Дауыссыз дыбыстардың түрлері(аралас сабақ – 45 минут)

Қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі

Ибрагим Бегімхан Керімханұлы

Қазақ тілі, 2-сынып
Тақырыбы: Дауыссыз дыбыстардың түрлері (аралас сабақ – 45 минут)
|І кезең Ұйымдастыру кезеңі |
|«Көпір» тапсырмалары |Дыбыс дегеніміз не? |
|өткен тақырыптар |Ж: дыбысты айтамыз және естиміз. |
|бойынша жаңа сабақты |Дыбыстар неше топқа бөлінеді? |
|меңгеруге негіз |Ж: дыбыстар дауысты және дауыссыз дыбыстар болып |
|болатын қайталау |екіге бөлінеді. |
|тапсырмалары |Дауыссыз дыбыстар қатарын жаз: |
| |Ж: |
| |_____________________________________________________|
| |_ |
|II кезең Жаңа сабақты меңгеру кезеңі |
|Теориясы «Білу» |Бос орынға тиісті сөздерді жаз: |
|(тақырып мазмұны |Дауысты дыбыстар ауыз қуысынан кедергіге ұшырамай |
|бойынша кім? не? |айтылады. |
|қандай? қалай? нені? |Дауыссыз дыбыстар ауыз қуысынан кедергіге ұшырап |
|қашан? не істеді? |айтылады. |
|сияқты сұрақтарға |Дауысты дыбыстар буын құрай алады. |
|жауап беретін толық |Дауыссыз дыбыстар буын құрай алмайды. |
|ақпарат іріктеліну |Дауысты дыбыстар айтылуына қарай екіге бөлінеді. |
|керек) |Дауыссыз дыбыстар айтылуына қарай үшке бөлінеді. |
|Теориясы « Түсіну» | Себебін анықта: |
|(неге? неліктен? |Дауыссыз дыбыстар неліктен буын құрай алмайды? |
|себебі? не үшін? |Ж: себебі, олар созылып айтылмайды. |
|сұрақтары оқушының |б,в, г, ғ, д, ж, з дыбыстары неліктен дауысты дыбыс |
|жоғарыда берген |бола алмайды? |
|жауаптарына оларды |Ж: себебі, бұл дыбыстарды айтқанда ауа еркін |
|тереңдету үшін |шықпайды. |
|қойылады) |Тырна, қырғауыл, бүркіт, бөдене, сұңқар, шүрегей, |
| |тауық, сауысқан. Осы құстардың атаулары қай дыбыстан |
| |басталып тұр? Құстардың ішінде қайсысы артық? |
| |Неліктен? |
| |Ж: құстардың атауларының барлығы дауыссыз дыбыстардан|
| |басталған. Тауық құсы артық. Себебі, тауық үй құсына |
| |жатады. |
| |Хат, сатпақ, қыс сөздеріндегі дауыссыз дыбыстар |
| |дауыссыз дыбыстардың қай түріне жатады. Неліктен олай|
| |ойлайсың? |
| |Ж: х, т, с, п, қ дыбыстары дауыссыз қатаң |
| |дыбыстарына жатады. Себебі, бұл дыбыстар қатаң |
| |айтылады. |
| |р, л, и, н, ң. й. (у) дыбыстары неліктен үнді |
| |дауыссыз дыбыстар қатарына жатады? |
| |Ж: себебі, бұл дыбыстар үн арқылы шығады. |
|Теориясы «Талдау» |Венн диаграммасы арқылы салыстыр |
|Салыстыр |Дауысты дыбыс Ұқсастығы |
|Айырмашылығы неде? |Дауыссыз дыбыс |
|Ұқсастығы неде? | |
|Тақырыптың басты | |
|идеясын жаз деген | |
|тапсырмалар болу | |
|керек. Немесе та 1-3 | |
|тапсырмаларды | |
|Венн диаграмасы арқылы|Тақырыптың басты идеясы неде? |
|қамтуға болады. |Дыбыстардың дауысты және дауыссыз болып айтылуында |
|Теориясы «Жинақтау» |Дауыссыз дыбыстарды түріне қарай ажыратып жаз: |
|(Қорытынды шығар, | |
|анықтама бер, мазмұнды| |
|жүйеле, кестені, тірек| |
|сызбаны, сөзжұмбақты | |
|толтыр немесе өзің | |
|құрастыр тағы с.с. | |
|басқа түрдегі | |
|тапсырмалар оқушының | |
|жоғарыдағы | |
|«тақырыптың басты | |
|идеясына» жазған | |
|жауабына қойылады) | |
|Практикасы: «Қолдану» |Үнді дауыссыз дыбыстары бар әйнекшені көк, ал ұяң |
|(оқулықпен жұмыс |дауыссыз дыбыстары бар әйнекшені жасыл түспен, қатаң |
|жүргізу барысында тек |дауыссызы бар әйнекшені қоңыр түспен боя: |
|қарапайым | |
|тапсырмалармен бекіту | |
|жүргізіледі. Дайын | |
|формулалар арқылы | |
|есептер шығару | |
|орындалады) | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
|Практикасы |Дөңгелектер ішінде орналасқан буындардан сөз |
|«Баға беру» (Сен қалай|құрастыруға болады деп ойлайсың ба? |
|ойлайсың?Не істер | |
|едің? деген | |
|тапсырмалар оқушыға | |
|жағарыдағы алған | |
|білімін (теория | |
|бойынша) және | |
|біліктілігін | |
|(практикасы бойынша) | |
|өмірдегі жағдаяттарды |Ж: тоқылдақ, бөдене, шағала. |
|шешуге бағытталып | |
|қойылады. | |
|III кезең |
|I деңгей (5 балл) |
|Теориясы: «Білу» |Үнді дауыссыз дыбыстарды жаз: |
|(тақырып мазмұны |Ж: р,л,м,н,ң,й,(у) |
|бойынша кім? не? |Суреттегі зат атаулары қалай дыбыстайды? Үнді |
|қандай? қалай? нені? |дауыссыз дыбыстан басталатын сөздерді қоршап сыз: |
|қашан? не істеді? | |
|сияқты сұрақтарға |[pic][pic][pic] |
|жауап беретін толық | |
|ақпараттар |Ж:мөңірейді маңырайды |
|іріктелініп II |кісінейді |
|кезеңдегіге қарағанда | |
|керісінше қойылады) |Өлеңдегі кездесетін үнді дауыссыз дыбыстарды теріп |
| |жаз: |
| |Әкем менің-қауыншы, |
| |Апам менің-сауыншы. |
| |Ағам менің-егінші, |
| |Жеңгем менің-тігінші. |
| |Ж: м,н,ң,у. |
|Практикасы «Қолдану» |Әр дауыссыз дыбыстар тобын тиісті қалташаға |
|(II кезеңдегіге |орналастыр: |
|қарапайым тапсырмалар | |
|үлгісіндегі | |
|тапсырмалар | |
|орындалады) | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
|II деңгей (5 балл + 4балл = 9 балл) |
|Теориясы « Түсіну» |Жаңылтпаштан ұяң дауыссыз дыбыстарды тап: |
|(неге? неліктен? |Былтыр бүлдірді, |
|себебі? не үшін? |Бұл жылы бүлдірді, |
|сұрақтары оқушының |Бұлдіргіштігін білдірді. |
|жоғарыда берген |Ж: б,д,ж,г |
|жауаптарына оларды | |
|тереңдету үшін |Суреттегі заттарды ата және қанша дыбыс болса, сонша |
|қойылады) |торкөз сыз: |
| |[pic][pic] |
| |а |
| |в |
| |т |
| |о |
| |б |
| |у |
| |с |
| | |
| |ж |
| |ы |
| |л |
| |а |
| |н |
| | |
| | |
| |Жылан сөзіне дыбыстық талдау жаса: |
| |Жылан-5 әріп,5 дыбыс, 2 буын |
| |ж-дауыссыз, ұяң |
| |ы-дауысты, жуан |
| |л-дауыссыз, үнді |
| |а-дауысты, жуан |
| |н-дауыссыз, үнді |
|Теориясы «Талдау» |Дауыссыз дыбыстарды Венн диаграммасы арқылы салыстыр:|
|Салыстыр | |
|Айырмашылығы неде? | |
|Ұқсастығы неде? | |
|Тақырыптың басты | |
|идеясын жаз деген | |
|тапсырмалар болу | |
|керек. Немесе та 1-3 | |
|тапсырмаларды | |
|Венн диаграмасы арқылы| |
|қамтуға болады. | |
| | |
| | |
|Практикасы «Қолдану» |Қатаң, ұяң, үнді дауыссыз дыбыстардан басталатын |
|(II кезеңдегіге |сөздерді ретімен жазып, кестені толтыр: |
|қарапайым | |
|тапсырмалардыңөзгертіл|Берілген сөздер |
|ген нұсқасы орындалады|Қатаң дауыссыздан басталатын сөздер: |
| |Ұяң дауыссыздан басталатын сөздер: |
| |Үнді дауыссыздан басталатын сөздер: |
| | |
| |Жапалақ, бүркіт, қаршыға, сексеуіл, маржан, лай, |
| |рұқсат, хабар. |
| |қаршыға, сексеуіл, хабар. |
| |жапалақ, бүркіт. |
| |маржан, лай, рұқсат. |
| | |
|III деңгей (9 балл + 3балл = 12балл) |
|Теориясы «Жинақтау» |Жаңылтпаштан қатаң дауыссыз дыбыстарды теріп жаз: |
|(Қорытынды шығаруға |Қара сиыр ала сиырды жалап тұр, |
|бағытталған: мазмұнды |Ала сиыр қара сиырға қарап тұр. |
|жүйеле, анықтама бер, |Ж: қ,с,т,п |
|кесте, сызба, ребус |Құрамында қатаң дауыссыз дыбыстары бар сөздер қатарын|
|шеш деген сөздер |құрастыр: |
|тапсырма шартында болу|Ж: |
|керек ) |көлік-кітап-парақ-қабық-қасық-қарлығаш-шабыс-сағат-та|
| |бақ. |
|Практикасы |Жеке дауыссыз дыбыстар ғана сөз құрай алады ма? |
|«Баға беру» (Сен қалай|Ж: дауыссыз дыбыстар жеке тұрғанда сөз құрай алмайды.|
|ойлайсың? не істер |Мақалды оқы. Сенің ойыңша мақалдағы сөздер құрамында |
|едің? сияқты |қай дауыссыз дыбыстар көп кездеседі? |
|тапсырмалар өмірдегі|Жол атасы-тұяқ. |
|жағдаяттарды шешуге |Сөз атасы-құлақ. |
|бағытталып қойылады. |Су атасы-бұлақ. |
| |Ж: мақалдағы сөздер құрамында қатаң дауыссыз дыбыстар|
| |көп деп ойлаймын. |

-----------------------
Ауыз қуысынан ауа кедергіге ұшырап айтылады

Ауыз қуысынан ауа кедергіге ұшырамай еркін айтылады

Екеуі де дыбыс және әріп.

Дауыссыз дыбыстар

қатаң

ұяң

үнді

ме

ке

ңу

ре

же

бе

ке

ла не

дақ

ға де

қыл

то ша бө

ұяң

үнді

қатаң

Р,л,м,н,ң,й,(у)

Б,в,г,ғ,д,ж,з

Қ,к,п,ф,с,т,х,ц,ш,щ,ч,һ

Үшеуі де дауыссыз дыбыстар

Ұяң дыбыс ұяң айтылады

Қатаң дыбыс қатаң айтылады

үнді дыбыс үн арқылы айтылады