Үлбір және жасанды материалдар

1. Үлбір
2. Желімдік жасанды үлбірі.
3. Желімдік материалдар
4. Пайдаланған әдебиеттер

Үлбір, теріні - киім ретінде қолдану алғашқы материал бо- лып есептелінеді. Өзінің жылусақтағыш қасиеттері, жоғары тозуға төзімділігі және сыртқы келбетінің әдемілігіне қарап, табиғи үлбір қазіргі кезде түрлі әрлеулерге, өңдеуге және тігін бүйымдарын сәндеу үшін кең қолданылады.
Қазақстан Республикасының әлемде ең бай мамық-үлбірлі база- сы бар: елде 100 астам үлбірлі өндірісте өңделетін түбітті аңдар мен жануарлардың түрлері кездеседі. Аң өсірушілік, қаракөл шаруашылығы, қоян өсіру, бағалы түбітті аңдарды жерсіндіру және қоныстандыруға үлкен көңіл бөлінеді. Табиғи үлбір ерте кездерден ең жақсы жылусақтағыш материал бо- лып есептеледі бірақ жылусақтағыш іштік ретінде сирек қолданылады. Көптеген табиғи үлбірлер түрлері жоғары жылу сақтағыш қасиетімен қоса әдемі түр келбетімен де ерекшеленеді. Сондықтан, киімде көбінесе сырт мата ретінде қолданылады. Тек, табиғи үлбірдің кейбір түрлері, мысалы, қоян, үй қоянының терісі, күзеннің және кейбір басқа жануарлардың терісін жылуды өткізбейтін іштік немесе астарды дай- ындауда пайдаланылады.
Желімдік жасанды үлбірі.
Жасанды үлбір ассортиментінің ішінде екі желімдік үлбір түрі бар: жасанды қаракөл және жасанды елтірі, оларды арнайы қаракөл жасай- тын машинада алады. Машинада грунтты матаға әдетте бөзге, қаракөлді бұйрасына ұқсатып үздіксіз жіп түрінде шашақтарын жатықтырып, желімдейді. Шашақ жіп - жіптер арасында капронды талшықтар бұйраланған мақта қағазды тоқыма. Елтірі үшін шашақ жіпті капрон- ды, вискозды немесе басқа талшықтардан алады, нәтижесінде елтірінің түгі аса қопсыған немесе табиғи елтіріге өте ұқсас болып шығады. Тоқыма үлбірінің және жасанды қаракөлдің қасиеттері жөніндегі кейбір көрсеткіштер 8.5- кестеде көрсетілген. Жасанды үлбір түктерінің бекітілуі өте берік, үзілуге беріктігі жоғары болады, қойдан жасалған цигейканың былғары өзеңі өте қалың. Бүл үлбірдің түрлері сары және қара болып өндіріледі. Елтіріге кейде аэрографты сурет жағылады. 1м^ салмағы 1200г жетеді. Бүл жа- санды үлбір түрлерінің салмағын біршама ауырлатады.
Желімдік материалдар
Синтетикалық негізде алынған желімдік материалдар отандык және шет елдік киімді дайындау тәжірибесінде негізгі және қосымша операцияларды орындау кезінде кеңінен қоладанылады: пальтоның, костюмнің, көйлектердің бөлшектерін біріктіруде, аралық ретінде, негізгі бөлшектерді қиғаштай қатырмалау кезінде, жең, шалбар етегінің кесінділерін бекіту және ию кезінде; жарма, жапырақша, қалта, ерлер киімінің жағасына, қаттамасына аралық ретінде қолданылады.
Қасиеттері жақсартылған желімдер жетілдірілуде, бұл оның тігін өндірісінде кеңінен қолданылуына көмектеседі. Өсімдік желімдерін (крахмалды, ұнды) әскери киімдердің по- гондарын, түймеліктерін, жағаларын дайындауда пайдаланады. Бұл желімдердің кемшіліктері бар: суға төзімсіз, жәндіктермен және көгеруде бүзылады, бүйымға жоғары қаттылықты береді. Сондықтан, өсімдік желімдері басқа тігін бүйымдарының бөлшектерін біріктіруде қолданылмайды. Киім бөлшектерін желіммен жалғау тәсілі тігін өнеркәсібінде кең қолданылады. Желімдер сүйық және қою, желімдік үнтақ түрінде. төсемдік матаның бір жағына жағылған күйінде және көлемдік жіп түрінде пайдаланылады.

1. Смирнов Г. П. Технология производства нетканых материалов. М.: Легкая и пищевая промышленность, 1982.- 352 с.
2. Соловьев А. Н., Кирюхин С. М. Оценка и прогнозирование качества текстильных материалов. М.: 1984. - 160 с.
3. Андросов В. Ф. Технология отделки хлопчато-бумажных тканей. М.: Легкая и пищевая промышленность, 1983. -250 с.