Президенттік сайлау жүйесі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Президенттік сайлау жүйесі

« Сайлау » автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құрудың негізі 2003 жылы қаланды. Қазақстан Республикасының Президенті өзінің 2004 жылғы халыққа жолдауында елімізде сайлаушылар, дауыс беру тізімін құрайтын, дауыс беру нәтижелерін бекіту және сайлау нәтижелерін «Сайлау» автоматтандырылған ақпараттық жүйесі Қазақстан Республикасының Президентін , Парламент Мәжілісі мен Сенаты депутаттарын, мәслихаттарды, жергілікті өзін-өзі басқару әкімдері мен мүшелерін, сонымен қатар республикалық референдум сайлауларын жоспарлау, дайындау және өткізуді іске асыратын ақпаратты іс жүргізулерін автоматтандыру үшін арналған.

Қазақстан Республикасы аймағында «Сайлау» ААЖ енгізу, барлық дәрежедегі сайлау комиссиялары жұмыстарының тиімділігін айтарлықтай жоғарылатуды, сайлау нәтижесіне республика халқының, халықаралық ұйымдардың және саяси қызмет субьектілерінің сенім деңгейін қаматамасыз етуге бағытталған.

2004 жылы 15 қыркүйекте электронды сайлау жүйесін қабылдау Мемлекеттік комиссиясымен «Сайлау» автоматтандырылған ақпараттық жүйесін пайдалануға қабылдау туралы актіге қол қойылды.

«Қазақтелеком» АҚ жүргізген байланыс арналары және «Сайлау» ААЖ құралын алдын ала тестілеу зерттеулерінің нәтижелері бойынша, жүйені Қазақстан Республикасы Парламент Мәжілісінің депутаттарын 2004 жылғы 19 қыркүйектегі сайлауын өткізу барысында 961 сайлау учаскесінде пайдалануға шешім қабылданған болатын.

2005 жылы Қазақстан Республикасы Президентін сайлау кезінде электронды дауыс беру 1447 сайлау учаскелерінде пайдаланды, ол еліміздегі барлық сайлау учаскелерінің жалпы санынан 15 % құрады. Сонымен, 2005 жылы 4 желтоқсандағы Қазақастан Республикасы Президентін сайлау кезінде электронды дауыс беру жүйесін сайлаушылардың 31 % қолдануға мүмкіншілігі болды.

Бұл ретте сайлаушылар өз еріктерін білдіру үшін дауыстарын өз қалауынша беруге мүмкіндік жасалды, - «Сайлау» ААЖ немесе қағаз бюллетендерін қолдану арқылы.

Жалпы, Қазақстан Республикасының Президентін сайлау кезінде автоматтандырылған ақпарат жүйесі өзінің сенімділігін көрсетіп, сайлаушылардың, бұқаралық ақпарат құралдарының және халықаралық бақылаушылардың өң бағаларын алды.

«Сайлау» ААЖ пайдалану кезінде алынған тәжірибе, оны ары қарай дамыту және жетілдіру бойынша ұсыныстарды құруға мүмкіндік берід.

Дауыс беру үшін құралды үлгілендіру сайлаушылардың оны қолдану кезіндегі қолайлығына жағымды әсер етті.

Қысқа мерзім ішінде жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде, ақпараттарды жинау бойынша міндеттерді жедел орындаушы, дауыстарды санау және сайлау нәтижелерін ашық және жариялылық шартымен беру аймақтарға-таратылған бірегей автоматтандырылған ақпарат жүйесі құрылды.

Тұрақты бекітілген техникалық құралдардың, сайлауларды өткізуге, сайлаушылардың электрондық тізімін әрдайым жаңаландыруға және құруға тұрақты әзірлігі қалпында сақтау үшін, олардың үзіліссіз толыққанды жүйелі-техникалық қызметін, суйемелдеуін және әкімшілендіруін қаматамсыз ету қажет болды.

Осыған байланысты Орталық сайлау комиссиясының жанында Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 13 шілдедегі "Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының Инженерлiк-техникалық орталығы" республикалық мемлекеттiк кәсiпорнын құру туралы» Қаулысына сәйкес 2005 жылы 8 тамызда «Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясының Инженерлік-техникалық орталығы» Республикалық мемлекеттік кәсіпорны құрылды.

Сіздерге 2007 жылғы 10 тамыз күніне жағдай бойынша жергілікті атқарушы органдар жасаған сайлаушылар тізімдерінде өз тегіңіздің бар екенін, тексеру мүмкіндігі беріліп отыр.

Сіз жеке сәйкестендіру нөмірін (ЖСН) немесе жеке куәлігіңіздің нөмірін сайттағы арнайы іздеу нысанына енгізу арқылы Қазақстан Республикасының сайлаушы азаматтарының бірыңғай электрондық тізілімінің деректер қорына сұрау жасай аласыз.

Егер осындай ЖСН-мен немесе жеке куәліктің нөмірімен сайлаушы табылған жағдайда, табылған сайлаушының тегі, аты, әкесінің аты, ол тіркелген сайлау учаскесінің нөмірі және мекен-жайы туралы ақпарат көрінеді.

Егер іздеу оң нәтижелерді бермесе, іздеу шартының (ЖСН немесе жеке куәлік нөмірі сандарының) дұрыс енгізілгенін тексеруіңіз немесе тіркелген жеріңіз бойынша учаскелік сайлау комиссиясына баруыңыз ұсынылады, өйткені сайлау заңнамасына сәйкес тиісті әкімдіктер сайлаушылар тізімдерін дауыс беру басталардан 20 күн бұрын сайлау учаскелеріне берді, ол жерде қазіргі уақытта оларды нақтылау жөнінде жұмыс жүргізілуде.

Елбасының 2003 жылғы Жолдауындағы тапсырмасына сәйкес біз электронды дауыс беру жүйесін енгізуді қолға алдық. Бұл іс еліміздегі демократиялық үдерістерді барынша жетілдіру мақсатында жүргізілетінін Президенттің өзі атап берген еді. Өйткені бұл жүйеде дауыс беру қорытындысы барынша айқын болады. Осы әдісті енгізу үшін біз басқа елдердің тәжірибесін үйренуді қолға алдық. Алдымен Ресей Федерациясының электронды дауыс беру жүйесін қарастырдық. Мемлекеттік автоматтандырылған “Выборы” деп аталған Ресейдің жүйесі 1995 жылдан бері қолданылады екен. Оның негізгі ерекшелігі - қағаз сайлау бюллетендерін санауды автоматтандыру. Бұл жүйенің есептеу паркі федерацияның 3000 қаласы мен аудан орталықтарын бір жүйеге біріктіретін жалпы саны 10 мыңнан астам компьютерден тұрады. Былайша айтқанда, жүйе үлкен калькулятор сияқты және тек қана сайлау бюллетендерін есептеу мен сайлау қорытындысын шығару кезеңіне жұмсалатын уақытты неғұрлым азайтуға мүмкіндік береді. Бұл әдіс біздің “Сайлау туралы” Конституциялық заңымыздың кейбір талаптарына келіңкіремейді екен. Біздің негізгі мақсатымыз сайлаушылардың электрондық әдіспен дауыс беруіне, яғни әрбір сайлаушы қағаз бюллетенмен емес, өз қолдарымен тетіктерді басып, дауыс бергенін көңілімен сезінуге қол жеткізу ғой. Ал Ресейдің әдісі сайлауды ұйымдастыру, қаржы шығынын есептеу секілді қосалқы мәселелерді бірінші орынға қойған екен. Нақты сайлаушының өзі қолданатын құрал емес. Біз Ресейдің электронды дауыс беру жүйесін зерттегенде олардың жағдайлары осындай болды. Бірақ артынан олар да біздегідей сайлаушының дауыс беруін электронды әдіске көшіруге тырысып жатыр. Сөйтіп, ресейлік жүйе , біз Батыс Еуропа елдерінің электронды дауыс беру жүйесін зерттеуді қолға алдық. Осы мақсатпен 2003 жылғы қазан айында біз Англияға барған едік. Олар бізге өздерінің жүйесін түсіндіріп, үлкен көмек берді. Осы елде сайлау жүйесін жетілдіру, оның үдерісін бақылау бойынша құрылған “Орталық және Шығыс Еуропа елдерінің бірлестігі” атты қоғамдық ұйым бар екен. Олар да бізге өз жәрдемін жасап бақты. Біз осы ұйымға мүшелікке де ендік. Бірақ олардың да электронды дауыс беру әдісі бір жүйе емес, бөлек-бөлек құралдардан тұратынын көрдік. Міне, осы тәжірибелерден және басқа да елдердің мысалдарын зерделей отырып, біз 2003 жылы “Сайлау” атты автоматты-ақпараттық жүйені жасауды қолға алдық. Мұнда біз өзіміздің алдымызға сайлауды ұйымдастыру мен өткізу үдерісін автоматтандыру және оның технологиялық циклына “адам факторының” араласуын болдырмау арқылы дауыс беру нәтижесі барынша айқын болуын қамтамасыз ету мақсатын қойдық. Сонымен бірге сайлау үдерісіндегі дауыстарды санау мен нәтижені анықтауды автоматтандыру ісі де бұл әдістің негізгі мақсаттарының бірі болды. Ұзаққа созылған жұмыс барысында біз осы мақсатқа да қол жеткіздік. “Сайлау” ААЖ-ды мемлекеттік комиссия 2004 жылдың 15 қыркүйегінде қабылдады. Осы комиссияның жанынан құрылған сарапшылар тобына барлық оппозициялық партиялардан өкілдер, бейтарап сарапшылар, ғалымдар қатысты. Сараптама барысында олар біршама ескертулер айтқан еді. Мемлекеттік комиссияның соңғы қабылдауына біз ол ескертулерді түзеттік. “Сайлау” ААЖ-ға жүйелі түрде техникалық қызмет көрсету мақсатымен Орталық сайлау комиссиясының жанынан Инженерлік-техникалық орталық атты республикалық мемлекеттік кәсіпорын құрылды.

“Сайлау” ААЖ сайлаудың барлық үдерісін, нақты айтқанда сайлаушыларды есептеу, олардың берген дауыстарын санау және сайлау нәтижесі бойынша жасалатын хаттаманы толтыру сияқты барлық жұмыстарды комиссия мүшелерінің қатысуынсыз атқара алады. “Адам факторының” араласуына жол берілмейді деуіміз сол. Ең қызығы, сайлаудың қорытындысы дауыс беру аяқталған сәттен кейін бірден белгілі болады.

Бұл әдістің тағы бір артықшылығы сол - ол сайлау үдерісіне көп уақыт бөлуді, материалдық шығындар жасауды азайтады.

Міне, осындай жүйе біздің елімізде алғаш рет 2004 жылғы Мәжіліс депутаттарын сайлауда қолданылды. Бірақ біз бұл жетістікке тоқтап қалған жоқпыз. “Сайлау” автоматты-ақпараттық жүйесін жетілдіру жөнінде жұмыстар қазіргі уақытта да жалғасуда. Бұл жұмыс барысында сайлаушылардың, саяси партиялар мен үкіметтік емес ұйымдардың, сондай-ақ халықаралық ұйымдар мамандарының да тілектері есепке алынып отыр.

Қазіргі кезде әлемнің көптеген елдері электронды дауыс беру жүйесін енгізіп жатыр. Соның ішінде Еуроодақ елдерінде, АҚШ-та бұл жүйе кеңінен тараған. Еуропадағы Е-РоLL деп аталатын электронды дауыс беру жүйесі барлық сайлау үдерістерін тегіс қамтыған. Мұндағы дауыс беру арнайы қауіпсіздендірілген және қорғалған коммуникациялық жүйелерді қолдану арқылы қоғамдық сарапшылардың, кеңесшілердің бақылауында өтеді. Бұлардың жүйесі алыстан дауыс берудің инновациялық архитектурасына негізделіп, сайлаушының қай жерде болғанына қарамай, жүргізіле береді. Осы Е-РоLL жүйесінің артықшылығы сол - онда сайлаушының дауыс бергені қағазға жазылады және әрбір дауыс тәуелсіз байқаушылар жүйесінде бекітіліп отырады.

АҚШ-та электронды дауыс беру жүйесі барынша оңайлатылған. Онда сайлаушы арнаулы құралдағы тетікті басып қана дауыс береді. Бұл технологияның жетілгендігі сондай, ол үйден шықпай-ақ Интернет арқылы да дауыс бере алады.

-Биылғы сайлауда сайлау учаскелерінің қаншасы осы жүйемен қамтылмақшы? Сайлаушыларға электрондық әдісті түсіндіру үшін қандай шаралар жасалып жатыр?

- Біз бұл жүйені алғаш рет 2004 жылы енгізгенде біз еліміздің барлық аумағын қамтитын шығармыз деп болжаған едік. Бірақ оған техникалық мүмкіншіліктер кедергі болды. Көптеген ауылды жерлерде телеком құралдары жоқ, электр қуаты тұрақты жағдайда жұмыс істемейді екен. Бұлардан да басқа түрлі кедергілер жұмысқа қолбайлау болды. Сондықтан 2004 жылғы Мәжіліс депутаттарының сайлауында еліміздің бүкіл аумағындағы 961 сайлау учаскесіне ғана осы электронды дауыс беру жүйесі орнатылды. Бұл 1 млн. 959 мың сайлаушыны қамтуға мүмкіндік берді. Еліміздегі барлық сайлаушының бұл 23 пайызы болатын. Бірақ соның 400 мыңдайы ғана электронды дауыс беру әдісін пайдаланды. Сайлау учаскесінде екі әдіс те болғанын білесіздер, біздің сайлаушыларымыздың көбі ескі қағаз бюллетенмен дауыс беруге көбірек сенсе керек, электронды дауыс беру әдісін, салыстырмалы түрде айтқанда, көп қолданған жоқ. Ал 2005 жылғы президент сайлауында біз электронды дауыс беру жүйесін 1447 сайлау учаскесіне орнаттық. Сөйтіп, 2 млн. 739 мың сайлаушыны осы әдіспен қамтамасыз еттік. Бірақ бұл сайлауда да азаматтардың осы әдісті қолдану белсенділігі салыстырмалы түрде айтқанда төмен болды. 400 мыңнан сәл артық қана сайлаушы оны қолданды. Ал биылғы сайлауда 1520 учаскені осы жүйемен қамтамасыз етуді межелеп отырмыз. Осыған сәйкес сайлау учаскелерін тестілеу жұмыстары жүргізілуде. Яғни, учаскенің байланыс жүйесі, электр қуатымен, мамандармен қамтамасыз етілуі тексерілуде. Бұл жұмыстар мамыр айынан бері қызу қолға алынды. Ол уақытта біз әлі Мәжіліс депутаттарының сайлауы болатынын білмесек те, мәслихат депутаттарының сайлауына осы әдісті кеңірек қолдану үшін дайындыққа қызу кіріскен едік. Егер тестінің талаптарына сай болса, жоғарыда аталған межені орындауға біз әзірміз. Бірақ қазірдің өзінде кейбір учаскенің тест талаптарына сай келмейтіндігі анықталып отыр. Сондықтан 1510-дай учаскені ғана электронды сайлау жүйесімен қамтамасыз ететін шығармыз. Ал халыққа электронды дауыс беру жүйесін түсіндіру мәселесіне келетін болсақ, көптеген ақпарат құралдары, соның ішінде электронды құралдар арқылы онымен жұмыс істеу әдістері түсіндірілді. Барлық облыс орталықтары мен Алматы, Астана қалаларында мамандарды арнайы дайындықтан өткізетін орталықтар ашылды. Онда семинарлар мен арнайы сабақтар өткізіледі. Сайлау кезінде әрбір электронды дауыс беру жүйесі орнатылған учаскеде осындай дайындықтан өткен маман отыратын болады. Олар тестілеу уақытында жүйені пайдалана білмейтін сайлаушыға осы әдісті түсіндіреді. Сонымен бірге сайлау учаскесіндегі барлық комиссия мүшелерінің де осы әдісті жете меңгеруін қамтамасыз етеміз. Қазір бізге әрбір сайлау учаскесінде арнайы бөлме берілген. Онда осы әдісті үйренгісі келген барлық сайлаушыға түсіндірме жұмыстары жүргізілуде.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.