Инфляцияның экономикалық әулеметтік салдары

Мазмұны.

Кіріспе

І.Бөлім . Инфляция теориясы.
1.1.Инфляцияның мәні және факторлары
1.2. Инфляцияның себептері
1.3. Инфляцияның түрлері

ІІ.Бөлім .Инфляцияның экономикалық әулеметтік салдары.
2.1. Инфляцияның альтернативті көздері
2.2.Инфляцияның тежеу шаралары мен әдістері
2.3.Филипстің қисық сызығы

ІІІ.Бөлім . Инфляцияға қарсы мемлекеттік саясат.
3.1. Инфляцияға қарсы саясат
3.2. Инфляцияның Қазақстандағы ерекшеліктері

Қорытынды

Әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Курстық жұмысымда инфляция, инфляцияға қарсы саясаттың мәнін алуға жұмыстандым.
Инфляция (лат «желбуаз»), ақшаның құнсыздануы - ақша айналысы арналарының тауар айналымы қасиеттерінен артық мөлшерде толуы. Мұның өзі ақша өлшемінің құнсыздануын туғызып, тиісінше бағаның өсуіне апарып соқтырады. Инфляцияның экономикалық және әулеметтік зардаптары сан алуан. Инфляция қарқынының артуына қарай өндірістің дамуына нақты кедергі жасайды, қоғамдағы экономикалық және әулеметтік шиеленісті ушықтырыды. Инфляция өндірісті қожыратып, елеулі экономикалық зиян келтіреді, экономикалық саясаттың жүргізілуін қиындатады.
Курстық жұмысымды 3 бөлімге бөлдім. Бірінші бөлімде инфляцияның мәнін, себептерін түрлерін қарастырдым, яғни инфляция теориясына көніл аудардым.
Екінші бөлімде, инфляцияның экономикалық, әлеуметтік салдары, альтернативті көздері, тежеу шаралары мен әдістері, жұмыссыздық деңгейінің түсуі баға мен жалақы өсіміне әкеледі деген қорытындыға келген филлипс қисығы туралы қарастырдым.
Соңғы бөлімде, инфляцияға қарсы мемлекеттік саясат туралы, инфляцияның Қазақстандағы ерекшеліктеріне анықтама беріп, мысалдарымен түсіндірдім.

Әдебиеттер тізімі:

1. Н. Ә.Назарбаев Қазақстан-2030. Алматы: 1997.
2. Современная экономика. Учебник Ростов-на-Дону: 1998.
3. Экономикалық теория. Оқу құралы. Алматы: 1999.
4. Курс экономической теории.Под ред. Чепурина М.Н. Москва: 1995.
5. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. Алматы: 1998
6. Мақыш С.Б Ақша айналысы және несие. Оқу құралы. Алматы: 2000
7. Финансы. Денежные обращение.Под ред. Дробозиной J1.A. Москва:1997.
8. Антонов А. Г. Денежное обращение, кредиты банки. Москва 1995.
9. Жуков С.Ф. Деньги, Кредит, Банки. Москва: 2001. Ю.Баймухаммедова «Роль банковской системы в регулировагши
инфляционных процессов» Вестник КазНУ. Экономическая серия 98
10 .Борисов Е «Экономическая теория» М - 94 12.Брю С. Макконелл К «Экономикс» ІЗ.Назарбаев Н.Ә. «Қазақстанның егеменді мемлекет болып
қалыитасуы мен дамуының стратегиясы» Қазақстан-2030 А. 1992 ж Н.Самуэльсон П. Экономикс 1995 1-2 т M.1992 15.Саясат 99-5 «Возможные пути улучшения экономической ситуации в РК»

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны.

Кіріспе

І-Бөлім . Инфляция теориясы.
1.1.Инфляцияның мәні және факторлары
1.2. Инфляцияның себептері
1.3. Инфляцияның түрлері

ІІ-Бөлім .Инфляцияның экономикалық әулеметтік салдары.
2.1. Инфляцияның альтернативті көздері
2.2.Инфляцияның тежеу шаралары мен әдістері
2.3.Филипстің қисық сызығы

ІІІ-Бөлім . Инфляцияға қарсы мемлекеттік саясат.
3.1. Инфляцияға қарсы саясат
3.2. Инфляцияның Қазақстандағы ерекшеліктері

Қорытынды

Әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Курстық жұмысымда инфляция, инфляцияға қарсы саясаттың мәнін алуға
жұмыстандым.
Инфляция (лат желбуаз), ақшаның құнсыздануы - ақша айналысы
арналарының тауар айналымы қасиеттерінен артық мөлшерде толуы. Мұның өзі
ақша өлшемінің құнсыздануын туғызып, тиісінше бағаның өсуіне апарып
соқтырады. Инфляцияның экономикалық және әулеметтік зардаптары сан алуан.
Инфляция қарқынының артуына қарай өндірістің дамуына нақты кедергі жасайды,
қоғамдағы экономикалық және әулеметтік шиеленісті ушықтырыды. Инфляция
өндірісті қожыратып, елеулі экономикалық зиян келтіреді, экономикалық
саясаттың жүргізілуін қиындатады.
Курстық жұмысымды 3 бөлімге бөлдім. Бірінші бөлімде инфляцияның мәнін,
себептерін түрлерін қарастырдым, яғни инфляция теориясына көніл аудардым.
Екінші бөлімде, инфляцияның экономикалық, әлеуметтік салдары,
альтернативті көздері, тежеу шаралары мен әдістері, жұмыссыздық деңгейінің
түсуі баға мен жалақы өсіміне әкеледі деген қорытындыға келген филлипс
қисығы туралы қарастырдым.
Соңғы бөлімде, инфляцияға қарсы мемлекеттік саясат туралы, инфляцияның
Қазақстандағы ерекшеліктеріне анықтама беріп, мысалдарымен түсіндірдім.

І-Бөлім . Инфляция теориясы.
1.1.Инфляцияның мәні және факторлары

Инфляцияның мәні - ол тауарлар мен көрсетілген қызметтердің бағасының
өсуі және тауар тапшылығы мен қызмет сапасының төмендеуі салдарынан ақшаның
құнсыздануы, оның сатып алуы мүмкіндігінің қүлдырауы. Инфляция - қоғамдық
ұдайы өндірістегі диспропорцияның көрінісі . Ол мемелекеттің табысы мен
шығынның үйлеспеуі салдарынап кездесетін кез келген экономикалық формацияға
тәң құбылыс. Инфляция үлттық табысты экономиканың салалары арасында,
коммерциялық құрылымдар, халықтың топтары мен мемлекеттің және шаруашылық
субъектілері арасында қайта бөлуге тірейді.
Инфляция - желбуаз көтерілу, icy деген мағынаны білдіретін латын
сөзі. Шындығында да, қауырт жағдайларда (мысалы, соғыс, революция және
кездейсоқ жағдайларда экономиканы дамыту үшін) мемлекеттік шығындарды қағаз
ақша шығарумен қарсыландыру ақша айналымының күрт көтеріліп, қағаз
ақшаның құнсыздануына экеп соқтырады. Ақшаның құнсыздануы - ақша айналысы
арналарының тауар айналымы қажеттерінен артық мөлшерде толуы. Мұның өзі
ақша өлшемінің құнсыздануын туғызып, тиісінше бағаның өсуіне апарып
соқтырады. Оны эр елдерден соғыс жылдарындағы ақша айналысынан байқауға
болады. Мысалы АҚШ- тың бостандық үшін 1775-1783ж.ж. соғысы және 1861-
1865ж.ж. Азамат соғысы (оның соңғы екі жылында доллардың сатып алу
мүмкіндігі 60% дейін төмендеген); XIX Ғ бас кезіндегі Англияның Наполеонға
қарсы соғысы; 1789-179 Іж.ж. Француз революциясы эсіресе, бірінші
дүниежүзілік соғыстан кейін Германияда инфляция жоғары қарқынға жетті. 1923
ж. Күзінде айналымдағы ақша массасы 496 квинтиллион (құрамында он бес нөлі
бар сан) рейхсмаркаға жеттп, ол ақша өлшемі триллион есе қүлсызданды. Осы
келтірілген тарихи мэліметтер. Инфляция бүрыннан келе жатқан феномен
(айырықша қүбылыс) екенін дэлелдейді.Инфляция дүние жүзіндегі көптеген
елдердің экономикалық өміріндегі ең өткір проблемлардың бірі.
Бағаның кез келген өсуін инфляциялық өсу деп есептеуге болмайды. Баға
өсуінің инфляциялық себептерінің арасында мемлекеттік шығыстар мен
кірістердің тенденстірілмеуі, яғни мемлекеттік бюджеттің тапшылығы неғұрлым
елеулі себепке жатады. Көбінесе бүл тапшылық ақша шығару жолымен жабылады,
мұның өзі ақша көлемінің көбейіп, соның салдарынан инфляцияға экеліп
соғады, яғни айналыстағы қағаз ақша құнсызданып, валютаны сатып алуға
жарамдылығы қүлдырайды. Инфляция кезінде шығарылған ақша көлемі өзгермеген
жағдайда айналыстағы тауар көлемінің қысқаруы, өнімнің баламалы көлемімен
қамтамасыз етілместен ақшаның көп мөлшерде шығарылуы, тауарлар мен
көрсетілетін қызметтер бағасының өсуі, нақты жалақының қүлдырауы салдарынан
қымбатшылық өршиді. Инфляциялық қауіпті инвестициялар көбінесе,
экономиканы милиторландыруға байланысты, яғни негізсіз жоғары эскери
шығындар бюджетті үдайы дағдарысқа үліыратады: оның тапшылығы ұлғайып,
ізіпше баға өседі.
Жаңа қоғамда инфляцияда көрінетін байланыс қиындады: қағаз ақшаның
алтынға тәуелділігі мүлдем үзілген, ақша айналымының дэстүрлі заңы бүзылған
және инфляция жаңа халықаралық сипатта қалыптасуда. Бұның бір себебі
мынада, көп елдер инвестицияны ынталандыру және экономиканы емдеу қүралы
ретінде ақша шығару қарқынын мемлекеттің қағаз ақшаны шектен кеп шығаруымен
байланысты бүл эммиссия ішкі айналым қасиеттілігінен де алып кетті.
Нэтижесінде ақша қүпсызданады, баға өседі, сосын барлық шаруашылық
пропорциялар бүзылады.
Инфляцияға әсер ететін факторлар, біріншіден, мемлекеттік бюджеттен
бүрыннан келе жатқан тапшылығы негізінде қаржыландыру мәселелерінде
анықталады; екіншіден, қүрылым факторлары, мысылы, тез қайтарылып болмайтын
ауыр өнеркәсіпке салынатын инвестицияның қауырт өсуі;үшіншіден,
. баға қайшысы деп аталатын ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасымен
салыстырғандағы өнеркэсіп өнімдері бағасының қарқынды өсуінің арасындағы
үйлесімсіздік. Құрылым факторлары тек бағаны қауырт көтеріп шығын
инфляциясына жағдай жасап қана қоймай, сонымен иқатар сүраныс инфляциясының
өсуіне эсерін тигізеді.
Қазіргі заманғы инфляция- бүл ұсыныспен сүраныс арасындағы диебаланыс
және бағаның өсуіне байланысты басқа да ұлттық шаруашылық пропорциялар
бұзылуы нәтижесі.

1.2 Инфляцияның себептері.

Ақша тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен салыстырғанда
құнсызданады. Инфляцияны бүлай түсіндіру, яғни ақшаның алтынға қатысты
құнсыздануы, алтынды бүрынғыша ақша сияқты жалпылама эквивалент деп
қарастыруда жатыр. Ең алдымен бағаның өсуі тауарға сұраныстың оның
үхынысынан артық болуымен байланысты.Белгілі тауар рыногында сүраныс пен
үсыныстың сэйкестілігінің бүзылуы элі инфляция емес. Инфляция елдегі баға
деңгейінің өсуі. Бағаның көтерілуіне нақты экономикалық жағдайлар да эсер
етеді. Мысалы, 70жылдардағы энергетикалық дағдарыс тек мүлай бағасының
өсуінен (мүнай бағасы 20есе өсті) емес, басқада тауар мен қызмет көрсету
бағаларының өсуімен байланысты. 1973жылы жалпы бағаның деңгейі 7%-ке, 1979ж
9%-ке артты. Ақша эсерінен тыс, тауар бағаларының өзгеруі еңбек
өнімділігінің артуына, циклдық және маусымдық толқуларға, ұдайы өндірістегі
қүрылымдық өзгерістерге, бағаның монополиялануы мен экономиканы мемлекеттік
реттеуге, салықтың жаңа ставкаларын енгізуге, ақша өлшемінің
девальвациялануы мен ревальвациялануына, рынок байланыстардың ықпалына және
т.б. байланысты. Демек, бағаның өсуіне көптеген неше түлрі себептердің
эсері болады
Коньюктураның циклдық толқуынан болатын бағаның өскін инфляцияға
жатқызуға болмайды. Циклдың түрлі фазаларынан өту барысында(эсіресе ХІХ-ХХ
ғасырдың бас кезіне тәң классикалық түрі) бағалардың динамикасы өзгеріп
отырады. Аласапыранның бас кезіндегі оның өсуі дағдарыс пен деприссия
фазасында төмендеп, жандану кезінде баға тағы да көтеріледі. Еңбек
өнімділігін арттыру бағаның темендеуіне экелуі тиіс. Циклдық толқулардың
тағы бір көрінісі жалақының өсуі еңбек өнімділігінен артып кетуінде. Мүндай
қүбылыс шығынның инфляциясы деп аталады. Ол ез кезегінде баға деңгейінің
жалпы өсуіне алып келеді. Кездейсоқ аппараттар да бағаның инфляциялық
өсуіне көп эсер етпейді. Айталық су басып кеткен аймақтардағы қүрылыс
материалдарының бағалары өседі. Бүл қүрылысматериалдарын шығаратын
өндірісті ұлғайтады, ал олар рынокты толықтыру барысында, баға төмендеуі
тиіс.
Сонымен инфляция көп сэйкессіздіктермен байланысты екеніи еске үстап,
оның ішіндегі ең бастылары:біріншіден, мемлекеттік шығыстар мен кірістердің
тепе теңдігінің бүзылуы байланыстың болмауы. Ол мемлекеттік бюджеттің
тапшылығынан көрінеді. Егер дефицит орталық эмиссия банкісінен заем арқылы
қаржыландырылса басқаша айтқанда, ақша үстаногы белсенді пайдаланылса, онда
айналыста ақша массасы көбейеді. Айырбастың сандық теңдігін MV= РОеске
түсірсең, М мен Р көрсеткіштері өсуінің байланысы анық.
Екіншіден, осындай жолмен, әдіспен инвестицияның қаржыландыру
жүгізілген жағдайда да бағаның инфляцияның өсуі болады. Әсіресе экономиканы
милитариландырумен байланысты инвестиция инфляцияны өршітеді. ¥лттық
табысты эскери мақсатқа пайдалану, өндірістік емес шығындар олар қоғамдық
байлықты текке рэсуэ етеді. Әскери ассикнациялар бір сэтке ғана қосымша
төлем қабілеті бар сү_раныс туғызып, тауар мен қамтамасыз етілмеген ақша
массасының өсуіне экеледі. Әскери шығындардың өсуі мемлекеттік бюджетті
түрақты тапшылық жағдайына және мемлекеттік қарыздың ұдайы өсуіне
үрындырады.
Үшіншіден, баға деңгейінің жалпы өсуі қазіргі рыноктық экономиканың
ерекшелігіне байланысты. Бүл кезең жетілген бэсеке кезінднгі рынокта
көптеген өндірушілер болып, өнімдердің түрі аз, капитал ауысуы оцай уақытқа
мүлдем үқсамайды. Қазіргі рынок белгілі дэрежеде олигаполиялық рынок. Ал
олигополист (жетілмеген бәсекелес) едэуір дэрежеде бағаны
билейді.Олигополиялар бағаны өсіруді бірінші болып бастамасада, олар оны
қолдауға ынталы. Жетілмеген бэсекелес бағаның жоғары деңгейін үстап түру
үшін өндіріс пен тауар үхынуды қысқарту арқылы дефицит жасауға тырысады.
Өздері билік жүргізетін рынокта бағаның төмендеуін болдырмау үшін
олигополия мен монополия икемді тауар үсынысынан қарсы болады.Салаға жаңа
өндірушілердің келуін тежеу үшін олигополистерге жиынтық сүраныс пен
үхыныстың сэйкес келмеуі көмектеседі.
Төртіншіден елдің экономикасының ашық болуы оыың бірте-бірте элемдік
шаруашылық байланыстарға тартылуы барысында импортық инфляцияның қаупі
туады. Жоғарыда аталған жылғы энергияға бағаның шарықтауы(энергетикалық
дағдарыс) сырттан әкелетін мүнайға бағаны өсіріп, технологиялық тізбек
бойынша басқа тауарлар бағасының қымбаттауына әкелді. импорттық
инфляциямен күресу мүмкіндігі шектеулі. Әрине өз валютасын ревальвациялау
үлттық валютаның қүлын жоғарлату арқылы мүнай импортын арзандатуға болады.
Бірақ ревальвация отандық тауарлардың экспорттық бағасын да қымбаттатады,
ал бүл дүниежүзілік рынокта бэсекелестік қабілетті төмендетеді.
Бесіншіден, инфляция өзіне-өзі дем беретін сипат алады, ол инфляцияны
күту нэтижесінде орын алады. Батыс елдерінің көптеген экономистері және
біздің елімізде де осы факторларды ерекше көрсетуде. Халық пен
өндірушілердің инфляцияны күту себептерін жою инфляцияға қарсы саясаттың ең
басты міндеті.
Инфляцияның күту жағдайындағы экономикаға ықпал етудің механизмі
қандай? Баға деңгейінің жалпы өсуі жағдайында өмір сүруге үйренген халық,
бағаның одан эрі өсуін күтеді. Мұндай жағдайда еңбекшілер жалақыны
көбейтуді талап етеді. Халық тауарларды көптен алады, ейткені олардың
бағасы ертең тағыда өсуі мүмкін ғой. Өндірушілер өз өнімдеріне өте жоғары
баға белгілейді, сөйтіп қысқа мерзімде шикізат, материал, қосалқы бөлшектер
қымбаттайды. Мысалы Ресей экономикасындағы (Қаңтар-көкек жылы) инфляцияның
жоғары қарқыны тұсында өндірушілер оздерін жабдықтаушылардың бағаны кетеру
мүмкіндігінен сақтанып, алдын ала өз өнімдерінің бағасын жоғарлатып.
Нэтижесінде Ресей экономикасыпдағы басқа да ТМД елдеріндегі бағалар бұрынғы
төлем қабілеті бар сүраныс деңгейінен ғана емес, инфляцияны күткен
деңгейден де алып түсті.Дүниежүзілік қоғамдастықтың барлық елдерінде де
инфляция өршуінің сан түрлі себептері бар. Алайда бүл қүбылысты қоздыратын
факторлардың комбинациясы жекелеген елдің нақты экономикалық жағдайына
байланысты. Айталық Батыс Еуропада Пдүниежүзілік соғыс біткеннен соң
инфляция көптеген тауарлардың тапшылығынан пайда болады. Одан кейінгі
жылдарда инфляциялық қүбылыстық күшеюіне мемлекеттік шығыстар, баға менн
жалақының арақатысы, инфляцияның басқа елдерден келуі және т.б. факторлар
себепші болды. Бүрынғы КСРО-ны алсақ жалпы заңдылықтармеи қатар, соңғы
жылдардағы инфляцияның себептеріне экономикадағы ерекше тепе-теңсіздік
(диспропорция) жатады, ол эміршілдік-экімшілдік жүйе салдары еді. Кеңес
экономикасына тәң жағдай Ж¥О-дегі эскери шығындар үлесінің көптігі, өндіру,
бөлу және қаржы-несие жүйесін монополияландырудың жоғары деңгеиі, үлттық
табыстағы жалақы үлесінің аздығы және т.б. ерекшеліктері.

1.3 Инфляцияның түрлері.

Соңғы кездерге дейін дүниежүзілік шаруашылықта инфляция, эдетте
төтенше жағдайларға байланысты пайда болатын еді. Мысалы, соғыс жылдарында
мемлекеттер эскери шығындарын жабу үшін көи көлемде қағаз ақшаларды
шығаруға мэжбүр болды. Соңғы жылдары бірқатар елдердің экономикасы үшін ол
айықпас ауруға, үдайы өндірістің түрақты факторына айналды.
Инфляция қарқынының жэй, орташа күрделі кезінде бағаның өсуі 10%-тен
аспайды. Экономикалық теория, мысалы, киіншілер, мүндай инфляцияны
экономикалық дамуы үшін оңды жағдай деп, ал мемлекетті тиімді экономикалық
саясат жургізуші субъекті деп есептейді. Мүндай инфляция өндіріс пен
сүраныстың өзгерген жағдайларына қарай бағаларды түзеп отыруға мүмкіндік
береді.
Жоғары қаркынды инфляция түсында бағаның әсуі 20-дан 200%-ке жетеді.
Ал бүл экономика үшін үлкен салмақ.Бірақ көптеген контракт, келісімдер
бағаның мүндай өсу қарқынын есептей алады.
Аса зор, шексіз инфляция айналымдағы ақша мөлшері мен тауар бағасының
деңгейінің тым шарықтап, шектен тыс өсуін білдіреді. Мысалы, Никарагуада,
азамат соғысы жылдарында бағаның жылдық өсуі 3300%-ке дейін жетті.Мұндай
Жағдайда халық үлкен зиян шегеді,тіпті қоғамның ауқатты тобына да қиын
болады. Үлттық шаруашылық бүлінеді. Инеринфляцияны басынан өткізген
бірқатар елдерде бағалардың өсу қарқыны айналымдағы ақша мөлшерінің өсу
қарқынынан элде қайда жоғары болды. Мү_ндай құбылыс, мысалы, 1945-1946
жылдары Венгрияда байқалды. Шаруашылық субъектілері үлттық валютаға деген
секілі жоғалған кезде, қолдағы құнсызданған ақшадан қүлылуға тырысып
бағады. Нәтижесінде айналымдағы ақша айтарлықтай өсіп, ол оның санының
көбеюіне тең болады. Салдарында баға қауіпті шектерге дейін шарықтайды.
Интеринфляцияның басталуына инфляциялық күтудіңде үлкен
эсері
болатындығын атап өту орынды. Басыңқы (кридавленная) инфляция кезінде
бағаның өсуі байқалмай қалады.
50-60-жылдарында көптеген елдерде инфляция орташа, бірқалыпты
қарқынмен журді. Ал 70-жылдары ол бақылаудан шыға бастады, үдайы өндірістің
қалыпты жүрісін бұзды, қоғамдық өндірістің бірінші жауына
айналды.Инфляциялық процестің ең қызғаншағы 70-жылдардың екінші
жартысы.Мысалы, бөлшек сауда бағасының жылдық ортаіиа осуі АҚЩ-та 1956-1965
жылдары 1,7%, 1966-1974 жылдары-5,1%, 1975-1980 жылдары-9,3% болды.
Англияда осы кезде ол 3,1; 6,0 және 17,9%, францияда 5,0; 5.9 және 10,9%.
80-жылдардың соңына қарай бағаның өсу қарқыны төмендеп, жылына 4%-ке тең
болды, 1987 жылы-3,7%-ке төмендеп орташа инфляцияның үлгісіне сэйкес
келді.Мұны көптеген себеитермен түсіндіруге болады, олардың ішіндегі
негізгілері: мұнайға элемдік бағаның төмендеуі, баға бәсекесінің артуы,
жалақы өсуін тежеу шаралары.
Инфляция балонеталған, тепе-теңдікті болуы мүмкін, яғни бағаның осуі
баяу және ол барлық тауарлар мен қызметтерге бірдей өседі. Мұндай жағдайда
бағаның жылдық өсуіне сэйкес ставка проценті көбейеді, бүл бағалардың
тұрақтануы кезеңіндегі экономикалық акуалды білдіреді.
Болисамды, күткен инфляцияны кенеттен өршитін инфляциядаи ажырата білу
керек. Күткен инфляцияның мерзімін анықтауға болады, үкімет оны
"жоспарлайды", мысал ретінде Ресей федерациясының, Қазақстанның 2001 жылы
бағаны ырықтандыру алдында жасаған бағаны жоғарылату қарқынының
бағдарламасын келтіруге болады.
Кенеттен болатын инфляция бағаның күтпеген кезде осуімен сипатталады,
ол ақша айналымына, салық салу жүйесіне теріс жер етеді. Егер экономикалық
инфляция күтілген болса, халық өз табысының құнсыздануынан қауіптеніп артық
тауарлар сатып алуға ұмтылады, қызмет көрсету шығындарын шамадан тыс
көбейтеді, сөйтіп экономикаға қиындық келтіреді. Қоғамдағы шын
қасиеттілік бүркемеленеді, шаруашылықтың
қалыпты жайы бұзылады. Бағаның тұтқиылдан шарықтауы инфляцияны күтуді
одан әрі арандатып, бағаның өсуін өршітеді. Егер бағаның түтқиылдан өсуі
"инфляцияны күту" басталмаған экономикада орын алса, онда халықтың бағаның
өсуіне көзқарасы өзгеше болады. Бағаның күрт өсуі қысқа мерзімде қүбылыс,
ол төмендейді деген үмітпен, түтынушылар рынокқа сатып алу қабілеті бар
сүрамыс ретінде ғана ақша жұмсайды, көбірек сақтап, жинауға тырысады.
Сұраныстың көлемі азайған шақта бағаның өзіне оны төмендету мақсатында
қысым жасалады. Экономика тағы да өзінің тепе-теңдік жағдайына келеді. Біз
рыноктық шаруашылық қызметінің эсерін, оңды нэтижесін көрсеттік. Мұны Пигу
эффектісі деп атайды.

ІІ-Бөлім .Инфляцияның экономикалық әулеметтік салдары.
2.1. Инфляцияның альтернативті көздері

Батыс экономистері жасаған теорияларды инфляцияның альтернативті
қайнар көздері ретінде сұраныс инфляциясы мен шығындар инфляциясын
көрсетеді. Бүл консепциялар инфляция болуының эртүрлі себептеріи атайды.
Сү-раныс инфляциясы. Сү_раныс пен ұсыныстың арақатынасының бүзылуы
сүраныстан көрінеді. Мұндағы негізгі себептер: мемлекеттік тапсырыстардың
үлғаюы (эскери, әулеметтік шығындар), толық жұмыс пен қамтылған кездегі
өндіріс құрал жабдықтарына сүраныстың өсуі, өндірістік қуаттардың толық
жұмыс істеуі, кәсіподақтар эрекетінің нәтижесінде еңбекшілердің сатып алу
қабілетінің жоғарылауы (жалақының өсуі) т.б. Осының салдарынан айналымға
тауар көлемінен артық ақша түсіп, бағалар өседі. Мұндай жағдайда өндірісте
жұмыспен қамту толық болғанымен өндірушілер үлғайған сүранысқа тауар
үсынысымен жауап бере алмай қалады. Басқаша айтқанда айналымдағы төлем
қаржыларының көбеюі шектелген тауар үсынысына тап болады, сеитіп бағаның
жалпы деңгейі өседі.
Сұраныс инфляциясы ақшалы факторларға байланысты туындайды, яғни
айналыстағы ақша массасы "көтеріліп", соның салдарынан төлем қабілеті бар
сүраныста жоғары болады. Ал сол кездегі бір қалыпты баға жағдайында
өндірістің оралымсыздығы сұранысты қанағаттандыра алмайды. Сөйтіп жиынтық
сұраныс экономиканың өндірістік мүмкіндікте,рінен жоғарылып, бағаның
көтерілуіне соқтырады.
Ақша массасының "көтерілуі" себептерінің ең негізгісі-әскери
шығындардың өсуі, яғни шығарылған эскери техника күнбе-күнге емірде
қолдануға жарамай сондықтан оның ақшалы эквивалентті бюджеттің тапшылығын
тудырады. Тапшылықты, немесе ақша нарығына мемлекеттік заеымдар
орналастырылады. Бюджет тапшылығын жоюдың бірінші жолы өркендеген
мемлекеттерге тән. Айналысқа қосымша ақша массасын шығарудың
алғашқы сатысында өндірістщ дамуы, жұмыссыздықтың азаюы және бағаның
төмендеуі сияқты жазымды көріністер байқалып, ал қорытындысында тепе-теңдік
орнайды. Сондықтан таз мөлшерлі инфляция пайдалы деген қорытынды шығады,
себебі ондай инфляция артық өндіру дағдарысынан және жұмыс орындарының
қысқаруынан сақтандырады. Одан эрі бүкіл экономикада бос жұмыс орны
болмаған және дамыған сүранысқа өнімді қосымша шығара алмаған жағдайда баға
өседі. Осыдан кейін өндірістің құлдырауына оның тиімділігінің төмендеуіне
және инфляцияның қарқындауына себепші факторлар эсер ете бастайды.
Сөйтіп, сүраныс инфляциясы кезінде шектеуі ұсыныспен салыстырғанда
айналыста артық ақша массасының болуы бағаларды жоғарылатады және ақшаны
құнсыздандырады.
Шығындар инфляциясы бағалардың өсуін, өндіріс шығындардың үлғаюымен
түсіндіреді. Шығындардың көбеюі баға белгілеудің олигополиялық және
финанстық саясатынан, шикізат бағасының өсуінен, кэсіподақтың жалақыны
көтеру талабынан және т.б. болады. Тэжірибеде инфляцияның бір түрін
екіншісінен айыру оңай емес, олар бір-бірімен тығыз байланыста, сондықтан
жалақының өсуі, мысалы, сүраныс инфляциясы немесе шығындар инфляциясы
ретінде де көрінуі мүмкін.
Тауар бағасының өсуі халықтың табысын төмендетіп, жалақыны қайта
индекстеу қажеттігін талап етеді. Жалақының өсуі өз кезегінде өнімді өндіру
шығындарының өсуіне, пайданың төмендеуіне, қолданыи жүргсн баға бойынша
шығаратын өнім көлемінің қысқаруына экеп соқтырады. Пайданы сақтап қалу
мақсатында өндірушілер тауар бағасын көтеруге мәжбүр болады.
Нэтижесінде инфляциялық серіппе (спираль) пайда болады: бағаның
көтерілуі жалақының өсуін талап етсе, жалақының өсуі бағаны көтереді. Бүл
жалақы мен бағаның "инфляциялық серіппе" теориясы деп аталады.
Шығын инфляциясы өнімнің эр бір өлшемінің шығыны көтеріліп, соған
байланысты баға өскенде ғана пайда болады. Алайда жалақы
бағаны қүрайтын элементтердің біреуі ғана . Срнымен қатар, тауар өндірісі
шикізат, энергия көздерін алу, транспорт қызметін төлеу шығындары
көтерілуіне байланысты да қымбаттайды. Шикізат пен энергия ресурстарының
және оларды тасымалдаудың қымбаттауы, яғни материалдық шығындардың өсуі
бүкіл әлемде болатын процесс. Оған қарсы түратын фактор-өнімніц эрбір
өлшемінің шығындарын төмендететін жаңа технологияны пайдалану.
Өнеркэсібі дамыған елдерге жылжымалы инфляция тәң, яғни жылдан жылға
ауысатын бір қалыпты ақшаның құнсыздануы. Батыс экономистерінің жобалауынша
инфляцияның бүл түрі өндіріс пен жалып үлттық өнімнің өсуін ынталандыруы
мүмкін. Ал дамушы мемлекеттерле қарқымды және ұшқыр инфляция басымдау
болады. Инфляцияға әсер ететін факторлар, оның түрлері және инфляцияның
әулеметтік экономикалық зардаптарын жою шаралары да эр елдің экономикалық
өсуінің ерекшіліктерінің байланысты болады.
Дамушы елдерді инфляцияның даму жағдайлары мен оған әсер ететін
факторларға байланысты төмендегідей жіктеуге болады.
Бірінші топтағы елдерге Латын Америкасының дамушы мемлекеттері оларда
80-жылдардың аяғы 90-жылдардың бас кезінде экономикалық тепе-теңдіктің
жоқтығы, мемлекет бюджетінің тұрақты тапшылығы, ішкі саясатта ақша шығару
станогымен үнемі индекстеу механизмнің қолдануы байқальш, ал сыртқы
экономикалық ортада жүйелі түрде үлттық валютаның курсы төмендеді.
Никарагуада, мысалы, 1999 жылы ақшаның құнсыздануы 8500%, Перуде 8291,5%
жетті.
Екінші топқа Колумбия, Эквадор, Венесуэла, Бирма, Иран, Египет, Сирия,
Чили елдері кіреді.Оларда да экономикалық тепе-теңдіктің жоқтығы байқалып,
ал қаржы саясатында аз қаржыландыруға және несиелік экспансияға (несиені
үлғайту) ерекше көңіл бөлінді. Бүл елдерде қарқынды инфляция (бағаның
жылдық орташа өсуі 20-40% шамасында) сақталып,бірен-сараң индекстеу
жүргілізуде жұмыссыздықтың жоғары деңгейі сақталуда.
Үшінші топқа жатады елдер-Сингапур, Малазия, Оңтүстік Корся, т.б.
жеткілікті деңгейде экономикалық тепе-теңдігі бар мемлекеттер.Оларда
жылжымалы инфляция (1-5%) сақталуда, бағаға қатаң бақылау
жүргізілген.Экономикасы дамыған нарық жағдайында жұмыс істеуде. Инфляцияға
қарсы шаралар ретінде тауарды сыртқа шығару және щетел валютасының құйылуы
зор роль атқаруда, жұмыссыздық бір қалыпты деңгейде жүруде.
Төртінші топқа дамушы мемлекеттер элеміне теңгерілген бүрынғы
социалистік мемлекеттер кіреді (ТМД елдері, Қытай, Полыііа-Вьетнам және
т.б.). Бүл мемлекеттердегі инфляция жоспарлы-бөлу жүйесінен нарыққа өту
барысында туындайтын объективті процестерге байланысты болады.Бүл
мемлекеттер өндірістің өсуімен ішкі нарықтың аз сүранысы арасындағы
қайшылықтарды, бір жағынан, зиянды қаржыландыру жолымен, яғни ақша мақсатын
басып шығарумен, екінші жағынан шетел заемдарын коптеген мөлшерде тартумен
шешуге үмтылуда. Нэтижесінде бүл топтағы мемлекеттерде көп мөлшерде ішкі
және сыртқы қарыздар пайда болады.

2.2. Инфляцияның тежеу шаралары мен әдістері.

Инфляцияның зардаптары күрделі және көп түрлі болып келеді.
Инфляцияның жоғары деңгейі баға мен пайда нормасын жоғарлатыи, уақытша
коньюктураны жандандырады. Процестің ушығуы барысында инфляция ұдайы
өндіріске кедергі келтіріп, қоғамдағы экономикалық және әлеуметтік
шиеленістерді тереңдетеді. Инфляция шаруашылықтың шырқын бүзып, айтарлықтай
зиян келтіріп, экономикалық саясатты жүргізуге жол бермейді. Бағаның эр
түрлі өсуі экономика салаларының арасындағы сэйкелестікті бүзып,
түтынушылар сүранысын бүркемелеп, ішкі рынокта тауарлар өткізуді
қйындатады.Бүдан бсқа халықтың жинағы құнсызданады, банктер, несие беретін
мекемелер зиян шегеді. Өндірістің интер-националдануы инфляцияны бір елден
екіншісіне аударады, халықаралық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.