Наполеонның басқыншылық саясаты
Кіріспе
І. Тарау. Наполеон Бонапарт . 1.консул.
1.1. Наполеонның империатор болып жариялануы
1.2. Наполеон кодекстері.
ІІ. Тарау. Наполеонның басқыншылық саясаты.
1.1. Наполеон империясының күшейген кезеңі
1.2. Наполеон империясының құлдырауы
ІІІ. Қорытынды.
ІV. Пайдаланған әдебиеттер.
І. Тарау. Наполеон Бонапарт . 1.консул.
1.1. Наполеонның империатор болып жариялануы
1.2. Наполеон кодекстері.
ІІ. Тарау. Наполеонның басқыншылық саясаты.
1.1. Наполеон империясының күшейген кезеңі
1.2. Наполеон империясының құлдырауы
ІІІ. Қорытынды.
ІV. Пайдаланған әдебиеттер.
1799 жыл 9 қараша күні Францше мемлекетіндегі тоңкерістен кейін ақсақалдар кеңесі армияның басшы етіп генерал Наполеон Бонапортты тағайындады . 1799 жэыл 10 қараша күні директория режимі құлап, жаңа мемлекеттік тәртіп концулдық орнатылды. Билік үш консулдың қолына өтті, бірақ іс жүзінде бірінші консул Наполеон Бонапорттың қолында болды. Консулдық 1799 жылдан – 1804 жылдар арасында қызмет етті. Елде термидорлық буржуазияның шексіз билігі орнатылды. Наполеон Бонапорт бірінші консул болып алғаннан кейін, жеке өзі билік жүзгізгісі келді, өзінің билігін заңдастыруға асықты. 1799 жылы францияда жаңа конститутция қабылданды. Үш миллионға жақын Француздар оны қолдап дауыс берсе, тек бір жарым мыңы қарсы болды. Франция сөз жүзінде билігі тармқталған болып қалады. Конститутция бойынша Франция Республика болып қалды, бірақ барлық билік бірінші консулдің бонапорттың қолында шағырланды. Конститутцияға сәкес бірінші консул бас әскер қолбасшысы болды. Бірінші консул – Бонапорт 10 жылға сайланды. Бірінші консул заң шығаратын органдардың барлық мүшелерін тағайындады, барлық минстрлерді, менеуніктерді, елшілерді тағайындап сыртқы және ішкі саясатты басқарды. Екінші және үшінші консул кеңес беру құқығын мемденді. Заң шығарушы билік бір неше органдарға тиесілі болды. Мемлекеттің кеңеске, трибунатқа және заң шығарушы корпусқа. Бірақ оны барлығы атқарушы билікке бағындырылды.
1. Новая история стран европы и Америки. Первый период. Под редакцией А.В. Адо
2. Н. Алдабек, Р.Бекіш, К. Қожахметұлы. «дүние жүзі тарихи» Алматы 2004
3. А.З. Манфред «Наполеон Банопарт» Москва 1987.
4. И. А. Федасов «СССР тарихы» Алматы 1990.
5. «Новая история» 1640-1870. редакцией А. Нарочницкий Москва 1992
6. Хрестоматия по новой истории. В трех томов Под редакцией А.А.Губера и А.В. Ефимова Масква 1963.
7. 1000 фактов и событый всеобщей история. Под редакцией Ю. А. Муравьева. Масква
8. История Франции. Под редакцией А. З. Манфред, В.М. Далин. Масква 1973
9. «Всемирная история» Масква 1967.
10. Жаңа заман тарихи. Алматы 2001.
2. Н. Алдабек, Р.Бекіш, К. Қожахметұлы. «дүние жүзі тарихи» Алматы 2004
3. А.З. Манфред «Наполеон Банопарт» Москва 1987.
4. И. А. Федасов «СССР тарихы» Алматы 1990.
5. «Новая история» 1640-1870. редакцией А. Нарочницкий Москва 1992
6. Хрестоматия по новой истории. В трех томов Под редакцией А.А.Губера и А.В. Ефимова Масква 1963.
7. 1000 фактов и событый всеобщей история. Под редакцией Ю. А. Муравьева. Масква
8. История Франции. Под редакцией А. З. Манфред, В.М. Далин. Масква 1973
9. «Всемирная история» Масква 1967.
10. Жаңа заман тарихи. Алматы 2001.
Жоспар
Кіріспе
І. Тарау. Наполеон Бонапарт – 1-консул.
1.1. Наполеонның империатор болып жариялануы
1.2. Наполеон кодекстері.
ІІ. Тарау. Наполеонның басқыншылық саясаты.
1.1. Наполеон империясының күшейген кезеңі
1.2. Наполеон империясының құлдырауы
ІІІ. Қорытынды.
ІV. Пайдаланған әдебиеттер.
І. Тарау
Наполеон Бонапарт - 1-консул
1799 жыл 9 қараша күні Францше мемлекетіндегі тоңкерістен кейін
ақсақалдар кеңесі армияның басшы етіп генерал Наполеон Бонапортты
тағайындады . 1799 жэыл 10 қараша күні директория режимі құлап, жаңа
мемлекеттік тәртіп концулдық орнатылды. Билік үш консулдың қолына
өтті, бірақ іс жүзінде бірінші консул Наполеон Бонапорттың қолында
болды. Консулдық 1799 жылдан – 1804 жылдар арасында қызмет етті. Елде
термидорлық буржуазияның шексіз билігі орнатылды. Наполеон Бонапорт
бірінші консул болып алғаннан кейін, жеке өзі билік жүзгізгісі
келді, өзінің билігін заңдастыруға асықты. 1799 жылы францияда жаңа
конститутция қабылданды. Үш миллионға жақын Француздар оны қолдап
дауыс берсе, тек бір жарым мыңы қарсы болды. Франция сөз жүзінде
билігі тармқталған болып қалады. Конститутция бойынша Франция
Республика болып қалды, бірақ барлық билік бірінші консулдің
бонапорттың қолында шағырланды. Конститутцияға сәкес бірінші консул
бас әскер қолбасшысы болды. Бірінші консул – Бонапорт 10 жылға
сайланды. Бірінші консул заң шығаратын органдардың барлық мүшелерін
тағайындады, барлық минстрлерді, менеуніктерді, елшілерді тағайындап
сыртқы және ішкі саясатты басқарды. Екінші және үшінші консул кеңес
беру құқығын мемденді. Заң шығарушы билік бір неше органдарға
тиесілі болды. Мемлекеттің кеңеске, трибунатқа және заң шығарушы
корпусқа. Бірақ оны барлығы атқарушы билікке бағындырылды. Барлық заң
жобалары бұл мекемелерден өтіп, сенатқа түсетін сенаттың мүшелері
Напалеон Бонапортты тағайындайды. Ең соңында заң жобаларын бірінші
консул бекітетін. Жаңа конституция бойынша жергілікті өзін - өзі
басқару жойылды. Наполеон Бонапорттың сырқы саясаты буржуазияның
мүддесіне сай келді. Оның мақсаты францияның эканомикалық және
саясаты үстемдікке жетуін қамтамасыз ету еді. Францияға қарсы жеті
антифранцуз комациялық одақ құрылды. Оның басында Англия, Ресей,
Австрия және пруция тұрды. Бұл мемлекеттер Франйияға қарсы соғыс
жүргізе отырып, өздерінің агресивті саясатын жүзеге асырмақшы болды.
Ресей мен Австрия Балканда үстемдік орнатуды көздеді. Пруция Герман
жерлерінде үстемдік орнатмақшы болды. Тек олардың еш қайсысы еркін
шаруалардан құралған Француз армиясына қарсы тұра алмады. Армияның
басында қабилиетті камандирлер тұрды, ал Наполеонның өзі талантты
қолбасшы еді. 18 брюмердегі мемлекеттік төңкеріс өткенде, екіші
куалитция аскери мен болып жатқан соғыс әлә ақтала қоймаған еді.
Францияға қарсы коамицияның ішінде де қайшылықтар пайда болды.
Он жылғы соғыс барысында Франция өз аумағын кеңейтіп, батыс
Еуропадағы ірі мемлекетке айналды.Францияның табысы Наполеонның
есімімен байланасты болды. 1803 жылы ол өмірлік консулдеп , ал 1804
жылдың мамыр айында Француз имперраторы І Напалеон деп жарияланды.
Француз РЕспубликасы жойылды. Франция енді империя атанғандықтан,
императорлық сарайт пайда болды. Ревалиютция жетістіктерінің бәрі
жойыла бастады. Ол дваряндықты қайта қалпына келтірді,
роллистерге кешірім жариялады. Таяуда ғана революционер болғандар,
енді маркізге , графтар мен герсактарға айналды. Титул және
атақтарымен қоса олар Францияда жер неліктерінде алды.
Наполеонның саясаты Англияда, Австрияда , Ресейде, Пруцияда
наразылық тудырды. 1805 жылдың күзінде соғыс қайта жанданды. 21
қазақда Трафайльгар мүйісі маңындағы теңіс шайқасында Франция мен
Испанияның кемелерін ағылшын эскадрасы терелдей дерлік өртеп жүберді
немесе суға батырды. Эскадраны Басқарған адмирал Нельсон француз
келісімінің дінгеніден атылған мылтық ағынан өлімші болып жараланды.
Және толық жеңіске жеткендігін естір – естіместен қайтыс болды.
Осындан кейін ангилияға көпке дейін тіс батпады. Бұл ХІХ ғасырдағы
ең ірі теңіс шайқасы еді, осы шайқаста қару – жарықты 60 үлкен
соғыс кемесі және 11 оррегат яғни 3 діңгекті соғыс кемесі қатысты.
Наполеон Германияны батыс бөлігінде Францияға тауелді бірнеше
мемлекет құрып, оларды одаққа біріктірді, оны өзінің құдіретті
билігіне алды. Европалық елдер, оның ішінде Ресей Англияны қоршауға
алумен келісе алмады. Талқандалғаннан кейін де Ресей мен Франция
арасында соғыс жүріп жатты. 1807 жылы Наполеон өзәскерін орыс
армиясына қарсы аттандырды. Июньде орыс армиясы жеңіліске жеткенден
соң, Ресейдің соғыста одан әрі созуға жағдайы келмеді. Напалеонның
да одан әрі шабуыл жасауға күші болмады. Орыс императоры І
Александр уақытша бітімге келуді ұсынды. Напалеон онымен бетпе – бет
кездесуді талап етті. 1807 жылдың 7 шылдесінде Напалеон Тильзетте
кездесті.
Патша Францияның жаулап алғандарының бәрін мойындап Напалеонмен
бейбітшілік және одақтастық жөнінде келісім жасауға мәжбүр болды.
Англиядан қол үзіп контуненттік блокадағы қосылуға міндеттенді,
бірақ бұл орыс саудасын үшін үлкен ойсырау еді. Оған қарымта
ретінде Шветцияның нықпалындағы Филландия аумағын басып алуға, осман
империясына қарсы іс - әрекет жасауға Ресей патшасы І Александрға
толық еркіндік берілді. Напалеон Прусияға соны салығын яғни
контрибуция салды. Және оның территоричсының үлкен бөлігін тартып
алды. Одан Польша жерлері және Эльбаның батыс аумағы тартып
алынды. Ол жерге Францияға тәуелді Варшава Герцогтығын құрды.
Прусияға 42 мың адамнан аспайтын әскер ұстауға руқсат берілді.
Наполеон 1808 жылы ол Испанияға әскер жіберді. Бірақ Испания халқы
француз шапқыншыларына қарсы азаттық соғысына аттанда. Барлық
жерде көтеріліс камитеттері пайда болып, халық әскерлері қалаларды
талқандады, Наполеон халқын тізе бүктіре алмады. Сарагосс қаласының
қорғаушылары 50 мыңдық француз армиясының қоршауына екі айдан
астам төтеп берді. 1809 жылдың көктемінде Францияға қарсы Австрия
жаңа соғыс қимылдарын бастады. Англия мен Авсрия француздарға
қарсы бесінші коалиция құрды. 1809 жылы Венада Авсрия империчсы
өзінің аумағаның бір бөлігін ен айрылған бітімге қол қойды.
Франция императоры шексіз биікке қол жеткізді. Европадағы
кей бір мемлекеттерді жойды және жаңадан мемлекет құрды,
мемлекеттік құрылымдарды өзгертіп, сүйтіп Европа картасын сан
құбыятты. Ол өзі басып алған елдердегі өзі құрған республикаларды
корольдіктерге айналдырып, оларға корль етіп өз тұған - туысқандарын
тағайындады. Наполеон билігі бүкіл батыс және орталық Европаға
жайылды. Ол оңтүстік Италиядан Неман жағалауына дейінгі ондаған
миллион халықтың билеушісі болды.
Император өз билігін мәңгілік етуге ұмтылды. Жозефина Богарне
атты зайыбынан бала болмағандықтан ол тағы үйленуге шешім
қабылдайды. Наполеон тәуелді елдерде және Ресейде де континенттік
блокадағы наразылық өрлей түсті. Сонымен бірге Наполеонның қол
жетпес болды. Ол басты қарсыластары - Англия мен Ресейге бас
енгізіп, Европада үстемдік орната алмады. Англияны блокада арқылы
тұншықтыру әрекеті іске аспады. Оның теңіздегі үстемдігі
бұрынғыдан да нығайта түсті.
Наполеон соғыстары ревалюциялық соғыстан басқыншылық әделетсіз
соғысқа айналып кетті. Европа халықтары бұған жауап ретінде
Наполеон империясына қарсы азаттық күреске аттана бастады.
Испанияда дәл осылай болды. Герман мемлекеттерінде қоғамның алдынғы
қатарлы топтары арасында патриоттық өрлеу түсті. Ол көлемді жоспар
жасады. Ресейді әскер жағынан талқандауға ғана емес, оны
бөлшектеп үшінші дәрежедегі державаға айналдыруды ойлады. Ресейге
қарсы соғысқа әзірлене отырып Наполеон Францияның және Европаның
едәуір бөлігіннің эканомикасы жағынан ХІХ ғасырдың басында
Франция Европаның ең алдынғы қатарлы елдерінің бірі болды. Ол
Англиядан ғана кем түсетін. Наполеон орасан көп – 1 млн 200 мың
адамнан армия жасақтады. Оған өзі жеңіп алған елдердің де соғыс
күштерін қосты.
Ал Россияда армияға алудың рекруттық системасы орын адды. Әрбір мың ер
адамнан бес-жеті, ал кейде одан да көбірек рекрут берілетін. Армияға
алынғандар 25 жыл қызмет ететін, солдаттар отставкаға әбден қартайып,
ауруға шалдығьш барып шығатын. Қалған ер адамдар әскери әзірліктен
өтпейтін, өйткені помещиктер жұмыс істейтін адамдарынан айрылғысы келмеді.
Сондықтан запаста соғыс ісіне үйретілген адамдар болмады. Осыған
байланысты соғыс кезінде армияны анағұрлым көбейтуге мүмкіндік болмады.
Мұның үстіне, бұл кезде Россияның Кавказда Ираямен (1804— 1813) және
Түркиямен (1806—1812) ұзақка созылған
Осыған жүргізуіне тура келді. Орыс армиясынын бас қолбасшысы М. И.
Кутузов Түркиямен соғысты 1812 ж. — Наполеон Россияға шабуыл жасағанға
дейін жеңіспен аяқтап үлгерді. Бессарабия Россияра қосылды. Молдаван халкы
үш ғасырдан астам уакытқа созылған осман езгісінен кұтылды. Бұл соғыстар
көптеген қаржы мен адам ресурстарын жұмсауды қажет етті.
1812 ж. көктемінде Наполеон өз армиясының жартысынан көбін — 600 мыңнан
астам адамды Россия шекарасына шоғырландырды. Бұл армияның негізгі ұйткысы
ескі гвардия — Наполеон жүргізген сорыстарда жеңілу дегенді білмеген және
өз қолбасшысының әскер данышпандығына шексіз сенген, сыннан өткен
ардагерлері болды. Әскерлерді Наполеонның өткен соғыстарда данды шыққан
талантты маршалдары басқарды. Осы орасан зор армияның құрамына жеңілген
Европаның басқа елдерінің — немістердің, австриялыктардың, поляктардың және
т. б. әскери бөлімдері де енгізілген еді.
1812 ж. июньде француз әскерлері, соғыс жарияламастан, Неманнан өтіп,
Россия жеріне баса-көктеп кірді. Наполеон армияға берген бұйрығында
менмендікпен былай деп мәлімдеді: Солдаттар, соғыс басталды. Ендігі қауіп
Россияға төнді: оның тағдыры шешілуге тиіс!
Наполеон басты соққыны Москваға жасамақ болып ұйғарды. Егер мен
Киевті алсам, — деді ол, — бұл менің Россияны аяқтан шалғаным, егер мен
Петербургті алсам, бұл менің Россияны жағадан алғаным; ал Москваны алсам,
мен оның жүрегіне қанжар салғаным.
Орыс командоватіиесі Наполеон армиясына 200 мыцнан сәл ғана астам солдат
пен офицерді қарсы қоя алды. Жоғарыда айтылғандай, бұл кезде, орыс
армиясынын бір белігі Иранра карсы соғыс-қа қатысты, енді бір белігі 1812
ж. майда рана аякталған Түркияра қарсы соғысқа қатысқандықтан, Балканда, ал
тағы бір белігі көптеген шекаралық гарнизондарда бытырап жатқан болатын.
Сан жарынан едәуір басымдылығын пайдаланып, Наполеон орыс әскерлерін
қоршаура алып, бірден куатты соққы беріп, шекарадары басты шайқаста, яғни
екі жақтын негізгі күштері қатысатын шайқаста, оны жойып жіберемін деп
есептеді. Соғыс басталар алдында орыс әскерлері үш армияга бөлініп, бүкіл
батыс шекараны бойлай орналасқан болатын. Бұл Наполеонның басты соққыны
қай бағыттан беретіндігі жөнінде орыс командованиесінің дәл дерегінің
болмағандығынан еді. Соғыс министрі генерал Михаил Богданович Варклай-де-
Толлидің (1761 — 1818) басқаруын 1-армия Литвадары Неман өзенінің бойына
орналасты; одан оңтүстікке таман генерал Петр Иванович Багратион (1765 —
1812) басқарған 2-армия тұрды; Украинаның солтүстігінде, Киев барытына
тосқауыл болып 3-армия орналасты.
Орыс армиясының бірынғай командованиесі болмады. Алғашқы кезде бас
қолбасшының міндетін I Александрдың өзі атқарды. Бірақ әскербасы ретінде
мүлдем дарынсыз ол соғыс қимылдарына басшылық етуге тек кедергі жасады. Оны
армиядан кетуге әзер көндірді, бірақ бас қолбасшы тарайындалмады. Бас
қолбасшының қызметін Барклай-де-Толли атқарды. Бытыраңқы орыс армиясы
шекарада үлкен шайкас жүргізе алмады, өйткені жаудын. армиясы саны жағынан
анағұрлым басым болды. Ондай шайқас жүргізу құрып кетумен бірдей еді,
сондықтан орыс командованиесі мұны түсініп, шегіне бастаура мәжбүр болды.
Ен алдымен 1 және 2-армияны қосу, сөйтіп, Наполеоннық бұл армияларды бір-
бірлеп кұртып жіберуіне жол бермеу қажет болды. Наполеон орыс армияларьшын
қосылуына барынша кедергі жасап бақты. Әуелгі кезде Барклай мен
Багратионның армияларын Витебск ауданында қосу ұйғарылран болатын. Алайда
Наполеон 2-армияның солтүстікке қарай шегіну жолын кесіп тастады. Армияның
екеуіне де одан әрі жеке-жеке шегінуге тұра келді, Орыс армиясы
кескілескен қорғаныс шайқастарын жүргізе отырып шегінді, бұл
шайқастар жау әскерлерінің күшіи титық-татты, олардың ілгері жылжуын
бөгеді.
Армияда қызмет еткен украиндар, белорустар және басқа да
халықтардын өкілдері орыс жауынгерлерінің лайықты серіктері
болды. Командирлердің арасында ұлы қолбасшы А. В. Суворовтыд
тамаша мектебінен еткен оның серіктері мен шәкірттерІ де аз емес
болатын
Жауға соққы беру, оның шабуылын бөгеу үшін орыстар әрбір табиғи
кедергіні: езеидерді, елді мекендерді пайдаланды. Басқыншылардың орыс
жерінде аттаған әрбір кадамы оларра кымбатка түсті. Дұшпаннын, әскерлері
көп шығынға ұшырап, күн сайын азая берді. Олар өз тылынан барған сайын
алыстай түсті. Азық-түлік жеткізу, әскерлерін кару-жарақпен жабдықтау
барған сайын киындай түсті. Француздар елге ішкерілеп кірген сайын ұрыстар
да киян-кескі болып, орыс әскерлерінің қарсы шабуылы барған сайын күшене
түсті, Шайқастардың бірінде соғыстың батыры генерал Раевский екі баласымен
солдаттар колоннасын найзаласкан коян-қолтык. үрыска бастады, башсының
біреуі ту ұстап жүрді. Орыс армиясының шегініп бара жатканына карамастан,
тұтқынра түс-кендердің өте аз болғанына француздар кайран калды. Орыс
солдаттары мен офицерлері тұтқынға түскенше ұрыс даласыийа өлгенді артык
көрді. Халықтың едәуір бөлегі үйлерін, егіндерін, малдарын кұртып, армиямен
бірге кетті немесе ормандарға тығыл-ды. Орыс халкы елініздің белорус,
украин және баска да халықта-рымен бірге халықтық Отан согысына аттанды.
Жау армиясы басып алған аймактарда халықты тонады, жүгенсіздік істеді.
Шаруалардың қандай да болсын барынбауын француздардың арнаулы жазалаушы
отрядтары басып тастап отырды. Бұл халықтар ашуызасын одан сайын күшейте
түсті.
Наполеоннық алғашқы жоспары іске аспай қалды. Соғыстың ең басында-ақ ол
орыс армияларын бір-бірден талқандай алмады. Артта калған әскерлерін
жеткізіп алу үшін және үрыстарда берекесі кеткен әскери бөлімдерді тәртіпке
келтіру үшін Наполеонның Витебскіде екі апта бөгелуіне тура келді. Орыс
әскерлері дәл сол кезде алрашқы ірі жеңістерге жетті: Петербургке баратын
жолды коррап тұру үшін белінген жеке корпус Псков пен Петербургке бүзып-
жарып өтпекші болған француз әскерлерін кейін ысырып тастады.
Июльдің аяғында орыстың 1 және 2-армиялары Смоленск тубінде қосылды.
Смоленск үшін болған шайқас — орыстың соғыс тарихындағы ең данқты
кезеңдердің бірі Наполеон соғысты соза беруді өзі үшін ауыр зардаптары
болуы мумкін екенін Смоленскінің өзінде-ақ сезе бастады, сөйтіп ол бітім
тұралы келіссез бастауға әрекет жасады, бірақ мұнысынан еш нәрсе шықпады.
Ол келесі жылы жана жорық бастау үшін Смоленскіде қыстап шығуды да
ойлады. Алайда бұлай істеу мүмкін емес екенін ол түсінді. Менің армиям,—
деді Наполеон,— тек алға басу үшін ғана жасақталғав армия. Оны бастап, тек
алға басу керек, тоқтап қалуға немесе шегшуге болмайды, бұл корғанушы армия
емес, шабуыл жасаушы армия,
— Күш жағынан басымдылық әлі де болса жау жағында болды, Наполеон
Москваға карай ентелей берді. Орыс армиясының шегінуі, орасан зор
территорияны жауға тастап кету, соғыс тұрғысынан кажет болғанымен, армия
мен халық арасында наразылық турызды., Соғыс кимылдарының жалпы жоспары
брлмады, олар пайда болған жағдайларра карай жүргізілді, бұл өз кімен
таңдап жасалған қимылдар емес, қатал қажеттіліктен тұран қимылдар еді деп
жазды. Балтык бойының дворяны Барклан-де-Толли жақсы, ер жүрек генерал,
тәжірибелі ұйымдастырушы болды, бірақ ол ел ішінде белгісіз еді және
армияда беделді болмады.
Армияны жеціске жеткізу үшін оны әскерлер мен халық сенетін қолбасшы
баскару керек болды. Мұндай қолбасшы А. В. Суворов-тың шәкірті және серігі
Михаил Илларионович Кутузов (1745— 1813) еді. Ол кіші офицерден бастап
генерал, фельдмаршал дәрежесіне дейінгі үлкен әскери қызмет мектебінен
өтті, ұрыстарра әлде-неше рет қатысып, бірнеше рет ауыр жараланды, XVIII
ғасырда болған сорыстарда-ақ Кутузовтық дарынды әрі ер жүрек командир
ретінде даңқы шықты
Александр Кутузовты тәуелсіз көзқарастары үшін және армия орасан зор
беделі үшін ұнатпады. Соғыста жеңіліп қалу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
І. Тарау. Наполеон Бонапарт – 1-консул.
1.1. Наполеонның империатор болып жариялануы
1.2. Наполеон кодекстері.
ІІ. Тарау. Наполеонның басқыншылық саясаты.
1.1. Наполеон империясының күшейген кезеңі
1.2. Наполеон империясының құлдырауы
ІІІ. Қорытынды.
ІV. Пайдаланған әдебиеттер.
І. Тарау
Наполеон Бонапарт - 1-консул
1799 жыл 9 қараша күні Францше мемлекетіндегі тоңкерістен кейін
ақсақалдар кеңесі армияның басшы етіп генерал Наполеон Бонапортты
тағайындады . 1799 жэыл 10 қараша күні директория режимі құлап, жаңа
мемлекеттік тәртіп концулдық орнатылды. Билік үш консулдың қолына
өтті, бірақ іс жүзінде бірінші консул Наполеон Бонапорттың қолында
болды. Консулдық 1799 жылдан – 1804 жылдар арасында қызмет етті. Елде
термидорлық буржуазияның шексіз билігі орнатылды. Наполеон Бонапорт
бірінші консул болып алғаннан кейін, жеке өзі билік жүзгізгісі
келді, өзінің билігін заңдастыруға асықты. 1799 жылы францияда жаңа
конститутция қабылданды. Үш миллионға жақын Француздар оны қолдап
дауыс берсе, тек бір жарым мыңы қарсы болды. Франция сөз жүзінде
билігі тармқталған болып қалады. Конститутция бойынша Франция
Республика болып қалды, бірақ барлық билік бірінші консулдің
бонапорттың қолында шағырланды. Конститутцияға сәкес бірінші консул
бас әскер қолбасшысы болды. Бірінші консул – Бонапорт 10 жылға
сайланды. Бірінші консул заң шығаратын органдардың барлық мүшелерін
тағайындады, барлық минстрлерді, менеуніктерді, елшілерді тағайындап
сыртқы және ішкі саясатты басқарды. Екінші және үшінші консул кеңес
беру құқығын мемденді. Заң шығарушы билік бір неше органдарға
тиесілі болды. Мемлекеттің кеңеске, трибунатқа және заң шығарушы
корпусқа. Бірақ оны барлығы атқарушы билікке бағындырылды. Барлық заң
жобалары бұл мекемелерден өтіп, сенатқа түсетін сенаттың мүшелері
Напалеон Бонапортты тағайындайды. Ең соңында заң жобаларын бірінші
консул бекітетін. Жаңа конституция бойынша жергілікті өзін - өзі
басқару жойылды. Наполеон Бонапорттың сырқы саясаты буржуазияның
мүддесіне сай келді. Оның мақсаты францияның эканомикалық және
саясаты үстемдікке жетуін қамтамасыз ету еді. Францияға қарсы жеті
антифранцуз комациялық одақ құрылды. Оның басында Англия, Ресей,
Австрия және пруция тұрды. Бұл мемлекеттер Франйияға қарсы соғыс
жүргізе отырып, өздерінің агресивті саясатын жүзеге асырмақшы болды.
Ресей мен Австрия Балканда үстемдік орнатуды көздеді. Пруция Герман
жерлерінде үстемдік орнатмақшы болды. Тек олардың еш қайсысы еркін
шаруалардан құралған Француз армиясына қарсы тұра алмады. Армияның
басында қабилиетті камандирлер тұрды, ал Наполеонның өзі талантты
қолбасшы еді. 18 брюмердегі мемлекеттік төңкеріс өткенде, екіші
куалитция аскери мен болып жатқан соғыс әлә ақтала қоймаған еді.
Францияға қарсы коамицияның ішінде де қайшылықтар пайда болды.
Он жылғы соғыс барысында Франция өз аумағын кеңейтіп, батыс
Еуропадағы ірі мемлекетке айналды.Францияның табысы Наполеонның
есімімен байланасты болды. 1803 жылы ол өмірлік консулдеп , ал 1804
жылдың мамыр айында Француз имперраторы І Напалеон деп жарияланды.
Француз РЕспубликасы жойылды. Франция енді империя атанғандықтан,
императорлық сарайт пайда болды. Ревалиютция жетістіктерінің бәрі
жойыла бастады. Ол дваряндықты қайта қалпына келтірді,
роллистерге кешірім жариялады. Таяуда ғана революционер болғандар,
енді маркізге , графтар мен герсактарға айналды. Титул және
атақтарымен қоса олар Францияда жер неліктерінде алды.
Наполеонның саясаты Англияда, Австрияда , Ресейде, Пруцияда
наразылық тудырды. 1805 жылдың күзінде соғыс қайта жанданды. 21
қазақда Трафайльгар мүйісі маңындағы теңіс шайқасында Франция мен
Испанияның кемелерін ағылшын эскадрасы терелдей дерлік өртеп жүберді
немесе суға батырды. Эскадраны Басқарған адмирал Нельсон француз
келісімінің дінгеніден атылған мылтық ағынан өлімші болып жараланды.
Және толық жеңіске жеткендігін естір – естіместен қайтыс болды.
Осындан кейін ангилияға көпке дейін тіс батпады. Бұл ХІХ ғасырдағы
ең ірі теңіс шайқасы еді, осы шайқаста қару – жарықты 60 үлкен
соғыс кемесі және 11 оррегат яғни 3 діңгекті соғыс кемесі қатысты.
Наполеон Германияны батыс бөлігінде Францияға тауелді бірнеше
мемлекет құрып, оларды одаққа біріктірді, оны өзінің құдіретті
билігіне алды. Европалық елдер, оның ішінде Ресей Англияны қоршауға
алумен келісе алмады. Талқандалғаннан кейін де Ресей мен Франция
арасында соғыс жүріп жатты. 1807 жылы Наполеон өзәскерін орыс
армиясына қарсы аттандырды. Июньде орыс армиясы жеңіліске жеткенден
соң, Ресейдің соғыста одан әрі созуға жағдайы келмеді. Напалеонның
да одан әрі шабуыл жасауға күші болмады. Орыс императоры І
Александр уақытша бітімге келуді ұсынды. Напалеон онымен бетпе – бет
кездесуді талап етті. 1807 жылдың 7 шылдесінде Напалеон Тильзетте
кездесті.
Патша Францияның жаулап алғандарының бәрін мойындап Напалеонмен
бейбітшілік және одақтастық жөнінде келісім жасауға мәжбүр болды.
Англиядан қол үзіп контуненттік блокадағы қосылуға міндеттенді,
бірақ бұл орыс саудасын үшін үлкен ойсырау еді. Оған қарымта
ретінде Шветцияның нықпалындағы Филландия аумағын басып алуға, осман
империясына қарсы іс - әрекет жасауға Ресей патшасы І Александрға
толық еркіндік берілді. Напалеон Прусияға соны салығын яғни
контрибуция салды. Және оның территоричсының үлкен бөлігін тартып
алды. Одан Польша жерлері және Эльбаның батыс аумағы тартып
алынды. Ол жерге Францияға тәуелді Варшава Герцогтығын құрды.
Прусияға 42 мың адамнан аспайтын әскер ұстауға руқсат берілді.
Наполеон 1808 жылы ол Испанияға әскер жіберді. Бірақ Испания халқы
француз шапқыншыларына қарсы азаттық соғысына аттанда. Барлық
жерде көтеріліс камитеттері пайда болып, халық әскерлері қалаларды
талқандады, Наполеон халқын тізе бүктіре алмады. Сарагосс қаласының
қорғаушылары 50 мыңдық француз армиясының қоршауына екі айдан
астам төтеп берді. 1809 жылдың көктемінде Францияға қарсы Австрия
жаңа соғыс қимылдарын бастады. Англия мен Авсрия француздарға
қарсы бесінші коалиция құрды. 1809 жылы Венада Авсрия империчсы
өзінің аумағаның бір бөлігін ен айрылған бітімге қол қойды.
Франция императоры шексіз биікке қол жеткізді. Европадағы
кей бір мемлекеттерді жойды және жаңадан мемлекет құрды,
мемлекеттік құрылымдарды өзгертіп, сүйтіп Европа картасын сан
құбыятты. Ол өзі басып алған елдердегі өзі құрған республикаларды
корольдіктерге айналдырып, оларға корль етіп өз тұған - туысқандарын
тағайындады. Наполеон билігі бүкіл батыс және орталық Европаға
жайылды. Ол оңтүстік Италиядан Неман жағалауына дейінгі ондаған
миллион халықтың билеушісі болды.
Император өз билігін мәңгілік етуге ұмтылды. Жозефина Богарне
атты зайыбынан бала болмағандықтан ол тағы үйленуге шешім
қабылдайды. Наполеон тәуелді елдерде және Ресейде де континенттік
блокадағы наразылық өрлей түсті. Сонымен бірге Наполеонның қол
жетпес болды. Ол басты қарсыластары - Англия мен Ресейге бас
енгізіп, Европада үстемдік орната алмады. Англияны блокада арқылы
тұншықтыру әрекеті іске аспады. Оның теңіздегі үстемдігі
бұрынғыдан да нығайта түсті.
Наполеон соғыстары ревалюциялық соғыстан басқыншылық әделетсіз
соғысқа айналып кетті. Европа халықтары бұған жауап ретінде
Наполеон империясына қарсы азаттық күреске аттана бастады.
Испанияда дәл осылай болды. Герман мемлекеттерінде қоғамның алдынғы
қатарлы топтары арасында патриоттық өрлеу түсті. Ол көлемді жоспар
жасады. Ресейді әскер жағынан талқандауға ғана емес, оны
бөлшектеп үшінші дәрежедегі державаға айналдыруды ойлады. Ресейге
қарсы соғысқа әзірлене отырып Наполеон Францияның және Европаның
едәуір бөлігіннің эканомикасы жағынан ХІХ ғасырдың басында
Франция Европаның ең алдынғы қатарлы елдерінің бірі болды. Ол
Англиядан ғана кем түсетін. Наполеон орасан көп – 1 млн 200 мың
адамнан армия жасақтады. Оған өзі жеңіп алған елдердің де соғыс
күштерін қосты.
Ал Россияда армияға алудың рекруттық системасы орын адды. Әрбір мың ер
адамнан бес-жеті, ал кейде одан да көбірек рекрут берілетін. Армияға
алынғандар 25 жыл қызмет ететін, солдаттар отставкаға әбден қартайып,
ауруға шалдығьш барып шығатын. Қалған ер адамдар әскери әзірліктен
өтпейтін, өйткені помещиктер жұмыс істейтін адамдарынан айрылғысы келмеді.
Сондықтан запаста соғыс ісіне үйретілген адамдар болмады. Осыған
байланысты соғыс кезінде армияны анағұрлым көбейтуге мүмкіндік болмады.
Мұның үстіне, бұл кезде Россияның Кавказда Ираямен (1804— 1813) және
Түркиямен (1806—1812) ұзақка созылған
Осыған жүргізуіне тура келді. Орыс армиясынын бас қолбасшысы М. И.
Кутузов Түркиямен соғысты 1812 ж. — Наполеон Россияға шабуыл жасағанға
дейін жеңіспен аяқтап үлгерді. Бессарабия Россияра қосылды. Молдаван халкы
үш ғасырдан астам уакытқа созылған осман езгісінен кұтылды. Бұл соғыстар
көптеген қаржы мен адам ресурстарын жұмсауды қажет етті.
1812 ж. көктемінде Наполеон өз армиясының жартысынан көбін — 600 мыңнан
астам адамды Россия шекарасына шоғырландырды. Бұл армияның негізгі ұйткысы
ескі гвардия — Наполеон жүргізген сорыстарда жеңілу дегенді білмеген және
өз қолбасшысының әскер данышпандығына шексіз сенген, сыннан өткен
ардагерлері болды. Әскерлерді Наполеонның өткен соғыстарда данды шыққан
талантты маршалдары басқарды. Осы орасан зор армияның құрамына жеңілген
Европаның басқа елдерінің — немістердің, австриялыктардың, поляктардың және
т. б. әскери бөлімдері де енгізілген еді.
1812 ж. июньде француз әскерлері, соғыс жарияламастан, Неманнан өтіп,
Россия жеріне баса-көктеп кірді. Наполеон армияға берген бұйрығында
менмендікпен былай деп мәлімдеді: Солдаттар, соғыс басталды. Ендігі қауіп
Россияға төнді: оның тағдыры шешілуге тиіс!
Наполеон басты соққыны Москваға жасамақ болып ұйғарды. Егер мен
Киевті алсам, — деді ол, — бұл менің Россияны аяқтан шалғаным, егер мен
Петербургті алсам, бұл менің Россияны жағадан алғаным; ал Москваны алсам,
мен оның жүрегіне қанжар салғаным.
Орыс командоватіиесі Наполеон армиясына 200 мыцнан сәл ғана астам солдат
пен офицерді қарсы қоя алды. Жоғарыда айтылғандай, бұл кезде, орыс
армиясынын бір белігі Иранра карсы соғыс-қа қатысты, енді бір белігі 1812
ж. майда рана аякталған Түркияра қарсы соғысқа қатысқандықтан, Балканда, ал
тағы бір белігі көптеген шекаралық гарнизондарда бытырап жатқан болатын.
Сан жарынан едәуір басымдылығын пайдаланып, Наполеон орыс әскерлерін
қоршаура алып, бірден куатты соққы беріп, шекарадары басты шайқаста, яғни
екі жақтын негізгі күштері қатысатын шайқаста, оны жойып жіберемін деп
есептеді. Соғыс басталар алдында орыс әскерлері үш армияга бөлініп, бүкіл
батыс шекараны бойлай орналасқан болатын. Бұл Наполеонның басты соққыны
қай бағыттан беретіндігі жөнінде орыс командованиесінің дәл дерегінің
болмағандығынан еді. Соғыс министрі генерал Михаил Богданович Варклай-де-
Толлидің (1761 — 1818) басқаруын 1-армия Литвадары Неман өзенінің бойына
орналасты; одан оңтүстікке таман генерал Петр Иванович Багратион (1765 —
1812) басқарған 2-армия тұрды; Украинаның солтүстігінде, Киев барытына
тосқауыл болып 3-армия орналасты.
Орыс армиясының бірынғай командованиесі болмады. Алғашқы кезде бас
қолбасшының міндетін I Александрдың өзі атқарды. Бірақ әскербасы ретінде
мүлдем дарынсыз ол соғыс қимылдарына басшылық етуге тек кедергі жасады. Оны
армиядан кетуге әзер көндірді, бірақ бас қолбасшы тарайындалмады. Бас
қолбасшының қызметін Барклай-де-Толли атқарды. Бытыраңқы орыс армиясы
шекарада үлкен шайкас жүргізе алмады, өйткені жаудын. армиясы саны жағынан
анағұрлым басым болды. Ондай шайқас жүргізу құрып кетумен бірдей еді,
сондықтан орыс командованиесі мұны түсініп, шегіне бастаура мәжбүр болды.
Ен алдымен 1 және 2-армияны қосу, сөйтіп, Наполеоннық бұл армияларды бір-
бірлеп кұртып жіберуіне жол бермеу қажет болды. Наполеон орыс армияларьшын
қосылуына барынша кедергі жасап бақты. Әуелгі кезде Барклай мен
Багратионның армияларын Витебск ауданында қосу ұйғарылран болатын. Алайда
Наполеон 2-армияның солтүстікке қарай шегіну жолын кесіп тастады. Армияның
екеуіне де одан әрі жеке-жеке шегінуге тұра келді, Орыс армиясы
кескілескен қорғаныс шайқастарын жүргізе отырып шегінді, бұл
шайқастар жау әскерлерінің күшіи титық-татты, олардың ілгері жылжуын
бөгеді.
Армияда қызмет еткен украиндар, белорустар және басқа да
халықтардын өкілдері орыс жауынгерлерінің лайықты серіктері
болды. Командирлердің арасында ұлы қолбасшы А. В. Суворовтыд
тамаша мектебінен еткен оның серіктері мен шәкірттерІ де аз емес
болатын
Жауға соққы беру, оның шабуылын бөгеу үшін орыстар әрбір табиғи
кедергіні: езеидерді, елді мекендерді пайдаланды. Басқыншылардың орыс
жерінде аттаған әрбір кадамы оларра кымбатка түсті. Дұшпаннын, әскерлері
көп шығынға ұшырап, күн сайын азая берді. Олар өз тылынан барған сайын
алыстай түсті. Азық-түлік жеткізу, әскерлерін кару-жарақпен жабдықтау
барған сайын киындай түсті. Француздар елге ішкерілеп кірген сайын ұрыстар
да киян-кескі болып, орыс әскерлерінің қарсы шабуылы барған сайын күшене
түсті, Шайқастардың бірінде соғыстың батыры генерал Раевский екі баласымен
солдаттар колоннасын найзаласкан коян-қолтык. үрыска бастады, башсының
біреуі ту ұстап жүрді. Орыс армиясының шегініп бара жатканына карамастан,
тұтқынра түс-кендердің өте аз болғанына француздар кайран калды. Орыс
солдаттары мен офицерлері тұтқынға түскенше ұрыс даласыийа өлгенді артык
көрді. Халықтың едәуір бөлегі үйлерін, егіндерін, малдарын кұртып, армиямен
бірге кетті немесе ормандарға тығыл-ды. Орыс халкы елініздің белорус,
украин және баска да халықта-рымен бірге халықтық Отан согысына аттанды.
Жау армиясы басып алған аймактарда халықты тонады, жүгенсіздік істеді.
Шаруалардың қандай да болсын барынбауын француздардың арнаулы жазалаушы
отрядтары басып тастап отырды. Бұл халықтар ашуызасын одан сайын күшейте
түсті.
Наполеоннық алғашқы жоспары іске аспай қалды. Соғыстың ең басында-ақ ол
орыс армияларын бір-бірден талқандай алмады. Артта калған әскерлерін
жеткізіп алу үшін және үрыстарда берекесі кеткен әскери бөлімдерді тәртіпке
келтіру үшін Наполеонның Витебскіде екі апта бөгелуіне тура келді. Орыс
әскерлері дәл сол кезде алрашқы ірі жеңістерге жетті: Петербургке баратын
жолды коррап тұру үшін белінген жеке корпус Псков пен Петербургке бүзып-
жарып өтпекші болған француз әскерлерін кейін ысырып тастады.
Июльдің аяғында орыстың 1 және 2-армиялары Смоленск тубінде қосылды.
Смоленск үшін болған шайқас — орыстың соғыс тарихындағы ең данқты
кезеңдердің бірі Наполеон соғысты соза беруді өзі үшін ауыр зардаптары
болуы мумкін екенін Смоленскінің өзінде-ақ сезе бастады, сөйтіп ол бітім
тұралы келіссез бастауға әрекет жасады, бірақ мұнысынан еш нәрсе шықпады.
Ол келесі жылы жана жорық бастау үшін Смоленскіде қыстап шығуды да
ойлады. Алайда бұлай істеу мүмкін емес екенін ол түсінді. Менің армиям,—
деді Наполеон,— тек алға басу үшін ғана жасақталғав армия. Оны бастап, тек
алға басу керек, тоқтап қалуға немесе шегшуге болмайды, бұл корғанушы армия
емес, шабуыл жасаушы армия,
— Күш жағынан басымдылық әлі де болса жау жағында болды, Наполеон
Москваға карай ентелей берді. Орыс армиясының шегінуі, орасан зор
территорияны жауға тастап кету, соғыс тұрғысынан кажет болғанымен, армия
мен халық арасында наразылық турызды., Соғыс кимылдарының жалпы жоспары
брлмады, олар пайда болған жағдайларра карай жүргізілді, бұл өз кімен
таңдап жасалған қимылдар емес, қатал қажеттіліктен тұран қимылдар еді деп
жазды. Балтык бойының дворяны Барклан-де-Толли жақсы, ер жүрек генерал,
тәжірибелі ұйымдастырушы болды, бірақ ол ел ішінде белгісіз еді және
армияда беделді болмады.
Армияны жеціске жеткізу үшін оны әскерлер мен халық сенетін қолбасшы
баскару керек болды. Мұндай қолбасшы А. В. Суворов-тың шәкірті және серігі
Михаил Илларионович Кутузов (1745— 1813) еді. Ол кіші офицерден бастап
генерал, фельдмаршал дәрежесіне дейінгі үлкен әскери қызмет мектебінен
өтті, ұрыстарра әлде-неше рет қатысып, бірнеше рет ауыр жараланды, XVIII
ғасырда болған сорыстарда-ақ Кутузовтық дарынды әрі ер жүрек командир
ретінде даңқы шықты
Александр Кутузовты тәуелсіз көзқарастары үшін және армия орасан зор
беделі үшін ұнатпады. Соғыста жеңіліп қалу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz