Электростатиканың негізгі заңы – кулон заңы

Жұмабекова Хадиша
Шымкент қаласы Циолковский
атындағы №84 орта мектебінің
физика пәнінің мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Электростатиканың негізгі заңы – Кулон заңы
Сабақтың мақсаты: білімділік: Бір-біріне қатысты алғанда қозғалмайтын
электр зарядтарының өзара әсерлесуін зерттеу және олар бағынатын заңды
оқып үйрену.
Дамытушылық: Әрбір жеке тұлғаның ақыл-ойының дамуын, шығармашы-лық даму
мүмкіндігіне жағдай жасау.
Тәрбиелік: Оқушыны алғырлыққа, жауапкершілікке, саналылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: электрометр, таяқшалар (шыны, эбонит), жүн, жібек
маталар.
Сабақтың барысы:
І. Үйге берілген тапсырманы сұрау.
а) Заряд дегеніміз не?
б) Денелер қалай зарядталады?
в) Денелердің зарядталғанын алғаш байқаған кім?
г) Зарядтардың неше тегі болады?
д) Зарядтардың пайда болу құбылысын қалай түсіндіреміз?
з) Электр зарядтың шамасы неге тең?
e = 1,6·10-19 Кл.
и) Заряды бар бөлшектер қалай әсерлеседі? Бұл әсерлесу қалай аталады?
Мына сұрақтарға түсінік беріңдер.
1. А және В зарядтарына В
В
әсер ететін электр +0
0-

күштерінің шамасын және бағыттарын салыстырыңдар.
2. Неге жауынгерге нөсер кезінде жерлестірілмеген көшпелі
радиостанциямен жұмыс істеуге тиым салынады?
3. Гелий атомы барлық электрондарынан айырылған. Бұл қалай аталады?
Заряды қалай?
4. Ағаш арқылы өтетін найзағай бағытын өзгертіп астына тығылмақ болған
адам арқылы өтеді. Неге?
* Үсті су, жалаңаяқ адам бұл жағдайды электр тізбегінің ең аз кедергісі
бар бөлігі болып табылады.
5. Ескі қолжазбалар мен кітаптарды электрлеу әдісі арқылы білдірмей
оқуға, реставрация жасауға болады. Неге?
* Кітаптың барлық беттері бірдей зарядталып бір-бірінен тебіліп оңай
ажыратылады. Сондықтан олар жыртылмайды және сынбайды.
м) Зарядтардың тепе-теңдігі дегеніміз не? Электр зарядының сақталу заңы
қалай тұжырымдалады?
к) Электр құбылыстарына байланысты сұрақтар.

Жаңа сабақ
1. Тыныштықтағы екі нүктелік зарядталған денелердің өзара әсерлесуі.
ХVIII-ғасырдың ортасында зарядтардың өзара әсерлесу заңы бүкіл әлемдік
заңға ұқсас деген пікірлер туа бастады. Осы пікірдің дұрыстығын 1785 жылы
француз ғалымы Ш.Кулон дәлелдеді.
Мысалы:

m1 m2
q1 q2

F
F

[pic]
[pic]

G = 6,67· 10-11 [pic]
R = [pic]

Eo = 8,85 · 10-12 [pic]

R = 9 · 109 [pic]
2. Кулон тәжірибесі
Өте сезімтал айнымалы таразы алып, сол арқылы зарядталған шаралардың
қалай әсерлесетінін анықтады.
3. Кулон заңы. Электр зарядының бірлігі.

Зарядтардың өзара әсерлесуіне ортаның тигізетін әсерін бақылау үшін орта
жақ жердегі Fo мен орта бар жердегі F-і салыстыру керек.
[pic] диэлектрлік өтімділік.

q [Кл] Δq = J Δ t

4. Зарядталған денелердің әсерлесуі.

F1.2 F2.1 F1.2
= - F2.1

q1 q2

Есептер шығару.
№678
Бер: F = R [pic] J = [pic]

q1 = 1 · 10-6 Кл J = R[pic]
q2 = 10 · 10-9 Кл

F = 9 · 10-3 Н
J - ? J = [pic]

№681

Бер:

J = 10 см = 0,1 м [pic] [pic]
F = 0,23·10-3Н= [pic] [pic]
=23·10-5
n - ? [pic]

№7(4)

Бер:

J = 40 см = 0,4 м [pic] [pic]
q1 = 9 · 10-9 Кл

q2 = -2 · 10-9 Кл [pic] [pic]
F1-? F2-?

Қорытынды: Зарядталған денелердің әсерлесу күші зарядтардың көбейтін-
дісіне тура пропорционал, ара қашықтықтың квадратына кері пропорционал.
Үйге: §35, 36 №7(1-3) №667
Бағалау.

Физикалық ойлау элементтері.

Өтілген физикалық Есеп шығару
құбылысты талдай әдістеріне нұсқау
білу.

Негізгі ұғымдарды 1) талданып отырған
тере білу. құбылыстың негізі болып
теорияларды білу.

Проблема құру. 2) физикалық шамалардың
әріптік белгіленуі.

Сабақ айтуға 3) физикалық шамалардың
жоспар құру анықтамаларын, өлшем
бірліктерін білу.

4) белгілі формулаларды
қолданып есептерді
шығару.
-----------------------
+

денелердің арасындағы өзара әсерлесу күші

«+» және «-» зарядталған денелердің арасындағы өзара әсерлесу күші

F = G [pic]

F = r [pic]

F = r [pic]

F = r [pic]

+

+

+

+