Қаржылық қорытынды есептің мақсаттары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І-тарау. Қаржылық есептілік оның мазмұны

1. 1 Қаржылық есептердің ерекшеліктері мен мазмұны . . . 5

1. 2 Банктік есеп берулерді дайындау жұмыстары . . . 9

ІІ - тарау. Бухгалтерлік баланстың міндеттемелері

2. 1. Бухгалтерлік баланстың сипаттамасы . . . 17

2. 2. Қаржы-шаруашылық қызметтің табыстары мен зияндары туралы есептілік . . . 21

2. 3. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілік . . . 27

2. 4. Басқа да есептіліктердің түрлері. Банктің шартты және мүмкін болатын міндеттемелерінің есебі . . . 29

Қорытынды . . . 35

Пайдаланған әдәебиеттер . . . 36

Кіріспе

Банктер - нарықтық құрылымдар жүйесінің орталық буындарының бірі. Олардың қызметінің дамуы - нарық механизмін нақты құрудың қажетті шарты. Экономикалық қайта құру процесі банктік жүйені реформалаудан басталды. Бұл сфера динамикалық түрде қазір де дамуда.

Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар банктердің ұйым ретінде құқық жағдайларын едәуір нығайтып, олардың көптеген өндірістік және қаржылық мәселелерді өз бетінше шешуіне мол мүмкіншілік ашты.

Нарықтық қатынастар жағдайында банктегі бухгалтерлік есеп үлкен мәнге ие. Бухгалтерлік есеп арқылы банк басқару жүйесін, ағымдағы жоспарлар мен экономикалық болжауларға қол жеткізе алады.

Коммерциялық банктер несие ресурстарының негізгі бөлігін шоғырландырып, өз клиенттеріне несие беру, шетел валютасын сатып, алу-сату мен оларды сақтау және басқа да көптеген қаржылық қызмет көрсетеді. Олардың міндеті ақша айналымы мен капитал айналымының үздіксіз қозғалысын қамтамасыз ету, өнеркәсіп мекемелерін, мемлекет пен халықты несиелендіру, халық шаруашылығына қор жинау үшін жағдай жасау табылады. Банктің активтік операцияларың операцияның маңызды бөлігін құрайды. Өйткені, банк тиімділігі, пайдалылығы, қаржылық жағынан сенімділігі және тұрақтылығы оның активтердің дұрыс өз мәнінде жүргізілуіне де байланысты болады.

Бухгалтерлік қорытынды есеп мынадай міндеттерді шешуді қарастырады:

- шаруашылық жүргізіп отырған және потенциалды инвесторлар мен кредиторларға түсінікті ақпараттарды ұсыну;

- күнелтіп отырған және мол мүмкіндікті инвесторлар мен несие берушілерге, күтіліп отырған табыстарға байланысты сомалар, уақыт және қауіп-қатерлер жөнінде шешім қабылдауға көмектесетін ақпараттарды ұсыну;

банктердің шаруашылық қорлары, оның міндеттемелері, қаржылары мен құралу көздерінің құрамдары, сонымен қатар олардың өзгерістері жөніндегі ақпараттарды ұсыну.

Қаржылық есептілік - бұл өзара байланысқан көрсеткіштің топтасқан кешені. Инвесторға, кредиторға, ұлттық банкке, банк қызметкерлеріне қажетті материалдар, оларды сатып алуға және төлем тәртібінің жарлығы туралы талап ететін нұсқаулардың орындалуы үшін, бюджеттің орындалуына, несиелік ресурстардың пайдалануын бақылауға қолданылады. Есеп беру формаларының негізгі сұрақтары бойынша Ұлттық банк қаржы және статистикалық ұйымдардың келісімімен қарастырады. Қаржылық жағдайды талдау банктің қызметін талдаудың қорытындылаушы кезеңі болып табылады. Банктің қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық есеп беру болып табылады. Қазіргі кезде бізде қолданылып жүрген отандық қаржылық есеп негізі шамалары бойынша халықаралық есеп стандартының талаптарына сай келеді, себебі Қазақстан Республикасында соңғы жылдары бухгалтерлік есепті халықаралық тәжірибеге бейімдей отырып, реформалау процесі белсенді жүргізілді, ол біріншіден, негізін құраушы нарықтық қатынастар болып табылатын жаңа экономикалық жүйенің қалыптасуымен, екіншіден, біздің еліміздің әлемдік экономикалық кеңістікке кіруімен байланысты.

Қаржылық есеп негізінен өтелген жағдайлардың қаржылық нәтижелерін және банк үшін инвестициялық шешімдер мен несие беру бойынша, сондай-ақ банктің болашақтағы ақша ағымдарын және осы банкке сеніп тапсырылған ресурстар мен басқарушы ұйымдардың жұмыстарымен байланысты ресурстар мен міндеттемелерді бағалау үшін қажетті пайдалы ақпараттарды сипаттайды.

Осыған байланысты диплом жұмысымның мақсаты - банктегі қаржылық есептіліктердің дұрыс жүргізілуінің, бухгалтерлік есепте дұрыс есепке алу мен талдауын толық меңгеру болып табылады.

Осыдан диплом жұмысымның міндеттері:

банктік қаржылық есеп берулердің түрлері мен дайындау жұмыстарына тоқталу;
банк ұсынатын қаржылық есептіліктердің сапасын анықтайтын көрсеткіштерге нақты материалдар негізінде талдау жасау.

Жұмысты жазу барысында «Қазақстан Республикасының Банктер және Банктік қызметң туралы Заң күші бар Қазақстан Республика Президентінің Жарлығы, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банктің нормативтік құқықтық актілерін, сондай-ақ отандық және шетелдік оқу әдебиеттері мерзімді басылымдар және жұмыстың ішінде талдау жасалатын банктің қаржылық есеп құжаттары пайдаланылады.

І-тарау. Қаржылық есептілік оның мазмұны

1. 1 Қаржылық есептердің ерекшеліктері мен мазмұны

Бухгалтерлік есеп тек қана бухгалтерлік кітапты жүргізуден тұрмайды. Оның құрамына сонымен бірге талдау мен банктің қызметіне қатысты барлық қаржылық ақпараттарды түсіндіру, аудитті қоса алғанда қаржылық қорытынды есепті дайындау, бухгалтерлік есептің жүйесін қалыптастыру, салық салуды қоса есептегендегі болжамдар мен жоспарларды дайындау да кіреді. Осыдан көріп отырғанымыздай, қаржылық қорытынды есеп, бухгалтерлік есептің маңызды бір құрамдас бөлігі болып табылады.

Қорытынды есеп дегеніміз - банктердің шаруашылық-қаржылық қызметі жөніндегі тиісті мазмұн мен мақсаттағы бухгалтерлік ақпараттардың белгілі бір уақытқа жасалған жиынтығы.

Бухгалтерлік қорытынды есеп мынадай міндеттерді шешуді қарастырады:

- шаруашылық жүргізіп отырған және потенциалды инвесторлар мен кредиторларға түсінікті ақпараттарды ұсыну;

- банктердің шаруашылық қорлары, оның міндеттемелері, қаржылары мен құралу көздерінің құрамдары, сонымен қатар олардың өзгерістері жөніндегі ақпараттарды ұсыну.

Жалпы мақсаттағы сыртқы қаржылық қорытынды есеп - бухгалтерлік есепте жинақталып, өңделген ақпараттарды банкіден тыс тұлғаларға мерзім-мерзімде ұсынып отырудың ең маңызды әдісін білдіреді. Бухгалтерлік ақпараттар пайдалы болу үшін мынадай екі қасиетке: маңыздылық және анықтылық және де бес жорамалға: 1. салыстырмалық және тұрақтылық; 2. мәнділік; 3. консерватизм (керітартпалық) ; 4. толықтық; 5. тиімділікке ие болу керектігін білу керек.

Маңыздылық - қабылданған шешімнің нәтижесіне әсер ету мүмкіндігі. Бұл үшін оның, егер ол өз уақытылы болса, кері байланысқа негіздлеген болжай алу құндылығы болу керек.

Анықтылық - берілген ақпарат шыншыл болуы керек, оны тексеру оңай және бейтарап сипатта болу керек, яғни ешқандай топтың мүддесін бейнелемеу керек.

Салыстырмалық - шешім қабылдайтын тұлғаға, ұқсастарды, айырмашылықтар мен тенденцияларды анықтауға мүмкіндік беретін ақпараттардың түсетінін білдіреді.

Тұрақтылық - енгізілген өзгерістер туралы, оларды қолданушылар хабардар етілгенше әдістемелер мен таңдалған есептік процедуралардың ауыстырылмауын талап етеді, бұл жағдайда өзгерістердің экономикалық негіздемесі мен сипаты қаржылық қорытынды есепте ашық айтылуы керек.

Мәнділік - сол немесе басқа оқиғалардың салыстырмалы маңыздылығын білдіреді.

Консерватизм - активтерді қалай бағалау керектігі бухгалтерлерге түсініксіз болған жағдайда, олар мүмкін бағалардың ішінен ең таңдап алады, яғни бұйымның нарықтық бағасы оның өзіндік құнынан жоғары болса, құндылықтар қорытынды есепте өзіндік құны бойынша көрсетіледі, ал керісінше, бұйымның нарықтық құны өзіндік құннан төмен болса, қорытынды есепте олардың нарықтық бағасы қойылады.

Толықтылық - есептік ақпараттар мүдделі тұлғалардың білуіне қажетті мәліметтердің толық болуын және оларды қолданушыларды дұрыс жолдан тайдырмау үшін қажетті нұсқаулардың берілуін қамтамасыз етеді.

Тиімділік - барлық сапалы қасиеттердің негізінде орындалады. Бұл жаңа есептік ақпараттардың негізінде алынған пайдалар, оған кететін шығындардан жоғары болу керектігін білдіреді.

Қазақстан Республикасында шығарылған қаржы есептерін әзірлеп, тапсыруға арналған тұжырымдамалық негіздемеде мынадай аспектілер қарастырылады:

1. Қаржылық қорытынды есептің мақсаттары;

2. Бухгалтерлік есепке алу мен қаржы есептемесінің негізгі қағидаттары;

3. Қаржы есептері элементтерінің айқындамасы, олардың танылуы мен өлшемі.

Қаржылық қорытынды есептің мақсаты - ақпараттарды пайдаланушыларды банктің қаржылық жағдайы, қызмет нәтижелері және есеп беру мерзіміндегі оның қаржылық жағдайындағы әдістер жөніндегі пайдалы да мәнді әрі шыншыл ақпараттармен қамтамасыз ету.

Қаржылық есептемелерді пайдаланушылардың қатарына қазіргі және әлеуетті инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, сондай-ақ министрліктер, ведомстволар және жалпы жұртшылық жатады. Олар бұл қорытынды есепті өздерінің ақпаратқа деген қажеттіліктерін пайдаланушылардың түрлерінде мынадай пайда болады:

1. Инвесторларда, берілген инвестицияларға қатысты тәуекелге байланысты. Оларға акцияларды сатып алу, оларды ұстау немесе сатып қажет пе, жоқ па осыны айқындауға көмектесетін ақпарат қажет. Субъектінің дивиденттер төлеу қабілетін өздеріңіз бағалауына мүмкіндік беретін ақпаратқа, сондай-ақ акционерлер де мүдделі.

2. Өздеріне тиесілі кредиттер мен проценттер уақытылы төлене ме, жоқ па осыны айқындауға мүмкіндік беретін ақпаратқа мүдделі кредиторларда.

3. Өздеріне тиесілі кредиттер мен проценттер уақытылы төлене ме, жоқ па осыны айқындауға мүмкіндік беретін ақпаратқа мүдделі өнім берушілер мен басқа да сауда-саттық кредиторларында.

4. Субъект қызметінің үздіксіздігі туралы ақпаратқа мүдделі сатып алушыларда, әсіресе оларда ұзақ мерзімді келісім бар ма немесе олар осы субъектіге тәуелді болып отырғанда.

5. Субъект қызметінің тұрақтылығы мен рентабельділігі туралы ақпаратқа мүдделі қызметкерлерде. Олар сондай-ақ субъектінің өздерін жалақымен, зейнетақымен қамтамасыз ету қабілетін бағалауға мүмкіндік беретін ақпарат алуға және бұдан былайғы жалданып жұмыс істеу мүмкіндігіне де тәуелді.

6. Ресурстарды бөлу, демек субъектілердің қызметі туралы ақпараттарды білуге мүдделі үкіметте. Оларға да субъектілердің қызметін реттеу, салық салу саясатын айқындау үшін және ұлттық табыс пен өзге де статистикалық деректерді анықтаудың негізі ретінде ақпарат қажет.

7. Жұртшылыққа, өйткені субъектілер толып жатқан әдістер арқылы, соның ішінде халықты жұмыспен қамту және жергілікті экономикаға елеулі үлес қоса алады. Қаржы есептемесі субъектілерді дамыту бағыттары және олардың әл-ауқатын жақсартудағы соңғы жетістіктер туралы жұртшылықты ақпаратпен қамтамасыз ете отырып, оларға көмектесе алады.

Банк басшысы қаржы есептемесін әзірлеу және оны тапсыру үшін жауап береді.

Қаржы есептемесі сондай-ақ мыналар үшін:

инвестициялық шешімдер мен кредиттер беру жөніндегі шешімдер қабылдау;
субъектінің болашақ ақша тасқындарын бағалау;
субъектіге сеніп тапсырылған ресурстарға байланысты оның ресурстарын, міндеттемелерін бағалау;
басшы орындардың жұмысына баға беру үшін пайдалы ақпараттарды қамтиды.

Банктердің жылдық қорытынды есебін құрастырған кезде, беріліп отырған есептемелердің бухгалтерлік есептің келесідей қағидаттарына сәйкес жасалынуына көңіл бөлу керек:

есептеу;
үздіксіздік немесе толассыздық;
түсініктілік;
мәнділік;
маңыздылық;
анықтылық;
әділетті әрі тұра көрсету;
бейтараптық;
сақтық;
жинақтылық;
салыстырмалылық;
дәйектілік.

Енді әрбір қағидатты сипаттап өтейік.

Есептеу - қаржы есептері есептеу қағидаты негізінде жасалады, соған сәйкес кірістер ақша қаражаты алынғанда немесе төленгенде емес, олар еңбек арқылы пайда болғанда, ал шығындар мен зияндар - олар жұмсалғанда танылады.

Есептеу қағидатына сәйкес, есептеу мерзімін кейінге қалдыру және бөлу рәсімдерін бір ғана немесе жанама түрде байланысы бар операциялардың, яки оқиғалардың нәтижесінде алынуы мүмкін есепті кезеңнің кірістері мен шығыстарын сәйкес келтіру үшін пайдалану керек.

Толассыздық - субъект шектелмеген уақыт кезеңі ішінде өзінің қызметін жалғастыра береді және субъектінің таяу болашақта оны тарату немесе қызметін едәуір қысқарту ниеті бар екендігіне дәлелі жоқ деп болжам жасалады.

Түсініктілік - қаржы есептерінде беріліп отырған ақпарат оны пайдаланушыларға түсінікті болуы тиіс.

Мәнділік - қаржы есептерінде оны пайдаланушылар шешімдер қабылдау барысында өздерінің қажеттерін қанағаттандыруы үшін елеулі болуы және операциялық, қаржы және шаруашылық қызметтің оқиғаларына баға беруге оларға көмектесуі тиіс.

Маңыздылық - ақпарат, егер оның ескерілмеуі немесе дұрыс көрсетілмеуі қаржы есептемесі негізінде ақпаратты пайдаланушылар қабылдаған экономикалық шешімдерге ықпал етуі мүмкін болса, маңызды болып табылады. Ақпараттық маңызды болуына оның мәні де, сонымен бірге бағалылығы да әсер етуі мүмкін.

Анықтылық - ақпаратта айтарлықтай қате немесе бұрмалау болмаса және пайдаланушылар оған сенімді болса, ол сенімді ақпарат болып табылады. Әдетте әрі тұра көрсету - қаржы есептері оны пайдаланушыларға субъектінің қаржы жағдайы, операциялардың нәтижелері, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы әділетті әрі тура көріністі бейнелеуі тиіс.

Бейтараптық - қаржы есептемесінде беріліп отырған ақпарат сенімді болуы үшін бұрмалаудан аулақ болуы тиіс.

Сақтық - активтер мен табыстың асыра бағаланбауы, ал міндеттемелердің немесе шығындардың жете бағаланбауы үшін белгісіздік жағдайында баға беруге қажетті шешімдер қабылданған кезде сақ болған жөн.

Тиянақтылық - сенімділікті қамтамасыз ету мақсатында қаржы есептеріндегі ақпарат толық болуы тиіс.

Салыстырмалылық - қаржы ақпараты пайдалы әрі мазмұнды болуы үшін ақпарат бір есепті кезеңнен екіншісіне салыстырмалы болуы тиіс. Оны пайдаланушылар қаржы есептемесін әзірлеу кезінде субъект пайдаланатын есеп жүргізу саясаты, осы саясаттағы барлық өзгерістер және осы өзгерістердің нәтижелері туралы хабардар болуы тиіс.

Дәйектілік - есеп жүргізу саясатын бір кезеңнен екіншісіне дәйекті түрде жүргізіп отыру көзделеді. Субъектінің қаржы жағдайындағы өзгерістер үрдісін айқындау үшін пайдаланушылардың әртүрлі есепті кезеңдеріндегі оның қаржы есептерін салыстыру мүмкіндігі болуы тиіс. Сонымен қатар ақпараттарды пайдаланушыларға ұсына отырып, оның мәнділігі мен сенімділігінің шектері де бар екенін білу керек.

Есептік ақпарат себепсіз кешеуілдетілген жағдайда, ол өзінің маңызын жоғалтуы мүмкін.

Бұл жағдайда мезгілдік шегін ескеру керек. Ақпаратты мезгілінде беру үшін мәмілелердің немесе басқа оқиғалардың барлық қырлары белгілі болып, мұның өзі сенімділікке нұқсан келтіргенге дейін есептің қажеттілігі пайда болуы мүмкін. Екінші жағынан, егер есеп барлық қырлары белгілі болғанға дейін кейінге қалдырыла берсе, тіпті өзге сенімді деген ақпараттың өзінің де оны пайдаланушылар бұдан бұрын шешім қабылдауға мәжбүр болғандықтан оларға пайдасы аз болуы мүмкін. Маңыздылық пен сенімділіктің арасындағы балансқа қол жеткізу мақсатында экономикалық шешімдер қабылданған кезде, пайдаланушылардың қажеттерін қайткенде жақсырақ қанағаттандыруға болатынын шешу керек.

Ақпараттан алынған пайда оны қамтамасыз ету құнынан артық болуы тиіс. Пайдалар мен шығындар негізінен алғанда пайымдау арқылы бағаланады. Бұл пайда мен шығындар арасындағы баланс шегінен көрініс табады. Тәжірибе жүзінде жоғарыда аталған қағидаттардың оңтайлы ұштастырылуын табу жиі-жиі қажет болады. Сонымен, қаржылық қорытынды есептің мақсаттары мен міндеттеріне сай келетін қағидаттардың мақсатқа сәйкес ара қатынасына қол жеткізу басты мақсат болып табылады.

Қазақстан Республикасы Президентінің заңдық күші бар 1995 жылғы 26 желтоқсандағы № 2732 “Бухгалтерлік есептеу туралы” Жарлығының ІІ-ші тарауында қаржылық есеп берудің элементтері анықталған.

Бұл элементтер “қаржы есептерін әзірлеп, тапсыруға арналған тұжырымдамалық негіздемеде” жеке-жеке қарастырылып, олардың танылуы мен бағалануы ашып көрсетілген. Қаржы элементтері туралы осы тұжырымдамалық негіздемеде былай делінген: “Қаржы есептері мәмілелері мен басқа да оқиғалардың қаржы нәтижелерін көрсетіп, оларды өздерінің экономикалық сипаттамаларына сәйкес ауқымды сыныптарға топтастырып отырады. Осы ауқымды кластар қаржы есептерінің элементтері деп аталады”.

1. 2 Банктік есеп берулерді дайындау жұмыстары

Түрлері бойынша есеп беру: бухгалтерлік, статистикалық, қаржылық болып бөлінеді. Бұл берілгендер басқа есеп беру түрінің дұрыстығын тексеру үшін қолданылады. Барлық есеп беру формалары басшы мен бас бухгалтердің қолымен куәландырылуы тиіс.

Қаржылық есептіліктерді ұсыну қолданушыларды банктің қаржылық жағдайы туралы және есепті жыл ішіндегі банктің қорытынды ісі туралы пайдалы, қажетті ақпараттармен қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасында Қазақстан Республикасы Президентінің “Бухгалтерлер есеп туралы” заң күші бар Жарлығы (26. 12. 95ж. № 2732) қолданылады.

Осы Жарлықты іске асыру мақсатында 1996 жылы Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп жөніндегі ұлттық комиссия құрылды.

Ұлттық комиссияның алдына қойған негізгі міндет бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттары негізінде бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беруді ұсыну стандарттарын жасау болды.

Қазақстан Республикасы Ұлттық банк басқармасының “Бухгалтерлік есептің стандарттары және әдістемелік ұсынымдарының 21 стандарты, банктердің қаржылық есебі” 2001 жылғы 15 қарашадағы № 399 Жарлығына сәйкес екінші деңгейлі банктер үшін жылдық қаржылық есептіліктердің келесі формалары көрсетілген:

қаржылық баланс (форма № 1) ;
қаржылық-шаруашылық қызметтің нәтижелері туралы есеп;
ақша қозғалысы туралы есеп;
меншік капиталының қозғалысы туралы есеп;
банктің ықтимал және шартты міндеттемелері туралы есеп;
қаржы активтері мен міндеттемелерін өтеу мерзімдері туралы есеп;
активтер мен міндеттемелерді шоғырландыру бойынша есеп;
түсініктеме жазба.

Сонымен бірге, бұл Жарлыққа сәйкес екінші деңгейдегі банктегі жылдық қаржылық есептіліктің құрамына кварталдық қаржылық есеп беру кіреді. Сонымен бірге банктер айлық, күндік баланстарды ұсынады.

Бухгалтерлік баланс, оған қосымшалар және мәліметтер Ұлттық банктің есептелінген жұмыс департаментіне және банктік қадағалау департаментіне ұсынылады.

Банк аталған департаментке күндік балансты екі жұмыс күні ішінде, ал айлық балансты айдың үш жұмыс күні ішінде ұсынуы керек.

Екінші деңгейлі банктер үшін соңғы айналымды есепке ала отырып, жылдық есеп беру мерзімін Ұлттық банк анықтайды.

Есеп берудің жылдық бухгалтерлік балансы, қаржы-шаруашылық қызметтің нәтижелері туралы есебі аудиторлық бекітілімнен соң, алдыңғы есеп беруден кейін осы жылдың бірінші мамырына дейін жариялануы керек. Есеп берудің жылдық бухгалтерлік балансының, қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есебінің жарияланғаны туралы мәлімет Ұлттық банктің банктік қадағалау департаментіне 15 мамырға дейін ұсынылуы тиіс.

Барлық банк мекемесі есеп беру кезеңінің соңында бас банкее бухгалтерлік есеп беруді ұсынуы тиіс, ал бас банктер Ұлттық банкке,

Бухгалтерлік есеп беру белгілі бір ерекшелігі бойынша топтасқан аналитикалық және синтетикалық есептердің материалдарына негізделеді. Бұл берілгендер басқа есеп беру түрінің дұрыстығын тексеру үшін қолданылады.

Барлық есеп беру материалдары мың теңгеде белгіленуі керек және заңды тұлғаның аты, мекен-жайы, есеп беру кезеңімен толтырылады. Аталған есеп беру формаларында қосымша түсініктеме болу керек. Мұнда келесі ақпараттар болады: шет ел валютасының және шет ел валютасындағы бағалы қағаздарды қайта бағалау кезінде қай курстың қолданылғаны, жағымды және жағымсыз айырманың қайта жіберілгені, негізгі құралдар мен арзан бағалы тез тозатын заттардың қайта бағалануының қалай жүргізілгендігі, резерв қорлар есебі қаржыларының қайда бағытталғаны.

Қаржылық жылдық есеп берулерде заңдарды сақтауға - басшы жауапкершілік атқарады. Бухгалтерлік есептің және қаржылай есеп беру деректерінің нақтылығын қамтамасыз ету мақсатында кемінде жылына бір мәрте мүлікке және ақшалай міндеттемелерге түгендеу жүргізіледі.

Есеп беру жылындағы түгендеу жүргізудің санына, оларды жүргізу күнін, тексерілген әрбір мүліктер мен міндеттемелердің тізімдерін субъектінің өзі белгілейді.

Міндетті түрде түгендеу жүргізілуі керек:

материалды жауапты адам ауысқан кезде (істі қабылдау-тапсыру күні) ;
ұрлау немесе аса зиян келтіру деректері айқындалған кезде, сондай-ақ тауарлы-материалдық қосалқы заттардың бүлінуі кезінде;
кездейсоқ жағдаяттар әсерінен туындаған төтенше жағдайлар, өрт, апат немесе басқа да төтенше жағдайлар;
субъектінің таратылуы кезінде (қайта құрылуы), таратылу (бөліну) балансын құрудан бұрын және басқа да Қазақстан Республикасының заңдарында қаралатын жағдайларда жүргізіледі.

Қазіргі кезде әлеуетті инвесторлар, кредиторлар, өнім берушілер, сатып алушылар, сондай-ақ министрліктердің, ведомстволардың қызметкерлері және жұртшылық пайдаланушылар қатарына жатады. Олар қаржы есептемесін пайдалануды төмендегілер үшін қажетсінеді: