Тағам химиясының құпиялары

Сыныбы:10
Нұрманова Сауле Құрманәліқызы
Қызылорда облысы,Шиелі ауданы, №47 М.В.Ломоносов атындағы орта мектеп

Сабақтың тақырыбы: Тағам химиясының құпиялары

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Химиялық элементтердің адам ағзасындағы маңызы және биогенді
элементтерге сипаттама жасай отырып,олардың зат алмасу процесіндегі
атқаратын ролін айту,жасанды тағамдарға кері жарнамалау жұмыстарын жүргізу.
Тәрбиелік:Оқушылардың өз ойларын жеткізуде химиялық білімі мен тілдік қорын
тиімді қолдана отырып,алған білімдерін ғылыми тұрғыда түсіндіруге баулу,
ұқыптылыққа,ізденімпаздыққа тәрбиелеу.Бірін бірі тыңдауға және өз ойлары
мен ізденістерін нақты жеткізе білуге, мәдениеттілікке бағыттау.
Дамытушылық:Шығармашылық ізденісін, ой-өрісі мен таным қабілеттерін
дамыту.Жасанды тағамдар жайлы мәліметтерді дұрыс қолдана отырып , білімді
түсіне отырып талдай білуге дағдыландыру.Оқушылардың білімді үштілде
қабылдау деңгейін дамыту.

Сабақтың түрі: Шығармашылық сабақ
Сабақ формасы: Топтық жұмыс
Сабақта қолданылатын әдістер:
Демонстарциялық,сұрақ-жауап,баяндау әдісі және үштілді білім беру .
Сабақтың көрнекілігі:
Таблицалар,слайдтар,тәжірибеге арналған құрал –жабдықтар,бүктемелер.
Сабақтың кезеңдері:

І Ұымдастыру.
Оқушыларды 4 топқа бөліп, химия сабағына деген қызығушылықтары оята отырып
зейінін шоғырландыру.

ІІ «Тағам химиясының құпиялары » атты сыныптан тыс іс-шараны бастау:
• сыныптан тыс іс- шараның мақсатымен таныстыру.
• Химия пәні бойынша өткен химиялық элементтердің биологиялық ролі жайлы
мәліметтерді еске түсіре отырып сабақты бастау.
• Сабаққа қатысып отырған топтардың жұмыс бағытын айқындау.

Қатысушы топ: «Химик-лингвист»
Бұл топтағы оқушылар биогенді элементтер жайлы мәліметтерді орыс және
ағылшын тілдерінде береді.
Қамбар Аяжан-
BIOGENIC ELEMENTS
[pic] [pic]
[pic] [pic]

[pic] [pic]

Күзенбаева Динара-
«Биогенные элементы и химический состав пищи»
« В составе клетки обнаружено более 80 химических элементов, при этом каких-
либо специальных элементов, характерных только для живых организмов, не
выявлено. По содержанию, элементы, входящие в состав клетки, можно
разделить на три группы:
1. Макроэлементы
2. Микроэлементы
3. Ультрамикроэлементы

Макроэлементы
Составляют основную массу вещества клетки. На их долю приходится около
90% всей массы клетки. Особенно высока доля концентрация кислорода,
углерода, азота и водорода (98% всех макроэлементов). К макроэлементам
относят также элементы, содержание которых исчисляется десятыми и сотыми
долями процента: калий, магний, натрий, кальций, железо, сера, Фосфор,
хлор.
Только в отношении 27 элементов известно, какие функции они выполняют.
Остальные 53 элемента, вероятно, попадают в организм с водой, пищей,
воздухом.
Микроэлементы
К ним относятся преимущественно атомы металлов, входящие в состав
ферментов, гормонов и других жизненно важных веществ. В организме эти
элементы содержатся в очень небольших количествах: о 0,001 до 0,000001%. В
их число входят бор, кобальт, медь, молибден, цинк, ванадий, йод, бром .
Ультрамикроэлементы
Концентрация их не превышает 0,000001%. К ним относят уран, радий, золото,
ртуть, бериллий, цезий и другие редкие элементы. Физиологическая роль
большинства этих элементов в организмах растений, животных, грибов и
бактерий пока не установлена
Знаете ли вы?
что в теле человека достаточно серы, чтобы избавить собаку от блох, и
столько фосфора, что можно изготовить 20 тысяч спичечных головок? А хлора,
находящегося внутри нас, хватит для дезинфекции пяти бассейнов.»

Сыныптағы топтар:
І топ «Құрғақ тағамдар» жарнама агенттігі
ІІ топ «Тағам қоспалары» жарнама агенттігі
ІІІ топ «Салқын сусындар» жарнама агенттігі
IV топ «Дайын тағамдар» жарнама агенттігі
Әр топ өз жұмыстары слайд шоу арқылы, бүктеме жарнамалар арқылы және т
ағамдардың химиялық құрамына талдау жасау арқылы қорғап шығады.
І топ «Құрғақ тағамдар» жарнама агенттігі
Құрамындағы оқушылар:
Дүкенбай Сымбат,Жұмағұлов Мұстафа,Қасқабаева Назым,Сейітхан Ақбота.

Оқушылар слайд шоу, жарнама бүктемелері арқылы жұмыс жасады.

Деніңіз сау болсын десеңіз, күнделікті уақытылы тамақ ішуді әдетке
айналдыру керек. Сондай-ақ, мамандардың айтуынша, қазақтың ұлттық тағамдары
мен сүт өнімдері адам ағзасын жасарта түседі.
Уланып немесе денсаулығына залал келтіретіндердің басым көпшілігі жастар.
Баланың денсаулығына ата-аналарда немқұрай қарайды екен .Олар балаларына
қытырлақ картоп, түрлі сусындар мен тәттіні жиі сатып алады.
Мәселен, газдалған сусын адам ағзасындағы кальцийді шайып жібереді.
Соның салдарынан, қырық жастан астам адамның сүйегі сынғыш болады.
Ал , межесінен көп жеуден жүрек қан тамырларында кесел пайда болады.
Тіпті, диета ұстап жиі ашығуда зиян көрінеді.
Қытырлақ кортоппен кептірілген нанды қолданатындардың басым көпшілігі-
жастар. Соның бірінде Ақтаулық он жасар жасөспірім қыздың өліміне де
кептірілген картоп, яғни чипсы себепші болған. Көп мөлшерде қытырлақ картоп
жеп, Маңғыстау облыстық балалар ауруханасына түскен бүлдіршін көз жұмды.
Анасының айтуынша 4 сыныпта оқитын Жасмин Қосақпайыва дүкенннен сатып
алынған қытырлақ картоптың бірнеше пакетін жеп қойған. Арада бірер минут
өтер өтпес жеткіншектің жүрегі айнып құса бастайды.
Бірнеше сағат бойы тоқсаусыз құсқан ол әлсіреп, жедел жәрдеммен облыстық
балалар ауруханасына жеткізіледі.
Аяқ қолы тартылып қалған науқасқа дәрігерлер аллергиялық әсері бар
дәріні сынақсыз егіп жіберген. Ес-түссіз қалған бүлдіршін жан сақтау
бөліміне түсіп, 22 күннен кейін есін жимаған күйі көз жұмды.
Украина ғалымдары қытырлақ картоптың зияндылығын тексеру мақсатында
кеміргіштерге зерттеу сынағын жүргізген. Қытырлақ картопты көп мөлшерде
жеген егеуқұйрықтар бауыр церрозына ұшырап, қырылып қалыпты. Сондықтан
дәрігерлер әсіресе, балаларға қытырлақ картоптан аулақ болуды ескертеді.

ІІ топ «Тағам қоспалары» жарнама агенттігі

Құрамы:Әбілашимова Майра,Ахметова Раушан,Ысқақ Нұрхан,
Нәсіпбаева Баян.
Оқушылар слайд шоу, жарнама бүктемелері арқылы жұмыс жасады.

[pic]

[pic]

Майонездің шығу тарихы
1757 жыл болса керек. Жерорта теңізіндегі Менорка аралының артында
еуропалықтардың билеушілері өзара қырғи-қабақ соғыс жүргізіп жатады. Осы
сұрапыл соғыстың ортасында майонезіміздің де тарихы басталса керек.
Алдымен Менорка аралының астанасы Маонды Ришелье герцогы бастаған
француздар басып алады. Көп ұзамай қалаға ағылшындар кіреді. Ришелье өз
ұстанымын аштық жарияласа да ұстап тұруға тырысып бағады. Ал қалада азық-
түлік қоры таусылып, талқажау етерлік зәйтін майы мен жұмыртқа ғана қалады.
Халық жұмыртқа қуырып жеп кҮн көріп жатады. Бірақ күндердің күнінде
француздардыҢ гарнизоны мен Герцог Ришельенің өзі бұл астарға қарай алмай
қалғанда, герцогтың аспазы тапқырлық танытып кетеді. Ол жұмыртқаның сары
уызын әбден ұнтап, оған қант пен тұз қосып, зәйтін майымен араластырып
жібереді. Билеуші де, әскер де риза болысып, осылайша жаңа тұздық пайда
болады. Бұл тұздықты тұтқындағы қала – Маонның құрметіне «Маон тұздығы»
немесе майонез деп атап кетеді.
Кетчуп
Томаттан дайындалған дәмдеме.Кетчуп - қытайдың "кэциап" сөзінен
(ферменттелген балық соусы) — көптеген тағамдар, өнімдермен бірге берілетін
дәм-деуіш. Құрамында томат езбесі, сірке суы және татымдықтар бар. "Кэ-
циап" соусын Америкаға қытайлар апарған, ал оның кең тарауына Нью-Йорк
тұрғыны Генри Джон Хайнц көп еңбек етті
ІІІ топ «Салқын сусындар» жарнама агенттігі
Құрамы:Шамен Олжас,Бегалиева Қарлығаш,Асан Айгерім,Әлібатыр Мереке
Оқушылар слайд шоу, жарнама бүктемелері арқылы жұмыс жасады.
1767 жылы ағылшын оқымыстысы Джозеф Пристли газдандырылған сусындарды ашты.
1886 жылы 8 мамырда Америка ғалымы Джон Стив Пембертон
Кока-коланы ашты.
1890 жылы америка ғалымы Калеб Бредхэм пепси-коланы жасады.
1950 жылы қант алмастырушы химикат 1952 жылы-лимонад 1980 жылы кофейнібар
сусындар 1990 жылдан кейін жеміс шырындары шыға бастады.

[pic]

[pic]

IV топ «Дайын тағамдар» жарнама агенттігі
Құрамы:Сағынтаев Қабылжан,Кемелов Мақсат,Еркін Гүлдана.
Оқушылар слайд шоу, жарнама бүктемелері арқылы жұмыс жасады.

Дайын тағамдарға қытай сорпасы, дайын еттер,кеспелер жатады.
Олардың құрамы консерогенді заттар өте көп болғандықтан оларды үнемі
қолдану зиян болып саналады.

[pic] [pic]

ІІІ. Жұмысты қорытындылау.
• Барлық топтағы оқушылар жұмысын толықтыру.
• Берілген мәліметтерді нақтылау.
• Топтағы әр оқушының жұмысына талдау жасау.
Оқушыларды ынталандырушы сипатта бағалау.

Қызылода облысы,Шиелі ауданы,
№47 М.В.Ломоносов атындағы орта мектеп

Сыныптан тыс шараның тақырыбы:
Тағам химиясының құпиялары

10 сынып

Пән мұғалімі: Нұрманова Сауле Құрманәліқызы

[pic][pic]
-----------------------
Тағам қоспалары

Майонез

Кетчуп

өсімдік қосапалары

Су,қант,көмір қышқылы,Е-150 бояғышы,ортофосфор қышқылы,кофеин,ароматизатор.

Қант алмастырушылар:
Цикломат Е-952-200 есе тәтті,өте арзан, сақтау мерзімі шектеулі емес.
Сахарин-400-500 есе тәтті,Рак ауруын туғызу қаупі бар.
Аспартам Е-951,180 есе тәтті,мидың ісік
,базедов,эпилепсия,склероз ауруын туғызуы мүмкін.Қант диабеті ауруларына
өте зиян..
Натрий бензоаты Е-211 ДНК-ға зиянды

Кармин Е-120-қызыл бояғыш кашенил
насекомынан алады.
Кокаин- алкалоид,есірткілік қасиеті бар.Кодеин-апиын алкалойдының түрі.
Ортофосфор қышқылы Е-338-түссіз ,кейде әлсіз сары түстісәл иісі бар
қышқыл,денедегі кальций,магний, мырыш иондарын бөліп шығарады.