Кәсіпорындағы маркетинг
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 КӘСІПОРЫНДАҒЫ МАРКЕТИНГТІҢ МӘНІ
1.1 Маркетингтің әлеуметтік.экономикалық мәні мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясы ... ... ... ... ... ..7
1.3 Стратегиялық маркетинг кәсіпорынның қалыптастыру құралы ретінде ... ...10
2 АҚ «РАХАТ» КОНДИТЕР ФАБРИКА МЫСАЛЫНДА ОТАНДЫҚ КӘСІПОРЫНДА МАРКЕТИНГТІ ПАЙДАЛАНУДЫҢ РӨЛІН АНЫҚТАУ
2.1 АҚ «Рахат» кондитер фабрикасының экономикалық жағдайына талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.2 АҚ «Рахат» кондитер фабрикасының маркетинг қызметінің маңызы ... ... ...14
2.3 Қазақстанның кондитер нарығында АҚ «Рахат» кондитер фабрикасының алатын орны және даму келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
1 КӘСІПОРЫНДАҒЫ МАРКЕТИНГТІҢ МӘНІ
1.1 Маркетингтің әлеуметтік.экономикалық мәні мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясы ... ... ... ... ... ..7
1.3 Стратегиялық маркетинг кәсіпорынның қалыптастыру құралы ретінде ... ...10
2 АҚ «РАХАТ» КОНДИТЕР ФАБРИКА МЫСАЛЫНДА ОТАНДЫҚ КӘСІПОРЫНДА МАРКЕТИНГТІ ПАЙДАЛАНУДЫҢ РӨЛІН АНЫҚТАУ
2.1 АҚ «Рахат» кондитер фабрикасының экономикалық жағдайына талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.2 АҚ «Рахат» кондитер фабрикасының маркетинг қызметінің маңызы ... ... ...14
2.3 Қазақстанның кондитер нарығында АҚ «Рахат» кондитер фабрикасының алатын орны және даму келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
Қазіргі жағдайда нарықтық қатынастардың қалыптасуымен байланысты барлық салаларда түбегейлі өзгерістер болды. Маркетинг тұтынушылардың қажеттіліктері мен мұқтаждықтарын қанағаттандыру арқылы тауарлар мен қызметтердің нарықтық сұранысы мен ұсынысын реттеу үшін тиімді тетік болып табылады.[1,45б]
Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік өзгерістер кезеңін басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен ұйымдарда басқарудың жаңа жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі құрамдарының бірі - маркетинг жүйесі. Қазақстанның маркетингтің қалыптасуының қажеттілігі жалпы әлімдік басқарудың теориясы мен практикасының тенденцияларымен анықталады. Қазақстанда маркетинг жүйесінің қалыптасуы бағыттары мен мүмкіндіктерін, шарттарын анықтау мақсатында маркетингтің дамуының теориялық тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін талдау маңызды мәселелердің бірі.
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар алдында тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және басқару жүйесі ретінде сипатталады.[2,3б]
Курстық жұмыстың мақсаты, кәсіпорын қызметінде маркетингті пайдалану қажеттілігін талдау.
Ал міндеті, маткетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұнын, маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясын, ААҚ «РАХАТ» кондитер фабрика мысалында отандық кәсіпорында маркетингті пайдаланудың рөлін анықтау.
Нарықтық экономика жағдайында кез-келген кәсіпорын өз жұмысының тиімділігін арттыру үшін маркетингті қолданады. Ол үшін курстық жұмыстың бірінше бөлімінде, маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясын, стратегиялық маркетингтің кәсіпорындағы маңызы қарастырылды. Ал негізгі бөлімінде, АҚ «Рахат» кондитер фабрикасының экономикалық жағдайына талдау жасау мен маркетинг қызметінің маңызы қарастырылды. Бөлім аяқталған соң курстық жұмысқа арналған қорытынды жазылды. Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық маңызын анықтауында келесі авторлардың әдебиеттері қолданылды: Д.Қ. Ілиясов, А.К. Мейірбеков, К.Ә.Әлімбетов, О.И.Волкова, т.б.
Бұл курстық жұмыста нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау, маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастырылды. Сондықтан кәсіпорындағы экономика пәнінен курстық жұмыстың тақырыбы “Кәсіпорын қызметінде маркетингті пайдалану қажеттілігін талдау” (АҚ «Рахат» кондитер фабрика мысалында) деп алынды.
Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік өзгерістер кезеңін басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен ұйымдарда басқарудың жаңа жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі құрамдарының бірі - маркетинг жүйесі. Қазақстанның маркетингтің қалыптасуының қажеттілігі жалпы әлімдік басқарудың теориясы мен практикасының тенденцияларымен анықталады. Қазақстанда маркетинг жүйесінің қалыптасуы бағыттары мен мүмкіндіктерін, шарттарын анықтау мақсатында маркетингтің дамуының теориялық тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін талдау маңызды мәселелердің бірі.
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар алдында тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және басқару жүйесі ретінде сипатталады.[2,3б]
Курстық жұмыстың мақсаты, кәсіпорын қызметінде маркетингті пайдалану қажеттілігін талдау.
Ал міндеті, маткетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұнын, маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясын, ААҚ «РАХАТ» кондитер фабрика мысалында отандық кәсіпорында маркетингті пайдаланудың рөлін анықтау.
Нарықтық экономика жағдайында кез-келген кәсіпорын өз жұмысының тиімділігін арттыру үшін маркетингті қолданады. Ол үшін курстық жұмыстың бірінше бөлімінде, маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясын, стратегиялық маркетингтің кәсіпорындағы маңызы қарастырылды. Ал негізгі бөлімінде, АҚ «Рахат» кондитер фабрикасының экономикалық жағдайына талдау жасау мен маркетинг қызметінің маңызы қарастырылды. Бөлім аяқталған соң курстық жұмысқа арналған қорытынды жазылды. Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық маңызын анықтауында келесі авторлардың әдебиеттері қолданылды: Д.Қ. Ілиясов, А.К. Мейірбеков, К.Ә.Әлімбетов, О.И.Волкова, т.б.
Бұл курстық жұмыста нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау, маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастырылды. Сондықтан кәсіпорындағы экономика пәнінен курстық жұмыстың тақырыбы “Кәсіпорын қызметінде маркетингті пайдалану қажеттілігін талдау” (АҚ «Рахат» кондитер фабрика мысалында) деп алынды.
1. Е.П. Голубков « Маркетинговые исследования» теория, методология и пактика // Москва «Финпресс» 2000
2. Д.Қ. Ілиясов. Маркетинг: теориясы мен практикасы. — Оқу құралы: - Алматы.: Қазақ Университеті, 2002. – 223б.
3. Фимрманың маркетингтік қызметі. // Парасат әлемі. 2004. №3
4. Есімжанова С.Р. «Становление маркетинга в экономике Казахстана» // Вестник КазГу – 2003. №2
5. А.К. Мейірбеков, К.Ә.Әлімбетов. Кәсіпорынның экономикасы: Оқу құралы – Алматы: Экономика 2003, 252бет
6. Филип Котлер. Маркетинг негіздері — Алматы: 2002
7. Экономика предприятия под редакции профессора О.И.Волкова
8. С.Н. Нысанбаев, Г.А. Садыханова "Маркетинг негіздері" Оқулық - Алматы:ҚУ- 2002-202б.
9. Багаева Н.У. «Приоритетные направления развития международного маркетинга в РК» // Казахстан спектр – 2006. №1
10. Н.В.Джангарашева, Т.А.Асанова. ҚазҰУ хабаршысы. Экономика сериясы. №3 (49), 2005
11. Қажымұрат. «Кәсіпорынды басқару жүйесіндегі маркетингтің рөлі» // Саясат – 2002. №2
12. Тоқтасын А. «Қазақстанның кәсіпорнындағы маркетингті пайдалану ерекшеліктері» // Қаржы-қаражат – 2003. №4
2. Д.Қ. Ілиясов. Маркетинг: теориясы мен практикасы. — Оқу құралы: - Алматы.: Қазақ Университеті, 2002. – 223б.
3. Фимрманың маркетингтік қызметі. // Парасат әлемі. 2004. №3
4. Есімжанова С.Р. «Становление маркетинга в экономике Казахстана» // Вестник КазГу – 2003. №2
5. А.К. Мейірбеков, К.Ә.Әлімбетов. Кәсіпорынның экономикасы: Оқу құралы – Алматы: Экономика 2003, 252бет
6. Филип Котлер. Маркетинг негіздері — Алматы: 2002
7. Экономика предприятия под редакции профессора О.И.Волкова
8. С.Н. Нысанбаев, Г.А. Садыханова "Маркетинг негіздері" Оқулық - Алматы:ҚУ- 2002-202б.
9. Багаева Н.У. «Приоритетные направления развития международного маркетинга в РК» // Казахстан спектр – 2006. №1
10. Н.В.Джангарашева, Т.А.Асанова. ҚазҰУ хабаршысы. Экономика сериясы. №3 (49), 2005
11. Қажымұрат. «Кәсіпорынды басқару жүйесіндегі маркетингтің рөлі» // Саясат – 2002. №2
12. Тоқтасын А. «Қазақстанның кәсіпорнындағы маркетингті пайдалану ерекшеліктері» // Қаржы-қаражат – 2003. №4
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 КӘСІПОРЫНДАҒЫ МАРКЕТИНГТІҢ МӘНІ
1.1 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен
классификациясы ... ... ... ... ... ..7
1.3 Стратегиялық маркетинг кәсіпорынның қалыптастыру құралы
ретінде ... ...10
2 АҚ РАХАТ КОНДИТЕР ФАБРИКА МЫСАЛЫНДА ОТАНДЫҚ КӘСІПОРЫНДА МАРКЕТИНГТІ
ПАЙДАЛАНУДЫҢ РӨЛІН АНЫҚТАУ
2.1 АҚ Рахат кондитер фабрикасының экономикалық жағдайына талдау
жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.2 АҚ Рахат кондитер фабрикасының маркетинг қызметінің
маңызы ... ... ...14
2.3 Қазақстанның кондитер нарығында АҚ Рахат кондитер фабрикасының алатын
орны және даму
келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 24
КІРІСПЕ
Қазіргі жағдайда нарықтық қатынастардың қалыптасуымен байланысты
барлық салаларда түбегейлі өзгерістер болды. Маркетинг тұтынушылардың
қажеттіліктері мен мұқтаждықтарын қанағаттандыру арқылы тауарлар мен
қызметтердің нарықтық сұранысы мен ұсынысын реттеу үшін тиімді тетік болып
табылады.[1,45б]
Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік өзгерістер
кезеңін басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен ұйымдарда басқарудың жаңа
жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі құрамдарының бірі - маркетинг
жүйесі. Қазақстанның маркетингтің қалыптасуының қажеттілігі жалпы әлімдік
басқарудың теориясы мен практикасының тенденцияларымен анықталады.
Қазақстанда маркетинг жүйесінің қалыптасуы бағыттары мен мүмкіндіктерін,
шарттарын анықтау мақсатында маркетингтің дамуының теориялық
тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін талдау маңызды мәселелердің
бірі.
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар
алдында тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен
әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші
көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және
оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және
басқару жүйесі ретінде сипатталады.[2,3б]
Курстық жұмыстың мақсаты, кәсіпорын қызметінде маркетингті пайдалану
қажеттілігін талдау.
Ал міндеті, маткетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұнын,
маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясын, ААҚ РАХАТ
кондитер фабрика мысалында отандық кәсіпорында маркетингті пайдаланудың
рөлін анықтау.
Нарықтық экономика жағдайында кез-келген кәсіпорын өз жұмысының
тиімділігін арттыру үшін маркетингті қолданады. Ол үшін курстық жұмыстың
бірінше бөлімінде, маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен
классификациясын, стратегиялық маркетингтің кәсіпорындағы маңызы
қарастырылды. Ал негізгі бөлімінде, АҚ Рахат кондитер фабрикасының
экономикалық жағдайына талдау жасау мен маркетинг қызметінің маңызы
қарастырылды. Бөлім аяқталған соң курстық жұмысқа арналған қорытынды
жазылды. Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық маңызын анықтауында келесі
авторлардың әдебиеттері қолданылды: Д.Қ. Ілиясов, А.К. Мейірбеков,
К.Ә.Әлімбетов, О.И.Волкова, т.б.
Бұл курстық жұмыста нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни
кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау,
маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастырылды.
Сондықтан кәсіпорындағы экономика пәнінен курстық жұмыстың тақырыбы
“Кәсіпорын қызметінде маркетингті пайдалану қажеттілігін талдау” (АҚ
Рахат кондитер фабрика мысалында) деп алынды.
1 КӘСІПОРЫНДАҒЫ МАРКЕТИНГТІҢ МӘНІ
1.1 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұны
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетинг кәсіпорынның рыноктық
және өндірістік стратегиясын анықтайтын басқарудың басты бернесі ретінде
қаралады. Осы жағдайға байланысты ол нақты тұтынушылардың, нақты зерттеу
мен болжау негізінде мол табыс табуға, сыртқы өнім шығарушы кәсіпорынның
ішкі және сыртқы өнім шығарушы кәсіпорынның ішкі және сыртқы рыноктың
қазіргі жағдайын және оның болашағын білуге бағытталады. Сонымен бірге,
кәсіпорынның маркетинг қызметіне бәсекелесті зерттеу, баға саясатын
қамтамасыз ету, өнімді өткізу мен жарнамалауды ынталандыру, тауарларды
өткізуді тиімді ұйымдастыру жолға қою, тағы басқа да шаралар жатады.
Маркетингтің негізі болып табылатыны-бұл бірін-бірі толықтыратын
тәсілдеме. Бұл дегеніміз рынокты жанжақты және нақтылы зерделеу, сол сияқты
рынокқа белсенді ықпал ету, қажеттілікті және тұтынушының артықшылығын
қалыптастыру. Дайындаушы мен тұтынушыны байланыстыру және олардың бірін-
бірі табуға жәрдем беру – кез келген маркетинг қызметінің басты мақсатына
жатады.
Елімізде болып жатқан нарықтық қатынастардың ықпалымен үнемі
қозғалыста болатын маркетинг қызметі рыноктың шарттары мен талаптарына
толық бағынышты.
Маркетинг – бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашыдық
қызметін басқару жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.
Маркетинг – бұл рынокты талдау, кәсіпорындар қызметінің әр қилы
түрлерінің өзара іс-қимылдарын қамтитын өндірісті ұйымдастыру және өнімді
өткізудегі кешенді жүйе: жоспарлау, баға құрылымы, сату (сатып алу),
шикізаттарды жеткізу, өнім (тауарлар) және қызмет көрсету.[3,65б]
Маркетингітің негізгі мақсаты- сатып алу, сату процесінде ең жоғары
мөлшерде пайда табуды, сонымен бірге оның міндеті- кәсіпорын қызметінің
тұрақтылығын барынша қалыптастыру және стратегиялық мақсаттарға жетуді
қамтамасыз ету.
Маркетинг қызметі жүйесінде, сол сияқты кәсіпорынның басқа да жеке
міндеттері шешіледі:
- рынок, тауарлар, тұтынушылар және бәсекелестер жөнінде сенімді, дер
кезінде және шынайы жарнамалармен қамтамасыз ету;
- кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі;
- тұтынушыларға ықпал ететін сұраныс, рынок, бәсекелестер.
Маркетингтің экономикалық мәні мына төмендегі нәтижелікті тұжырымдайды:
- тауарлардың бәсеге жарамдылығын жасау;
- тауарларды жылжытуды жеделдету;
- сатып алушылардың қажеттілігін қанағаттандыру;
- өндірістің тиімділігі және тауарлар сату.
Маркетинг қызметі жағдайында рынок екі түрге ажыратылады:
- сатушы нарығы
- сатып алушы нарығы
Сатушы рыногы – бұл шын мәнінде, тапшылық рыногы, онда сатушылар үлкен
билікке ие болады. Сатып алушы рыногы – бұл шын мәнінде толықтырылған
рынок, мұнда сатып алушылар үлкен билікке ие.
Рынокты зерделеу екі жайғасымда жүзеге асырылады: оның ерекшелік
сипаты, сиымдылыққа қажеттілігі және мүмкіншілігі, молықтыру деңгейі,
бәсекелестің жағдайы, ұқсас тауарлар шығаруының ықтималдығы, т.б.
Ондай басқадай жайғасымның артықшылғы өнімге бағдарланған маркетинг
немесе тұтынушыларға бағдарланған маркетингке алып келеді.
Өнімге дағдарланған маркетинг, мынадай жағдайда қолданылады, егер де
кәсіпорынның қызметі жаңа тауарларды шығаруға немесе шығарылғанды
жетілдіруге бағдарланса. Мұның негізгі мақсаты – тұтынушыларды жаңа немесе
жетілдірілген тауарды алуға ынталандыру болып табылады.
Егер де кәсіпорынның қызметі тікелей рыноктың өзінен шығатын
мұқтаждықты қанағаттандыруға бағытталса, тұтынушыға бағдарланған маркетинг
пайдаланылады. Мұндағы маркетингтің басты мақсаты - әлуетті мұқтаждықты
зерделеу, рынок тауашасын іздестіру. Маркетингтің бұл үлгісі – жалпы
коммерциялқ қызметтің маңызды бөлігі, себебі, тұтыншылардың сұрау салуды
зерделеусіз кәсіпкер үшін мүмкін емес.
Кәсіпорынның шаруашылық қызметі үшін маркетингтің осы екі үлгісі де
бір жолғы болу керек. Тек кәсіпорынның өндіріс және рынок жағынан
мүмкіншілікке жан-жақты талдау жасау нағыз коммерциялық табысқа
жеткізеді.[4,96б]
Маркетингтің негізгі принципі-жалпыға бірдей нысаналығы, яғни
тұтынушылардың қалаулары мен нақтылы талаптарына сай өндірістің түпкілікті
нәтижелеріне бағдарлануы.
Маркетингтің принциптік әдіснамалына сәйкес кез келген процестерге тән
басқару және өткізудің рыноктық тұжырымдамасының бернесін анықтайық.
Кесте-1. Маркетингтің негізгі бернелері
Берне Қызмет түрлері
Таңдамалық Маркетингтік ортаны талдау, тұтынушылар, тауар
құрылымы, жабдықтау көздері, кәсіпорынның ішкі
ортасы, бәсекелеатер, нарық саралымын анықтау және
зерделеу, жарнама саласы.
Өндірістік Талдаманы ұймдастыру және жаңа тауарлар өндіру,
әлуетті сатып алушылардың қажеттілігін
қанағаттандыру, олардың ерекшелігі, орама, баға,
пайдалану сапасы.
Берне Қызмет түрлері
Өткізушілік Тауар қозғалысы жүйесін ұйымдастыру, өткізу арналарын
таңдау, жинақтау, сұранысты қалыптастыру, өндірісті
ынталандыру және баға саясаты.
Басқару және Маркетинг жопарларын әзірлеу (бағдарламалар), оларды
бақылау қаржыландыру, маркетингті ақпаратпен қамтамасыз ету,
кадр саясаты, кәсіпорынның ұсынған мақсатының
жетістігі, тәуелділікті бағалау, т.б.
Талдамалық арнаны шартты екі қосалқы бернеге бөлуге болады: рынокты
кешенді түрде зерттеу және кәсіпорынның ішкі ортасын талдау. Бұл екі
қосалқы берне бір-бірімен өзара тығыз байланысты. Нарықтық жағдайда
кәсіпорын маркетингтік зерттеуді үнемдеуге тиіс емес, өйткені, мақсатқа
жетуді қамтамасыз ету үшін жұмысты көз жұмып істеуге болмайды.
Маркетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернесін және
қосалқы бернесін іске асырудағы негізі болып табылады.
Шығарылған тауарлар, өндірілген өнімдер рынокқа келіп түседі. Мұндағы
маркетингтің негізі міндеті тиімді өткізу, оны тұтынушыларға жеткізу.
Өткізім тұжырымының тәсімі және маркетинг мына төмендегі бейнемен
көрінеді:
Өткізім тұжырымдамасы
Тауарлар → Өткізім және сатуды ынталандыру → Сату көлемінің өсуінен
алынған пайда
Маркетинг тұжырымдамасы
Қажетсіну → Біріктірілген маркетинг → Сатып алушылардың қажеттілігін
қанағаттандыру есебінен алынған
пайда
Нарықтық экономика жағдайында өндіріс қызметінің табысы және бақылау
бернесіне байланысты болады. Маркетингтің барлық бернелерін іске асыру,
ойластырылмаған жоспарлау, маркетингтің ақпарат және комуникациямен
қамтамасыз етілмеуі, сол сияқты маркетингтік басқарудың соңғы сатысы-
бақылаусыз мүмкін емес.
Маркетингтің негізгі принциптері мыналардан тұрады:
- тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайды, кәсіпорынның нақты мүмкіндіктерін
дәлме-дәл білу арқылы өнім өндіру;
- тұтынушы мұқтажын мейлінше толық қанағаттандыру, нақтылы проблемаларды
шешу үшін оны құралдармен немесе құрал-жабдықтар кешендерімен қамтамасыз
ету, балама принцип- өнім өткізетін орындарды іздестіре отырып, өнім өндіру
мен қызмет көрсету;
- нақтылы бір рынок жағдайына жоспарланған мөлшерде және белгілі мерзімде
өнімді өткізумен қызмет көрсетуді тиімді жүзеге асыру;
- ғылыми-техникалық ойды және нарық жаңалықтарын пайдаланып, тауарларды
өткізуді дайындау үшін зерттеулерді ұдайы қорыта отырып, кәсіпорынның
өндірістік-коммерциялық қызметінің ұзақ мерзімді нәтижелелігінің
пайдалылығын қамтамасыз ету;
- сұранысты қалыптастыру мен оған жағдай жасауға бір мерзім ішінде ықпал
ете отырып, тұтынушылардың үнемі өзгеріп отыратын талаптарына
дағдылауындағы өндірушінің жүріс-тұрыс стратегисы мен тактикасының
тұтастығы.
Маркетингтегі бастысы - мақсатты бағдарлану және кешенділік, яғни
кәсіпкерлік, шаруашылық, өндірістік және өткізу қызметтерінің қосылуы.
Маркетингтің мақсаты- өндірістің жоғары тиімділігін және өндірістік
тауарларды сатуды қамтамасыз ету.
Кешенділік- маркетингті қолдануды іске асыру нәтижелілікке жеткізуді
көрсетеді, егер де ол жүйе ретінде пайдаланылса, ал маркетингтің жекеленген
әрекеттері шын мәнінде, оң нәтижелілікке жеткізбейді.[5,181-190б]
1.2. Маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясы
Маркетингтік зерттеулердің міндеттері стратегиялық және тактикалық
сипатта болуы мүмкін және шаруашылық субъектінің бәсекеге қабілеттілігіне
маркетингтік ортаның әртүрлі факторларының әсер ету дәрежесін анықтауға
бағытталуы мүмкін. Осыған байланысты маркетингтік зерттеулер келесідей
болуы мүмкін:
- сыртқы – маркетингтік макро ортаның факторларын (демографиялық,
экономикалық, табиғи, технологиялық, әлеуметтік – мәдени), тұтынушыларды,
бәсекелестерді, делдалдарды, жабдықтаушыларды, байланыс аудиторияларды
зерттеуге бағытталған.
- ішкі – шаруашылық субъектінің ішкі ортасын зерттейді (өндіріс, қаржы,
НИОКР, маркетинг, ұйымдастырушылық құрылым мен менеджмент, персонал мен
корпоративтік мәдениет).
Кесте-2. Маркетингтік зерттеулер классификациясы
№ Классификация белгілері Маркетингтік зерттеулер түрлері
1 Зерттеулер бағыттары сыртқы
бойынша ішкі
2 Қолдау саласы бойынша проблеманы анықтау үшін
проблеманы шешу үшін
3 Зерттеулік дизайн бойынша ізденушілік
қорытынды
№ Классификация белгілері Маркетингтік зерттеулер түрлері
4 Зерттеулердің мақсаты мен ізденушілік (барлаушылық)
типіне байланысты сипаттамалық (дескриптивті)
каузальді (себеп – салдарлық,
эксперименттік)
5 Қолданылатын ақпарат кабинеттік (екінші ретті)
көздеріне байланысты далалық (бастапқы)
6 Алынатын нәтижелердің сандық
сипатына қарай сапалық
7 Проблеманы қамту толық
дәрежесіне қарай ішінара (толық емес)
8 Зерттеулерді жүргізу бір ретті
тұрақтылығына байланысты көп ретті (панельдік)
9 Мүдделер саны бойынша жеке
ұжымдық
10 Территориялық қамту аймақтық
бойынша үлттық
халықаралық
11 Зерттеулерді жүргізудің маркетингтік зерттеулерді өзіндік
ұйымдастырушылық формаларымаркетинг бөлімі арқылы жүргізу
бойынша маркетингтік зерттеулер бойынша
қызмет көрсететін тәуелсіз
зерттеу компаниялары мен
фирмаларды тарту
Маркетингтік зерттеулер шаруашылық субъектінің сыртқы және ішкі ортасы
туралы ақпарат бере алады, ал оның нәтижелері нарықтағы маркетингтік
қызметтің тиімділігін жоспарлау, іске асыру және бақылау үшін негіз болып
саналады.
Маркетингтік зерттеулер – шаруашылық басқарудың элементі. Олар
кәсіпорында өндіріс – саттық, жабдықтауды және сауда қызметін қосады.
Рынокқа тауарды шығару алдында, кәсіпорын мыналарда сенімді болу
керек:
- Ұсынылған өнім өз сатып алушыларын табады.
- Сатушы ұсынған баға өнім өндіруге кеткен шығыннан аз болмайды.
- Өнімді дайындау үшін кәсіпорын нарықта материал, шикізат және т.б.
компаненттер жеткілікті мөлшерде және тиімді бағамен сатылатындығы.
Кәсіпорын күшті жақтарына потенциалды ресурстардың жеткілікті мөлшерде
бар болуы (материалдық, қаржылық, еңбектік, ақпараттық және т.б.) сапалы
өнім және сатып алушыларда жақсы атаққа иілік ету, аз шығын, шығарылатын
өнімнің рационалды ассортименті, дамыған өнім өткізу жүйесі, эффективті
менеджмент, инновацияға бейімділік, қосымша қызмет көрсету және т.б.
Кәсіпорынның әлсіз жақтарына қызметтің стратегиялық бағыттың толық
жетілдірмеуі, нарық туралы толық білмеу, қиын шешілетін өндірістік
проблемалар, жоғары мамандырылған қызметкерлердің болмауы, жаман жарнама,
өндіріс рентабильдігінің төмен болуы және т.б.
Тиімді мүмкіндіктеріне кәсіпорынды алдын – алу және қадағалау, яғни
жаңа нарыққа шығу мүмкіндігі, қосымша инвесторларды тарту (соның ішінді
шетел), cеріктестік қарым – қатынастарды орнату, жаңа технология мен құрал
– жабдықтардың пайда болуы, темір жол, экспорттық және т.б. тарифтерге
бағаны төмендету, сонымен қатар банктік кредиттер бойынша пайыздық
ставкаларды, мемлекеттік тапсырыстарды алуды, салық салуды оптималдандыру,
және мемлекеттік қолдауды күшейту, нарықтан бәсекелестердің кетуі.[6,96-
100б]
Қауіп – қатер ықтималдықтың пайда болуына кәсіпорынның маркетингтік
жүйесі байқау жасау керек. Оған нарықта жаңа бәсекелестердің пайда болуы,
нарық қарқының баяу өсуінің, макроэкономикалық көмек жүйесінің нашарлауы,
сатып алушылардың талғамының өзгеруі және т.б. жатады.
Қазіргі кәсіпорынның маркетингі көп мақсатты мінез – құлықтан тұрады.
Стратегиялық
мақсаттарды жетумен бірге көптеген ағымды және оперативті шешімдерді шешу
керек. Экономикалық проблемалардан басқа әлеуметтік, ұйымдастырушылық,
ғылыми – техникалық проблемелар туындайды. Жиі қайталанатындар, дәстүрлі
проблемалардан басқа күтпеген жағдайда шешім қабылдау қажет.
Маркетингтік мақсаттардың жіктелуі мақсаттарды жобалуды нақтылау және
сәйкесінше әдістер мен жүйені қолдану. Маркетингтің мақсаттарды әртүрлі
және олардың саны көп. Кәсіпорынның меншік түріне, формасына, масштабына
қарамастан оның құрамын жүйелі түрде анықтамай жұмыс жасай алмайды. Егер де
кәсіпорын нақты даму мақсаттарын анықтамаса, осы мақсатқа жетудің жолдарын
қарастырмаса, ол нарықтық экономикада өз қызметін жүргізе алмайды.
Маркетинг тұрғысынан қарағанда рыноктар бір – біріне ұқсамайтын әрбір
рынокта ерекше тұтынушылардан тұрады. Ал коммерциялық әрекет табысты болуы
үшін тұтынушылардың әр түрлі категориясының айрықша талабын есепке алу
керек. Міне, осы рынокты сегменттеудің негізі болады.
Сонымен рынокты сегменттеу дегеніміз – рыноқтағы тұтынушыларды әртүрлі
топтарға бөлу және әр топтың талабына сай жеке тауар мен оның маркетинг
кешенін ұсыну болады. Рынокты сегменттеу ұғымын тұңғыш рет 50 жылдары Смит
Уэнделл пайдаланды. Және бұл тәсіл жалпы маркетинг стратегиясы ретінде
ұсынылады. Сегменттеудің мақсаты өндірілген және жетілген және өткізетін
тауарға нақтылы сатып алушыны қамтамасыз ету болып табылады. Маркетирнг іс
– тәжірбиесінде рынокты сегменттеу арқылы фирма мынандай нәтижелерге ие
болады:
- Тұтынушылардың әртүрлі тауарға деген қажеттілігін қанағатандыру деңгейі
максималды дәрежеге жеткізу.
- Фирманың тауарды өңдеуге, өндіруге, өткізуге кеткен шығындарды ұтымды
және үйлесімді болуын қамтамасыз етеді.
- Әлуетті тұтынушылардың іс - әрекетін айқындап, талдау негізінде қолайлы
маркетинг стратегиясын жасауға көмектеседі.
- Тауардың, фирманың бәсеке қабілетін жоғарлатуды қамтамасыз етеді.
- Бұрын басқа фирмалар ескермеген жаңа рынок сегментіне шығу арқылы
бәсекелік күресті жоюға немесе төмендетуге мүмкіндік береді. Бұл бәсекеге
кететін шығынды азайтады.[7,202б]
1.3 Стратегиялық маркетинг кәсіпорын стратегиясын қалыптастыру құралы
ретінде
Ұзақ мерзімді бағыттағы Қазақстанның даму стратегиясына көңіл бөлу аса
маңызды мәселе болып табылады. Әлеуметтік-экономикалық даму стратегиясы
мақсатты бағдарлар жүйесін кеңейтеді, тұтынушылар сұранысының сапалы өсуін
ынталандырады, сонымен қатар үкіметпен тағайындалатын және жүзеге
асырылатын макроэкономикалық саясаттың ағымдағы және орта мерзімді
бағдарламаларына басты толықтауыш болады.
Стратегия бұл кез-келген қызмет аясындағы стратегиялық мақсаттарға
жетудегі бағдарлама, жоспар, басқару субъектісінің бағыты. Стратегияның
келесідей түрлері болады: нарықтық қатынастарға өтетін елдердің статегиясы,
экожүйені сақтау стратегиясы, өмір сүру деңгейін жоғарлату стратегиясы,
жекелеген салалар, аймақтар, фирмалардың стратегиясы. Сапалы өңделген,
кешенді негізделген және ресурстармен қамтамасыз етілген стратегиясы кез-
келген жүйенің тұрақты және тиімді қызмет етуінің басты шарттарының бірі
болып табылады.
Стратегиялық тұжырымдама ең алдымен фирманың нарықтағы бәсекелік
жағдайын анықтау жолымен құрылады. Бұл тұжырымдаманы қалыптастыруда
берілген сала аймағындағы кәсіпкерлік қызметтің бәсекелестік күресінің
жағдай ғана емес,сонымен бірге бәсекенің функционалдық түрлері де
ескеріледі.[8,68б]
Экономикада стратегиялық маркетингтің ролі кәсіпорындардың сыртқы және
ішкі орталарын тұрақты мониторинг негізінде нарықтың дамуын бақылауға
бағытталған, сол арқылы қанағаттанарлықсыз қажеттіліктерді айқындау және
оларды қанағаттандыру жолдарын іздеп табу жолымен нарықтың перспиктивалық
мақсатты сегменттерін анықтау. Стратегиялық маркетинг негізінде нарықтың
потенциялын және өмірлік циклін бағалау әдісімен нарықтың тартылымдығын
анықтау, сонымен қатар бәсекенің потенциялды және оның бәсекелік
мобилдігіне тәуелді базасындағы фирманың бәсекелік артықшылығын қамтамасыз
ету. Стратегиялық маркетинг процесі ұзақ мерзімді және қысқы мерзімді
болжамдардан тұрады; оның міндеті фирманың миссиясын анықтау, мақсаттарды
анықтау және стратегияны өңдеу болып табылады. Рентабелділікті қамтамасыз
ету үшін операциялық маркетинг стратегиялық ойлауға негізделуі қажет, ол өз
кезегінде нарық қажеттілгіне және оның күтілетін эволюциясына сүйенеді.
Бүгінгі таңдағы кейбір ірі фирмалар жоғары деңгейлі басқару
стратегиясын жалпы алғанда тек фирма үшін ғана емес, сонымен қатар
өндірістік бөлімшелер үшін де тағайындауға тырысады. Алайда орта мерзімді
және қысқа мерзімді мақсаттар мен стратегия өндірістік бөлімшелер
жетекшілерінен алынып өңделеді.
Мақсаттар кәсіпорындардың іскерлік белсенділіктерінің негізгі
бағыттарын анықтайды. Олар сату көлемінің өсуіне, нарықтағы үлесін арттыру,
пайда бойынша өсу қарқынына, белгілі бір кезеңдегі инвестицияланған
капиталға табыстылық үлесіне қол жеткізуге бағытталған кәсіпорындардағы
өндірістік бөлімдер қызметінде қолданылатын, қойылған мақсаттарға және оған
қол жеткізу құралдарына байланысты бірнеше нарықтық стратегия түрлерін
көрсетуге болады:
- нарық үлесін кеңейту және жаулап алу стратегиясы;
- жаңартпашылық стратегиясы;
- өнімді дифференциялау стратегиясы;
- өндіріс шығындарын төмендету стратегиясы;
- күту стратегиясы;
- тұтынушыны жекелеу стратегиясы;
Нарық талаптарын қанағаттандыру үшін ұйымдар өз ресурстарын тиімді
бөлу жағдайында болмайды, сондықтан олар үшін бірінші деңгейдегі міндет
стратегияны қалыптастыру кезінде өз күштерін және қаржылыларын нақты
бағалау болып табылады.[9,75-78б]
2 АҚ РАХАТ КОНДИТЕР ФАБРИКА МЫСАЛЫНДА ОТАНДЫҚ КӘСІПОРЫНДА
МАРКЕТИНГТІ ПАЙДАЛАНУДЫҢ РӨЛІН АНЫҚТАУ
1. АҚ Рахат кондитер фабрикасының экономикалық жағдайына талдау жасау
Рахат- бұл Қазақстандағы алғашқы кәсіпорын болып қана қоймай,
сонымен қатар шоколад өндірісінде – какао жаңғағын өңдеуден дайын немесе
жартылай фабрикаттарды шығара алады. Жоғарыөндірісті құрал-жабдық арқылы
дәстүрлі шоколад плиткасын ғана емес, сонымен қатар жаңа еуропалы
форматтағы әр түрлі толықтырулармен (изюм, жаңғақ, т.б.) шоколад
плиткаларын шығарады.
Қазіргі кезде АҚ Рахат қазіргі заманға сай үлкен өндірістік кешен
болып табылады және оның қарауында екі үлкен өндірістік территория аумағы
бар. Алматыда фабрикасы орналасса, Шымкенттегі бөлім арқылы басты
кәсіпорынның қуаттылығын күшейтеді. Кәсіпорынның 60-жылдық тарихында
көптеген реконструкциялық жұмыстар жүргізілді: жаңа өндірістік және
әкімшілік корпустар құрылды, цехтар мен коммуникация реконструкцияланды,
технологиялық құралдар паркі үлкейді.
Компания қызметкерлердің жоғары профессионалдық жұмыстарының
арқасында транзиттік период қиыншылықтарын өтіп қана қоймай, 1995 жылдан
бастап тұрақты даму стадиясына шықты. Қазіргі кезде отандық
кәсіпорындардың кондитерлік бұйымдарының 21% тиесілі. Соңғы бес жыл бойы
жыл сайынғы өнімді сату көлемі орта шамамен 15-20% құрайды. Сонымен қатар
Рахат жоғарғы көрсеткіштерді биылғы жылдың қорытындысы бойынша жоспарлады-
компанияның болжамы бойынша сату көлемі 50 мың.тонн. құрайды.
Жоғарғы бәсекелестік шарттар бойынша компания өзінің нарықтағы орнын
ең алдымен өнімнің сапасы мен дәмдік қасиеттерін алға қойып иемденді.
Шығарылған кондитерлік өнімдердің жоғарғы сапалылығы Рахат компаниясының
фирмалық маркісі болып табылады. Компания әр-дайым өзінің тұтынушыларының
денсаулығына алаңдайды, сондықтан өндіріс барысында соңғы ғылыми зерттеулер
мен шетел және отандық медиктердің, диетолоктардың, эколоктардың ұсыныстары
қолданылады. Сонымен, кондитерлік өнімді дайындау барысында пектин
қолданылады, себебі ол адам организмнен ауыр металдарды шығаруға қасиетті.
Компанияның ұзақ мерзімді стратегиясына келсек, ондағы негізгі
приоритеті өндірістік мүмкіндіктердің жаңартылуы мен дамуға белсенді
инвестициялауы болып табылады. Тек соңғы үш жыл ішінде басты кәсіпорынның
цехтері толығымен реконструкцияға ұшырады, соның арқасында өндірістік
қуаттылығы үлкейіп және еңбек жағдайы жақсарды.
Рахат еңбек жағдайын жақсартатын, шығарылатын өнімнің сапасын,
жабдықтар жұмысының сенімділігі мен тиімділігін арттыратын жұмыстар
жүргізді:
- дайындау цехында ескірген құрал-жабдықтар алып тасталынып Petzhold
Heidenauer, Mascshinen- und Anlagenbau International GmbH (Германия)
фирмасының шоколад массасын дайындайтын толық автоматтандырылған желісі
орнатылып, іске қосылды, сондай-ақ шоколад массасын конширлеу үшін
Schneider Anlagentechnik GmbH (Германия) фирмасының толық
автоматтандырылған желісі орнатылды, олар өнімділікті арттырып, шығарылатын
өнімнің сапасын жоғарылатуға мүмкіндік береді;
- № 2 шоколад цехында Ubitec GmbH (Германия) фирмасының шоколад
кәмпиттерін өндіретін желісі орнатылып, пайдалануға берілді, ол шығарылатын
өнімнің ассортиментін кеңейтуге мүмкіндік береді; сондай-ақ процессті
механизациялау элеметтерімен бөлшектеу бөлімі қайта жасалып, өнімділікті
арттырып, еңбек жағдайын жақсартты;
- қаптау материалдары цехында Rovema фирмасының тігінен қаптау
автоматы орнатылып, пайдалануға берілді, ол шығарылатын өнімнің
ассортиментін кеңейтті;
- № 2 кәмпит цехында
1. тасымалдау тобын;
2. Inam Pazarlama Ticaret A.S. (Туркия) фирмасының глазурлеуге
арналған машинасын;
3. Inam Pazarlama Ticaret A.S. (Туркия) суыту тоннелін;
4. Theegarten Pactec (Германия) фирмасының орау автоматтарының
паркін ауыстыра отырып өндіріс алаңдарын қайта жоспарлап, алаңдарды тиімді
пайдалануды қолайлы етті, осы шаралардың барлығы өнімділікті арттыруға,
шығарылатын өнімнің сапасын жоғарылатуға және еңбек жағдайын жақсартуға
мүмкіндік берді.
Жаңа технологияларды пайдаланудың басқа бағыты, ол компанияның басқару
тиімділігін жақсарту үшін информациялық бағыттарды жүйелеу. Қазіргі уақытта
Рахат кәсіпорынмен ERP-бойынша басқарудың қазіргі заманға сай жаңа
басқару жүйесін енгізе бастады. Ең басты назарын компания қызметкерлерінің,
басты мамандарды қоса және орта звенодағы басқарушылардың квалификацияларын
жоғарлатуға назар аударды. Компания саясатының тағы да бір маңызды
акценті- қызметкерлерінің әлеуметтік қамсыздандыру. Бүгінгі таңда мұнда
2000-нан жоғары адам қызмет етеді, солардың барлығына тиесілі еңбек шарты
көрсетілген, медициналық қызмет, еңбек үшін адекватты сыйақылар. АҚ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 КӘСІПОРЫНДАҒЫ МАРКЕТИНГТІҢ МӘНІ
1.1 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен
классификациясы ... ... ... ... ... ..7
1.3 Стратегиялық маркетинг кәсіпорынның қалыптастыру құралы
ретінде ... ...10
2 АҚ РАХАТ КОНДИТЕР ФАБРИКА МЫСАЛЫНДА ОТАНДЫҚ КӘСІПОРЫНДА МАРКЕТИНГТІ
ПАЙДАЛАНУДЫҢ РӨЛІН АНЫҚТАУ
2.1 АҚ Рахат кондитер фабрикасының экономикалық жағдайына талдау
жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.2 АҚ Рахат кондитер фабрикасының маркетинг қызметінің
маңызы ... ... ...14
2.3 Қазақстанның кондитер нарығында АҚ Рахат кондитер фабрикасының алатын
орны және даму
келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 24
КІРІСПЕ
Қазіргі жағдайда нарықтық қатынастардың қалыптасуымен байланысты
барлық салаларда түбегейлі өзгерістер болды. Маркетинг тұтынушылардың
қажеттіліктері мен мұқтаждықтарын қанағаттандыру арқылы тауарлар мен
қызметтердің нарықтық сұранысы мен ұсынысын реттеу үшін тиімді тетік болып
табылады.[1,45б]
Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік өзгерістер
кезеңін басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен ұйымдарда басқарудың жаңа
жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі құрамдарының бірі - маркетинг
жүйесі. Қазақстанның маркетингтің қалыптасуының қажеттілігі жалпы әлімдік
басқарудың теориясы мен практикасының тенденцияларымен анықталады.
Қазақстанда маркетинг жүйесінің қалыптасуы бағыттары мен мүмкіндіктерін,
шарттарын анықтау мақсатында маркетингтің дамуының теориялық
тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін талдау маңызды мәселелердің
бірі.
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар
алдында тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен
әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші
көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және
оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және
басқару жүйесі ретінде сипатталады.[2,3б]
Курстық жұмыстың мақсаты, кәсіпорын қызметінде маркетингті пайдалану
қажеттілігін талдау.
Ал міндеті, маткетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұнын,
маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясын, ААҚ РАХАТ
кондитер фабрика мысалында отандық кәсіпорында маркетингті пайдаланудың
рөлін анықтау.
Нарықтық экономика жағдайында кез-келген кәсіпорын өз жұмысының
тиімділігін арттыру үшін маркетингті қолданады. Ол үшін курстық жұмыстың
бірінше бөлімінде, маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен
классификациясын, стратегиялық маркетингтің кәсіпорындағы маңызы
қарастырылды. Ал негізгі бөлімінде, АҚ Рахат кондитер фабрикасының
экономикалық жағдайына талдау жасау мен маркетинг қызметінің маңызы
қарастырылды. Бөлім аяқталған соң курстық жұмысқа арналған қорытынды
жазылды. Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық маңызын анықтауында келесі
авторлардың әдебиеттері қолданылды: Д.Қ. Ілиясов, А.К. Мейірбеков,
К.Ә.Әлімбетов, О.И.Волкова, т.б.
Бұл курстық жұмыста нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни
кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау,
маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастырылды.
Сондықтан кәсіпорындағы экономика пәнінен курстық жұмыстың тақырыбы
“Кәсіпорын қызметінде маркетингті пайдалану қажеттілігін талдау” (АҚ
Рахат кондитер фабрика мысалында) деп алынды.
1 КӘСІПОРЫНДАҒЫ МАРКЕТИНГТІҢ МӘНІ
1.1 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұны
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетинг кәсіпорынның рыноктық
және өндірістік стратегиясын анықтайтын басқарудың басты бернесі ретінде
қаралады. Осы жағдайға байланысты ол нақты тұтынушылардың, нақты зерттеу
мен болжау негізінде мол табыс табуға, сыртқы өнім шығарушы кәсіпорынның
ішкі және сыртқы өнім шығарушы кәсіпорынның ішкі және сыртқы рыноктың
қазіргі жағдайын және оның болашағын білуге бағытталады. Сонымен бірге,
кәсіпорынның маркетинг қызметіне бәсекелесті зерттеу, баға саясатын
қамтамасыз ету, өнімді өткізу мен жарнамалауды ынталандыру, тауарларды
өткізуді тиімді ұйымдастыру жолға қою, тағы басқа да шаралар жатады.
Маркетингтің негізі болып табылатыны-бұл бірін-бірі толықтыратын
тәсілдеме. Бұл дегеніміз рынокты жанжақты және нақтылы зерделеу, сол сияқты
рынокқа белсенді ықпал ету, қажеттілікті және тұтынушының артықшылығын
қалыптастыру. Дайындаушы мен тұтынушыны байланыстыру және олардың бірін-
бірі табуға жәрдем беру – кез келген маркетинг қызметінің басты мақсатына
жатады.
Елімізде болып жатқан нарықтық қатынастардың ықпалымен үнемі
қозғалыста болатын маркетинг қызметі рыноктың шарттары мен талаптарына
толық бағынышты.
Маркетинг – бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашыдық
қызметін басқару жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.
Маркетинг – бұл рынокты талдау, кәсіпорындар қызметінің әр қилы
түрлерінің өзара іс-қимылдарын қамтитын өндірісті ұйымдастыру және өнімді
өткізудегі кешенді жүйе: жоспарлау, баға құрылымы, сату (сатып алу),
шикізаттарды жеткізу, өнім (тауарлар) және қызмет көрсету.[3,65б]
Маркетингітің негізгі мақсаты- сатып алу, сату процесінде ең жоғары
мөлшерде пайда табуды, сонымен бірге оның міндеті- кәсіпорын қызметінің
тұрақтылығын барынша қалыптастыру және стратегиялық мақсаттарға жетуді
қамтамасыз ету.
Маркетинг қызметі жүйесінде, сол сияқты кәсіпорынның басқа да жеке
міндеттері шешіледі:
- рынок, тауарлар, тұтынушылар және бәсекелестер жөнінде сенімді, дер
кезінде және шынайы жарнамалармен қамтамасыз ету;
- кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі;
- тұтынушыларға ықпал ететін сұраныс, рынок, бәсекелестер.
Маркетингтің экономикалық мәні мына төмендегі нәтижелікті тұжырымдайды:
- тауарлардың бәсеге жарамдылығын жасау;
- тауарларды жылжытуды жеделдету;
- сатып алушылардың қажеттілігін қанағаттандыру;
- өндірістің тиімділігі және тауарлар сату.
Маркетинг қызметі жағдайында рынок екі түрге ажыратылады:
- сатушы нарығы
- сатып алушы нарығы
Сатушы рыногы – бұл шын мәнінде, тапшылық рыногы, онда сатушылар үлкен
билікке ие болады. Сатып алушы рыногы – бұл шын мәнінде толықтырылған
рынок, мұнда сатып алушылар үлкен билікке ие.
Рынокты зерделеу екі жайғасымда жүзеге асырылады: оның ерекшелік
сипаты, сиымдылыққа қажеттілігі және мүмкіншілігі, молықтыру деңгейі,
бәсекелестің жағдайы, ұқсас тауарлар шығаруының ықтималдығы, т.б.
Ондай басқадай жайғасымның артықшылғы өнімге бағдарланған маркетинг
немесе тұтынушыларға бағдарланған маркетингке алып келеді.
Өнімге дағдарланған маркетинг, мынадай жағдайда қолданылады, егер де
кәсіпорынның қызметі жаңа тауарларды шығаруға немесе шығарылғанды
жетілдіруге бағдарланса. Мұның негізгі мақсаты – тұтынушыларды жаңа немесе
жетілдірілген тауарды алуға ынталандыру болып табылады.
Егер де кәсіпорынның қызметі тікелей рыноктың өзінен шығатын
мұқтаждықты қанағаттандыруға бағытталса, тұтынушыға бағдарланған маркетинг
пайдаланылады. Мұндағы маркетингтің басты мақсаты - әлуетті мұқтаждықты
зерделеу, рынок тауашасын іздестіру. Маркетингтің бұл үлгісі – жалпы
коммерциялқ қызметтің маңызды бөлігі, себебі, тұтыншылардың сұрау салуды
зерделеусіз кәсіпкер үшін мүмкін емес.
Кәсіпорынның шаруашылық қызметі үшін маркетингтің осы екі үлгісі де
бір жолғы болу керек. Тек кәсіпорынның өндіріс және рынок жағынан
мүмкіншілікке жан-жақты талдау жасау нағыз коммерциялық табысқа
жеткізеді.[4,96б]
Маркетингтің негізгі принципі-жалпыға бірдей нысаналығы, яғни
тұтынушылардың қалаулары мен нақтылы талаптарына сай өндірістің түпкілікті
нәтижелеріне бағдарлануы.
Маркетингтің принциптік әдіснамалына сәйкес кез келген процестерге тән
басқару және өткізудің рыноктық тұжырымдамасының бернесін анықтайық.
Кесте-1. Маркетингтің негізгі бернелері
Берне Қызмет түрлері
Таңдамалық Маркетингтік ортаны талдау, тұтынушылар, тауар
құрылымы, жабдықтау көздері, кәсіпорынның ішкі
ортасы, бәсекелеатер, нарық саралымын анықтау және
зерделеу, жарнама саласы.
Өндірістік Талдаманы ұймдастыру және жаңа тауарлар өндіру,
әлуетті сатып алушылардың қажеттілігін
қанағаттандыру, олардың ерекшелігі, орама, баға,
пайдалану сапасы.
Берне Қызмет түрлері
Өткізушілік Тауар қозғалысы жүйесін ұйымдастыру, өткізу арналарын
таңдау, жинақтау, сұранысты қалыптастыру, өндірісті
ынталандыру және баға саясаты.
Басқару және Маркетинг жопарларын әзірлеу (бағдарламалар), оларды
бақылау қаржыландыру, маркетингті ақпаратпен қамтамасыз ету,
кадр саясаты, кәсіпорынның ұсынған мақсатының
жетістігі, тәуелділікті бағалау, т.б.
Талдамалық арнаны шартты екі қосалқы бернеге бөлуге болады: рынокты
кешенді түрде зерттеу және кәсіпорынның ішкі ортасын талдау. Бұл екі
қосалқы берне бір-бірімен өзара тығыз байланысты. Нарықтық жағдайда
кәсіпорын маркетингтік зерттеуді үнемдеуге тиіс емес, өйткені, мақсатқа
жетуді қамтамасыз ету үшін жұмысты көз жұмып істеуге болмайды.
Маркетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернесін және
қосалқы бернесін іске асырудағы негізі болып табылады.
Шығарылған тауарлар, өндірілген өнімдер рынокқа келіп түседі. Мұндағы
маркетингтің негізі міндеті тиімді өткізу, оны тұтынушыларға жеткізу.
Өткізім тұжырымының тәсімі және маркетинг мына төмендегі бейнемен
көрінеді:
Өткізім тұжырымдамасы
Тауарлар → Өткізім және сатуды ынталандыру → Сату көлемінің өсуінен
алынған пайда
Маркетинг тұжырымдамасы
Қажетсіну → Біріктірілген маркетинг → Сатып алушылардың қажеттілігін
қанағаттандыру есебінен алынған
пайда
Нарықтық экономика жағдайында өндіріс қызметінің табысы және бақылау
бернесіне байланысты болады. Маркетингтің барлық бернелерін іске асыру,
ойластырылмаған жоспарлау, маркетингтің ақпарат және комуникациямен
қамтамасыз етілмеуі, сол сияқты маркетингтік басқарудың соңғы сатысы-
бақылаусыз мүмкін емес.
Маркетингтің негізгі принциптері мыналардан тұрады:
- тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайды, кәсіпорынның нақты мүмкіндіктерін
дәлме-дәл білу арқылы өнім өндіру;
- тұтынушы мұқтажын мейлінше толық қанағаттандыру, нақтылы проблемаларды
шешу үшін оны құралдармен немесе құрал-жабдықтар кешендерімен қамтамасыз
ету, балама принцип- өнім өткізетін орындарды іздестіре отырып, өнім өндіру
мен қызмет көрсету;
- нақтылы бір рынок жағдайына жоспарланған мөлшерде және белгілі мерзімде
өнімді өткізумен қызмет көрсетуді тиімді жүзеге асыру;
- ғылыми-техникалық ойды және нарық жаңалықтарын пайдаланып, тауарларды
өткізуді дайындау үшін зерттеулерді ұдайы қорыта отырып, кәсіпорынның
өндірістік-коммерциялық қызметінің ұзақ мерзімді нәтижелелігінің
пайдалылығын қамтамасыз ету;
- сұранысты қалыптастыру мен оған жағдай жасауға бір мерзім ішінде ықпал
ете отырып, тұтынушылардың үнемі өзгеріп отыратын талаптарына
дағдылауындағы өндірушінің жүріс-тұрыс стратегисы мен тактикасының
тұтастығы.
Маркетингтегі бастысы - мақсатты бағдарлану және кешенділік, яғни
кәсіпкерлік, шаруашылық, өндірістік және өткізу қызметтерінің қосылуы.
Маркетингтің мақсаты- өндірістің жоғары тиімділігін және өндірістік
тауарларды сатуды қамтамасыз ету.
Кешенділік- маркетингті қолдануды іске асыру нәтижелілікке жеткізуді
көрсетеді, егер де ол жүйе ретінде пайдаланылса, ал маркетингтің жекеленген
әрекеттері шын мәнінде, оң нәтижелілікке жеткізбейді.[5,181-190б]
1.2. Маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен классификациясы
Маркетингтік зерттеулердің міндеттері стратегиялық және тактикалық
сипатта болуы мүмкін және шаруашылық субъектінің бәсекеге қабілеттілігіне
маркетингтік ортаның әртүрлі факторларының әсер ету дәрежесін анықтауға
бағытталуы мүмкін. Осыған байланысты маркетингтік зерттеулер келесідей
болуы мүмкін:
- сыртқы – маркетингтік макро ортаның факторларын (демографиялық,
экономикалық, табиғи, технологиялық, әлеуметтік – мәдени), тұтынушыларды,
бәсекелестерді, делдалдарды, жабдықтаушыларды, байланыс аудиторияларды
зерттеуге бағытталған.
- ішкі – шаруашылық субъектінің ішкі ортасын зерттейді (өндіріс, қаржы,
НИОКР, маркетинг, ұйымдастырушылық құрылым мен менеджмент, персонал мен
корпоративтік мәдениет).
Кесте-2. Маркетингтік зерттеулер классификациясы
№ Классификация белгілері Маркетингтік зерттеулер түрлері
1 Зерттеулер бағыттары сыртқы
бойынша ішкі
2 Қолдау саласы бойынша проблеманы анықтау үшін
проблеманы шешу үшін
3 Зерттеулік дизайн бойынша ізденушілік
қорытынды
№ Классификация белгілері Маркетингтік зерттеулер түрлері
4 Зерттеулердің мақсаты мен ізденушілік (барлаушылық)
типіне байланысты сипаттамалық (дескриптивті)
каузальді (себеп – салдарлық,
эксперименттік)
5 Қолданылатын ақпарат кабинеттік (екінші ретті)
көздеріне байланысты далалық (бастапқы)
6 Алынатын нәтижелердің сандық
сипатына қарай сапалық
7 Проблеманы қамту толық
дәрежесіне қарай ішінара (толық емес)
8 Зерттеулерді жүргізу бір ретті
тұрақтылығына байланысты көп ретті (панельдік)
9 Мүдделер саны бойынша жеке
ұжымдық
10 Территориялық қамту аймақтық
бойынша үлттық
халықаралық
11 Зерттеулерді жүргізудің маркетингтік зерттеулерді өзіндік
ұйымдастырушылық формаларымаркетинг бөлімі арқылы жүргізу
бойынша маркетингтік зерттеулер бойынша
қызмет көрсететін тәуелсіз
зерттеу компаниялары мен
фирмаларды тарту
Маркетингтік зерттеулер шаруашылық субъектінің сыртқы және ішкі ортасы
туралы ақпарат бере алады, ал оның нәтижелері нарықтағы маркетингтік
қызметтің тиімділігін жоспарлау, іске асыру және бақылау үшін негіз болып
саналады.
Маркетингтік зерттеулер – шаруашылық басқарудың элементі. Олар
кәсіпорында өндіріс – саттық, жабдықтауды және сауда қызметін қосады.
Рынокқа тауарды шығару алдында, кәсіпорын мыналарда сенімді болу
керек:
- Ұсынылған өнім өз сатып алушыларын табады.
- Сатушы ұсынған баға өнім өндіруге кеткен шығыннан аз болмайды.
- Өнімді дайындау үшін кәсіпорын нарықта материал, шикізат және т.б.
компаненттер жеткілікті мөлшерде және тиімді бағамен сатылатындығы.
Кәсіпорын күшті жақтарына потенциалды ресурстардың жеткілікті мөлшерде
бар болуы (материалдық, қаржылық, еңбектік, ақпараттық және т.б.) сапалы
өнім және сатып алушыларда жақсы атаққа иілік ету, аз шығын, шығарылатын
өнімнің рационалды ассортименті, дамыған өнім өткізу жүйесі, эффективті
менеджмент, инновацияға бейімділік, қосымша қызмет көрсету және т.б.
Кәсіпорынның әлсіз жақтарына қызметтің стратегиялық бағыттың толық
жетілдірмеуі, нарық туралы толық білмеу, қиын шешілетін өндірістік
проблемалар, жоғары мамандырылған қызметкерлердің болмауы, жаман жарнама,
өндіріс рентабильдігінің төмен болуы және т.б.
Тиімді мүмкіндіктеріне кәсіпорынды алдын – алу және қадағалау, яғни
жаңа нарыққа шығу мүмкіндігі, қосымша инвесторларды тарту (соның ішінді
шетел), cеріктестік қарым – қатынастарды орнату, жаңа технология мен құрал
– жабдықтардың пайда болуы, темір жол, экспорттық және т.б. тарифтерге
бағаны төмендету, сонымен қатар банктік кредиттер бойынша пайыздық
ставкаларды, мемлекеттік тапсырыстарды алуды, салық салуды оптималдандыру,
және мемлекеттік қолдауды күшейту, нарықтан бәсекелестердің кетуі.[6,96-
100б]
Қауіп – қатер ықтималдықтың пайда болуына кәсіпорынның маркетингтік
жүйесі байқау жасау керек. Оған нарықта жаңа бәсекелестердің пайда болуы,
нарық қарқының баяу өсуінің, макроэкономикалық көмек жүйесінің нашарлауы,
сатып алушылардың талғамының өзгеруі және т.б. жатады.
Қазіргі кәсіпорынның маркетингі көп мақсатты мінез – құлықтан тұрады.
Стратегиялық
мақсаттарды жетумен бірге көптеген ағымды және оперативті шешімдерді шешу
керек. Экономикалық проблемалардан басқа әлеуметтік, ұйымдастырушылық,
ғылыми – техникалық проблемелар туындайды. Жиі қайталанатындар, дәстүрлі
проблемалардан басқа күтпеген жағдайда шешім қабылдау қажет.
Маркетингтік мақсаттардың жіктелуі мақсаттарды жобалуды нақтылау және
сәйкесінше әдістер мен жүйені қолдану. Маркетингтің мақсаттарды әртүрлі
және олардың саны көп. Кәсіпорынның меншік түріне, формасына, масштабына
қарамастан оның құрамын жүйелі түрде анықтамай жұмыс жасай алмайды. Егер де
кәсіпорын нақты даму мақсаттарын анықтамаса, осы мақсатқа жетудің жолдарын
қарастырмаса, ол нарықтық экономикада өз қызметін жүргізе алмайды.
Маркетинг тұрғысынан қарағанда рыноктар бір – біріне ұқсамайтын әрбір
рынокта ерекше тұтынушылардан тұрады. Ал коммерциялық әрекет табысты болуы
үшін тұтынушылардың әр түрлі категориясының айрықша талабын есепке алу
керек. Міне, осы рынокты сегменттеудің негізі болады.
Сонымен рынокты сегменттеу дегеніміз – рыноқтағы тұтынушыларды әртүрлі
топтарға бөлу және әр топтың талабына сай жеке тауар мен оның маркетинг
кешенін ұсыну болады. Рынокты сегменттеу ұғымын тұңғыш рет 50 жылдары Смит
Уэнделл пайдаланды. Және бұл тәсіл жалпы маркетинг стратегиясы ретінде
ұсынылады. Сегменттеудің мақсаты өндірілген және жетілген және өткізетін
тауарға нақтылы сатып алушыны қамтамасыз ету болып табылады. Маркетирнг іс
– тәжірбиесінде рынокты сегменттеу арқылы фирма мынандай нәтижелерге ие
болады:
- Тұтынушылардың әртүрлі тауарға деген қажеттілігін қанағатандыру деңгейі
максималды дәрежеге жеткізу.
- Фирманың тауарды өңдеуге, өндіруге, өткізуге кеткен шығындарды ұтымды
және үйлесімді болуын қамтамасыз етеді.
- Әлуетті тұтынушылардың іс - әрекетін айқындап, талдау негізінде қолайлы
маркетинг стратегиясын жасауға көмектеседі.
- Тауардың, фирманың бәсеке қабілетін жоғарлатуды қамтамасыз етеді.
- Бұрын басқа фирмалар ескермеген жаңа рынок сегментіне шығу арқылы
бәсекелік күресті жоюға немесе төмендетуге мүмкіндік береді. Бұл бәсекеге
кететін шығынды азайтады.[7,202б]
1.3 Стратегиялық маркетинг кәсіпорын стратегиясын қалыптастыру құралы
ретінде
Ұзақ мерзімді бағыттағы Қазақстанның даму стратегиясына көңіл бөлу аса
маңызды мәселе болып табылады. Әлеуметтік-экономикалық даму стратегиясы
мақсатты бағдарлар жүйесін кеңейтеді, тұтынушылар сұранысының сапалы өсуін
ынталандырады, сонымен қатар үкіметпен тағайындалатын және жүзеге
асырылатын макроэкономикалық саясаттың ағымдағы және орта мерзімді
бағдарламаларына басты толықтауыш болады.
Стратегия бұл кез-келген қызмет аясындағы стратегиялық мақсаттарға
жетудегі бағдарлама, жоспар, басқару субъектісінің бағыты. Стратегияның
келесідей түрлері болады: нарықтық қатынастарға өтетін елдердің статегиясы,
экожүйені сақтау стратегиясы, өмір сүру деңгейін жоғарлату стратегиясы,
жекелеген салалар, аймақтар, фирмалардың стратегиясы. Сапалы өңделген,
кешенді негізделген және ресурстармен қамтамасыз етілген стратегиясы кез-
келген жүйенің тұрақты және тиімді қызмет етуінің басты шарттарының бірі
болып табылады.
Стратегиялық тұжырымдама ең алдымен фирманың нарықтағы бәсекелік
жағдайын анықтау жолымен құрылады. Бұл тұжырымдаманы қалыптастыруда
берілген сала аймағындағы кәсіпкерлік қызметтің бәсекелестік күресінің
жағдай ғана емес,сонымен бірге бәсекенің функционалдық түрлері де
ескеріледі.[8,68б]
Экономикада стратегиялық маркетингтің ролі кәсіпорындардың сыртқы және
ішкі орталарын тұрақты мониторинг негізінде нарықтың дамуын бақылауға
бағытталған, сол арқылы қанағаттанарлықсыз қажеттіліктерді айқындау және
оларды қанағаттандыру жолдарын іздеп табу жолымен нарықтың перспиктивалық
мақсатты сегменттерін анықтау. Стратегиялық маркетинг негізінде нарықтың
потенциялын және өмірлік циклін бағалау әдісімен нарықтың тартылымдығын
анықтау, сонымен қатар бәсекенің потенциялды және оның бәсекелік
мобилдігіне тәуелді базасындағы фирманың бәсекелік артықшылығын қамтамасыз
ету. Стратегиялық маркетинг процесі ұзақ мерзімді және қысқы мерзімді
болжамдардан тұрады; оның міндеті фирманың миссиясын анықтау, мақсаттарды
анықтау және стратегияны өңдеу болып табылады. Рентабелділікті қамтамасыз
ету үшін операциялық маркетинг стратегиялық ойлауға негізделуі қажет, ол өз
кезегінде нарық қажеттілгіне және оның күтілетін эволюциясына сүйенеді.
Бүгінгі таңдағы кейбір ірі фирмалар жоғары деңгейлі басқару
стратегиясын жалпы алғанда тек фирма үшін ғана емес, сонымен қатар
өндірістік бөлімшелер үшін де тағайындауға тырысады. Алайда орта мерзімді
және қысқа мерзімді мақсаттар мен стратегия өндірістік бөлімшелер
жетекшілерінен алынып өңделеді.
Мақсаттар кәсіпорындардың іскерлік белсенділіктерінің негізгі
бағыттарын анықтайды. Олар сату көлемінің өсуіне, нарықтағы үлесін арттыру,
пайда бойынша өсу қарқынына, белгілі бір кезеңдегі инвестицияланған
капиталға табыстылық үлесіне қол жеткізуге бағытталған кәсіпорындардағы
өндірістік бөлімдер қызметінде қолданылатын, қойылған мақсаттарға және оған
қол жеткізу құралдарына байланысты бірнеше нарықтық стратегия түрлерін
көрсетуге болады:
- нарық үлесін кеңейту және жаулап алу стратегиясы;
- жаңартпашылық стратегиясы;
- өнімді дифференциялау стратегиясы;
- өндіріс шығындарын төмендету стратегиясы;
- күту стратегиясы;
- тұтынушыны жекелеу стратегиясы;
Нарық талаптарын қанағаттандыру үшін ұйымдар өз ресурстарын тиімді
бөлу жағдайында болмайды, сондықтан олар үшін бірінші деңгейдегі міндет
стратегияны қалыптастыру кезінде өз күштерін және қаржылыларын нақты
бағалау болып табылады.[9,75-78б]
2 АҚ РАХАТ КОНДИТЕР ФАБРИКА МЫСАЛЫНДА ОТАНДЫҚ КӘСІПОРЫНДА
МАРКЕТИНГТІ ПАЙДАЛАНУДЫҢ РӨЛІН АНЫҚТАУ
1. АҚ Рахат кондитер фабрикасының экономикалық жағдайына талдау жасау
Рахат- бұл Қазақстандағы алғашқы кәсіпорын болып қана қоймай,
сонымен қатар шоколад өндірісінде – какао жаңғағын өңдеуден дайын немесе
жартылай фабрикаттарды шығара алады. Жоғарыөндірісті құрал-жабдық арқылы
дәстүрлі шоколад плиткасын ғана емес, сонымен қатар жаңа еуропалы
форматтағы әр түрлі толықтырулармен (изюм, жаңғақ, т.б.) шоколад
плиткаларын шығарады.
Қазіргі кезде АҚ Рахат қазіргі заманға сай үлкен өндірістік кешен
болып табылады және оның қарауында екі үлкен өндірістік территория аумағы
бар. Алматыда фабрикасы орналасса, Шымкенттегі бөлім арқылы басты
кәсіпорынның қуаттылығын күшейтеді. Кәсіпорынның 60-жылдық тарихында
көптеген реконструкциялық жұмыстар жүргізілді: жаңа өндірістік және
әкімшілік корпустар құрылды, цехтар мен коммуникация реконструкцияланды,
технологиялық құралдар паркі үлкейді.
Компания қызметкерлердің жоғары профессионалдық жұмыстарының
арқасында транзиттік период қиыншылықтарын өтіп қана қоймай, 1995 жылдан
бастап тұрақты даму стадиясына шықты. Қазіргі кезде отандық
кәсіпорындардың кондитерлік бұйымдарының 21% тиесілі. Соңғы бес жыл бойы
жыл сайынғы өнімді сату көлемі орта шамамен 15-20% құрайды. Сонымен қатар
Рахат жоғарғы көрсеткіштерді биылғы жылдың қорытындысы бойынша жоспарлады-
компанияның болжамы бойынша сату көлемі 50 мың.тонн. құрайды.
Жоғарғы бәсекелестік шарттар бойынша компания өзінің нарықтағы орнын
ең алдымен өнімнің сапасы мен дәмдік қасиеттерін алға қойып иемденді.
Шығарылған кондитерлік өнімдердің жоғарғы сапалылығы Рахат компаниясының
фирмалық маркісі болып табылады. Компания әр-дайым өзінің тұтынушыларының
денсаулығына алаңдайды, сондықтан өндіріс барысында соңғы ғылыми зерттеулер
мен шетел және отандық медиктердің, диетолоктардың, эколоктардың ұсыныстары
қолданылады. Сонымен, кондитерлік өнімді дайындау барысында пектин
қолданылады, себебі ол адам организмнен ауыр металдарды шығаруға қасиетті.
Компанияның ұзақ мерзімді стратегиясына келсек, ондағы негізгі
приоритеті өндірістік мүмкіндіктердің жаңартылуы мен дамуға белсенді
инвестициялауы болып табылады. Тек соңғы үш жыл ішінде басты кәсіпорынның
цехтері толығымен реконструкцияға ұшырады, соның арқасында өндірістік
қуаттылығы үлкейіп және еңбек жағдайы жақсарды.
Рахат еңбек жағдайын жақсартатын, шығарылатын өнімнің сапасын,
жабдықтар жұмысының сенімділігі мен тиімділігін арттыратын жұмыстар
жүргізді:
- дайындау цехында ескірген құрал-жабдықтар алып тасталынып Petzhold
Heidenauer, Mascshinen- und Anlagenbau International GmbH (Германия)
фирмасының шоколад массасын дайындайтын толық автоматтандырылған желісі
орнатылып, іске қосылды, сондай-ақ шоколад массасын конширлеу үшін
Schneider Anlagentechnik GmbH (Германия) фирмасының толық
автоматтандырылған желісі орнатылды, олар өнімділікті арттырып, шығарылатын
өнімнің сапасын жоғарылатуға мүмкіндік береді;
- № 2 шоколад цехында Ubitec GmbH (Германия) фирмасының шоколад
кәмпиттерін өндіретін желісі орнатылып, пайдалануға берілді, ол шығарылатын
өнімнің ассортиментін кеңейтуге мүмкіндік береді; сондай-ақ процессті
механизациялау элеметтерімен бөлшектеу бөлімі қайта жасалып, өнімділікті
арттырып, еңбек жағдайын жақсартты;
- қаптау материалдары цехында Rovema фирмасының тігінен қаптау
автоматы орнатылып, пайдалануға берілді, ол шығарылатын өнімнің
ассортиментін кеңейтті;
- № 2 кәмпит цехында
1. тасымалдау тобын;
2. Inam Pazarlama Ticaret A.S. (Туркия) фирмасының глазурлеуге
арналған машинасын;
3. Inam Pazarlama Ticaret A.S. (Туркия) суыту тоннелін;
4. Theegarten Pactec (Германия) фирмасының орау автоматтарының
паркін ауыстыра отырып өндіріс алаңдарын қайта жоспарлап, алаңдарды тиімді
пайдалануды қолайлы етті, осы шаралардың барлығы өнімділікті арттыруға,
шығарылатын өнімнің сапасын жоғарылатуға және еңбек жағдайын жақсартуға
мүмкіндік берді.
Жаңа технологияларды пайдаланудың басқа бағыты, ол компанияның басқару
тиімділігін жақсарту үшін информациялық бағыттарды жүйелеу. Қазіргі уақытта
Рахат кәсіпорынмен ERP-бойынша басқарудың қазіргі заманға сай жаңа
басқару жүйесін енгізе бастады. Ең басты назарын компания қызметкерлерінің,
басты мамандарды қоса және орта звенодағы басқарушылардың квалификацияларын
жоғарлатуға назар аударды. Компания саясатының тағы да бір маңызды
акценті- қызметкерлерінің әлеуметтік қамсыздандыру. Бүгінгі таңда мұнда
2000-нан жоғары адам қызмет етеді, солардың барлығына тиесілі еңбек шарты
көрсетілген, медициналық қызмет, еңбек үшін адекватты сыйақылар. АҚ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz