Лейкоциттер.Тромбоциттер.Қанның ұюы

Сулеймбекова Дурия Урнекбаевна
Жамбыл облысы,Талас ауданы,Қаратау қаласы,
Сәкен Сейфуллин атындағы орта мектептің
биология пәнінің мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Лейкоциттер.Тромбоциттер.Қанның ұюы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Лейкоциттердің құрылысы ,түрлері мен қызметтерінің ерекшеліктері,
И.И.Мечниковтың фагоцитоз теориясының мәнін айқындай отырып
тромбоциттердің қан ұюдағы ролі туралы негізгі түсініктер беру.
Міндеттері: - Лейкоцит құрылысының ерекшеліктері
Түйіршікті,түйіршіксіз лейкоциттер
Фагоцитоз процесінің маңызы
Тромбоциттер құрылысының ерекшеліктері
Қанның ұю процесі
Гемофилия ауруының себептері туралы білім беру

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін ұштап,белсенділігін арттырып,өз бетінше
ізденіп,әрекет жасауға дағдыландыра отырып білім-біліктілігін дамыту.

Тәрбиелілік: Санитарлық-гигиеналық тәрбие бере отырып, ғылыми танымға баулу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың типі: Жаңа сабақ
Сабақ әдісі: << Оқу мен Жазу арқылы Сын Тұрғысынан Ойлауды Дамыту жобасы>>
негізінде және тірек-сызбалар арқылы.
Сабаққа қолданылатын құрал-жабдықтар: Электрондық оқулық,активстудио
флипчарттары,тірек сызбалыры,бейнебаян материалдары,қан.
Пән аралық байланыс: математика,химия,экология

Сабақтың барысы
І.Сыныпты ұйымдастыру
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау
Тақырыбы: Қанның құрамы,қан жасушалары.Эритроциттер.
*Ой қозғау*
1. Қандай сұйықтықтар ағзаның ішкі ортасын құрайды?
2.Адам ағзасында қанның атқаратын қызметін түсіндір.
3. Қанның тасымалдау,температураны реттеу,қорғаныштық,гуморальдық қызметі?

Флипчарт № 2
*Сәйкестігін тап*

1.Эритроциттер В-Қанның пластинкалары 1- А
2. Гемоглобин С-Қанның түссіз жасушалары 2- Е
3. Лейкоциттер А- Қанның қызыл жасушалары 3- С
4. Карбоксогемоглобин Д-Оттекпен қаныққан гемоглобин 4 -Г
5. Тромбоциттер Е- Қанның қызыл түсті пигменті 5- В
6. Оксигемоглобин Г- Көмір қышқыл газына қаныққан 6- Д
Гемоглобин
*Тірек-сызба* Қанның құрамы Видео <<Қанның құрамы>>

Флипчарт № 1,1- бет

Қанның құрамы

Қан жасушалары - 45 %
Қан плазмасы -55%

Глюкоза- 0,12%
Тромбоциттер
Лейкоциттер
Эритроциттер
Фибриногендер -0,4%
Глобулиндер-1,7-3,5%
Альбуминдер -4,5%
Май
Нәруыз-8-9%
Минералды
тұздар-0,9%
Органикалық
заттар
Су -92%



Есептер шығару <<Жұппен жұмыс>>
Салмағы 62,40,85 кг болатын адамдардың ағзасында неше литр қан болатыны анықтау
-Қанның мөлшері дене салмағының 7-8% сай келеді,қанның меншікті салмағы 1,06 г/см3-қа тең
1. 62 - 100%
Х = 7
62х7
Х= = 4,34 х 1,06 = 4,600
100
Жауабы: 62 кг адам ағзасында 4 литр 600 мл қан болады
40 кг (8 сынып оқушысы) 2литр 968 мл (3 литр)
85 кг адам ағзасында 6 литр 307 мл қан болады

Флипчарт № 3
*Сандар сыры* Перде арқылы,квадратный прожектор

4,5,-,5 литр Ағзада болатын қан мөлшері
55 % Қан құрамындағы плазма мөлшері
90-92 % Плазма құрамындағы су мөлшері
45 % Қан құрамындағы қан жасушаларының мөлшері
7-8% Плазма құрамындағы нәруыз мөлшері
0,12 % Плазма құрамындағы глюкоза мөлшері
0,7-0,8 % Плазма құрамындағы май мөлшері
0,9 % Плазма құрамындағы минералды тұздар мөлшері
4,5 % Альбуминдер мөлшері
1,7-3,5 % Глобулиндер мөлшері
0,4 % Фибриногендер мөлшері
Видео <<Эритроциттер>>..... көрсете отырып <<Топтастыру >> стратегиясы арқылы <<Эритроциттерді >> талдау
Эритроциттер:
1.Бұл-қанның қызыл түсті,ядросыз жасушалары
2.Пішіні:ортасы қысыңқы табақша тәрізді,жиегі қалың,ортасы жұқарған тиынға ұқсас
3. Диаметрі-7,5 мкм,қалыңдығы-1-2 мкм
4. Құрамы: гемоглобин бар,ол қанның қызыл түсті пигменті,100 мл қанда 15 г болады
5. Қандағы мөлшері: 1 мм3 қанда-4,5-5 млн
6. Түзіледі: сүйек кемігінде
7. Қызметі: газдарды тасымалдайды
8. Тіршілік ету ұзақтығы: 120-127 күн,4 ай
9. Жойылады: бауыр мен көкбауырда
10. Анемия (қаназдық)- эритроциттер саны мен гемоглобин мөлшері кемуінен
Қаназдық ауруының алдын-алу үшін:
-құнарлы,дәрумені мол тағам,таза ауа,салауатты өмір салтын қалыптастыру қажет
Флипчарт Кітапханамен жұмыс
<<Сөз төркіні>>.. Термин сөздермен жұмыс
1.Плазма-қан сарысуы,қанның сарғыштау түсті сұйық бөлімі
2. Альбуминдер-плазма құрамындағы нәруыздар,плазмадағы су мөлшерін реттейді
3.Фибриногендер- плазма құрамындағы нәруыз,қанның ұюына қатысады
4. Глобулиндер-плпзма құрамындағы нәруыз,бактериялардан қорғайды
5. Глюкоза-плазма құрамындағы көмірсу,жасуша үшін қуат көзі

Үй тапсырмасын қорыту <<Ия>>,<<Жоқ>> конкурсы.Перде арқылы.
Р/с
Сұрақтар мазмұны
Ия +
Жоқ -
1.
Ыдысқа құйылған қанның ең жоғарғы үстіңгі сарғыш мөлдірлеу қабаты плазма
+

2.
Қан тасымалдау қызметін атқарады
+

3.
Тромбоциттер қанның түссіз жасушалары

-
4.
Фибриноген нәруызы қанның ұюына қатысады
+

5.
Эритроциттер өздігінен қозғалады

-
6.
Эритроциттер оттекті ұлпалардан өкпеге жеткізеді

-
7.
Лейкоциттер қанның түссіз жасушалары
+

Жаңа сабақ
Лейкоциттер:
1.Бұл-қанның түссіз жасушалары ядросы бар
2. Пішіні - амеба тәрізді,қозғалғыш жасушалары
3. Қандағы мөлшері- 1мм 3 қанда 4-9 мың
4.Түзіледі-сүйек кемігінде,лимфа түйінінде,айырша безде,көкбауырда
5. Қызметі-қорғаныштық (фагоцитоз),иммунитет .
Видео <<Лейкоциттердің бактерияларды сіңіруі>>
Видео <<Фагоцитоз>> - 2
6.Тіршілік ету ұзақтығы-5-9 тәулі,кейбірі бірнеше жылға дейін
7. Бұзылады-бауыр мен көкбауырда
8.Лейкоциттердің уақытша кюбеюі-лейкоцитоз,азаюы-лейкопения
9. Лейкоциттердің топтары:
А) Түйіршікті Б) Түйіршіксіз
- Нейтрофильдер-60-70 -Лимфоциттер-25-30
- Эозинофильдер-1-4 - Моноциттер -5-10
-Базофильдер-0,5
<<Оқушы ізденісі>>
Гранулоциттер мен агранулоциттер
Тромбоциттер:
1.Бұл-қан пластинкалары
2. Пішіні: домалақ немесе сапақша,ядросыз
3. Қандағы мөлшері: 1 мм3 қанда 250-400 мың
4. Диаметрі: 2-5 мкм
5. Түзіледі: сүйек кемігінде
6. Қызметі: қанды ұйытады Видео <<Тромбоциттер қызметі>>
7. Тіршілік ету уақыты: 7-10 тәулік
8. Бұзылады: көкбауыр мен өкпеде
9. Гемофилия-қан ұйымайтын ауру

Қанның ұюы дегеніміз-еріген нәруыз фибриногеннің ерімейтін нәруыз фибринге айналуы
Қанның ұюына қатысады:
1.Тромбопластин - тромбоциттер бұзылған кезде түзілетін нәруыз фермент
2.Са тұзы,К дәрумені,протромбин нәруызы,фибриноген,фибрин

Видео <<Гемофилия>> Хабар жаңалықтары
Зертханалық жұмыс № 8
Мақсаты:Қанның құрамы және жасушаларының құрылысымен танысу
Құрал-жабдықтар: Нағыз қан,микропрепарат,микроскоп,суретті кестелер

Не байқадың?
Қорытынды
1.Ыдысқа тұндырылған қанның плазмасы мен жасушаларының қабаттарын айқындау.
Ыдысқа тұндырылған қан 2 қабаттан тұрады:
үстіңгі-сарғыштау түсті сұйық бөлімі плазма
қан жасушалары:лейкоциттер,
тромбоциттер
эритроциттер
2.Қан жасушаларының пішіні мен түсін
ажырату
Лейкоциттер...
Тромбоциттер...
Эритроциттер...
3.Тромбоциттердің басқа қан жасушаларынан айырмашылықтарын табу
Тромбоциттерге сипаттама беру...

Сабақты қорыту.Семантикалық карта

Жасуша
Түсі

Пішіні

Қызметі

Тіршілік
ұзақтығы

түссіз
қызыл
домалақ
табақша
тұрақсыз
қорған
тасым
ұйыту
7-10 күн
4 ай
5-9,
Эритро

+

+

+

+

Лейкоц
+

+
+

+
Тромбо
+

+

+
+

Білімді бағалау
Үйге тапсырма беру