Қазақстан Республикасының жекелеген аумақтарындағы жеміс шаруашылығының ерекшеліктері

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

БӨЖ

Тақырып: Қазақстан Республикасының жекелеген аумақтарындағы жеміс шаруашылығының ерекшеліктері

Орындаған:Нұрбақыт Қ.

Тексерген: Мухаметжанова О. Т.

Топ: АГ-213

2015жыл

Жоспар

Қазақстанда өсетін жеміс дақылдарының сорттық ерекшеліктері
Жеміс шаруашылығының Қазақстан аймағында таралуы
Қазақстандағы жеміс сорттарының аудандастырылуы
Қазақстанның оңтүстік аймағындағы жеміс шаруашылығы
Қорытынды

Кіріспе

Көкеніс және жеміс шаруашылығының негізгі міндеті- халықтың азық-түлігі және өңдеу өнеркәсібінің шикізаты саналатын көкеністерді, жемістерді, жидектерді және жүзімді өсіру.

Қазақстанның 2006-2010 жылдарға арналған тұрақты даму тұжырымдамасында жеміс-көкеніс шаруашылығының одан әрі дамуы қарастырылған. Жылыжай кешенінде салу, бақ шаруашылығы мен жүзім шаруашылығының дамуы, жеміс-көкеніс шаруашылығында тамшылатып суаруды енгізу, сондай-ақ жоғары технологиялы және тиімді егіншілік жүйесіне көшу ұйғарылған.

Қазақстанның солтүстігінде өсірілген джемістер тауарлық сапалары бойынша оңтүстіктен кейін тұрады, бірақ дәрумендерінің, биологиялық белсенді заттары мен пектиндердің мөлшері бойынша олардан асып түседі. Ал қарақат, таңқурай, қарлыға және шырғанақ үшін Қазақстанның солтүстігі оңтүстікпен қолайырақ.

Қарқынды жеміс-көкеніс шаруашылығының одан әрі дамуы және және халықты дәрумені мол өніммен қамтамасыз ету үшін сұрыптарды, олардың өсірілетін жердің топырақ-климат жағдайына қарай, биологиялық және шаруашылық ерекшеліктерін ескеріп дұрыс ара-қатынасын ескеріп таңдаудың маңызы өте зор. Қазақстанның солтүстігінде жеміс-көкеніс шаруашылығынң өнімділігін арттырудың көзі болып жемістерінің, жидектерінің биохимиялық құрамы жақсы, жоғары өнімді, суыққа және ауруларға төзімді сұрыптарды таңдау саналады. Ірі жемісті Орал және Сібір сұрыптарын өсіру үлкен маңызға ие.

ҚАЗАҚСТАНДА ӨСЕТІН ЖЕМІС ДАҚЫЛДАРЫНЫҢ СОРТТЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Жеміс өсіру шаруашылығында сорттың ерекше маңызы бар. В. И. Мичурин өзінің еңбектерінде «Әрбір ағаштың жылма-жыл жоғары өнім беру қабілеті - бағалы сорт сапаларының бірі» деп әлденеше рет атап көрсетті. Егер көкеніс шаруашылығында аз өнімді немесе төзімсіз сорттарды тез арада жақсы сорттармен алмастыруға мүмкіндік болса, ал бау шаруашылығында сортты іріктеп алған кездегі жіберілген қатені кейін тузеу қиынға соғады. Сондықтан бау ағаштарын еккенде сорттарды дұрыстап іріктеп алу мәселесіне ерекше назар аудару қажет. Жеміс-жидек ағаштарының сорттары өте көп. Әдебиеттерде мыңға жуық сорттарға сипаттама берілген, ал бұталардың ішінде шаруашылық жағынан өте қолайлы және биологиялық сапасы жақсы мыңнан астам сорттары өсіріледі. Мұнда аса маңызды сапалы қасиеттеріне: қысқа төзімділігі, жеміс беру кезеңі қолайлы, өнімділігі мен жемістері сапасының (ірілі-ұсақтығы, түсі, дәмі, тасуға жарамдылығы, сақталғыштығы) жақсылығы жатады. Өздерінің қасиеттері бойынша осы айтылғандарға сай келген сорттар облыстарға немесе аудандарға ұсынылатын стандартты сорттар тізіміне енгізіледі және өндірістік жағдайларда, сонымен бірге үй іргесіндегі учаскелерде, питомниктерде өсіріліп көбейтіледі. Болашағы зор жаңа сорттар өндірістік жағдайда кеңінен сынау үшін көбейтіледі.

Алманың және алмұрттың сорттары - ерте пісетін, пісуі орташа және кеш пісетін болып бөлінеді. Сонымен бірге жемісінің пісуі мезгіліне қарай олардың күздік және қыстық сорттары болады. Жаздық сорттар еккеннен кейін 3-4 жылдан соң жеміс бере бастайды. Мұндай сорттың толық жеміс беру мезгілі 15-20 жылдан кейін болады. Ал, 30-35 жыл өткен соң мұндай сорттардың жеміс ағаштары құри бастайды. Қазақ жеміс және жүзім шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының көп жыл бойы жүргізген стационарлық зерттеулері мен өндірістік екпелерге жасалған экспедициялық тексеру материалдарының негізінде алма мен алмұрттың сорттарының шаруашылық-биологиялық ерекшеліктеріне қысқаша сипаттама беріліп отыр. Жаздық сорттар: Анис бархатный (Анис алый, Анис сафьяновый), Белый налив (Алебастровое, Налив белый, Налив сквозной, Налив белое), Грушовка московская (тез пісетін қысқа сабақты сорт), Июльское, Мальт багаевский, Пеструшка (Қонфетное), Раннее колхозное, Суйслеппер (Белое-розовое, столовое, Суйслеппское, Столовка), Яндыковское, Мельба, Кальвиль уральский румянный. Күздік сорттар: Боровинка (Харламовское), Мильтон, Осеннее полосатое (Штрейфлинг), Ренет казахстанский, Славянка, Ефимовское, Заря Алатау, Исилькульское, Любимец, Пепинка алтайская, Пепинка литовская, Ренет Бурхардта, Ренет золотой Писгуда.

Күздік-қыстық сорттар: Алма-Атинское зимнее, Антоновка новая, Бабушкино, Бельфлер алмаатинский, Золотое Грайма, Грушовка вернёнская, Заилийское, Зимнее банановое (Банан зимний), Красный железняк (Красное железное, Красное Айзера, Красный Эйзер), Мекинтош, Пармен зимний золотой, Пепин шафранный, Ренет золотой Писгуда, Ренет орлеанский (Зимний шафран, Красный шафран, Шафран), Северный синап, Ренет Симиренко, Розмарин белый, Румянка алма-атинская, Алтайский голубок, Анис алый, Анис полосатый, Антоновка обыкновенная, Апорт, Голден Делишес (Золотое превосходное), Горноалтайское, Грушовка талгарская, Жаңа-алма, Қальвиль Қацейко, Кандиль-китайка, Милтон, Ренет Моисеева, Розмарин белый, Салтанат, Скрыжапель, Уральское наливное.
Тұқымдар мен сорттарды іріктеп алу. Тұқымдар мен сорттарды іріктеп алғанда әрбір облысқа климат жағдайына қарай ұсынылған стандартты сорттарды басшылыққа алу кажет. Бұл сорттар жемісінің пісу мерзімі мен пайдалануға жарамдылығы, бау иелерінің қажетін қанағаттандыру дәрежесі де ескерілгені жөн. Мұнда мейлінше көп сақталынатын қыстық сорттарға едәуір орын берілгені дұрыс. Стандартты сорттарды іріктеп алу тәртібін орындамау, қандай да болсын сорттың бір немесе екінші турін кебейтіп жіберу - әсіресе өнімді жинаған, сақтаған, еңдеген кезде көптеген қиыншылықтарды туғызады. Сондықтан жеке меншік бақ учаскесінде еңбекті дұрыс ұйымдастыру мақсатын көздеп, белгіленген ағаш тұқымы мен сорттардың өзара теңбе-теңдік тәртібін мұқият орындау керек.

ЖЕМІС ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ҚАЗАҚСТАН АЙМАҒЫНДА ТАРАЛУЫ

Климат пен табиғат жағдайына қарай және бақ өсіруге қолайлылығы жағынан Қазақстан жері үш аймаққа бөлінеді:

Оңтүстік аймақ - Алматы, Оңтүстік Қазақстан, жамбыл және Қызылорда облыстары.

Батыс аймақ - Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Атырау облыстары.

Солтүстік және солтүстік шығыс аймақ - Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Ақмола, Қарағанды, Павлодар, Шығыс Қазақстан облыстары.

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЕМІС СОРТТАРЫНЫҢ АУДАНДАСТЫРЫЛУЫ

Жеміс дақылдарының аудандастырылуы Оңтүстік аудандарда (Қызылорда, Шымкент облыстарында) :

Алма. Розмарин белый, Пармең золотой зимний, Ренет Симиренко, Қандиль синап, Ренет Орлеанский, Золотое Грайма, Налив белый, Бойкен, Ренет Ландсберга, Апорт, Ренет Бурхардта, Пеструшка, Суйслеппер. Қызылорда облысының солтүстік аудандары үшін негізінен Титовка, Грушовка московская, Ренет курский золотой, Мичуриндік сорттар - Бельфлер-китайка, Пепин шафранный, Кандиль-китайка.
Алмұрт. Лесная красавица, Любимица Клаппа, Вильямс, Бере Боск, Фердинанд, Жозефина Мехельнская. Қызылорда облысының солтүстік аудандары үшін - Лимонка, Бессемянка, Бере зимняя Мичурина.
Алхоры. Шабдалы алхорысы, Ренклод зеленый, Венгерка итальянская және домашняя, Екатерининская, Анна Шпет, Виктория, Қызылорда облысының солтүстік аудандары үшін - ерте пісетін қызыл алхоры, Канадская.
Шие және қызыл шие. Любская, Шпанка крупная, Дрогана желтая, Бычье сердце, Қызылорда облысының солтүстік аудандары үшін - Владимирская, Растунья.
Оңтүстік шығыс аудандарда (Жамбыл, Алматы және Талдықорған облыстарында) :

Алма. Оңтүстікке арналған сорттар Зеленка, Грушовка верненская және Бернское розовое; Талдықорған облысы үшін негізінен - Суйслеппер, Пеструшка, Ренет Бурхардта, Апорт, Белый налив, Титовка, Ренет золотой курский, Антоновка және Мичуриндік сорттар, Заря Алатау, Румянка алма-атинская, Золотое превосходное (Голден Делишес) .

Алмұрт . Лесная красавица, Зеферена грегуар, Талгарская красавица, бұлар негізгілері, ал кеңінен сынау ретінде оңтүстік аймақтарға арналған басқа сорттар - Талдықорған облысы үшін - Лесная красавица, Бессемянка және Бере зимняя Мичурина.

Алхоры. Оңтүстікке арналған сорттар, сонымен бірге Ренклод прозрачный, Ренклод Альтана, Венгерка ажанская, Марковтыні алхорысы және Тәтті қара алхоры. Шие және қызыл шие. Любская, Шпанка крупная, Владимирская, Остгейм Гриоты, Дрогана желтая, Талдықорған облысы үшін негізінен Любская, Шпанка, Владимирская, Растунья және Плодородная Мичурина.

Солтүстік шығыс және батыс аудандарда (Семей, Шығыс Қазақстан, Павлодар, Қарағанды, Целиноград, Көкшетау, Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Орал, Гурьев, Жезқазған және Маңғышлақ облыстары) :

Алма. Анисик омский, Уралец, Желтый налив, Таежное, Хорошавка, Фермская, Китайка анисовая, Ефремовское, Красноярский гибрид, Крупноплодная Китайка, Китайка золотая ранняя, Каргас.
Батыс облыстарда - Анис, Грушовка московская, Мальт, Воровинка, Титовка, Яндыковское, Скрут, Бельфлер-китайка, Пепин шафранный, Астарханское белое, Пепин литовский, Украинка, Шафран-китайка.
Жатаған түрде - орталық орыстық және мичуриндік барлық сорттар, сонымен бірге Апорт, Пеструшка, Ренет Бурхардта.

Алмұрт. Лукашовтың сорттары және Уссурийск алмұртының іріктелген түрлері. Батыс облыстар үшін - Бессемянка, Бергамот волжский, Лимонка, Бере зимняя Мичурина сорттары жатады.

Алхоры. Уссурийск және Канада алхорыларының іріктеліп алынған түрлері, алхоры-шие будандары, Скороспелка, Венгерская домашняя.
Шие және қызыл шие. Далалық және құмдық шиелердің іріктеліп алынған түрлері, Воилочная вишня, жатаған түрлері - Краса Севера және Плодородная Мичурина.

Батыс облыстарында - Владимйрская, Растунья, Любская, Морель розовая, Краса Севера, Плодородная Мичурина.

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІК АЙМАҒЫНДАҒЫ ЖЕМІС ШАРУАШЫЛЫҒЫ

Оңтүстіктегі алма сорттарының сипаттамасы.

«Белый налив». Орыс алмасының ертеден келе жатқан сорты. Ағашының биіктігі орташа, дөңгелене түзілген бөрікбасы тығыз. Суыққа төзімді, жас бұтақшаларының түсі ашық қоңыр. Отырғызылғаннан кейін алты жеті жылда жеміс сала бастайды. Өнімі мол және жыл сайын береді, әрбір ағаштан орта есеппен 100 -165 кг жеміс алынады. Жемісінің ірілігі орташа, түсі жасылдау, ақшыл сары. Жемісінің жұмсағы ақ, шырынды, дәмі қышқылдау тәтті, өте піскен кезде кермектеніп, дәмі шұғыл нашарлайды. Өнімі көп уақыт сақтауға шыдамайды және тасуға да онша жарамайды.

«Мелба». Канадалық сорт. Ағаштары орташа өседі, суыққа төзімді, бөрікбастары ағаштардың жас шағында сопақша, ал жеміс салған уақытта аумақты, кең болады. Жемісті 6-7 жылда салады, жыл сайын өнім береді. Өніміділігі орта есеппен әрбір жеміс ағашынан 75-100 кг. Жемісінің ірілігі орташа, түсі көкшіл сары, жұмсағы - ақ, шырынды, қышқылтым тәтті, өзіне тән жақсы иісі бар.

«Пеструшка». Жергілікті сорт. Ағаштары өте биік өседі. Жас ағашының бөрікбасы дөңгелектеніп келеді, өнім салғаннан кейін селеуленіп кетеді. Суыққа және құрғақшылыққа төзімді. Ағаштары отырғызылғаннан кейін 6-8 жылда өнім бере бастайды, өнімді жыл сайын салмайды. Әрбір жеміс ағашы орта есеппен 180 кг жеміс салады. Жемісінің ірілігі орташа, қабығы сары, жалпақ қызғылт жолақтары мен жеке-жеке орналасқан теңбілдері бар, сырты тегіс. Жұмсағының түсі ақ, тығыздығы орташа, шырынды, жемістері тасымалдауға шыдамды.

«Апорт». Ескі, тегі белгісіз сорт, таулы суармалы аудандар үшін ең бағалы сорттардың бірі. Бөрікбасы сирек, домалақ, аумақты. Өнімді көбінесе шет жағына орналасқан ұзын бұтақшалары береді. Жазық аймақта және тау етегінде суыққа шыдамсыз, ал тау белдеуінде, таулы аймақта суыққа төзіміділігі жақсы. Жемісті отырғызылғаннан кейін 7-8 жылда салады, өнімділігі әрбір жеміс ағашынан орта есеппен 100-150 кг. Жемісі өте ірі, түсі әдемі. Жемісінің жұмсағы ақшыл жасылдау, орташа түйіртпекті, нәзік, шырынды, дәмі қышқылтым тәтті, өзіне тән жақсы иісі бар.

Алмұрттың сорттары.

«Лесная красавица». Бельгиялық сорт. Ағаштары өте өскелең, бөрікбастары кең пирамидалы, қоюлығы орташа, суыққа төзімді. Жемісі отырғылғаннан кейін 5-7 жылда салады. Өнімді мол және жыл сайын береді. Әрбір жеміс ағашынан орта есеппен 170-200 кг өнім алынады.

Жемісінің орташа салмағы, тұрқы алмұртқа тән, түсі көкшіл сары, қызғылт бөртпелері бар. Жемісінің жұмсағы ерігіш, өте шырынды, дәмі тәтті, хош иісті.

«Беребоск». Францияда шығарылған сорт. Ағаштары биік өседі, бұтақтануы нашар. Суыққа онша төзімді емес. Жемісті отырғызылғанан кейін 6-7 жылда салады. Өнімді жыл сайын орташа мөлшерле береді. Жемістерінің ірілігі орташа, сыртын түгел дерлік тат басқан. Жұмсағы нәзік, ауызға салғанда еріп жүре береді.

Өріктің сорттары.

« Краснощекий». Халық селекциясы шығарған сорт. Ағаштары биік өседі, бөрікбастары аумақты. Суыққа төзімділігі орташа. Жемісті отырғызылғаннан кейін 3-4 жылда салады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.