Кеден ісі саласындағы құқықбұзушылықтың теориялық негіздері
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Кеден ісі саласындағы құқықбұзушылықтың теориялық негіздері
1.1Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізу түсінігі
1.2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізудің құқықтық тәртібі
2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылықты қарастыру мәселелері
2.1 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді қарау тәртібі
2.2 Мемлекеттік кіріс комитеті лауазымды адамдарының өз құзіретінің шегінде кеден ісі саласындағы құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу бойынша тексерулер жүргізуі
2.3 Кеден органдарының қызметкерлерінің, лауазымды адамдарының әрекеттеріне шағымдану
2.4 Әкімшілік қүдық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті кеден органдарының (лауазымды адамдардың) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Негізгі бөлім
1.Кеден ісі саласындағы құқықбұзушылықтың теориялық негіздері
1.1Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізу түсінігі
1.2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізудің құқықтық тәртібі
2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылықты қарастыру мәселелері
2.1 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді қарау тәртібі
2.2 Мемлекеттік кіріс комитеті лауазымды адамдарының өз құзіретінің шегінде кеден ісі саласындағы құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу бойынша тексерулер жүргізуі
2.3 Кеден органдарының қызметкерлерінің, лауазымды адамдарының әрекеттеріне шағымдану
2.4 Әкімшілік қүдық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті кеден органдарының (лауазымды адамдардың) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кеден ережелерінін бұзылуы туралы істерді Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдары жүрізеді, оларды қараулы Қазақстан Республикасының кеден органдарынық -уәкілді лауазымды адамдары мен Казақстан "Республикасының сот органдары осы жарлыққа сәйкес жүргізеді, ал онымен реттелмеген бөлігінде — Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңдарына сәйкес жүргізіледі.
Кеден ережелерін бұзу туралы іс кеден ережелерін бұзғаны немесе кеден ережерелерін бұзғаны үшін жауапкершілікке тартылған жеке тұлғаның немесе лаузымды адамның әкімшілік жолмен ұсталғаны туралы хаттама жасалған сәттен бастап ашылған, ал ол бойынша іс жүргізу басталған деп есептеледі. Қазақстан Республикасы кеден органдарының уәкілді лауазымды адамдары Жарлықта көзделген кеден ережелері туралы істерді қарайды.
Кеден ережелерінің бұзылуы туралы істі Қазақстан Республикасы кеден органының уәкілді лауазымды адамы, Қазақстан Республикасы орталық кеден органының актілеріне сәйкес жүргізеді.
Кеден ережелері туралы істі жүргізу оның ашылған сәтінен бастап бір ай мерзімнен кешіктірілмей аяқталуға тиіс.
Егер қажет болған жағдайда, осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген мерзімді Қазақстан Республикасы кеденінің бастығы немесе оның орнындағы адам сондай-ақ Қазақстан Республикасының жоғары тұрған кеден органдарының бастықтары немесе олардың орнындағы адамдар кеден ережелерін бұзғаны үшін көзделген жаза қолдану мерзімдері шегінде ұзартуы мүмкін. Кеден ережелерін бұзғаны үшін іс жүргізу мерзімін ұзарту тәртібін Қазақстан Республикасының орталық кеден органы айқындайды.
Кеден ережелерін бұзылғаны туралы істі ашудың себептері мен негіздемесі Кеден ережелерінің бұзылғаны туралы істі ашудың себептері мыналар:
-Қазақстан Республикасының кеден органы лауазымды адамдарының кеден ережелерін бұзу белгілерін тікелей анықтауы;
-Қазақыстандық және шетелдік тұлғалардың хабарлары мен сәлемдемелері, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарлар;
-Басқа да құқық қорғау, бақылау және өзге де мемлекеттік органдардың түскен материялдар;
-Шетелдік кеден және басқа да құқық қорғау қызыметтерінен, халықаралық ұйымдардан түскен ақпарат;
-Қазақстан Республикасының басқа да кеден органдарынан түскен хабарлар.
-Істі ашу үшін кеден ережелерін бұзу белгілерін көрсететін жеткілікті деректер негіздеме болып табылады.
Кеден ережелерін дайындалып жатқан, жасалынатын немесе жасалған бұзылуы туралы хабарды, мәлімдемені немесе өзге де ақпаратты тексеретін Қазақстан Республикасы кеден органының лауазымды адамы кеден ережелерін бұзылуы туралы істі ашпастан бұрын тауарлар мен көлік құралдарына кеден бақылауын жүргізуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізетін адамдардан, кеден делдалдары мен өзге де адамдардан құжаттарды тексеру үшін қажетті мағлұматтар мен түсініктемелер алуға құқылы.
Кеден ережелерін бұзу туралы іс кеден ережелерін бұзғаны немесе кеден ережерелерін бұзғаны үшін жауапкершілікке тартылған жеке тұлғаның немесе лаузымды адамның әкімшілік жолмен ұсталғаны туралы хаттама жасалған сәттен бастап ашылған, ал ол бойынша іс жүргізу басталған деп есептеледі. Қазақстан Республикасы кеден органдарының уәкілді лауазымды адамдары Жарлықта көзделген кеден ережелері туралы істерді қарайды.
Кеден ережелерінің бұзылуы туралы істі Қазақстан Республикасы кеден органының уәкілді лауазымды адамы, Қазақстан Республикасы орталық кеден органының актілеріне сәйкес жүргізеді.
Кеден ережелері туралы істі жүргізу оның ашылған сәтінен бастап бір ай мерзімнен кешіктірілмей аяқталуға тиіс.
Егер қажет болған жағдайда, осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген мерзімді Қазақстан Республикасы кеденінің бастығы немесе оның орнындағы адам сондай-ақ Қазақстан Республикасының жоғары тұрған кеден органдарының бастықтары немесе олардың орнындағы адамдар кеден ережелерін бұзғаны үшін көзделген жаза қолдану мерзімдері шегінде ұзартуы мүмкін. Кеден ережелерін бұзғаны үшін іс жүргізу мерзімін ұзарту тәртібін Қазақстан Республикасының орталық кеден органы айқындайды.
Кеден ережелерін бұзылғаны туралы істі ашудың себептері мен негіздемесі Кеден ережелерінің бұзылғаны туралы істі ашудың себептері мыналар:
-Қазақстан Республикасының кеден органы лауазымды адамдарының кеден ережелерін бұзу белгілерін тікелей анықтауы;
-Қазақыстандық және шетелдік тұлғалардың хабарлары мен сәлемдемелері, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарлар;
-Басқа да құқық қорғау, бақылау және өзге де мемлекеттік органдардың түскен материялдар;
-Шетелдік кеден және басқа да құқық қорғау қызыметтерінен, халықаралық ұйымдардан түскен ақпарат;
-Қазақстан Республикасының басқа да кеден органдарынан түскен хабарлар.
-Істі ашу үшін кеден ережелерін бұзу белгілерін көрсететін жеткілікті деректер негіздеме болып табылады.
Кеден ережелерін дайындалып жатқан, жасалынатын немесе жасалған бұзылуы туралы хабарды, мәлімдемені немесе өзге де ақпаратты тексеретін Қазақстан Республикасы кеден органының лауазымды адамы кеден ережелерін бұзылуы туралы істі ашпастан бұрын тауарлар мен көлік құралдарына кеден бақылауын жүргізуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізетін адамдардан, кеден делдалдары мен өзге де адамдардан құжаттарды тексеру үшін қажетті мағлұматтар мен түсініктемелер алуға құқылы.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жыл 30 тамыз;
2. Қазақстан Республикасындағы кеден кодексі 2010 жыл 30 маусым;
3. Қазақстан Республикасының құқық қорғау қызметін жетілдіру жөніндегі шаралар туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы 2001 жылғы 22 қаңтар;
4. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі 2014 жылғы 12 шілде;
5. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 2015 жылғы 01 қаңтар.
2. Қазақстан Республикасындағы кеден кодексі 2010 жыл 30 маусым;
3. Қазақстан Республикасының құқық қорғау қызметін жетілдіру жөніндегі шаралар туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы 2001 жылғы 22 қаңтар;
4. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі 2014 жылғы 12 шілде;
5. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 2015 жылғы 01 қаңтар.
Жоспары
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Кеден ісі саласындағы құқықбұзушылықтың теориялық негіздері
1.1Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізу түсінігі
1.2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізудің құқықтық тәртібі
2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылықты қарастыру мәселелері
2.1 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді қарау тәртібі
2.2 Мемлекеттік кіріс комитеті лауазымды адамдарының өз құзіретінің шегінде кеден ісі саласындағы құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу бойынша тексерулер жүргізуі
2.3 Кеден органдарының қызметкерлерінің, лауазымды адамдарының әрекеттеріне шағымдану
2.4 Әкімшілік қүдық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті кеден органдарының (лауазымды адамдардың) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Кеден ережелерінін бұзылуы туралы істерді Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдары жүрізеді, оларды қараулы Қазақстан Республикасының кеден органдарынық -уәкілді лауазымды адамдары мен Казақстан "Республикасының сот органдары осы жарлыққа сәйкес жүргізеді, ал онымен реттелмеген бөлігінде -- Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңдарына сәйкес жүргізіледі.
Кеден ережелерін бұзу туралы іс кеден ережелерін бұзғаны немесе кеден ережерелерін бұзғаны үшін жауапкершілікке тартылған жеке тұлғаның немесе лаузымды адамның әкімшілік жолмен ұсталғаны туралы хаттама жасалған сәттен бастап ашылған, ал ол бойынша іс жүргізу басталған деп есептеледі. Қазақстан Республикасы кеден органдарының уәкілді лауазымды адамдары Жарлықта көзделген кеден ережелері туралы істерді қарайды.
Кеден ережелерінің бұзылуы туралы істі Қазақстан Республикасы кеден органының уәкілді лауазымды адамы, Қазақстан Республикасы орталық кеден органының актілеріне сәйкес жүргізеді.
Кеден ережелері туралы істі жүргізу оның ашылған сәтінен бастап бір ай мерзімнен кешіктірілмей аяқталуға тиіс.
Егер қажет болған жағдайда, осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген мерзімді Қазақстан Республикасы кеденінің бастығы немесе оның орнындағы адам сондай-ақ Қазақстан Республикасының жоғары тұрған кеден органдарының бастықтары немесе олардың орнындағы адамдар кеден ережелерін бұзғаны үшін көзделген жаза қолдану мерзімдері шегінде ұзартуы мүмкін. Кеден ережелерін бұзғаны үшін іс жүргізу мерзімін ұзарту тәртібін Қазақстан Республикасының орталық кеден органы айқындайды.
Кеден ережелерін бұзылғаны туралы істі ашудың себептері мен негіздемесі Кеден ережелерінің бұзылғаны туралы істі ашудың себептері мыналар:
-Қазақстан Республикасының кеден органы лауазымды адамдарының кеден ережелерін бұзу белгілерін тікелей анықтауы;
-Қазақыстандық және шетелдік тұлғалардың хабарлары мен сәлемдемелері, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарлар;
-Басқа да құқық қорғау, бақылау және өзге де мемлекеттік органдардың түскен материялдар;
-Шетелдік кеден және басқа да құқық қорғау қызыметтерінен, халықаралық ұйымдардан түскен ақпарат;
-Қазақстан Республикасының басқа да кеден органдарынан түскен хабарлар.
-Істі ашу үшін кеден ережелерін бұзу белгілерін көрсететін жеткілікті деректер негіздеме болып табылады.
Кеден ережелерін дайындалып жатқан, жасалынатын немесе жасалған бұзылуы туралы хабарды, мәлімдемені немесе өзге де ақпаратты тексеретін Қазақстан Республикасы кеден органының лауазымды адамы кеден ережелерін бұзылуы туралы істі ашпастан бұрын тауарлар мен көлік құралдарына кеден бақылауын жүргізуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізетін адамдардан, кеден делдалдары мен өзге де адамдардан құжаттарды тексеру үшін қажетті мағлұматтар мен түсініктемелер алуға құқылы.
Кеден ережелерінің бұзылуы туралы іс осы құқық бұзушылық өз қызметі аймағында анықталған Қазақстан Республикасының кеден органына жүргізіледі.
Қажеттілік туғызған жағдайларда, кеден ережелерінің бұзылуы туралы істі жүргізу өз қызметі аймағында осы құқық бұзушылық жасалған Қазақстан Республикасының кеден органында жүргізілуі мүмкін.
Кеден ережелерінің бұзылуы туралы істі бір кеден органынан екінші бір органға тапсыру мәселелерін олардан жоғары тұрған Қазақстан Республикасының кеден органы шешеді.
Қазақстан Республикасының жоғары тұрған кеден органы кеден ережелерінің бұзылуы туралы кез-келген істі өзінің жүргізуіне қабылдай да немесе оны осы мақсаттар үшін Қазақстан Республикасының кез келген кеден органына тапсыра да алады.
1.Кеден ісі саласындағы құқықбұзушылықтың теориялық негіздері
1.1Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізу түсінігі
Арнаулы ереже бойынша кедендік ережелерді бұзған жеке және қызметтегі тұлғалар жауапкершілікке тартылады. Бұндай жағдайда Қазақстан Республикасының кедендік қызметкері тез арада бұл туралы хаттама әзірлеп, хаттамада төмендегі нәрселер көрсетілуі тиісті.
а) Хаттаманы әзірлеушінің аты, тегі, лауазымы.
б) Кедендік ережелердің бұзылуы туралы мәліметтер.
в) Ереженің қай уақытта, қай жерде бұзылғандығы туралы ескертпелер.
г) Ереженің бұзылуына сәйкес жауапкершіліктің жүгі туралы статья көрретілуі тиісті.
д) Егер куәгерлер болған жағдайда олардың аты, тегі жазылуы тиіс.
р) Кедендік ережені бұзған адамның осы туралы түсініктемесі алынуы
міндетті тұрде қажет.
к) Кедендік ереже бұзылған жағдайда алынған жүктердің тізімі.
к) Істі жүргізуге қажетті басқа да мәліметтер көрсетілуі қажет.
Хаттамаға оны құрастырушының, жауапты адамның, куәгерлердің қолы қойылуы міндетті. Жауапты адамның хаттамаға келіспеушілігі туралы өз пікірін білдіруге болады және оның хаттамаға қол қойылмағаны туралы мәлімет берілуі қажет.
Хаттамада жауапкершілікке тартылатын адамның құқықтары да көрсетіледі және хаттаманың көшірмесі (копиясы) оған жіберіледі немесе тапсырылады.
Кедендік ереженің бұзылғандығы туралы хаттама жазу мүмкіндігі болмаған жағдайда кедендік жауапты қызметкер айыпты тұлғаны арнаулы кедендік бөлмеге әкелуге құқы бар. Бұндай жағдайда кедендік қызметкер Қазақстан Республикасының кедендік ережелеріне сәйкес жанындағы қызметкерлерден жәрдем сұрауға еркі бар.
Хаттамада жауапкершілікке тартылған адамның (тұлғаның) қарсылық көрсетілгені туралы да жазылуы тиісті.
Кедендік ереженің бұзылғандығы туралы басқа да себептер болуы мүмкін және оларға төмендегі жағдайлар жатады:
1.Қазақстандық немесе шетелдік азаматтардың және бұқаралық ақпарат құралдарының мәліметі бойынша;
2. Құқық қорғау мекемелерінің хабарлауы бойынша;
3.Шетелдік мемлекеттердің, халықаралық ұйымдардың хабарлауы бойынша;
4.Басқа да Қазақстан Республикасының кедендік ұйымдарының мәліметтері бойынша.
Мұндай жағдайлар Кеден кодексінде атап өтілген:
1. Кеден ережесінде заң бұзушылық оқиғаларының болмауы;
2. Кеден ережесінде заң бұзушылық құрамының болмауы;
3. 16 жас деңгейіндегі кеден ережесін бұзушылықта сол сәттегі тәртіп бұзушы жеке тұлғаның сол нәтижеге жетпеуі;
4. Кеден ережесін бұзушы тұлғаның өзгермеуі;
5. Жеке тұлғаның іс-әрекеті амалсыздан жасалғандығы;
6.Егер заң бұзушылықты бір мекеме, кеңсе немесе ұжым жасаса, сонымен бірге жеке тұлғаның кәсіпкерлік жұмыспен айналысқан адамның заңгерлік білімі болмаса;
7.Егер ол кеден ережесін бұзудағы іздену істерін қолдануды алып тастаса, кешірім беру актісін шығарады;
8.Кеден ережесін бұзудағы жауапкершілікті тіркейтін актінің алынып тасталуы;
9.Кеден ережесін бұзудағы жеке тұлғаның ісі бойынша іс қозғаудағы уақыттың өтуі;
10.Кеден ережесін бұзудағы жеке тұлғаның тиянақты тәртіппен тіркелген іс- әрекеттің қайта қозғаудағы дәлелдемеулердің болуы;
11.Жеке тұлғаның кеден ережесін бұзғаны үшін жауапкершілікке тартылудағы қылмыстық істің сол дәлелдемелер бойынша жүруі;
12. Егер кеден ережесін бұзған жеке тұлғаның өлімі туралы хабар келсе, оған айтылған іс тоқтатылады.
Егер жоғарыда көрсетілген жағдайлардың кеден ережесін бұзу ісінде біреуі болса, онда іс қозғалмайды, ал басталған іс тоқтатылады. Кеден ережесін бұзушылық ісі жөніндегі жұмыстарды ҚР кеден басқармасының лауазымды адамымен жүргізіле береді, бірақ бұл істі ҚР кеден басқармасының бастығы немесе оның орынбасары сол кеден тәртібін бұзушылықта лауазымды тұлғаның қандай іс-шаралармен іс қозғап жатқанына қатысты болу керек .
ҚР кеден басқармасының лауазымды тұлғасы кеден тәртібін бұзуда төмендегі шарттар бойынша іс қозғай алмайды, егер:
а) жауапқа тартылған адам бұрынғы іске немесе оны қарауда куәгер, маман, заңды тұлға ретінде қараса;
б) егер лауазымды тұлға мен жауапқа тартылған адамның немесе ақтаушының, сонымен қатар куәгердің, тексерушінің, мамандардың сол өндірісте істі қарауда қатысқан адамдардың туыстары болса;
в) егер сол істің жүруіне тікелей қызығушылық білдірсе;
Берілген лауазымды тұлғаның Кеден ережелерін бұзу істерін қарауда немесе өндірістің жүргізу мүмкіндігін тоқтататын жағдайлар болса, онда ол міндетті тұрде қайтарып алу жөнінде өтініш беруге міндетті. Көрсетілген жағдайларға байланысты ҚР кеден ұйымының лауазымды тұлғасына қайтарып алу өтініш жауапқа тартылған жеке тұлға, оның ақтаушысы мен куәгерлер береді. Мұндай өтініштерді қарау ҚР кеден ұйымының бастығымен немесе орынбасарымен қарастырылады.
Кеден кодексіне сәйкес хабарландыруды, өтініштерді, басқа да кеден ережесін бұзуға әрекеттер әзірлеп жатқанын, жасап жатқанын немесе бұзушылық жасалып болғаны жөніндегі ақпараттар үш тәулік ішінде аяқтау керек, тек кездейсоқ жағдайларда 10 тәуліктен аспау керек. Мұндай хабарландырулар, өтініштерді және ақпараттарды тексеретін ҚР кеден басқармасының лауазымды тұлғасы кеден ережесін бұзу жөніндегі істі жүргізгенге дейін тауарларды және көлік құралдарына кедендік бақылау жүргізуге құқы бар, сонымен қатар кедендік брокерден және басқа тұлғалардан тауарларды немесе көліктік құралдарын ҚР кедендік шекарасынан өткізу үшін тиісті тұрде сол тұлғалардан құжаттарды, түсініктемелерді және айқындама қағаздарын алу керек .
Кеден ережесін бұзу жөніндегі істің өндірісі Кеден кодексіне сәйкес істі жүргізгеннен бастап бір айдың ішінде аяқталуы тиіс. Бұл істі кеден басқарма бастығының одан жоғары ҚР кеден басқармасының рүқсатымен ғана үзартуға болады.
Қозғалып жатқан істі бір үйымнан екінші үйымға ауыстыру мәселесін ҚР кеден басқармасының бастығымен шешіліп, іске асады. ҚР жоғары түрған кеден басқармасы өзінің өндірісіне кеден ережесін бұзу жөніндегі кез келген істі өзіне немесе сол істі өндіру үшін басқа өзінен төмен түрған кеден үйымына беруі мүмкін.
Кеден ережесін бұзушылық жөніндегі істі біріктіруге немесе бөлуге КК мүмкіндік жібереді. Олар ҚР кеден ұйымының лауазымды тұлғаның қаулысымен өндіріледі. Егер жауапқа бір немесе бірнеше тұлға тартылған болса, сол істің барлығы бір өндірісте біріге алады.
Көрсетілген жағдайлар кеден басқармасы мен арнайы ақпарат құралдарының өзара қарым-қатынасы үшін аса маңызды. (баспасөз, радио және теледидар өкілдері)
Әрине, нарықтық экономика жағдайында алдын ала іске қаулы шығаруы кәсіпкердің тек өндірістік жұмысына ғана емес, сонымен бірге оның рухани жан дүниесіне әсер етеді.
1.2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізудің құқықтық тәртібі
Кеден ережесін бұзушылық жөнінде істің қаралуы мен жеке тұлғалардың өндірісте қатысуы. Олардың құқы мен міндеттері.
Кеден кодексіне сәйкес жуапкершілікке тартылған жеке тұлға кәмелеттік жасқа толмаған, немесе өз құқықтарын психикалық не физикалық жетіспеушіліктен қорғай алмайтын болса, ол өзінің заңды өкілдеріне сүйене алады. (Ата-анасы, өкіл экесі, т.б.)
Жауапқа тартылған тұлғаның заңды өкілі қажетті жағдайда куәгер ретінде сұрастырылуы мүмкін.
Кеден ережесін бұзушылықта жауапкершілікке алынған өнеркәсіптің, мекеме немесе бір үйымның істі қозғау өндірісінде олардың жетекшілері не орынбасарлары өздеріне кэсіби міндеттелген барлық сұрақтарға кеден ережесін бұзған үшін жауап береді.
Кеден ережесін бұзушылықта жауапқа тартылған жеке тұлғаның кэсіпкерлік жүмыспен айналысып, оның заңгерлік білімі болмаса, істі қозғау өндірісінде көрсетілген тұлға қатынасады.
Кеде кодексі бойынша былай делінген: егер жауапқа тартылған жеке тұлға ҚР жерінде тұрмайтын болса, іс қозғау өндірісінде оның ісін қарау үшін басқа бір өкілі, ҚР заңына сәйкес тіркелген жағдайда қатынаса алады.
Іс қозғау өндірісінде және оны қарауда сол жерде түрып жатқан шет мемлекетінің консулды лауазымды адамы кеден ережесін бұзған адамның орнына қатыса алады. Ал егер көрсетілген жағдайда, заң бұзушы тұлғалар болмаса, олардың қатысуынсыз жүргізе береді.
Кеден кодексіне сәйкес кеден ережесін бүзып, жауапқа тартылған жеке тұлға мыналарға құқы бар:
- қандай кеден ережесін бұзған үшін жауапқа тартылғанын білу;
- істі қозғау материалымен өндірістің аяқталғаннан кейін немесе оны қарау уақытында танысу;
- түсініктемелер беру;
- дәлелдемелерді көрсету;
- қайтарып алу өтінішін беру;
- өз өкілінің анықтаушысы мен заңгердің көмегін пайдалану;
- өз ана тілін немесе білетін ең кең тараған басқа да тілді қолдану, сонымен бірге аударманың көмегін пайдалану;
- басқа да КК көрсеткен басқа құқықтарды қолдану.
Жеке тұлғаға анықтаушы немесе заңгерлік тұлға көмек көрсеткен жеке тұлғалар төмендегілерге құқы бар:
- жеке ісін қозғауға үшыраған жеке тұлғамен уақыты шектеусіз тұрде кездесе береді;
- кеден ережесін бұзуда іс жүзіндегі өндірісте олардың міндетті тұрде қатысуы;
- істің жүру материалымен және хаттамасымен танысуға;
- істі жүргізу жүйесіндегі хаттамалармен танысу
- Жауапқа тартылған жеке тұлғаның өкілдері мен ақтаушының өндірісте қатысу үшін және сол істі қарау үшін тиісті тұрде жабдықталу керек.
Кеден ережесін бұзған тұлғаның істі қозғау өндірістері міндетті тұрде ҚР-ның заңына сәйкес сенімхатта көрсетілуі керек. Жеке немесе лауазымды тұлғаның өзінің өкіліне берген сенімхатты нотариустан өткізеді. Кеден ережесін бұзуда жеке тұлғаның немесе жауапты тұлғаның тиісті тұрде қатысса, істі жүргізу өндірісінде сенімхатқа мүндай тұлғаға жазбаша өтініш те жазылады.
Кеден ережесін бұзушылық ісін қарауда қажетті жағдайда арнайы барлық заңды білетін маман шақырылады. Сонымен қатар тиісті тұрде 14 жасқа кәмелетке толмаған жас өспірімді сүрастыруда арнайы маман педагог немесе психолог қатысу керек.
Сонымен қатар маман тексеруге, қатысуға құқы бар және көрсетілген дәлелдемелерді, жағдайды хаттамада дүрыс мәліметтер беруге көмектесуі керек. Маман ҚР кеден ұйымының лауазымды адамының рүқсатымен кеден ережесін бұзған адамға іс қозғалып жатса, куәгер мен жеке тұлғаға сұрақтарды қоюға құқы бар; табылған дәлелдерді қорытындылауда өтініщ жасау. Дәлелдемелерді тауып жариялау үшін ғылыми-техникалық құралдарды және әдістерді қолдануға құқы бар. Сонымен қатар бақылау жұмыстарын жүргізу, өзі қатысқан істерге, хаттамалармен танысуға және сол хаттамаларға ескерту жасауға құқы бар. Нақты тұлғаның маман ретінде қолдану, оны куәгер ретінде де сұрастыруға мүмкіндік бар.
Түсініктеме беру міндеттемесінен жеке тұлғаның немесе лауазымды адамның тұлғаның кеден тәртібін бұзғаны үшін жауапкершілікке алынған жұбайы мен жақын туыстары да босатылады.
Кеден ережесін бұзу ісін қарауда өндіріске тиісті тұрде шақырылады.
Эксперт іске қорытынды жасауға деректер жетіспесе, ол істі бекітуден бас тарта алады, сонымен бірге өзіне жүктелген міндеттерді орындауға қажетті білімі жетіспесе де бас тартады.
Жоғарыда атап өтілгендей істі өндіруде және қарастыруға кейбір жағдайларда аудармашы да қатысады. КК сәйкес ол ҚР кеден басқармасының лауазымды тұлғасы болып істі қарауда тағайындалады. Аудармашы ретінде ҚР кеден ұйымының қызметкері де бола алады.
ҚР кедендік кодексі бойынша тауарларды көруде, көлік құралдарын, оның құжаттарын қарауда, тауарларды кәмпескелеуге, басқа кедендік тексерулерде куәгерлердің болуы тиісті.
Куәгерлер өздері қатысқан өндіріс барысындағы іс-әрекеттердің мазмүны мен нэтижелеріне дәлел болу керек. Олар хаттамаға енетін іс-әрекеттерге ескертулер жасауға құқы бар.
КК мынандай жағдайлар көрсетілген: кеден ережесін бұзу істерін қарауда немесе іс қозғау өндірісінде ақтаушының, тексерушінің, эксперттің жауапкершілікке алынған тұлғаның қатысуынсыз өтуі.
Істі қарауда және өндіріске қатысуға жауапкершілікке тартылған -ақтаушылар, заңгерлік тұлғалар мынадай жағдайларда жіберілмейді: егер олар бір уақытта бірнеше тұлғаларды қорғаса; егер олар бүрын осы істе ҚР кеден ұйымының жауапты адамы ретінде қатысса , жауапқа тартылған тұлғаның өкілі болып кеден жүйесінің қызметкері, сот немесе заң сақтаушы үжымдар бола алмайды, сонымен қатар үжымнан ақтаушы ретінде шығарылған тұлғалар істі қарауда заңды өкіл ретінде қатыса алмайды.
Тексеруші, маман, сараптамашы өндірісте және істі қарауда жауапқа тартылған жеке тұлғаның туысы болса, қатыса алмайды. Сонымен қатар эксперт осы берілген істе бүрын арнайы маман немесе тексеруші ретінде болған болса, істі қозғауға қатынаса алмайды.
Кеден ережесін бұзушылық ісі жөніндегі дәлелдемелер Өндірістегі кеден ережесін бұзушылық ісінде алдына қойылған мәселелердің жетістіктерге жету үшін іс қозғау жұмыстарына заң бұзушының нақты жағдайлары берілуі керек.
Кеден ережесін бұзушылық істеріне дәлел болатын жағдайлардын нұсқаларына мыналар жатады:
1) Заң бұзушылықтың уақиғасы (уақыты, болған жері, кеден ережесін бұзудың тәсілдері мен басқа да жағдайлары).
2) Лауазымды тұлға мен міндеттелген тұлғаның айыбы.
3) Кеден ережесін бұзған кэсіпорынның мекеменің немесе үйымның кеден тәртібін бұзудағы дәлелдемелер.
Сонымен қатар кэсіпкерлікпен айналысатын тұлғаның заңгерлік білімі болмаса.
Эксперт ретінде қорытындысын білуге тартылған кез-келген жеке тұлға шақырыла береді. Эксперизаның шешімі экспертке тиісті тұрде қажет, сонымен бірге эксперт жүмыс істеп жатқан кәсіпорынның міндеттелген адамдарына да, мекемелерге және үйымдарға да қажет. Эксперт өз атынан жазбаша тұрде қорытынды шағарады. Бұл қорытындыда экспертпен өткізілген зерттеу жұмыстарының қорытындылары мен берілген сұрақтарға нақты жауаптары берілген.
Эксперттің шешімі бойынша ҚР кеден ұйымының лауазымды тұлғасына аса маңызды қажет емес, бірақ эксперттің шешімі бойынша істегі қарама-қайшылықтар істі қарауда көрсетілуі керек. Қажетті жағдайда сараптауды қайта жасатуға немесе қосымша жасауға үйғаруы мүмкін.
2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылықты қарастыру мәселелері
2.1 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді қарау тәртібі
Кедендік ереженің бузылғандығы туралы процестік жұмыстар (істер) кедендік комитеттің қабылдаған ережесіне сәйкес жүргізіліп, жазылады. Қылмыстық әрекет туралы мәселе ары кеткенде бес (5) күн аралығында шешілуі тиісті. Жауапты адамды (тұлғаларды) сұрау (тексеру) талаптары Қазақстан Республикасының Кедендік Ережелеріне сәйкес жүргізіледі. Ережеде көрсетілгендей жауапты тұлғалар өз істері бойынша көтерілген мәселеге уақытында келуге міндетті. Тергеуге байланысты тұлғалар арнайы шақыру қағаз арқылы қай күні, қай сағатта келетіндігі туралы хабарланып алынады, сонымен қатар жауапты адамдардың шақыру қағазына қол қоюы қажет. Нақты жауапты адамның үйінде болмаған жағдайында оның отбасы мүшелерінің бірінің қолы да заңды деп есептелінеді. Жауапты тұлға фонограмма, телеграмма арқылы да шақырылуы мүмкін. Он алты жасқа толмаған жауапты тұлғалардың шақырылуы олардың ата-анасына хабарланып жүргізілсе де болады. Кедендік ережені бұзған жауапты тұлғалар кейде жергілікті әкімшілік орындары арқылы да жүргізіледі.
Бүндай жағдайда жауапты тұлға кедендік комитет бастығының әкімшілік орнына хабарлауы бойынша жауапты тұлға үш (3) сағаттан он (10) тэулікке дейін ұсталынуы мүмкін. Жауапты тұлғаның үсталу мерзімі оның қылмысына байланысты болуы тиісті. Үш сағатқа дейінгі ұстау кедендік ережені бұзуға ұмтылғандығы туралы мәселені болдырмау бағытында жауапты тұлғаны ұстау жергілікті прокурорға жазбаша тұрде хабарлау жүрігізіліп, айыпты адамның қылмысы туралы прокурорға ең кемі 24 сағат аралығында хабарлануы міндетті. Жауапты адамның прокурордың санкциясы (шешімі) бойынша 10 (он) тэулікке ұстаудың мынадай тәртіптері бар:
1. Қазақстан Республикасы шекарасын жеке тұлғаның бүйымдар алып өтуге ниеті бар екені анықталғанда;
2. Тұлғаның (адамның) оны тексеру барысында кеден қызметкерлеріне қарсылық көрсеткен жағдайында;
3. Тұлғаның тексеру барысында қашып кетуге әрекет жасауға ұмтылғандығы жағдайында;
4. Жауапты тұлға өзінің жеке тарихын жасыруға үмтылса. Әкімшілік ұстау бойынша міндетті тұрде хаттама толтырылады.
Әкімшілік ұстау бойынша жеке тұлғаның немесе оның адвокатының жоғарғы кедендік үйымға өтініш жасауға құқы бар. Әкімшілік ұстау бойынша қылмысты тұлғаның жауапқа тартудың жолдары Қазақстан Республикасы Кедендік ережелерде көрсетілген баптарға сәйкес жүргізіледі, атап айтқанда:
1. Бір қылмыстық іс бойынша әр тұлға жеке-жеке шақырылады;
2. Қылмысты адамды тексеру алдында кедендік қызметкер жауапты адамның жеке-жеке тарихын зерттеп алуға міндетті.
3. Қылмыстың ашылуына куэ болған тұлғаға әкімшілік жауапкершілік туралы ескертіледі. Қылмыскер тұлғаны зерттеу жүмысы оның осы мәселе бойынша өзін айыпты немесе айыпсыз екендігін анықтаудан басталады да айыпталушы адамнан көтерілген мәселе бойынша өзінің түсініктемесін алумен жалғастырылады. Осыдан кейін барып Қазақстан Республикасы кеден қызметкері айыпталушыға өзінің тиісті сұрақтарын беруге құқылы. Қойылған сұрақтар қылмыстық іс бойынша көтерілген хаттамада көрсетілуі тиіс. Айыпты деп саналған тұлға 5 күн мерзімінде өзінің барлық құжаттарын кеден органына өткізуге міндетті. Бұл құжаттар көшірме түрінде берілсе де болады, айыпкер өз құжаттарын бермеген жағдайда оны күштеуге де болады. Айыпкердің құжаттарын, мүліктерін транспорттарын алу тәртібі Қазақстан Республикасы Кеден ұйымының баптарына сай жүргізіледі.Осы бапқа сәйкес мына төмендегілер айыпты тұлғадан алуға жатады:
1. Кедендік ережені бұзуға себеп болған мүліктер мен транспорт түрлері;
2. Жасырын тұрде мүліктер (заттар) салып, алып өтуге арналған транспорт түрлері;
3. Кедендік ережені бұзған кездегі транспорттар;
4. Айыпты тұлғаның үсталған кездегі құжаттары;
5. Қазақстан Республикасының айыпты тұлғадағы қүнды қағаздары мен теңгелері. Мүліктерді немесе құжаттарды алу әрекеті түнгі кездері жүргізуге тиым салынады. Қазақстан Республикасы Кеден ұйымының ережелеріндегі баптарға сәйкес кедендік ережелерді бұзғаны үшін кеден бекетінің бастығы немесе орынбасары айыпкер мүліктерін мына төмендегі жағдайларда үстап қалуға қосымша мүмкіндіктері бар:
1. Кедендік ережелерді бірнеше мәрте бұзған тұлғаларды;
2. Айыпкер бүрыңғы қылмыстарын ескере отырылып жауапкершілікке тартылады:
3. Кедендік ережені бұзу -- мемлекетке зиян келтіретіндігі ескерілуі тиісті. Айыпкердің мүліктерін қайтару мәселесі осы істі қозғаушы тұлғаның шешімі арқылы жүзеге асады. Сонымен қатар, айыпкер адамның үй-мүлкін тәркілеуге жол берілмейді. Айыпкер тұлғаның іс-әрекетін зерттеу Қазақстан Республикасы Кедендік ережеге сәйкес жүргізіледі. Айыпты тұлғаның жеке меншігіндегі заттар қылмысқа қатысты болған жағдайда олардың да тәркіленуі мүмкін. Заттардың тәркіленуіне міндетті тұрде нақты себептер қажет. Қажетті жағдайда тәртіпті бұзушының кедендік ісін қарауға арнайы мамандар шақырылуы да мүмкін. Айыпты тұлғаның үй-мүлкін зерттеу алдында айыпкер осы мәселе жөнінде жазбаша тұрде таныстырылып, өз қолын қоюға міндетті. Тексеру, зерттеу барысында қылмысты іске қатысты деген заттар кедендік қызметкерлер тарапынан тәркіленуге жатады. Айыпкердің үй-мүлкін зерттеу барысында фото, киноға түсіру құралдары пайдалануы мүмкін. Айыпты тұлғаның үй-мүлкін зерттеу қорытындылары міндетті тұрде хаттамаға түсірілуі тиісті. Айыпты тұлғаның үй-мүлкін зерттеу барысында кедендік қызметкерлермен айыпкер түрған жер де тексеріледі. Дегенмен, жергілікті жерді тексеру екі жағдайда жүргізіледі.
1. Егер айыпкер тұлғаның барлық құжаттары Қазақстан Республикасы кеден қызметкерінің қолында болған жағдайда;
2. Кедендік ережені бұзушы тұлғаның өзінің келісімі бойынша; Айыпты тұлғаның үй-мүлкін зерттеу барысына куәгер мамандар қатыстырылуы қажет. Айыпкердің үй-мүлкін зерттеу барысында оның қылмысын айғақтайтын мәліметтер де қажет. Айыпталушы тұлғаның айыбын дәлелдеуші тұлға алдын-ала сүралып, айыпталушы тұлғаның заттары туралы одан түсініктер алынады, Бұл туралы да хаттама жазылады.
Кедендік ережені бұзу жөнінде осы мәселе бойынша (экспертиза) жүргізілуі де мүмкін. Бұл іс (экспертиза) кедендік үйымның арнаулы қаулысы арқылы осы істі жүргізушінің аты, қызметі көрсетіліп барып іске асуы керек. Эксперт жүргізуші жеке тұлғаның мамандығы, оның дәрежесі де көрсетілуі қажет. Экспертиза жүргізуші тұлға Қазақстан Республикасы Кедендік қызмет ережесіне сәйкес жауапқа тартылушы адамның (тұлғаның) қол қою мәнерін, жазу үлгісін, сонымен қатар заттардың табиғаты жөнінде мәліметтер алуға мүмкіндігі бар. Бұл процестік әрекет жөнінде осы іске араласқан тұлғалардың аты көрсетіліп хаттама жазылады. Қылмыстық іс жөнінде экспертиза жүргізу туралы шешіммен айыпкер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Кеден ісі саласындағы құқықбұзушылықтың теориялық негіздері
1.1Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізу түсінігі
1.2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізудің құқықтық тәртібі
2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылықты қарастыру мәселелері
2.1 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді қарау тәртібі
2.2 Мемлекеттік кіріс комитеті лауазымды адамдарының өз құзіретінің шегінде кеден ісі саласындағы құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу бойынша тексерулер жүргізуі
2.3 Кеден органдарының қызметкерлерінің, лауазымды адамдарының әрекеттеріне шағымдану
2.4 Әкімшілік қүдық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті кеден органдарының (лауазымды адамдардың) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Кеден ережелерінін бұзылуы туралы істерді Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдары жүрізеді, оларды қараулы Қазақстан Республикасының кеден органдарынық -уәкілді лауазымды адамдары мен Казақстан "Республикасының сот органдары осы жарлыққа сәйкес жүргізеді, ал онымен реттелмеген бөлігінде -- Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңдарына сәйкес жүргізіледі.
Кеден ережелерін бұзу туралы іс кеден ережелерін бұзғаны немесе кеден ережерелерін бұзғаны үшін жауапкершілікке тартылған жеке тұлғаның немесе лаузымды адамның әкімшілік жолмен ұсталғаны туралы хаттама жасалған сәттен бастап ашылған, ал ол бойынша іс жүргізу басталған деп есептеледі. Қазақстан Республикасы кеден органдарының уәкілді лауазымды адамдары Жарлықта көзделген кеден ережелері туралы істерді қарайды.
Кеден ережелерінің бұзылуы туралы істі Қазақстан Республикасы кеден органының уәкілді лауазымды адамы, Қазақстан Республикасы орталық кеден органының актілеріне сәйкес жүргізеді.
Кеден ережелері туралы істі жүргізу оның ашылған сәтінен бастап бір ай мерзімнен кешіктірілмей аяқталуға тиіс.
Егер қажет болған жағдайда, осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген мерзімді Қазақстан Республикасы кеденінің бастығы немесе оның орнындағы адам сондай-ақ Қазақстан Республикасының жоғары тұрған кеден органдарының бастықтары немесе олардың орнындағы адамдар кеден ережелерін бұзғаны үшін көзделген жаза қолдану мерзімдері шегінде ұзартуы мүмкін. Кеден ережелерін бұзғаны үшін іс жүргізу мерзімін ұзарту тәртібін Қазақстан Республикасының орталық кеден органы айқындайды.
Кеден ережелерін бұзылғаны туралы істі ашудың себептері мен негіздемесі Кеден ережелерінің бұзылғаны туралы істі ашудың себептері мыналар:
-Қазақстан Республикасының кеден органы лауазымды адамдарының кеден ережелерін бұзу белгілерін тікелей анықтауы;
-Қазақыстандық және шетелдік тұлғалардың хабарлары мен сәлемдемелері, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарлар;
-Басқа да құқық қорғау, бақылау және өзге де мемлекеттік органдардың түскен материялдар;
-Шетелдік кеден және басқа да құқық қорғау қызыметтерінен, халықаралық ұйымдардан түскен ақпарат;
-Қазақстан Республикасының басқа да кеден органдарынан түскен хабарлар.
-Істі ашу үшін кеден ережелерін бұзу белгілерін көрсететін жеткілікті деректер негіздеме болып табылады.
Кеден ережелерін дайындалып жатқан, жасалынатын немесе жасалған бұзылуы туралы хабарды, мәлімдемені немесе өзге де ақпаратты тексеретін Қазақстан Республикасы кеден органының лауазымды адамы кеден ережелерін бұзылуы туралы істі ашпастан бұрын тауарлар мен көлік құралдарына кеден бақылауын жүргізуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізетін адамдардан, кеден делдалдары мен өзге де адамдардан құжаттарды тексеру үшін қажетті мағлұматтар мен түсініктемелер алуға құқылы.
Кеден ережелерінің бұзылуы туралы іс осы құқық бұзушылық өз қызметі аймағында анықталған Қазақстан Республикасының кеден органына жүргізіледі.
Қажеттілік туғызған жағдайларда, кеден ережелерінің бұзылуы туралы істі жүргізу өз қызметі аймағында осы құқық бұзушылық жасалған Қазақстан Республикасының кеден органында жүргізілуі мүмкін.
Кеден ережелерінің бұзылуы туралы істі бір кеден органынан екінші бір органға тапсыру мәселелерін олардан жоғары тұрған Қазақстан Республикасының кеден органы шешеді.
Қазақстан Республикасының жоғары тұрған кеден органы кеден ережелерінің бұзылуы туралы кез-келген істі өзінің жүргізуіне қабылдай да немесе оны осы мақсаттар үшін Қазақстан Республикасының кез келген кеден органына тапсыра да алады.
1.Кеден ісі саласындағы құқықбұзушылықтың теориялық негіздері
1.1Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізу түсінігі
Арнаулы ереже бойынша кедендік ережелерді бұзған жеке және қызметтегі тұлғалар жауапкершілікке тартылады. Бұндай жағдайда Қазақстан Республикасының кедендік қызметкері тез арада бұл туралы хаттама әзірлеп, хаттамада төмендегі нәрселер көрсетілуі тиісті.
а) Хаттаманы әзірлеушінің аты, тегі, лауазымы.
б) Кедендік ережелердің бұзылуы туралы мәліметтер.
в) Ереженің қай уақытта, қай жерде бұзылғандығы туралы ескертпелер.
г) Ереженің бұзылуына сәйкес жауапкершіліктің жүгі туралы статья көрретілуі тиісті.
д) Егер куәгерлер болған жағдайда олардың аты, тегі жазылуы тиіс.
р) Кедендік ережені бұзған адамның осы туралы түсініктемесі алынуы
міндетті тұрде қажет.
к) Кедендік ереже бұзылған жағдайда алынған жүктердің тізімі.
к) Істі жүргізуге қажетті басқа да мәліметтер көрсетілуі қажет.
Хаттамаға оны құрастырушының, жауапты адамның, куәгерлердің қолы қойылуы міндетті. Жауапты адамның хаттамаға келіспеушілігі туралы өз пікірін білдіруге болады және оның хаттамаға қол қойылмағаны туралы мәлімет берілуі қажет.
Хаттамада жауапкершілікке тартылатын адамның құқықтары да көрсетіледі және хаттаманың көшірмесі (копиясы) оған жіберіледі немесе тапсырылады.
Кедендік ереженің бұзылғандығы туралы хаттама жазу мүмкіндігі болмаған жағдайда кедендік жауапты қызметкер айыпты тұлғаны арнаулы кедендік бөлмеге әкелуге құқы бар. Бұндай жағдайда кедендік қызметкер Қазақстан Республикасының кедендік ережелеріне сәйкес жанындағы қызметкерлерден жәрдем сұрауға еркі бар.
Хаттамада жауапкершілікке тартылған адамның (тұлғаның) қарсылық көрсетілгені туралы да жазылуы тиісті.
Кедендік ереженің бұзылғандығы туралы басқа да себептер болуы мүмкін және оларға төмендегі жағдайлар жатады:
1.Қазақстандық немесе шетелдік азаматтардың және бұқаралық ақпарат құралдарының мәліметі бойынша;
2. Құқық қорғау мекемелерінің хабарлауы бойынша;
3.Шетелдік мемлекеттердің, халықаралық ұйымдардың хабарлауы бойынша;
4.Басқа да Қазақстан Республикасының кедендік ұйымдарының мәліметтері бойынша.
Мұндай жағдайлар Кеден кодексінде атап өтілген:
1. Кеден ережесінде заң бұзушылық оқиғаларының болмауы;
2. Кеден ережесінде заң бұзушылық құрамының болмауы;
3. 16 жас деңгейіндегі кеден ережесін бұзушылықта сол сәттегі тәртіп бұзушы жеке тұлғаның сол нәтижеге жетпеуі;
4. Кеден ережесін бұзушы тұлғаның өзгермеуі;
5. Жеке тұлғаның іс-әрекеті амалсыздан жасалғандығы;
6.Егер заң бұзушылықты бір мекеме, кеңсе немесе ұжым жасаса, сонымен бірге жеке тұлғаның кәсіпкерлік жұмыспен айналысқан адамның заңгерлік білімі болмаса;
7.Егер ол кеден ережесін бұзудағы іздену істерін қолдануды алып тастаса, кешірім беру актісін шығарады;
8.Кеден ережесін бұзудағы жауапкершілікті тіркейтін актінің алынып тасталуы;
9.Кеден ережесін бұзудағы жеке тұлғаның ісі бойынша іс қозғаудағы уақыттың өтуі;
10.Кеден ережесін бұзудағы жеке тұлғаның тиянақты тәртіппен тіркелген іс- әрекеттің қайта қозғаудағы дәлелдемеулердің болуы;
11.Жеке тұлғаның кеден ережесін бұзғаны үшін жауапкершілікке тартылудағы қылмыстық істің сол дәлелдемелер бойынша жүруі;
12. Егер кеден ережесін бұзған жеке тұлғаның өлімі туралы хабар келсе, оған айтылған іс тоқтатылады.
Егер жоғарыда көрсетілген жағдайлардың кеден ережесін бұзу ісінде біреуі болса, онда іс қозғалмайды, ал басталған іс тоқтатылады. Кеден ережесін бұзушылық ісі жөніндегі жұмыстарды ҚР кеден басқармасының лауазымды адамымен жүргізіле береді, бірақ бұл істі ҚР кеден басқармасының бастығы немесе оның орынбасары сол кеден тәртібін бұзушылықта лауазымды тұлғаның қандай іс-шаралармен іс қозғап жатқанына қатысты болу керек .
ҚР кеден басқармасының лауазымды тұлғасы кеден тәртібін бұзуда төмендегі шарттар бойынша іс қозғай алмайды, егер:
а) жауапқа тартылған адам бұрынғы іске немесе оны қарауда куәгер, маман, заңды тұлға ретінде қараса;
б) егер лауазымды тұлға мен жауапқа тартылған адамның немесе ақтаушының, сонымен қатар куәгердің, тексерушінің, мамандардың сол өндірісте істі қарауда қатысқан адамдардың туыстары болса;
в) егер сол істің жүруіне тікелей қызығушылық білдірсе;
Берілген лауазымды тұлғаның Кеден ережелерін бұзу істерін қарауда немесе өндірістің жүргізу мүмкіндігін тоқтататын жағдайлар болса, онда ол міндетті тұрде қайтарып алу жөнінде өтініш беруге міндетті. Көрсетілген жағдайларға байланысты ҚР кеден ұйымының лауазымды тұлғасына қайтарып алу өтініш жауапқа тартылған жеке тұлға, оның ақтаушысы мен куәгерлер береді. Мұндай өтініштерді қарау ҚР кеден ұйымының бастығымен немесе орынбасарымен қарастырылады.
Кеден кодексіне сәйкес хабарландыруды, өтініштерді, басқа да кеден ережесін бұзуға әрекеттер әзірлеп жатқанын, жасап жатқанын немесе бұзушылық жасалып болғаны жөніндегі ақпараттар үш тәулік ішінде аяқтау керек, тек кездейсоқ жағдайларда 10 тәуліктен аспау керек. Мұндай хабарландырулар, өтініштерді және ақпараттарды тексеретін ҚР кеден басқармасының лауазымды тұлғасы кеден ережесін бұзу жөніндегі істі жүргізгенге дейін тауарларды және көлік құралдарына кедендік бақылау жүргізуге құқы бар, сонымен қатар кедендік брокерден және басқа тұлғалардан тауарларды немесе көліктік құралдарын ҚР кедендік шекарасынан өткізу үшін тиісті тұрде сол тұлғалардан құжаттарды, түсініктемелерді және айқындама қағаздарын алу керек .
Кеден ережесін бұзу жөніндегі істің өндірісі Кеден кодексіне сәйкес істі жүргізгеннен бастап бір айдың ішінде аяқталуы тиіс. Бұл істі кеден басқарма бастығының одан жоғары ҚР кеден басқармасының рүқсатымен ғана үзартуға болады.
Қозғалып жатқан істі бір үйымнан екінші үйымға ауыстыру мәселесін ҚР кеден басқармасының бастығымен шешіліп, іске асады. ҚР жоғары түрған кеден басқармасы өзінің өндірісіне кеден ережесін бұзу жөніндегі кез келген істі өзіне немесе сол істі өндіру үшін басқа өзінен төмен түрған кеден үйымына беруі мүмкін.
Кеден ережесін бұзушылық жөніндегі істі біріктіруге немесе бөлуге КК мүмкіндік жібереді. Олар ҚР кеден ұйымының лауазымды тұлғаның қаулысымен өндіріледі. Егер жауапқа бір немесе бірнеше тұлға тартылған болса, сол істің барлығы бір өндірісте біріге алады.
Көрсетілген жағдайлар кеден басқармасы мен арнайы ақпарат құралдарының өзара қарым-қатынасы үшін аса маңызды. (баспасөз, радио және теледидар өкілдері)
Әрине, нарықтық экономика жағдайында алдын ала іске қаулы шығаруы кәсіпкердің тек өндірістік жұмысына ғана емес, сонымен бірге оның рухани жан дүниесіне әсер етеді.
1.2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізудің құқықтық тәртібі
Кеден ережесін бұзушылық жөнінде істің қаралуы мен жеке тұлғалардың өндірісте қатысуы. Олардың құқы мен міндеттері.
Кеден кодексіне сәйкес жуапкершілікке тартылған жеке тұлға кәмелеттік жасқа толмаған, немесе өз құқықтарын психикалық не физикалық жетіспеушіліктен қорғай алмайтын болса, ол өзінің заңды өкілдеріне сүйене алады. (Ата-анасы, өкіл экесі, т.б.)
Жауапқа тартылған тұлғаның заңды өкілі қажетті жағдайда куәгер ретінде сұрастырылуы мүмкін.
Кеден ережесін бұзушылықта жауапкершілікке алынған өнеркәсіптің, мекеме немесе бір үйымның істі қозғау өндірісінде олардың жетекшілері не орынбасарлары өздеріне кэсіби міндеттелген барлық сұрақтарға кеден ережесін бұзған үшін жауап береді.
Кеден ережесін бұзушылықта жауапқа тартылған жеке тұлғаның кэсіпкерлік жүмыспен айналысып, оның заңгерлік білімі болмаса, істі қозғау өндірісінде көрсетілген тұлға қатынасады.
Кеде кодексі бойынша былай делінген: егер жауапқа тартылған жеке тұлға ҚР жерінде тұрмайтын болса, іс қозғау өндірісінде оның ісін қарау үшін басқа бір өкілі, ҚР заңына сәйкес тіркелген жағдайда қатынаса алады.
Іс қозғау өндірісінде және оны қарауда сол жерде түрып жатқан шет мемлекетінің консулды лауазымды адамы кеден ережесін бұзған адамның орнына қатыса алады. Ал егер көрсетілген жағдайда, заң бұзушы тұлғалар болмаса, олардың қатысуынсыз жүргізе береді.
Кеден кодексіне сәйкес кеден ережесін бүзып, жауапқа тартылған жеке тұлға мыналарға құқы бар:
- қандай кеден ережесін бұзған үшін жауапқа тартылғанын білу;
- істі қозғау материалымен өндірістің аяқталғаннан кейін немесе оны қарау уақытында танысу;
- түсініктемелер беру;
- дәлелдемелерді көрсету;
- қайтарып алу өтінішін беру;
- өз өкілінің анықтаушысы мен заңгердің көмегін пайдалану;
- өз ана тілін немесе білетін ең кең тараған басқа да тілді қолдану, сонымен бірге аударманың көмегін пайдалану;
- басқа да КК көрсеткен басқа құқықтарды қолдану.
Жеке тұлғаға анықтаушы немесе заңгерлік тұлға көмек көрсеткен жеке тұлғалар төмендегілерге құқы бар:
- жеке ісін қозғауға үшыраған жеке тұлғамен уақыты шектеусіз тұрде кездесе береді;
- кеден ережесін бұзуда іс жүзіндегі өндірісте олардың міндетті тұрде қатысуы;
- істің жүру материалымен және хаттамасымен танысуға;
- істі жүргізу жүйесіндегі хаттамалармен танысу
- Жауапқа тартылған жеке тұлғаның өкілдері мен ақтаушының өндірісте қатысу үшін және сол істі қарау үшін тиісті тұрде жабдықталу керек.
Кеден ережесін бұзған тұлғаның істі қозғау өндірістері міндетті тұрде ҚР-ның заңына сәйкес сенімхатта көрсетілуі керек. Жеке немесе лауазымды тұлғаның өзінің өкіліне берген сенімхатты нотариустан өткізеді. Кеден ережесін бұзуда жеке тұлғаның немесе жауапты тұлғаның тиісті тұрде қатысса, істі жүргізу өндірісінде сенімхатқа мүндай тұлғаға жазбаша өтініш те жазылады.
Кеден ережесін бұзушылық ісін қарауда қажетті жағдайда арнайы барлық заңды білетін маман шақырылады. Сонымен қатар тиісті тұрде 14 жасқа кәмелетке толмаған жас өспірімді сүрастыруда арнайы маман педагог немесе психолог қатысу керек.
Сонымен қатар маман тексеруге, қатысуға құқы бар және көрсетілген дәлелдемелерді, жағдайды хаттамада дүрыс мәліметтер беруге көмектесуі керек. Маман ҚР кеден ұйымының лауазымды адамының рүқсатымен кеден ережесін бұзған адамға іс қозғалып жатса, куәгер мен жеке тұлғаға сұрақтарды қоюға құқы бар; табылған дәлелдерді қорытындылауда өтініщ жасау. Дәлелдемелерді тауып жариялау үшін ғылыми-техникалық құралдарды және әдістерді қолдануға құқы бар. Сонымен қатар бақылау жұмыстарын жүргізу, өзі қатысқан істерге, хаттамалармен танысуға және сол хаттамаларға ескерту жасауға құқы бар. Нақты тұлғаның маман ретінде қолдану, оны куәгер ретінде де сұрастыруға мүмкіндік бар.
Түсініктеме беру міндеттемесінен жеке тұлғаның немесе лауазымды адамның тұлғаның кеден тәртібін бұзғаны үшін жауапкершілікке алынған жұбайы мен жақын туыстары да босатылады.
Кеден ережесін бұзу ісін қарауда өндіріске тиісті тұрде шақырылады.
Эксперт іске қорытынды жасауға деректер жетіспесе, ол істі бекітуден бас тарта алады, сонымен бірге өзіне жүктелген міндеттерді орындауға қажетті білімі жетіспесе де бас тартады.
Жоғарыда атап өтілгендей істі өндіруде және қарастыруға кейбір жағдайларда аудармашы да қатысады. КК сәйкес ол ҚР кеден басқармасының лауазымды тұлғасы болып істі қарауда тағайындалады. Аудармашы ретінде ҚР кеден ұйымының қызметкері де бола алады.
ҚР кедендік кодексі бойынша тауарларды көруде, көлік құралдарын, оның құжаттарын қарауда, тауарларды кәмпескелеуге, басқа кедендік тексерулерде куәгерлердің болуы тиісті.
Куәгерлер өздері қатысқан өндіріс барысындағы іс-әрекеттердің мазмүны мен нэтижелеріне дәлел болу керек. Олар хаттамаға енетін іс-әрекеттерге ескертулер жасауға құқы бар.
КК мынандай жағдайлар көрсетілген: кеден ережесін бұзу істерін қарауда немесе іс қозғау өндірісінде ақтаушының, тексерушінің, эксперттің жауапкершілікке алынған тұлғаның қатысуынсыз өтуі.
Істі қарауда және өндіріске қатысуға жауапкершілікке тартылған -ақтаушылар, заңгерлік тұлғалар мынадай жағдайларда жіберілмейді: егер олар бір уақытта бірнеше тұлғаларды қорғаса; егер олар бүрын осы істе ҚР кеден ұйымының жауапты адамы ретінде қатысса , жауапқа тартылған тұлғаның өкілі болып кеден жүйесінің қызметкері, сот немесе заң сақтаушы үжымдар бола алмайды, сонымен қатар үжымнан ақтаушы ретінде шығарылған тұлғалар істі қарауда заңды өкіл ретінде қатыса алмайды.
Тексеруші, маман, сараптамашы өндірісте және істі қарауда жауапқа тартылған жеке тұлғаның туысы болса, қатыса алмайды. Сонымен қатар эксперт осы берілген істе бүрын арнайы маман немесе тексеруші ретінде болған болса, істі қозғауға қатынаса алмайды.
Кеден ережесін бұзушылық ісі жөніндегі дәлелдемелер Өндірістегі кеден ережесін бұзушылық ісінде алдына қойылған мәселелердің жетістіктерге жету үшін іс қозғау жұмыстарына заң бұзушының нақты жағдайлары берілуі керек.
Кеден ережесін бұзушылық істеріне дәлел болатын жағдайлардын нұсқаларына мыналар жатады:
1) Заң бұзушылықтың уақиғасы (уақыты, болған жері, кеден ережесін бұзудың тәсілдері мен басқа да жағдайлары).
2) Лауазымды тұлға мен міндеттелген тұлғаның айыбы.
3) Кеден ережесін бұзған кэсіпорынның мекеменің немесе үйымның кеден тәртібін бұзудағы дәлелдемелер.
Сонымен қатар кэсіпкерлікпен айналысатын тұлғаның заңгерлік білімі болмаса.
Эксперт ретінде қорытындысын білуге тартылған кез-келген жеке тұлға шақырыла береді. Эксперизаның шешімі экспертке тиісті тұрде қажет, сонымен бірге эксперт жүмыс істеп жатқан кәсіпорынның міндеттелген адамдарына да, мекемелерге және үйымдарға да қажет. Эксперт өз атынан жазбаша тұрде қорытынды шағарады. Бұл қорытындыда экспертпен өткізілген зерттеу жұмыстарының қорытындылары мен берілген сұрақтарға нақты жауаптары берілген.
Эксперттің шешімі бойынша ҚР кеден ұйымының лауазымды тұлғасына аса маңызды қажет емес, бірақ эксперттің шешімі бойынша істегі қарама-қайшылықтар істі қарауда көрсетілуі керек. Қажетті жағдайда сараптауды қайта жасатуға немесе қосымша жасауға үйғаруы мүмкін.
2 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылықты қарастыру мәселелері
2.1 Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді қарау тәртібі
Кедендік ереженің бузылғандығы туралы процестік жұмыстар (істер) кедендік комитеттің қабылдаған ережесіне сәйкес жүргізіліп, жазылады. Қылмыстық әрекет туралы мәселе ары кеткенде бес (5) күн аралығында шешілуі тиісті. Жауапты адамды (тұлғаларды) сұрау (тексеру) талаптары Қазақстан Республикасының Кедендік Ережелеріне сәйкес жүргізіледі. Ережеде көрсетілгендей жауапты тұлғалар өз істері бойынша көтерілген мәселеге уақытында келуге міндетті. Тергеуге байланысты тұлғалар арнайы шақыру қағаз арқылы қай күні, қай сағатта келетіндігі туралы хабарланып алынады, сонымен қатар жауапты адамдардың шақыру қағазына қол қоюы қажет. Нақты жауапты адамның үйінде болмаған жағдайында оның отбасы мүшелерінің бірінің қолы да заңды деп есептелінеді. Жауапты тұлға фонограмма, телеграмма арқылы да шақырылуы мүмкін. Он алты жасқа толмаған жауапты тұлғалардың шақырылуы олардың ата-анасына хабарланып жүргізілсе де болады. Кедендік ережені бұзған жауапты тұлғалар кейде жергілікті әкімшілік орындары арқылы да жүргізіледі.
Бүндай жағдайда жауапты тұлға кедендік комитет бастығының әкімшілік орнына хабарлауы бойынша жауапты тұлға үш (3) сағаттан он (10) тэулікке дейін ұсталынуы мүмкін. Жауапты тұлғаның үсталу мерзімі оның қылмысына байланысты болуы тиісті. Үш сағатқа дейінгі ұстау кедендік ережені бұзуға ұмтылғандығы туралы мәселені болдырмау бағытында жауапты тұлғаны ұстау жергілікті прокурорға жазбаша тұрде хабарлау жүрігізіліп, айыпты адамның қылмысы туралы прокурорға ең кемі 24 сағат аралығында хабарлануы міндетті. Жауапты адамның прокурордың санкциясы (шешімі) бойынша 10 (он) тэулікке ұстаудың мынадай тәртіптері бар:
1. Қазақстан Республикасы шекарасын жеке тұлғаның бүйымдар алып өтуге ниеті бар екені анықталғанда;
2. Тұлғаның (адамның) оны тексеру барысында кеден қызметкерлеріне қарсылық көрсеткен жағдайында;
3. Тұлғаның тексеру барысында қашып кетуге әрекет жасауға ұмтылғандығы жағдайында;
4. Жауапты тұлға өзінің жеке тарихын жасыруға үмтылса. Әкімшілік ұстау бойынша міндетті тұрде хаттама толтырылады.
Әкімшілік ұстау бойынша жеке тұлғаның немесе оның адвокатының жоғарғы кедендік үйымға өтініш жасауға құқы бар. Әкімшілік ұстау бойынша қылмысты тұлғаның жауапқа тартудың жолдары Қазақстан Республикасы Кедендік ережелерде көрсетілген баптарға сәйкес жүргізіледі, атап айтқанда:
1. Бір қылмыстық іс бойынша әр тұлға жеке-жеке шақырылады;
2. Қылмысты адамды тексеру алдында кедендік қызметкер жауапты адамның жеке-жеке тарихын зерттеп алуға міндетті.
3. Қылмыстың ашылуына куэ болған тұлғаға әкімшілік жауапкершілік туралы ескертіледі. Қылмыскер тұлғаны зерттеу жүмысы оның осы мәселе бойынша өзін айыпты немесе айыпсыз екендігін анықтаудан басталады да айыпталушы адамнан көтерілген мәселе бойынша өзінің түсініктемесін алумен жалғастырылады. Осыдан кейін барып Қазақстан Республикасы кеден қызметкері айыпталушыға өзінің тиісті сұрақтарын беруге құқылы. Қойылған сұрақтар қылмыстық іс бойынша көтерілген хаттамада көрсетілуі тиіс. Айыпты деп саналған тұлға 5 күн мерзімінде өзінің барлық құжаттарын кеден органына өткізуге міндетті. Бұл құжаттар көшірме түрінде берілсе де болады, айыпкер өз құжаттарын бермеген жағдайда оны күштеуге де болады. Айыпкердің құжаттарын, мүліктерін транспорттарын алу тәртібі Қазақстан Республикасы Кеден ұйымының баптарына сай жүргізіледі.Осы бапқа сәйкес мына төмендегілер айыпты тұлғадан алуға жатады:
1. Кедендік ережені бұзуға себеп болған мүліктер мен транспорт түрлері;
2. Жасырын тұрде мүліктер (заттар) салып, алып өтуге арналған транспорт түрлері;
3. Кедендік ережені бұзған кездегі транспорттар;
4. Айыпты тұлғаның үсталған кездегі құжаттары;
5. Қазақстан Республикасының айыпты тұлғадағы қүнды қағаздары мен теңгелері. Мүліктерді немесе құжаттарды алу әрекеті түнгі кездері жүргізуге тиым салынады. Қазақстан Республикасы Кеден ұйымының ережелеріндегі баптарға сәйкес кедендік ережелерді бұзғаны үшін кеден бекетінің бастығы немесе орынбасары айыпкер мүліктерін мына төмендегі жағдайларда үстап қалуға қосымша мүмкіндіктері бар:
1. Кедендік ережелерді бірнеше мәрте бұзған тұлғаларды;
2. Айыпкер бүрыңғы қылмыстарын ескере отырылып жауапкершілікке тартылады:
3. Кедендік ережені бұзу -- мемлекетке зиян келтіретіндігі ескерілуі тиісті. Айыпкердің мүліктерін қайтару мәселесі осы істі қозғаушы тұлғаның шешімі арқылы жүзеге асады. Сонымен қатар, айыпкер адамның үй-мүлкін тәркілеуге жол берілмейді. Айыпкер тұлғаның іс-әрекетін зерттеу Қазақстан Республикасы Кедендік ережеге сәйкес жүргізіледі. Айыпты тұлғаның жеке меншігіндегі заттар қылмысқа қатысты болған жағдайда олардың да тәркіленуі мүмкін. Заттардың тәркіленуіне міндетті тұрде нақты себептер қажет. Қажетті жағдайда тәртіпті бұзушының кедендік ісін қарауға арнайы мамандар шақырылуы да мүмкін. Айыпты тұлғаның үй-мүлкін зерттеу алдында айыпкер осы мәселе жөнінде жазбаша тұрде таныстырылып, өз қолын қоюға міндетті. Тексеру, зерттеу барысында қылмысты іске қатысты деген заттар кедендік қызметкерлер тарапынан тәркіленуге жатады. Айыпкердің үй-мүлкін зерттеу барысында фото, киноға түсіру құралдары пайдалануы мүмкін. Айыпты тұлғаның үй-мүлкін зерттеу қорытындылары міндетті тұрде хаттамаға түсірілуі тиісті. Айыпты тұлғаның үй-мүлкін зерттеу барысында кедендік қызметкерлермен айыпкер түрған жер де тексеріледі. Дегенмен, жергілікті жерді тексеру екі жағдайда жүргізіледі.
1. Егер айыпкер тұлғаның барлық құжаттары Қазақстан Республикасы кеден қызметкерінің қолында болған жағдайда;
2. Кедендік ережені бұзушы тұлғаның өзінің келісімі бойынша; Айыпты тұлғаның үй-мүлкін зерттеу барысына куәгер мамандар қатыстырылуы қажет. Айыпкердің үй-мүлкін зерттеу барысында оның қылмысын айғақтайтын мәліметтер де қажет. Айыпталушы тұлғаның айыбын дәлелдеуші тұлға алдын-ала сүралып, айыпталушы тұлғаның заттары туралы одан түсініктер алынады, Бұл туралы да хаттама жазылады.
Кедендік ережені бұзу жөнінде осы мәселе бойынша (экспертиза) жүргізілуі де мүмкін. Бұл іс (экспертиза) кедендік үйымның арнаулы қаулысы арқылы осы істі жүргізушінің аты, қызметі көрсетіліп барып іске асуы керек. Эксперт жүргізуші жеке тұлғаның мамандығы, оның дәрежесі де көрсетілуі қажет. Экспертиза жүргізуші тұлға Қазақстан Республикасы Кедендік қызмет ережесіне сәйкес жауапқа тартылушы адамның (тұлғаның) қол қою мәнерін, жазу үлгісін, сонымен қатар заттардың табиғаты жөнінде мәліметтер алуға мүмкіндігі бар. Бұл процестік әрекет жөнінде осы іске араласқан тұлғалардың аты көрсетіліп хаттама жазылады. Қылмыстық іс жөнінде экспертиза жүргізу туралы шешіммен айыпкер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz