Жоңғар мемлекетінің күйреуі



Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:   
Қазақ халқының жоңғар шапқынышылығына қарсы күресі.

1.Жоңғар мемлекетінің құрылуы және оның қазақ жеріне шапқыншылығы.
2.Қазақ халқының жоңғар басқыншылығына қарсы күресі.
3.Жоңғар мемлекетінің күйреуі.

XVII ғасырдың аяғы мен XVIII ғасырдың басында Қазақ хандығы ішкі-сыртқы
аса ауыр жағдайға душар болды. Алтайдан Атырауға дейінгі байтақ даланы алып
жатқан қазақ халқы жерінің географиялық ерекшелігіне қарай үш жүзге бөлініп
өмір сүрді. Қазақ хандығында үстемдік еткен әскери-федалдық шонжарлар
арасында ішкі тартыс күшейе түсті. Сонымен қатар бұл мезгілде қазақ-жоңғар
қатынасы мейлінше шиеленісіп, қазақ хандығына үздіксіз шабуыл жасады.
1718 жылы Тәуке хан қайтыс болғаннан кейін (Хақназар, Тәукенің) бір
орталыққа бағындырғысы келген мақсаттары жүзеге аспай қалды. Қазақ хандығы
ауыр дағдарысқа ұшырады, елдің бірлігі бұзылды, бытыраңқылық етек алып
өзара қырқыс шегіне жетті.Тәукенің орнына отырған баласы Болат ханның тек
атағы ғана болды.
Жүздерді билеген кіші хандар өз алдына дербестеніп, қазақ хандығы саяси
жақтан бөлшектенді. Орта жүзді Сәмеке хан, Ұлы жүзді Жолбарыс хан, Кіші
жүзді Әбілхайыр хан биледі.
Бұларға қарасты ұлыстарды билеген сұлтандар дербестікке қол жеткізе
бастады. Осыны пайдаланған жау жан-жақтан шабуыл жасады.
Ш. Уалиханов сол кездегі жағдай туралы: “XVIII ғасырдың алғашқы он
жылдығы қазақ халқының өмірінде қасіретті кезең болды. Жоңғарлар,Еділ
қалмақтары, Жайық казактары мен башқұрттар жан-жақтан қазақ ұлыстарын
ойрандадаы - дейді.
Оңтүстіктен Орта Азия хандықтары қыспақ көрсетті. Солардың ішінде ең
қауіптісі шығыстағы Жоңғар мемлекеті болды.
XIV ғ. II-ші жартысында Моңғолия территориясы екі иелікке бөлінеді.
Ойраттар белсенді рөл атқарған Батыс Моңғолия және бұрынғы Қытай
императорының бақылауындағы Шығыс бөлікке. “Жоңғар” деген аттың шығуы –
Шыңғысханның шапқыншылығы кезеңінде ойраттар қашанда армиясының “сол
қанатын” құраған, моңғолша ол “зюнгор” деген мағынаны білдіреді. Содан
“зюнгор” – жоңғар деп аталып кеткен.
Жоңғарлардың Қазақстан жеріне енуі сонау XV ғ. басталған болатын
(Әбілхайырдың көшпенді өзбек хандығына күйрете соққы берген 1456 жылы).
Кейіннен ойраттардың бірігіп 1635 жылы мемлекет құруынан кейін – қазақ
хандығына қан-төгіс шапқыншылықтар күшейе түсті.
Басшысы Батур Хунтайшы болды (1635-1653) Қазақ жеріне Жоңғар
агрессиясының күшеюі Цэван Рабдан (1697-1727) тұсында болды.
Цэван Рабданның жаулап алу программасының ең шырқау шыңы – 1723 жылы
болған шабуылдан көрінді.
1723 жыл тарихта есте қаларлық жұт жылы болды. Осы жылдың көктемгі төл
алу кезеңі мен жазғы көш-қону жұмыстарымен айналысып жатқан қазақ еліне
тосыннан, күтпеген жерден шабуыл жасады. Осы жолы шапқыншы жоңғарлардың
саны 70 мыңнан асып түсіп, жеті бағытпен қазақ еліне кірді. Осы ауыр
жылдарда шыққан қазақтың қаралы да қайғылы, ән ұраны Елім-ай, сол кездегі
ауыр күндердің өшпес ескерткіші болып табылады.
Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұламаға ұшырады. Сақталған мәліметтерге
қарағанда, Ұлы жүз бен Орта жүз Самарқанд пен Бұқараға, Кіші жүздің халқы
Хиуаға қарай босқан екен. Босқындардың біразы Алакөл маңына барып паналаған
көрінеді.
Дәл осындай ауыр кездерде халықтың ішінен суырылып алға шығып, халықтың
қамын ойлаған атақты Хандарымыз бен билерімізбен қатар батырларымыз да
болды.
Бұқар жырау өзінің 29 толғауында олардың аттарын атайды. Қаракерей
Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шапырашты Наурызбай, Шақшақұлы Жәнібек,
Райымбек, Малайсары.
Осындай ауыр кезде еңсесі түскен елдің есін жиғызып, зар жылаған
халықтың көз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақ халқының жоңғар басқыншылығына қарсы күресі
Жоңғар шапқыншылығы туралы
Жоңғар мемлекетінің құрылуы және оның қазақ жеріне шапқыншылығы
Жоңғар хандығы
Қара қалмақ тайшылары
Хандық дәуір әдебиетінің құрылуы қарсаңындағы қоғамдық - әлеуметтік, саяси жағдай
Жоңғар.Жоңғар шапқыншылығы
Күшлік хан
XVIII ғасырдың 70 жылдарындағы Қазақ хандығы және оның ішкі, сыртқы саясаты
Қазақ халқының жоңғар шапқынышылығына қарсы күресі
Пәндер