. Қылмыс жасауда сезік келтіру бойынша ұсталғандарға ҚР-ның 1999 жылғы 30 наурызында "Сезіктілерді және қылмыс жасаган айыпталушыларды күзетпен ұстаудың тәртібі мен жағдайлары туралы" ҚР-ның Заңы қолданылады. Осы заң бойынша сезіктінің құқықтарын сақтауды қамтамасыз ететін, олардың міндеттерін орындауды, сыртқы қамтамасыз ететін, олардың міндеттерін орындауды, сыртқы және ішкі оқшаулауды, қадағалауды, сонымен қатар ҚР ҚІЖК - де көзделген міндеттерді орындауды қамтамасыз ететін режим көзделген. Ұсталған тұлғалар ұсталғандар үшін арналған камераларда, ал өзге жағдайларда өзге арнайы жабдықталған орындарда ұсталады. Ұсталғандар үшін камералар сезіктілер айыпталушылардың уақытша ұстаудың изоляторында жабдықталады. Ұсталғанды қамауда ұстау уақыты жазалау мерзіміне есептеледі. (ҚР ҚІЖК -нің ... бабы).
Сол сияқты осы ережеде бекітілген ұстаудың мақсаттарына негізделе отырып, барынша ашық түрде ұстау ұғымын Б.Н. Григорьев былай береді: "Сезіктіні ұстау дегеніміз - анықтау не тергеу орындарымен кейінге қалдырылмайтын жағдайларда ұсталған тұлганың қылмысқа қатысын анықтау және оны қамауға алу туралы сұрағын шешу мақсатында оны ұсталғандар орнына жеткізу жолымсн тұлғаны бас бостандығынан айырудан тұратын, сондай-ақ процессуалдық санкциямен қамауға алғанға дейін не ұсталған тұлғаны босатқанға дейін бұл шараның қысқа мерзімді бастапқы кезеңі түрінде көрініс табатын қылмыстық-процессуалдық мәжбүрлеу шарасы ретінде анықтауға болады. Бас бостандығынан айыру күзетте ұстау түріндегі қылмыстық іс жүргізудің мәжбүрлеу шарасының мазмұнын құрайды. Қамауға ұстау түріндсгі мәжбүрлеу шарасы таңдалған тұлғаларға арнайы бектілген режим қолданылады. Ол ҚР-ның 1999 жыл 30 наурыздағы "Сезіктілерді және қылмыс жасаған айыпталушыларды күзетпен ұстаудың тәртібі мен жағдайлары туралы" Заңында көзделген және мәні бойынша ұқсас болып табылады. Күзетте ұсталатындар ҚР Әділет Министрлігінің қылмыстық атқару жүйесіндегі тергеу изоляторларында ұсталады.
Сезіктіні ұстаудың кідіртілмейтін сипаты. Сезіктіні ұстау тек іс кейінге қалдыруды көтермейтін жағдайда қолданылады. Бұл жағдай мынадай екі шарттың үйлесуімен туындайды:
Қауіпсіздік мақсатында сезіктіні дереу оқшаулау қажеттілігі, яғни
еркіндікте қалған ол анықтау және алдын - ала тергеуден
жасырынады немесе қылмыстық іс бойынша ақиқатты анықтауға
кедергі жасайды немесе қылмыстық әрекетпен айналысады;
Жеткілікті нсгіздердің жоқ болуы немесе тиісті түрдс рәсімдеуге объективтік кедергілердің болуынан қамауға алу бұлтартпау шарасын дереу қолданудың мүмкін еместігі.
Егер де осы талаптардың кем дегенде біреуі болмаса, ұстау қолданылмайды, соның ішінде, егер де сезікті жасырынады ақиқатты анықтауға бөгет келтіреді немесе қылмыстық әрекетпен айналысады деген қорқыныш туындамаса, ол бостандығынан айырылуға тиіс емес. Осындай салдардың түсуін болжауға жеткілікті негіздер және нақты мүмкіндіктер болса, қаулы шығарып және прокурордың санкциясымен сезіктіге қатысты бұлтартпау шарасы - қамауға алу қолданылады.
Бұл байланыс ұстаудың қамауға алуға қатысты бағыныштылық сипатын куәландырады.
Ұстаудың қамауға алудан айырмашылығы. Сезіктіні ұстау мен қамауға алудың бірыңғай мәнімен матасқан сипатын белгілеп және оныңайырмашылық белгілеріне көңіл аударамыз. Әдетте ұстау қамауға алудан кезектілігі, сатысы, субъектісі, мерзімі, қолдану тәртібі бойынша ажыратылады. Соның ішіндс ұстау бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды қолданудың алдында қолданылады, басқа жағдайларда мүмкін болмайды. Сонымен қатар ұстау тек анықтау және алдын - ала тергеу кезінде қолданылатын шара болса, ал қамауға алу қылмыстық процесстің басқа сатыларында қолданылуы мүмкін, яғни үкімнің заңды күшіне енгенге дейінгі кезең аралығында. Сезіктіні ұстауды заң анықтау органы мен тергеушінің өкілеттігіне жатқызса, қамауға алу прокурор да, сот та қолдануы мүмкін. Ұстаудың мерзімі заңмен бекітілген, ол 72 сағаттан аспауы тиіс және ұзартылуға жатпайды; қамауға алудың мерзімі екі айға дейін және бұл мерзім жалпы алғанда бір жарым жылға дейін ұзартылуы мүмкін, кейбір жағдайларда тағы да алты айға ұзартылады.
Қолданудың процессуалдық тәртібіндегі айырмашылык ең алдымен қамауға алу үшін алдын -- ала сот шешімінің немесе прокурор санкциясының қажеттілігі. Ал сезіктіні ұстауда мұндай талап жоқ. Ұстау тек сезіктіге қатысты қолданылады, ал қамауға алу бұлтартпау шарасы ретінде айыпталушыға (сотталушыға, сотталған адамға) қатысты, ерекше жағдайларда ғана сезіктіге қатысты қолданылады. Ұстау барысында хаттама толтырылады, күзетпен ұстау қаулы шығарылады; бұл жағдайда хаттама толтыру қарастырылмаған. Ұсталғандарды ұстау үшін уақытша ұстау изоляторы (УҰИ) бар, ал күзетпен ұстау тергеу изоляторында жүзеге асырылады.
Сезіктіні ұстаудың әкімшілік ұстаумен және үкімді орындау процесіндегі ұстаумен ара-қатынасы. Сезіктіні ұстау мен әкімшілік ұстаудың мазмұнына байланысты сыртқы ұқсастықтары бар, ол - екеуі де тұлғаны бостандықтарынан айырумен көрінеді. Алайда олар мәні бойынша ерекшеленеді. Сезіктіні ұстау - қылмыстылықпен күресу аясында қолданылатын және нақты қылмыспен байланысты оған қатысты қылмыстық іс өндірісі шегінде әрекет етудегі қылмыстық мәжбүрлеу шарасы. Әкімшілік ұстау - әкімшілік құқық бұзушылықпен байланысты қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету аясында қолданылады.
Жалпы алғанда сезіктіні ұстаудың үкімді орындау процесіндегі ұстаумен қатынасы ұқсас болып келеді, тек олардың әртүрлі мәні бұл шаралардың сыртқы айырма белгілерін келтірудің қажеттілігін көрсетеді (мерзімдері, субъектілері және т.б.).
Алайда кейбір жағдайларды бұл шаралар бір-бірімен шиелінісіп кететін жағдайлар болады. Алғашында ұстау әкімшілік тұрғыдан болып, артынша ол тұлғаның әрекетінде қылмыстың белгілері орын алғаннан кейін сезіктіні ұстау түріндегі мәжбүрлеу шарасымсн ұштасады.
Қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаны ұстау - қылмыстық істер бойынша тергеу органдарымен қолданылатын процессуалдық мәжбүрлеу шараларының бірі болып табылады. Ол қылмыстың алдын ала құқық бұзушылардың қашып кетпеуін ескертуге, оның жеке басын анықтауға, жасалған қылмысқа қатысын анықтауға мүмкіндік береді. Бұл Конституциямен кепілденген адамның жеке басына тиіспеушілік қағидасын мәнді түрде жанап өтеді.
Петрухин И.Л. қылмыстық процестегі ұстау дегеніміз қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаны прокурордың санкциясынсыз және соттың қаулысынсыз қысқа мерзімді бас бостандығынан айыру деп түсіндіреді. Қазіргі Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгертулер мен толықтыруларға сай тек қана сот үстау мен қамауға санкция бере алады делінген.
Ұсталған тұлғаның құқықтары біршама шектеледі. Ұсталған тұлға жүріп-тұру еркіндігінен басқа тұлғалармен қатынасу құқығынан, мүлікке билік ету еркіндігімен айырылады, хат алмасуы бақыланады, ол тінтіледі. ҚР ҚІЖК-нің 132-ші бабына сәйкес келесідей етіп толықтыруға болар еді. Сот, жүргізілген ұстау жөнінде хабарлама алғаннан кейін қамауға санкция беруі тиіс, не ұсталған тұлғаны жіберуі тиіс. Ол дегеніміз ұсталған тұлға бас бостандығынан айырылады, сондықтан оны не жіберу жөнінде оған бұлтартпау шарасы ретінде қамауды қолдану туралы сұрақты шешу қажеттілігі туындайды. Қылмыстылықпен күрес мүдделері, яғни бүкіл қоғам мүдделері ұстауды қолдану қажеттілігі білдіреді. Адам қылмыс жасағандығына сезіктенуге өзге де деректер болған кезде, ол жасырынуға әрекет жасаған болса не оның түрақты тұратын жері болмаған немесе жеке басы анықталмаған жағдайларда ғана оны сезікті ретінде ұстауға ьолады. ҚР Конституциясының 16-на бабына сәйкес ерекшелікті көздей отырып қылмыс жасады деген сезік туындаған тұлғаны соттың санкциясынсыз тек 72 сағатқа дейін ғана ұстауға рұқсат береді. Сонымсн қатар ұстау жүргізілген сағаттан бастап 12 сағат ішінде прокурор жөнінде хабарлануы тиіс. Бұл қатаң шараның мұндай болып жазылуының мақсаты - тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделері кепілінің тиімді жүйесін құру, тәжірибеден анықтау және алдын алу тергеу органдарының заңсыз жәнс негізсіз ұстауларын жою болып табылады. Мұндай ұстауларды жүргізу адам құқықтарының негізгілерінің бірі -- тұлғаға қол сұқпаушылық құқығының өрескел бұзылуына алып келеді. Алдын алу тергеу органдары өздерінің тәжірибелік қызметінде ұстауды көп қолданады. Сондай-ақ тәжірибеде негізсіз ұстау жағдайлары да орын алып отыр. Алайда, өмір мен қоғамның барлық жақтарының демократизациялануының бастаулымен бұл салаға да жаңа өзгерістер келеді: ұстаудың нақтылығы мен негізділігінн ведомстволық, прокурорлық қадағалау да күшейтілді. Мұндай прогрестің оң да, теріс те жақтары бар. Ұстаудың заңдылығы мен негізділігіне қатаң қадағалауға талаптың өсуімен ұстау кезінде заңдылықтың бұзылуының санын азайту мүмкіндігінен пайда болды. Алайда, сонымен қатар мүмкін болатын теріс салдардан сақтану мақсатында кейбір тәжірибедегі қызметкерлер бұл процессуалдық мәжбүрлеу шараларын қолданудың барлық негіздері мен шараларын қолданудың барлық негіздері мен мотивтері болуына қарамастан одан бас тарта бастады. Бұл сұрақты тәжірибедегі қызметкерлер арасында зерттеу кезінде кейбір прокурорлар ұстауды көрсетті. Ол оның заңға қайшы келетіндігін өзімізде білеміз. Мұндай тәжірибе қылмыстылықпен күресте өте зиянды, өйткені ол соларға қатысты ұстау қолданылмаған тұлғалардың қылмыстық әрекетін жалғастыруы үшін жағдайлар құрайды. Алдын ала тергеу органдарының қызметінде зандылықтың қатаң сақталуы процессуалдық мәжбүрлеу шараларын, соның ішінде ұстауды қолданудан бас тартуды білдірмейді. Тұлғаның бостандығы қылмыс жасады деп сезіктелген азамат заңмен белгіленген негіздер болған жағдайда ғана ұсталуы мүмкіндігімен кепілдейді. Кез келген ұстауды ақтауға болады, егер ол қылмыстық процессуалдық институтты реттейтін құқық нормаларына сәйкес жүргізілетін болса. Процессуалдық әдебиеттерде бас бостандығынан айырудың жеке түрі ретіндегі ұстаудың құқықтық сипатта анықтауда қарама-қайшылықтар бар. Айтарлықтай, Л.В. Франктың пікіріне көз жүгіртсек, ұстау - ол қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаны бас-бостандығынан айыру және ол үшін соған бас-бостандығынан айыру жазасы қолданылуы мүмкін. Е.М. Клюковтың ойынша, ұстау дегеніміз қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаны заңмен белгіленген тәртіпте оны қамағга алу мүмкіндігі сұрағын шешу мақсатында тұлғаны дереу қамауға алудан тұратын процессуалдық мәжбүрлеу шарасы. Ұстаудың басқа белгілерінс З.В. Коврига көңіл бөледі. Оның ойынша, сезіктіні ұстау дегеніміз заңмен тәртіп пен негіз бойынша қылмыстың алдын алу мақсатында, тергеуден жалтаруының алдын алу және іс бойынша шындықты анықтауға бөгет келтіруінің алдын алу мақсатында қолданылатын мәжбүрлі түрдегі қысқа бостандығынан айыру. Бұл анықтамада ұстаудың басты белгілерінің бірі бас бостандығына айырудың қысқа мерзімділігі көрсетіледі. Сонымен қатар, мұнда ұстаудың мақсаттары да көрсетіледі. Алайда, "тергеуден жалтару" енгізеді. Сонымен қатар қылмыстық әрекеттің алдын алуда бұл процессуалдық мәжбүрлеу шарасын қолданудың жеке міндеті ретінде көрініс табады деумен келісу де қиынға соғады. Қылмыстық процесстің дұрыс қалыпты барысын қамтамасыз етумен тікелей байланысты емес ұстаудың барлық мақсаттары ұстауды қолданудың негізінде қосымша факторлар ролін атқара алады деуге де болады. Бұл міндеттер өздігімен ұстауды қолдануды шарттамайды, алайда басқа міндеттер мен жиынтықта ұстауды қолдану туралы шешіледі.
Қолдауға сенімнің құрылуына әсер ете алады. "Бұл шараның мәні - қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаларды, оларды қамауға алу жолымен қысқа мерзімді бас бостандығынан айырудан тұрады" деген тұжырымға келген А.С. Сергеев ұстаудың мәнін қысқаша түсіндіреді. Бұл берілген анықтамалар, ұстау институтының мәнін жеткілікті толық ашпайды, өйткені мұнда негізсіз ұстаудың бір белгілерін көрсетіліп, оның мәнін дұрысырақ ашатын басқа ұғымдар ұмытылып қалады. А.А. Чувилев өзінің ұстауға берген анықтамасында ұстаудың ең жоғарғы мерзімі мен оның мақсаттарын білдіреді. Ол қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаларды ұстау қысқа мерзімді болып табылады деп есептейді.Осыған сәйесс ұстау 72 сағаттан аспайтын қысқа мерзімде тұлғаның қатыстылығын тексеру және оған қатысты бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алу жөнінде сұрақты шешу мақсатында бас бостандығынан айырудан тұрады. Сол сияқты осы ережеде бекітілген ұстаудың мақсаттарына негізделе отырып, бірақ барынша ашық түрде ұстау ұғымын Б. Н. Григорьев береді: "Сезіктіні ұстау дегеніміз - анықтау не тергеу органдарымен кейінге қалдырмайтын жағдайларда ұсталған тұлғаның қылмысқа қатыстылығын анықтау және оны қамауға алу туралы сұрақты шешу мақсатында оны ұсталғандар орнына жеткізу жолымен түлғаны бас бостандығынан айырудан тұратын, сондай - ақ процессуалдық санкциямен қамауға алғанға дейін не ұсталған тұлғаны босатқанға дейін бұл шараның қысқа мерзімді бастапқы кезеңі түрінде көрініс табатын қылмыстық процессуалдық мәжбүрлеу шарасы ретінде анықтауға болады.
Алайда ең дұрысы болып И.М. Гуткиннің ұстау ұғымына берген анықтамасы табылады. Оның берген анықтамасында ұстаудың барлық негіздері көрініс тапқан, яғни процессуалдық кейінге қалдырмайтын және қысқа мерзімділік сипаты, мазмұны мен мақсаты; прокурордың санкциясының керек еместігі, ұстауды жүргізугс құқылы органдар. "Ұстау -- деп жасады И.М. Гуткин, тұлғаны қысқа мерзімді бас бостандығынан айырудан тұратын (сағаттармен есептеледі) және алдын ала тергеу және анықтау органдарымен прокурордың санкциясынсыз қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаға қатысты оның сол қылмысқа қатыстылығыны анықтау мен соған қатысты қамауға алу түріндегі бұлтартпау арасын қолдану туралы сұрақты шешу мақсатындағы заңмен реттелген кейінге қалдырылмайтын тергеу әрекеті. Егер ұстаудың мәнін қысқаша айқындасақ, онда оны келесідей етіп көрсетуге болар еді. Ұстаудың мәні -- қылмыс жасады деген сезік туындаған тұлғаға қатысты оны уақытша ұстау изоляторына (одан әрі УҰИ) не т.б. ұсталған тұлғаларды арнайы арналған орындарда ұстаудан тұратын тұлғаны қысқа мерзімді бас бостандығына айыру. Сонымен қатар бір қатар процессуалистер ұстауды қысқа мерзімді қамау деп есептейді және ұстау мен алдын ала қамауға алудың арасында тығыз байланыстың бар екендігін көрсетеді. Мысалы, В.А. Стремовский ең көп тараған көзқарас бойынша сезіктіні ұстау - ол анықтау немесе тергеу органдарымен мен Е.А. Матвиенко ұстауды заңмен көзделген негіздер бойынша прокурордың санкциясынсыз жүргізілген қысқа мерзімді қамау ретінде көрсетеді. В.А. Похмелкин ұстауды қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаны кейінге қалдырмайтын жағдайда прокурордың алдын ала санкциясынсыз сезіктіге сот пен тергеуден жалтаруына кедергі жасау, сезіктіні тұлғаның қылмыстық әрекетінің алдын алу не ескерту мақсатында жүргізілетін қысқа мерзімді қамау деп анықтайды. Аталған авторла ұстау институтының негізгі белгілеріне өте негізді көрсетеді, бірақ жеткілікті негізсіз оны қамаудың бір түрі ретінде қарастырады. Қылмыстық процессуалдық ұстау - ол қамау емес, ол бас бостандығынан айырудың жеке дара түрі болып табылады. А.Н. Сергеев "қамау дегеніміз қазіргі әрекет етіп тұратынқылмыстық процессуалдық заң бұлтартпау шарасы ретінде алдын ала қамауға алу деп түсіндірсе, онда ұстауды анықтау кезінде "қамау" терминін қолдану тиімсіз, өйткені ол терминологиялық қатысушылықты енгізеді деп есептейді. Сезікті ұстау да, қамау да бас бостандығынан айырумен байланысты процессуалдық мәжбүрлеу шарасының түрлері болып табылады. Сезіктіні ұстауды қолдану тұлғаны қамау түріндегі бұлтартпау шарасын қолдануға міндетті негіз болмайтындығын ескеру қажет. Ұстау-көмекші сипатқа да ие болуы мүмкін, бірақ ол ұстау тек өзіне ғана тән процессуалдық міндеттер мен мақсаттары бар дегенге қайшы келмейді. Ұстау мен алдын-ала қамауға алудың арасындағы басты айырмашылық ұстаудың кейінге қалдырылмайтындығы мен қысқа мерзімділігінде.
Сезіктіні ұстаудың негіздері бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алудың негіздерімен тең емес. Ұстау - ең алдымен ұсталғанның қылмысқа қатыстылығын анықтау мақсатында жүргізіледі. Егер сезік құпталатын болса, онда бұл тұлғаға қамауға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.