Стенобионттық және эврибионттық организмдер.Абиотикалық фактордың сигналдық мәні туралы ақпарат

Жоспары:
1. Стенобионттық және эврибионттық организмдер.
2. Негізгі абиотикалық факторлардың.жарықтың, температураның, ылғалдылықтың, тұздылықтың және т.с.с. эколгиялық мәні.
3. Абиотикалық факторлардың сигналдық мәні.

Эврибионттар ( грекше eurus-кең ) – факторлардың кең диапазонында тірщілік ете алатын организмдер. Мысалы, эвритермді түрлер- температураның үлкен ауытқуына төзімді организмдер. Эвригалинді түрлер- су тұздылығының үлкен ауытқуына төзетін организмдер, эврибатты түрлер- қысымның қатты ауытқуына төзімді организмдер, эврифагтар- әртүрлі азықтармен қоректене беретін организмдер, эвритоптар- әртүрлі тіршілік орталарында кең таралған организмдер және т.б.
Стенобионттар- ( грекше stenos- тар ) – тек белгілі бір орта жағдайларында ғана тіршілік ете алатын организмдер. Мысалы, стенотермді түрлер тек температураның аз ғана уақытында ғана шыдамды организмдер, стеногалинді түрлер – су тұздылығының өзгеруіне төзе алмайтын организмдер, стенобатты түрлер – қысымның ауытқуына шыдай алмайтын организмдер, стенофагтар – азықтың белгілі бір түрлерімен ғана қоректенеді, стенотоптар – тек белгілі бір тіршілік орталарында ғана өміс сүре алады, және т.б.
Мысалы, теңіздерде тіршілік ететін организмдердің көпшілігі судың жоғары тұздылығына бейімделген. Егер судағы тұздардың мөлшері аз ғана төмендейтін болса, ол организмдер үшін қауіпті жағдай туады. Ал эврибионттар тұщы суда да, суы ащы теңіздерде де тіршілік ете алады. Тундрада тіршілік ететін қасқыр тұқымдасына жататын ақ түлкі( Alopex lagopus) температураның 80 С + 35 С- тан -55 С-қа дейін ауытқуына төзе алатын болса, жылы суларда тіршілік ететін Corilla mirabilis шаяны температура өзгеруінің 6 С-қа ғана төзе алады. Сондықтан эврибионтты организмдер стенобионттарға қарағанда жер бетінде кең таралған.
Түрдің бір факторға төзімділігі жоғары болғанымен, басқа факторларға төзімділігі нашар болуы мүмкін. Мысалы, температураның көп ауытқуына шыдайтын организмнің ылғалдылықтың немесе тұздылықтың да көп ауытқуына төзе алатын болуы міндетті емес. Эвритермді түрлер стеногалинді, стенобатты немесе керісінше болуы мүмкін. Әртүрлі факторға қатысты түрдің экологиялық валенттілігі де әртүрлі болуы мүмкін. Бұл табиғаттағы көптеген бейімделушілік түрлеріне алып келеді. Ортаның әртүрлі факторларына қатысты экологиялық валенттіктердің жиынтығын түрдің экологиялық спектрі деп атайды.

Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Жалпы экология . Алматы, 2012 ( А.Т.Қуатбаев)
2. https\\ Wikipedia