Қазақстан Республикасында салықтық әкімшілік ету механизімін жетілдіру туралы

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

ДОКЛАД
Саламатсыздарма мемлекеттік аттестациялау комиссия мүшелері.
Сіздердің назарларыңызға менің Қазақстан Республикасында салықтық
әкімшілік ету механизімін жетілдіру атты дипломдық жұмысымды ұсынамын.
Дипломдық жұмыс жалпы 3 бөлімнен тұрады. 1-ші бөлімде
1.Қазақстан Республикасында салық әкімшілік ету органдарының қызметін
ұйымдастырудың теориялық негіздерін қарастырдым.
2-ші бөлімде Қазақстан Республикасында салықтық әкімшілік ету және
бюджетке төлемдердің түсуін бақылау жағдайына талдау жасадым. Ал 3-ші
бөлімде Қазақстан Республикасында салықтық әкімшілік ету механизімін
жетілдірудің негізгі бағыттары бойынша жазып өз ұсынысымды айттым.

Қазақстанда салықтық әкімшілік ету механизімі арқылы қоғамымыздағы
келесі мәселелерге жол табуға болады: 1.әлеуметтілік – экономиканың
қарқынды дамуына мүмкіндік туғызу, 2.жергілікті бюджет мүмкіншілігін
арттырудағы олардың өз кірістері мен шығыстарын теңестіруді қамтамасыз ету
мүмкіншілігін өсіру, салық салу мен салық төлеуден жалтару сыбайластық
жемқорлыққа жол бермеу жолындағы бақылауды күшейту, салықтық әкімшілік
бақылау жүргізуді орындау және ұйымдастыруды жетілдіру.
Салық салудың нәтижелілігі оларды алуды ұйымдастыратын салық
қызметінің, олар жүргізіп отыратын салық әкімшілігінің тиімді жүзеге
асырылуына тікелей байланысты. Өйткені, егер салық салуды ұйымдастыру
тәжірибе жүзінде сапалы қызмет атқарса, олардың атқаратын қызметтері
арасында үйлесімді тепе-теңдік сақталатын болса бұл рөл жағымды болып
келеді.
Салық жинауды тұрақты қамтамасыз ету әрбір мемлекеттің қаржылық
жүйесінің тұрақтануының негізгі шартты болып табылады. Яғни, салықтар және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің дұрыс есептелуін,
толықтығын және уақытылы төленуін қамтамасыз етуде салық органдарының
салықтық әкімшілік ету механизімінің маңызы зор.
Сондықтан менің Диплом жұмысының мақсаты салық қызметі органдарының
салықтық әкімшілік ету механизімін жетілдіруді және бюджетке төлемдердің
түсуін қамтамасыз етудегі салық әкімшілігінің атқаратын қызметін теориялық
негіздеу болып табылады. Ол үшін мынадай міндеттер алға қойылды:
- Қазақстан салықтық әкімшілік ету механизімінің қалыптасуымен
дамуының теориялық негіздерін қарастыру;
- салықтық әкімшілігінің мәні мен қажеттілігіне сипаттама беру ;
- салықтық әкімшілік ету органдарының негізгі қызметтерінің бірі
болып табылатын салық бақылауының мәні мен жіктелуін қарастыру;
- салықтардың бюджетке түсуін қамтамасыз етудегі салық әкімшілігінің
атқаратын қызметіне талдау жүргізу;
- салықтық әкімшілік ету механизімінің бақылау қызметі тиімділігін
арттырудағы мәселелермен және оны шешу жолдарын қарастыру.
Дипломдық жұмыстың зерттеу жаңалықтары келесілерден көрінеді:
- ғылыми зерттеулер негізінде салық әкімшілігінің мәні мен қажеттілігінің
экономикалық мазмұны нақтыланды;
- салықтық әкімшілік ету органдарының қызмет етуі барысында салық
бақылауының жіктелуі қарастырылды;
- салықтардың бюджетке түсуін бақылауда салық әкімшілігінің атқаратын
қызметіне талдау жасалды;
- салық әкімшілігінің мақсаты анықталды;
- салықтық әкімшілік ету механизімінің бақылау қызметі тиімділігін
арттыратын ұсыныстар берілді.

Сонымен, Салық әкімшілігі дегеніміз- салық салу жүйесін мемлекет
тарапынан басқару. Біздіңше, салық әкімшілігі өзіндік ерекшелігі бар
процесс болып табылады.
Салық әкімшілігі салық салудың барлық мәселелерінің өкілеттілігі және
ерекше құқықтарымен, салық қызметімен және өзара байланыстағы салық
төлеушілерімен бөлініп алынған мемлекеттік басқарудың әкімшіл-нұсқаушыл
органы деп айтсақ та болады.
Салықтар – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.

Салық әкімшілігі салық салудың барлық мәселелерінің өкілеттілігі
және ерекше құқықтарымен, салық қызметімен және өзара байланыстағы салық
төлеушілерімен бөлініп алынған мемлекеттік басқарудың әкімшіл-нұсқаушыл
органы болып табылады. Сонымен қатар, салық әкімшілігі басқару әрекеті
үлкен әлеуметтік маңызды сала. Салық әкімшілігінің кемшіліктері бюджетке
түсетін салықтардың түсімін кенеттен төмендеуіне алып келеді. Салықтық
құқық бұзушылықтың мүмкіндіктерін көбейтеді. Әкімшілік орталықтарымен
аймақтардағы бюджетаралық қарым қатнастардың балансын бұзады. Соңғы
нәтижесінде қоғамда әлеуметтік ауыртпалықтар оданда нашарлай түседі.
Салықтық әкімшілігі салық заңдарын яғни Салық кодексі, заңдылық
нормативтік актілерді орындалуын қадағалау б.т.
Салық әкімшілігін жүзеге асыру іс жүзінде мемлекеттің қаржылық іс
әрекетіне бағытталып, ақша қорларын құюға кететін және осы мемлекеттік
қаржы жүйесінің құрамына кіретін табыстарды жинау болып табылады.
Салық әкімшілігі субъектісі – мемлекеттік салық қызметі, яғни тек
салықтық тексеру жүргізуге құқығы бар орган – салық комитеті.
Салықтық әкімшілігінің объектісі – салық заңдылықтары бойынша заңды
міндеттемелер жүктелген тұлғалар. Олар салық төлеушілер, салық агенттері,
банктер, салық төлеуші туралы ақпараттары бар тұлғалар.
Салық әкімшілігінің мақсаты – салық заңдарын бұзушылық
фактілерді немесе салық құқықтық қатынастарды қатысушының өз міндетін
санасыз орындалғанын анықтау; айыптарды анықтау және оларды заңда
бекітілген жауапкершілікке тарту; салық заңын бұзушылықты жою; қарыздарды
өтеу бойынша шаралар қолдану түріндегі мемлекеттік материалдық қорғау;
салық заңын бұзушылықтың алдын алу.

Салық әкімшілігін жүзеге асыру нысаны тікелей бақылау, сырттай
бақылау болып бөлінеді. Тікелей салық бақылауына тексеру – тексеруші тұлға
алғашқы құжаттарымен, салықтық есепке қатысты құжаттарды тексеруін талдау
жасайтындығымен сипаттауға болады. Оның құжаттық, рейдтік, хронометражды
түрлері бар. Сырттай салық бақылау – бақылау субъектісі мен объектісі
тексеру жүргізу кезінде байланысқа түспей сырттай жүргізіле беретіндігімен
сипатталып (камералдық) түрі.
Салықтық әкімшілігін өткізу уақыты – алдын-ала, қазіргі және ағымдағы
немесе кейінгі түрлері болады.
Салықты әкімшіліктің ішкі және сыртқы болып бөлінді, бақылау
объектісі бір ұжымдық жүйенің бөлімдерінде немесе ведомства аралық
бағытттарға байланысты.

2Салықтардың бюджетке түсуін қамтамасыз етудегі салық
әкімшілігінің атқаратын қызметін талдау бойынша салықтық Әкімшілендіруге
келетін болсақ, қысқаша қорытындысы мынандай:

2009жылы ҚҚС қайтарымы 94,0 млрд.теңгені құрады, міндетті зейнетақы
жарналары 12,6% ұлғайды, сот шешімімен 88 кәсіпорын жалған болып саналды,
жалған мәміле бойынша 11,7 млрд.теңге қайтарылды, экономикалық контрабанда
бойынша 258 қылмыстық – іс қозғалып 3,5 млрд.теңге қайтарылды. Жалпы
салықтық тексерулердің қорытындысы бойынша 11,7 млрд.теңге алынды. Сонымен
бірге, кіші және орта кәсіпкерлік субъектілерін тексеруге мораторий
сақталып отырды. Мысалға, моратори кезінде 2008 -2009 жылдың 14 айы ішінде
3,3 мың рейттік тексерулер жүргізілді (мораториды жариялануға дейін және
акциздік өнімдерді тексеруден) өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда
46,7 мың тексерулер жүргізілді, немесе 14 есе көп.
Кесте 1-де талданғандай, 1.12.2008 жылға ҚР мемлекеттік бюджет
кірістерінде салықтық түсімдердің орындалуының қорытындыларын талдау
бойынша, салықтардың түсімінің көзделген жоспардан төмендеуін көріп
отырмыз. Осының барлығы бюджеттік заңнамасына сәйкес бюджеттік
параметрлерді нақтылауды және салықтық әкімшілікті күшейтуді қажет етеді.
Мемлекеттік бюджетке корпорациялық табыс салығының түсімінің кемуі
2008 жылы жоспарланған 808 389 130 мың тенгенің орнына, нақты 782 992 948
мың тенгені, яғни -25396182 мың тенгеге азайып, 96,9%-ды құраған. Ал
әлеуметтік салық жоспарланған 230 664 229 мың тенгенің орнына, нақты 225
638 598 мың тенгені, яғни -5025631 мың тенгеге азайып, орындалу 97,8 %-ды
құраған. Сәйкесінше, салықтық әкімшіліктің тексеру нәтижесі көрсеткендей
жер салығы 106,2%-ға, көлік құралдары салығы 106,5 %-ға, бірінғай жер
салықтары 113,5 %-ға артық орындалған.

Кесте 1
1.12.2008 жылға ҚР мемлекеттік бюджет кірістерінде салықтық түсімдердің
орындалуы

Мың тенге
Төлемінің атауы 1.12.2008ж 1.12.2008ж арналғанОрындалу ,
арналған МБ МБ фактісі %
жоспары
саны сомасы саны сомасы
Жалпы ҚР бойынша 5678 601749 10417 1704075 2305824
Ауыл шаруашылығы 876 65607 173 2653 68260
Тау-кен өндірісі 53 11131 107 28422 39553
Өңдеу өнеркәсібі 603 42254 1474 286285 328539
Құрылыс 730 40920 1557 107299 148219
Сауда, қызмет 2484 378846 5000 1103268 1482114
Көлік және 208 26394 511 37721 64115
байланыс
Жылжымайтын 442 25991 921 38544 64535
мүлікпен операция
Басқа да 70 875 159 6147 7022
коммуналды қызмет
Қайнар көзі: Д.Кушубаева. По анализу декларации КПН. Вестник НС
РК.№6.2008г.

Сауда және автомобиль жөндеу мен басқа да тұрмыстық қызмет көрсету
саласында қызмет ететін кәсіпорындар бойынша табысты төмендетіп көрсетудің
үлесі басқа салалармен салыстырғанда әолде қайда жоғары, барлық
төмендетудің 43,7 пайызын құрайды. Екінші орында, ауыл шаруашылығы мен
өңдеу өнеркәсібі, сәйкесінше 15,4 және 10,6 пайызды құрайды.
Салықтық әкімшілік жүргізумен қатар, тексеру барысында есепте
тұрған тұлғалардан алынған салықтар мен төлемдерден, айыппұл мен өсiмпұл
негiзiнде түскен түсiм нәтижесiн келесi 4 кестеден көруге болады.

Кесте 4
Алматы қаласы бойынша 2008-2009 жылдардағы салық тексерулері
нәтижесiнде қосымша есептелген сомалар көрсеткiшi

(мың теңге)
Төлем түрлері 2008 жыл 2009 жыл Ауытқу, нақты
2009-2008жж.
(+;-) %
Заңды тұлғалардан алынатын 2119430,1 2832439,1 713009 133,6
салықтар
Жеке тұлғалардан алынатын салықтар43142,1 24741,4 -18400,7 57,3
Басқа да салықтар мен міндетті 11403,3 4802,3 -6601 42,1
төлемдер
Барлығы: 2173975,5 2861982,8 688007,3 131,6

Қайнар көзі: Алматы қаласы бойынша Салық басқармасы мәліметтері
негізінде жасалды.

Жоғарыдағы 4 кесте мәлiметтерi бойнша салықтар мен бюджетке төленетiн
басқа да төлемдер 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда 688,0 млн.теңгеге
өсiп, 131,6 пайызды құрап, 31,6 пайызға өсiп отыр. Заңды тұлғалар салығы
713,0 млн.теңгеге өсiп, 133,6 пайызды құрап отыр. Ал жеке тұлғалардан
түскен қаржы 18,4 млн.теңгеге азайып, 57,3 пайызға орындалды.

Салық қызметi органдарының қызметкерлерiнiң салық әкімшілігін
қолдана отырып, заңды тұлғаларға жүргiзiлген салық тексерулерiнiң
қорытындысын және жеке тұлғаларға жүргiзiлген салық тексерулерінің
қорытындысында, 2009 жылғы тексерiс нәтижесiне баға беруiмiзге болады.
Сонымен қатар, тұлғалардың өз мiндеттерiн атқаруына бақылау жасауда салық
тексерулерінің маңызы зор немесе Алматы қаласы бойынша салық басқармасы
қызметкерлерінің атқарған салық әкімшілігі қызметтерінің нәтижесінде
бюджетке түсетін салық мөлшері біршама артқан немесе оны келесі 5-кесте
мәліметтерінен көруге болады.
Кесте 5
Алматы қаласы бойынша салық қызметi органдарының 2008-2009
жылдардағы заңды тұлғаларға жүргiзiлген салық тексерiсi нәтижесi

Мың тенге

Салықтар 2008 жыл 2009 жыл Ауытқу, 2009-2008 жж
(+;-) %
Корпорациялық табыс салығы 972121,4 1992836,4 1020715 204,9
Қосылған құн салығы 756516,5 368053,7 -756147 48,6
Акциздер 1620 182,6 -1437,4 11,3
Әлеуметтік салық 56447 161218,5 1555738 285,6
Жер салығы 4301,6 1484,2 -2817,4 34,5
Мүлік салығы 2457,3 1225,8 -1231,5 49,9
Көлік құралдарына салынатын 1347,5 2132,2 784,7 158,2
салық
Жер қойнауын пайдаланушыларға323968,8 305305,7 -18663,1 94,2
салық салу
Барлығы: 2119430,1 2832439,1 713009 133,6

Қайнар көзі: Алматы қаласы бойынша Салық басқармасы мәліметтері

Корпорациялық табыс салығы бойынша 280 заңды тұлғаға тексеру
жүргiзiлiп, оның iшiнде 148-де салық заңдылығын бұзушылық табылды.
Кесте 5 көрсеткендей, құжаттық тексерiс нәтижесiнде бюджетке айыппұлды
қоса есептегенде, корпорациялық табыс салығы бойынша 2009 жылы 1992,8
млн.теңгеге қаражат аударылды, заңды тұлғалар бойынша жиналған салықтар
бойынша түсiмнiң 69,6 пайызын құрап отыр.

Қазіргі кезде салық әкімшілігін жүзеге асыруда бірқатар проблемалық
мәселелер туындауды. Оған дәлел ретінде, соңғы кезде салық әкімшілігі
саласында жүргізіліп жатқан реформаларды айтуға болады. Үстіміздегі жылы
қолданысқа енген жаңа Салық кодексін жүзеге асыру кезінде маңызды мәселенің
бірі – салық әкімшілігі болып табылады. Ондағы көтеріліп отырған
проблемаларлың бірі – бизнес үшін салық әкімшілігінің процедураларын
неғұрлым оңайлату, яғни салық қызметі органдарының салық төлеушілермен
тікелей қарым-қатынасын азайту мақсатында салық есептілігінің электронды
нысанасын мейлінше кең түрде практикаға енгізу.
Салықтық әкімшілендіру деңгейін арттыру үшін салық және кедендік
салаларында Қазақстан Республикалық әкімшілікті жүргізуді жетілдірудің 2009-
2011 жылдарға арналған бағдарламасының жобасы әзірленді. Бағдарламаны іске
асыру - салық төлеушілердің өздерінің салықтық міндеттемелерін ерікті
орындауына жағдай жасайды, салықты және бюджетке басқа да түсімдерді
жинауды қамтамасыз етеді, сонымен қатар сыбайлас жемқорлықтың алдын алып,
оның өріс алуын болдырмайды. Сол сияқты салықтық рәсімдерді жеңілдету,
тұтастай алғанда, көлеңкелі экономиканы қысқарту сияқты экономикалық
пайданы өзіне қамтитын салықтық әкімшілендіруді реформалаудың 2010-2014
жылдарға арналған инвестициялық жобасы бойынша Дүниежүзілік банкпен
бірлескен жұмыс жасалуда .
Қазіргі таңда елімізде салық әкімшілендіру жүйесін жетілдіру
бойынша, Жаңа салық кодексі өңдеуші сектордың түсімдерін бір уақытта
арттыра отырып, экономиканың шикізаттық емес секторына ауыртпалықты
төмендетеді және экономиканы жаңғырту мен диверсификациялауға ықпал ететін
жағдай жасайды. Сонымен қатар, салық әкімшілендіру жүйесін жетілдіру және
салық процедураларын қысқарту есебінен бизнесті жүргізу жағдайын жақсартуды
қарастырады.

Салықтық әкімшілік тиімділігін арттыруды жетілдіру жолдары.
салықтық бақылау субъектісінің ұйымдастырушылық, әдістемелік және
материалдық-техникалық қамтамасыз етілуі жеткілікті дәрежеде еместігінен;
- салықтық бақылау субъектісі мен салық төлеуші арасындағы қарым-
қатынастарда кездесетін қиындықтарды, салық төлеушілердің салық
жүйесіне деген онша жақсы емес көзқарастарынан және де салық төлеуден
жалтарушылардың негізінен;
- Салықты бақылаудың тиімділігі олардың заңды бұзушылықтарды
болдырмауына және салық қарыздықтарын болдырмау мен салық салу объектілерін
көбейту арқылы бюджет тапшылығын жою. Мысалыға келесі мәліметтерді ұсынуға
болады:
Салықтық бақылаудың ақпараттық технологияларын жетілдіруде
төмендегідей мәселелерді шешуді мақсат етіп қою керек:
- әр маманды біліктілігінт арттыру үшін курс семинарлар міндетті түрде
өткізіп отыру;
- компьютерлік бағдарламамен қатар салық заңдарына өзгерістер енуден
салық инспекторы мен оны төлеушілердің ара қатынастарын жетілдіру.
Салықта әкімшілігін жетілдірудің ең негізгі міндеті оның базасы мен
саласын кеңейту. Салық салу базасы – дегеніміз – Салық кодексі бойынша
мемлекеттік орган оның дұрыс есептелінуімен қатар салық салынбай жүрген
объектілерді есепке алу.

Салықтық әімшілендірудегі негізгі өзгерістерге келесілерді жатқызуға
болады.
Жаңа Салық кодексін әзірлеу барысында консептуалды мәні бар негізгі
мәселелердің бірі салық әкімшілендіруді одан әрі жетілдіру болды.
Салық әкімшілендірудің ағымдық күйін талдау осы салада шешілмеген
көптеген мәселелердің болуы туралы растайды. Салықтық әкімшілендіру
тиімділік критерийіне жеткілікті сәйкес келмейді, әртүрлі әкімшіліктік
кедергілермен ұиындатылған, көптеген нормативтік-құқықтық актілерге және
түсіндірме сипатындағы құжаттарға негізделген.
Осыған байланысты Салық кодексінің жобасын әзірлеу кезінде оған салық
салу саласындағы нормативтік-құқықтық актілер және түсіндірме сипатындағы
құжаттардың негізгі ережелері барынша молынан енгізілілді, сондай-ақ салық
рәсімдерін оңайлату сияқты мәселелерді шешу маңызды болды [27].

Қазір салықтық әкімшілдендіру аясында салық төлеушілермен салықтық
қызмет көрсету сапасымен қанағаттанбауында және қоғамның салықтық заңнама
мен салық міндеттемелерін орындау мәселелері бойынша ақпаратпен нашар
қамтылғанынан көрінетін проблемалар бар.
Осыған байланысты, мынадай бағыттарда жұмыстарды күшейту қажеттігі
туындайды:
- Қоғамның салық мәселелерінің ақпараттануын арттыру: қабылданатын
шаралардан қажет нәтижелерге қол жеткізу және салық қызметінің оң
көзқарасты беделін қалыптастыру үшін, семинарлар, дөңгелек
үстелдер, брошюралар мен буклеттер шығару арқылы қоғаммен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.