Ақпараттық логистика
Материалды ағымдарды басқару үрдісінің негізінде логистикалық жүйелерде жүретін акпараттарды өңдеу жатады. Осыған байланысты логистиканың маңызды түсініктерінің бірі ақпараттық ағым түсінігі болып табылады.
Ақпараттық ағым - бұл логистикалық, операцияларды басқару және бақылау үшін қажетті, логистикалық жүйелер мен сыртқы орта арасында жүретін, логистикалық жүйенің ішінде жүретін ақпараттар жиынтығы.
Ақпараттық ағымдардын түрлендірілуі 16-суретте келтірілген.
Логистикалық функцияларға қатысты ақпараттық ағымдар қарапайым, кешендік, маңызды жөне базалық болып бөлінеді.
Логистикалық жүйеге (ЛЖ) қатысты ағымдар төмендегідей болып бөлінеді:
-ішкі жәнеәне сыртқы (сәйкесінше ЛЖ ішінде немесе ЛЖ мен сыртқы орта арасында жүретін ағымдар);
-горизонталды, бұл ЛЖ иерархиясының бір деңгейіне жатады және вертикалды-логистикалық менеджменттің жоғарғы деңгейінен төменгісіне жылжитын ағымдар;
Ақпараттық ағым - бұл логистикалық, операцияларды басқару және бақылау үшін қажетті, логистикалық жүйелер мен сыртқы орта арасында жүретін, логистикалық жүйенің ішінде жүретін ақпараттар жиынтығы.
Ақпараттық ағымдардын түрлендірілуі 16-суретте келтірілген.
Логистикалық функцияларға қатысты ақпараттық ағымдар қарапайым, кешендік, маңызды жөне базалық болып бөлінеді.
Логистикалық жүйеге (ЛЖ) қатысты ағымдар төмендегідей болып бөлінеді:
-ішкі жәнеәне сыртқы (сәйкесінше ЛЖ ішінде немесе ЛЖ мен сыртқы орта арасында жүретін ағымдар);
-горизонталды, бұл ЛЖ иерархиясының бір деңгейіне жатады және вертикалды-логистикалық менеджменттің жоғарғы деңгейінен төменгісіне жылжитын ағымдар;
АҚПАРАТТЫҚ ЛОГИСТИКА
Логистикадағы ақпараттық ағымдар
Материалды ағымдарды басқару үрдісінің негізінде логистикалық
жүйелерде жүретін акпараттарды өңдеу жатады. Осыған байланысты логистиканың
маңызды түсініктерінің бірі ақпараттық ағым түсінігі болып табылады.
Ақпараттық ағым - бұл логистикалық, операцияларды басқару және бақылау үшін
қажетті, логистикалық жүйелер мен сыртқы орта арасында жүретін,
логистикалық жүйенің ішінде жүретін ақпараттар жиынтығы.
Ақпараттық ағымдардын түрлендірілуі 16-суретте келтірілген.
Логистикалық функцияларға қатысты ақпараттық ағымдар қарапайым,
кешендік, маңызды жөне базалық болып бөлінеді.
Логистикалық жүйеге (ЛЖ) қатысты ағымдар төмендегідей болып бөлінеді:
-ішкі жәнеәне сыртқы (сәйкесінше ЛЖ ішінде немесе ЛЖ мен сыртқы орта
арасында жүретін ағымдар);
-горизонталды, бұл ЛЖ иерархиясының бір деңгейіне жатады және вертикалды-
логистикалық менеджменттің жоғарғы деңгейінен төменгісіне жылжитын ағымдар;
-кіретін жөне шығатын — ЛЖ-ге кіруіне не шығуына байланысты.
Ақпаратты таратушылардың түрлері бойынша ең көп таралғаны қағаздардағы
ағымдар (құжаттар), ал ақпаратты өндеудің компьютерлік технологиясын
қолдануда -элекгронды видеограмма түріндегі магаитті тасымалдаушылар
(магнитті ленталар, дискілер) және т.б.
Ақпараттық пайда болу уақтысы бойынша тұрақты ағымдар, мерзімді (уақтысы
қатаң шектелген) жене абоненттердін байланысын интеракгивті жөне "оп Ііпе"
мен "оп Ііпе" диалоттың тәртібінде қамтамасыз ететін жедел ағымдар болып
бөлінеді.
Мақсатына байланысты басқарушы ақпараттық ағымдар, нормативті-анықтамалық
ақпараттарының ағымдары, шешім қабылдау кезінде есептеу үшін жәнеәне талдау
үшін қолданылатын ақпараттар жәнеәне көмекші ақпараттар ағымдар болып
бөлінеді.
Ашықтық дәрежесі және маңыздылық дәрежесі бойынша ашық, жабық,
коммерциялық, күпия, карапайьш жөне тапсырыстық ақпаратгық ағымдар болып
бөлінеді.
Казіргі логистикадағы ақпараттық ағымдардың рөлінін, өсуі келесі
негізгі себептермен түсіндіріледі. Біріншіден, тұтынушы үшін тапсырыс
мәртебесі, тауар, жеткізу мерзімі, тасымалдау құжаттары жөне т.б.
жөніндегі ақпараттар тұтынушылық логистикалық қызметтің кажетті
элементі болып табылады. Екіншіден, қорларды басқару тұрғысынан қарағанда
логистикалық тізбекте толық және дұрыс ақпараттың болуы,
сұраныстың анықсыздығын азайту есебінен қорларға және еңбек
ресурстарына кажеттіліктті қысқартуға мүмкіндік береді және, үшіншіден,
бәсекелестік артыкшылықтарға жету үшін ресурстарды қалай, қай жерде және
қашан пайдалану тұрғысынан ақпарат логистикалық жүйенің икемділігін
жоғарылатады.Логистикалық менеджмент ақпараттық ағымдардың көптеген
көрсеткіштерімен және сипаттарымен жұмыс жасайды: берілетін мәліметтер
номенклатурасымен, мәліметтер типімен, құжаттармен, массивтермен;
мәліметтердің берілу шапшандығымен және жылдамдығымен арнайы сипаттармен
(ақпараттық арналардың өткізу қабідеггілігімен, заңсыздықтан қорғау,
кедергілерден қорғау және т.б.).Ақпараттық және материалды ағымдар арасында
изоморфтілік жоқ, (яғни, бір мәнді сәйкестік, пайда болу уақытындағы
синхрондық). Әдеттегідей, ақпараттық ағым материалды ағымнан асып түседі,
немесе одан қалып қалады. Материалды ағымның тууының өзі, мысалы, сату-
сатып алу мәмілелері кезіндегі, келісім-шарт құру және т.б. кезіндегі
ақпараттық ағымның салдары болып табылады. Материалдық ағыммен кездесетін
бірнеше ақпараттық ағымның болуы әдеті болып табылады.Ақпараттық ағым
материалдыдан асуы мүмкін, онымен бір қатар немесе одан кейін жүруі мүмкін.
Бұл кезде ақпараттық, ағым материалдық ағыммен бір жаққа, сондай-ақ бір-
біріне қарсы бағытталуы мүмкін:
- қарсы бағыттағы, озатын ақпараттық ағымда тапсырыс
туралы мәліметтер болады;
- тіке бағыттағы, озатын ақпараттық ағым — бұл келетін
жүк туралы алдын ала мәліметтер;
- материалды ағыммен қатар, тіке бағытта материалды
ағьмның сандық жөне сапалық параметрлері жөнінде ақпарат
жүреді;
- материалды ағымнан кейін қарсы бағытта жүктің саны
және сапасы бойынша қабылдау нәтижесі туралы ақпарат, түрлі талаптар мен
дәлелдер жүруі мүмкін.
Материалды және ақпараттық ағымдардың пайда болу уақытындағы үлкен
үзілістің мысалы тауарлы биржаларға әлі жеткізілмеген (немесе өндірілмеген)
тауарларға жасаліан форвард мәмілелері болып табылады.
Жеке логистикалық функциялармен қатар жүретін, мысалы операциялық
өндірістік процедуралармен, тасымалдаумен, қорлар мен тапсырыстарды
баскарумен кдтар жүрегін ақпараттық агымдар қүжат айналымы, құжаттар саны
мен реквизит тұрғысынан өте күрделі болуы мүмкін. Мысалы, түрлі аралас
темір жол-теңіз халықаралық жүктерді тасуда (30-ка дейін түп нұсқалы
қүжаттар, мың реквизит қолданылады, ақпараттық ағымдармен өзара әрекет ету
жиырма логистикалық делдал арасында жүргізіледі.Аталған жағдайлар
мәліметтерді электронды өндеу, құжат айналымның технологиялық схемасын
қарапайымдандыру, ақпараттық логистикалық ағымдарды өңдеудің халықаралық
стандарттарын енгізу, мысалы БҰҰ-ң ЕDІҒАСТ стандартын енгізу есебінен қағаз
қүжаттар айналымын азайту қажеттілігіне алып келеді.
Логистикалық жүйелердегі ақпараттық ағымдар жоспарлау, реттеу, талдау,
бақылау және есептеудің жеке функцияларын орындаудағы логистикалық
менеджмент персоналының нақты қажетіліктерімен анықталады.
Ақпараттық ағымның жүретін жолы, жалпы жағдайда, материалды ағымның
маршрутымен сәйкес келмеуі мүмкін.Ақпараттық ағым мынадай көрсеткіштермен
сипатталады:
-пайда болу көзі;
-ағымның жылжу бағыты;
-беру жөне кабылдау жылдамдығы;
-ағым карқындылығы және т.б.
Параграфта қарастырылатын ақпараттық жүйелердің қалыптасуы ағымдарды
белгілі бір көрсеткіштер шеңберінде зерттеусіз мүмкін емес. Мысалы, белгілі
бір жұмыс орнын есептеу техникасымен жабдықгау мәселесін осы жұмыс орны
арқылы өтетін ақпараттар көлемін білмей, сондай-ақ оны өңдеуге қажет
жылдамдықты анықтамай шеше алмайды.
Ақпараттық ағымды былайша басқаруға болады:
- ағымның бағытын өзгерту;
- қабылдаудың сәйкес жылдамдығына дейін беру
жылдамдығын шектеу;
- жеке тораптық немесе жолдың жеке учаскісінің өткізу
қабілетті шамасына дейін ағым көлемін шектей отырып.
Ақпараттық ағым уақыт бірлігінде өнделетін ақпараттық санымен өлшенеді.
Белгілі бір мәліметте болатын ақпарат санын өлшеу әдістері
кибернетиканың ақпарат теориясы деп аталатын бөлімінде зерттеледі.
Осы теорияға сейкес ақпарат санының бірлігі ретінде қос бірлік деп
аталатын - бит алынады. Электронды есептеуіш техниканы
қолданғанда ақпарат байтпен өлшенеді. Байт - бұл, әдетте, 8 биттан
тұратын және ЭЕМ-да ақпаратты өндеуде біртұтас бірлік
ретінде қолданылатын машина сөзінің бір бөлігі.
Сондай-ақ ақпарат санынын туынды бірліктері де
қолданылады: килобайт, мегабайт және гигабайт.
Шаруашылық қызмет тәжірибесінде ақпарат төмендегідей де болып
өлшене алады:
-өнделетін не берілетін құжаттар санымен;
-өнделетін не таратылатын құжаттардағы кұжат
жолдарынын жалпы санымен.
Экономикалық жүйелерде логистикалық операциялардан басқаақпараттық
ағымдардың пайда болуымен бірге қатар жүретін басқа да операциялар
орындалады. Дегенмен, логистикалық ақпараттық ағымдар
жиынтық ақпарат ағымының маңызды бөлігін құрайды.Мысал ретінде азық-
түлік тауарларының ірі дүкеніндегі жиынтық ақпарат ағымының құрылымын
карастырып өтейік. Осы жерде айналатын ақпараттың негізгі бөлігін (50%
астамын) жабдықтаушыдан дүкенге келіп түсетін ақпарат құрайды. Бұл дүкенге
келіп түсетін тауарлардың құжаттары, бұл кіретін ақпараттық ағымды
құрайтын тауар-қостаушы құжаттар.Дүкендегі логистикалық операциялар
жабдықтаушылардан тауарлар алумен шектелмейді. Дүкен ішіндегі сауда-
технологиялық үрдіске дүкен ішінде қолданылатын ақпараттың пайда болуымен
қатар жүретін көптеген логистикалық. ақпараттар жатады. Сонын ішінде дүкен
ішінде пайдаланылатын ақпараттардың үлесі шамамен 20% құрайды.
Жалпы дүкендегі өңделетін ақпараттың, 23 бөлігін логистикалық
операцияларды бақылауға және басқаруға қажетті ақпарат құрайды. Өндірістік
кәсіпорындардағы немесе көтерме сауда кәсіпорындарындағы логистикалық
ақпараттық ағымдардың үлесі бұдан да көбірек.Алдағы кезекте "логистикалық
ақпараттық ағым" терминінің орнына біз "ақпараттық ағым" терминін
қолданамыз.
Логистикадағы ақпараттық жүйелер
Кез келген логистикалық жүйенің маңызды бөлігі түрлі элементтерден
тұратын, кейін өзі күрделі ақпараттық жүйеге айналатын, ақпараттың өтуін
және өнделуін қамтамасыз ететін элемент болып табылады. Кез келген басқа
жүйе сияқты ақпараттық жүйе реттелген ... жалғасы
Логистикадағы ақпараттық ағымдар
Материалды ағымдарды басқару үрдісінің негізінде логистикалық
жүйелерде жүретін акпараттарды өңдеу жатады. Осыған байланысты логистиканың
маңызды түсініктерінің бірі ақпараттық ағым түсінігі болып табылады.
Ақпараттық ағым - бұл логистикалық, операцияларды басқару және бақылау үшін
қажетті, логистикалық жүйелер мен сыртқы орта арасында жүретін,
логистикалық жүйенің ішінде жүретін ақпараттар жиынтығы.
Ақпараттық ағымдардын түрлендірілуі 16-суретте келтірілген.
Логистикалық функцияларға қатысты ақпараттық ағымдар қарапайым,
кешендік, маңызды жөне базалық болып бөлінеді.
Логистикалық жүйеге (ЛЖ) қатысты ағымдар төмендегідей болып бөлінеді:
-ішкі жәнеәне сыртқы (сәйкесінше ЛЖ ішінде немесе ЛЖ мен сыртқы орта
арасында жүретін ағымдар);
-горизонталды, бұл ЛЖ иерархиясының бір деңгейіне жатады және вертикалды-
логистикалық менеджменттің жоғарғы деңгейінен төменгісіне жылжитын ағымдар;
-кіретін жөне шығатын — ЛЖ-ге кіруіне не шығуына байланысты.
Ақпаратты таратушылардың түрлері бойынша ең көп таралғаны қағаздардағы
ағымдар (құжаттар), ал ақпаратты өндеудің компьютерлік технологиясын
қолдануда -элекгронды видеограмма түріндегі магаитті тасымалдаушылар
(магнитті ленталар, дискілер) және т.б.
Ақпараттық пайда болу уақтысы бойынша тұрақты ағымдар, мерзімді (уақтысы
қатаң шектелген) жене абоненттердін байланысын интеракгивті жөне "оп Ііпе"
мен "оп Ііпе" диалоттың тәртібінде қамтамасыз ететін жедел ағымдар болып
бөлінеді.
Мақсатына байланысты басқарушы ақпараттық ағымдар, нормативті-анықтамалық
ақпараттарының ағымдары, шешім қабылдау кезінде есептеу үшін жәнеәне талдау
үшін қолданылатын ақпараттар жәнеәне көмекші ақпараттар ағымдар болып
бөлінеді.
Ашықтық дәрежесі және маңыздылық дәрежесі бойынша ашық, жабық,
коммерциялық, күпия, карапайьш жөне тапсырыстық ақпаратгық ағымдар болып
бөлінеді.
Казіргі логистикадағы ақпараттық ағымдардың рөлінін, өсуі келесі
негізгі себептермен түсіндіріледі. Біріншіден, тұтынушы үшін тапсырыс
мәртебесі, тауар, жеткізу мерзімі, тасымалдау құжаттары жөне т.б.
жөніндегі ақпараттар тұтынушылық логистикалық қызметтің кажетті
элементі болып табылады. Екіншіден, қорларды басқару тұрғысынан қарағанда
логистикалық тізбекте толық және дұрыс ақпараттың болуы,
сұраныстың анықсыздығын азайту есебінен қорларға және еңбек
ресурстарына кажеттіліктті қысқартуға мүмкіндік береді және, үшіншіден,
бәсекелестік артыкшылықтарға жету үшін ресурстарды қалай, қай жерде және
қашан пайдалану тұрғысынан ақпарат логистикалық жүйенің икемділігін
жоғарылатады.Логистикалық менеджмент ақпараттық ағымдардың көптеген
көрсеткіштерімен және сипаттарымен жұмыс жасайды: берілетін мәліметтер
номенклатурасымен, мәліметтер типімен, құжаттармен, массивтермен;
мәліметтердің берілу шапшандығымен және жылдамдығымен арнайы сипаттармен
(ақпараттық арналардың өткізу қабідеггілігімен, заңсыздықтан қорғау,
кедергілерден қорғау және т.б.).Ақпараттық және материалды ағымдар арасында
изоморфтілік жоқ, (яғни, бір мәнді сәйкестік, пайда болу уақытындағы
синхрондық). Әдеттегідей, ақпараттық ағым материалды ағымнан асып түседі,
немесе одан қалып қалады. Материалды ағымның тууының өзі, мысалы, сату-
сатып алу мәмілелері кезіндегі, келісім-шарт құру және т.б. кезіндегі
ақпараттық ағымның салдары болып табылады. Материалдық ағыммен кездесетін
бірнеше ақпараттық ағымның болуы әдеті болып табылады.Ақпараттық ағым
материалдыдан асуы мүмкін, онымен бір қатар немесе одан кейін жүруі мүмкін.
Бұл кезде ақпараттық, ағым материалдық ағыммен бір жаққа, сондай-ақ бір-
біріне қарсы бағытталуы мүмкін:
- қарсы бағыттағы, озатын ақпараттық ағымда тапсырыс
туралы мәліметтер болады;
- тіке бағыттағы, озатын ақпараттық ағым — бұл келетін
жүк туралы алдын ала мәліметтер;
- материалды ағыммен қатар, тіке бағытта материалды
ағьмның сандық жөне сапалық параметрлері жөнінде ақпарат
жүреді;
- материалды ағымнан кейін қарсы бағытта жүктің саны
және сапасы бойынша қабылдау нәтижесі туралы ақпарат, түрлі талаптар мен
дәлелдер жүруі мүмкін.
Материалды және ақпараттық ағымдардың пайда болу уақытындағы үлкен
үзілістің мысалы тауарлы биржаларға әлі жеткізілмеген (немесе өндірілмеген)
тауарларға жасаліан форвард мәмілелері болып табылады.
Жеке логистикалық функциялармен қатар жүретін, мысалы операциялық
өндірістік процедуралармен, тасымалдаумен, қорлар мен тапсырыстарды
баскарумен кдтар жүрегін ақпараттық агымдар қүжат айналымы, құжаттар саны
мен реквизит тұрғысынан өте күрделі болуы мүмкін. Мысалы, түрлі аралас
темір жол-теңіз халықаралық жүктерді тасуда (30-ка дейін түп нұсқалы
қүжаттар, мың реквизит қолданылады, ақпараттық ағымдармен өзара әрекет ету
жиырма логистикалық делдал арасында жүргізіледі.Аталған жағдайлар
мәліметтерді электронды өндеу, құжат айналымның технологиялық схемасын
қарапайымдандыру, ақпараттық логистикалық ағымдарды өңдеудің халықаралық
стандарттарын енгізу, мысалы БҰҰ-ң ЕDІҒАСТ стандартын енгізу есебінен қағаз
қүжаттар айналымын азайту қажеттілігіне алып келеді.
Логистикалық жүйелердегі ақпараттық ағымдар жоспарлау, реттеу, талдау,
бақылау және есептеудің жеке функцияларын орындаудағы логистикалық
менеджмент персоналының нақты қажетіліктерімен анықталады.
Ақпараттық ағымның жүретін жолы, жалпы жағдайда, материалды ағымның
маршрутымен сәйкес келмеуі мүмкін.Ақпараттық ағым мынадай көрсеткіштермен
сипатталады:
-пайда болу көзі;
-ағымның жылжу бағыты;
-беру жөне кабылдау жылдамдығы;
-ағым карқындылығы және т.б.
Параграфта қарастырылатын ақпараттық жүйелердің қалыптасуы ағымдарды
белгілі бір көрсеткіштер шеңберінде зерттеусіз мүмкін емес. Мысалы, белгілі
бір жұмыс орнын есептеу техникасымен жабдықгау мәселесін осы жұмыс орны
арқылы өтетін ақпараттар көлемін білмей, сондай-ақ оны өңдеуге қажет
жылдамдықты анықтамай шеше алмайды.
Ақпараттық ағымды былайша басқаруға болады:
- ағымның бағытын өзгерту;
- қабылдаудың сәйкес жылдамдығына дейін беру
жылдамдығын шектеу;
- жеке тораптық немесе жолдың жеке учаскісінің өткізу
қабілетті шамасына дейін ағым көлемін шектей отырып.
Ақпараттық ағым уақыт бірлігінде өнделетін ақпараттық санымен өлшенеді.
Белгілі бір мәліметте болатын ақпарат санын өлшеу әдістері
кибернетиканың ақпарат теориясы деп аталатын бөлімінде зерттеледі.
Осы теорияға сейкес ақпарат санының бірлігі ретінде қос бірлік деп
аталатын - бит алынады. Электронды есептеуіш техниканы
қолданғанда ақпарат байтпен өлшенеді. Байт - бұл, әдетте, 8 биттан
тұратын және ЭЕМ-да ақпаратты өндеуде біртұтас бірлік
ретінде қолданылатын машина сөзінің бір бөлігі.
Сондай-ақ ақпарат санынын туынды бірліктері де
қолданылады: килобайт, мегабайт және гигабайт.
Шаруашылық қызмет тәжірибесінде ақпарат төмендегідей де болып
өлшене алады:
-өнделетін не берілетін құжаттар санымен;
-өнделетін не таратылатын құжаттардағы кұжат
жолдарынын жалпы санымен.
Экономикалық жүйелерде логистикалық операциялардан басқаақпараттық
ағымдардың пайда болуымен бірге қатар жүретін басқа да операциялар
орындалады. Дегенмен, логистикалық ақпараттық ағымдар
жиынтық ақпарат ағымының маңызды бөлігін құрайды.Мысал ретінде азық-
түлік тауарларының ірі дүкеніндегі жиынтық ақпарат ағымының құрылымын
карастырып өтейік. Осы жерде айналатын ақпараттың негізгі бөлігін (50%
астамын) жабдықтаушыдан дүкенге келіп түсетін ақпарат құрайды. Бұл дүкенге
келіп түсетін тауарлардың құжаттары, бұл кіретін ақпараттық ағымды
құрайтын тауар-қостаушы құжаттар.Дүкендегі логистикалық операциялар
жабдықтаушылардан тауарлар алумен шектелмейді. Дүкен ішіндегі сауда-
технологиялық үрдіске дүкен ішінде қолданылатын ақпараттың пайда болуымен
қатар жүретін көптеген логистикалық. ақпараттар жатады. Сонын ішінде дүкен
ішінде пайдаланылатын ақпараттардың үлесі шамамен 20% құрайды.
Жалпы дүкендегі өңделетін ақпараттың, 23 бөлігін логистикалық
операцияларды бақылауға және басқаруға қажетті ақпарат құрайды. Өндірістік
кәсіпорындардағы немесе көтерме сауда кәсіпорындарындағы логистикалық
ақпараттық ағымдардың үлесі бұдан да көбірек.Алдағы кезекте "логистикалық
ақпараттық ағым" терминінің орнына біз "ақпараттық ағым" терминін
қолданамыз.
Логистикадағы ақпараттық жүйелер
Кез келген логистикалық жүйенің маңызды бөлігі түрлі элементтерден
тұратын, кейін өзі күрделі ақпараттық жүйеге айналатын, ақпараттың өтуін
және өнделуін қамтамасыз ететін элемент болып табылады. Кез келген басқа
жүйе сияқты ақпараттық жүйе реттелген ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz