§ 21 Мұхиттар

Сабақтың тақырыбы: § 21 Мұхиттар
Сабақтың мақсаты: Оқушылардың Дүниежүзі мұхиттары
туралы түсініктерін қалыптастырып,
оларды картадан, таба білуге және оларды бір-
бірімен салыстыру.
Сабақтың міндеттері: 1.Дүниежүзілік мұхит және оның
түрлеріне түсінік беру картадан
көрсете білуге үйрету.

2. Мұхит ерекшеліктерін анықтау,
оқушылардың қызығушылығын
арттыру.
3.Картамен жұмыс істеу
қабілетін
дамыту және білімдерін тереңдету.
Сабақта пайдаланатын көрнекіліктер: жарты шарлар картасы, интерактивті
тақта, глобус, атлас кескін карта
Сабақ түрі: аралас сабақ.
Қолданылатын әдіс: сұрақ-жауап, тірек сызба.
Пәнаралық байланыс: әдебиет.
Сабақтың барысы: 1 Ұйымдастыру кезеңі
2 Үй тапсырмасын сұрау
3 Жаңа тақырып барысы
4 Бекіту кезеңі
5 Үйге тапсырма беру
Ұйымдастыру кезеңі:
Сыныптың тазалығын бақылау, оқушыларды түгендеу, оқушылардың сабаққа
дайындығын тексеру.
Үй тапсырмасын сұрау
|№ |Сұрақ |Жауап |
|1 | Гидросфера- жердің қандай|Гидросфера жердің су қабығы |
| |қабығы? | |
|2 | Гидросфераға не жатады? |Гидросфераға мұхиттар, көлдер жер асты |
| | |сулары , батпақ сулары және мұздықтар мен |
| | |атмосферадағы су булары- жердің су қабығы |
| | |гидросфераны құрайды . (грек сөзінен |
| | |аударсақ гидро-су) |
|3 |1литр теңіз суының |(1 литр теңіз суының құрамында 35гр тұз |
| |құрамында неше грамм тұз |бар, негізінен ас тұзы мен магний тұзының |
| |болады ? |ерітінділері болады |
|4 |Арасан дегеніміз не ? |Емдік сулардың шығып жатқан жерін айтамыз) |
|5 |Қазақстанда емдік қасиеті |(Сарыағаш, Алмаарасан, Қапаларасан, Барлық |
| |бар қандай жерлерді |арасан, Жаркент арасан) |
| |білеміз? | |
|6 |Грек мифологиясында су |(Посейдон) |
| |құдайын кім деп атайды? | |
|7 |Римдіктерде су құдайын кім|Нептун |
| |деп атайды | |
|8 |Табиғатта су қандай күйде |(табиғатта су үш күйде кездеседі бу, |
| |кездеседі ? |мұз,қатты). |
|9 |Судың қандай қасиеті бар? |(Су түссіз, мөлдір иісі дәмі жоқ. ұдайы |
| | |ағып жатады) |
|10 |Су адам денесінде, |Адам денесінің 65%-ын , ал өсімдіктерде |
| |өсімдіктерде неше пайыздан|бұдан да көп күнбағыс бір жазда 40 литр су |
| |тұрады |сіңіреді, ал алма ағашы мұнда суды бір |
| | |күнде сіңіреді |
|11 |Суда еритін заттарды ата? |суда еритін заттарды мұз, қант ,құм |
|12 |Судың химилық формуласын |(Н2 О ) |
| |ата ? (Н2 О ) | |

Жаңа сабақ барысы :Үй тапсырмасымен байланыстыру.
Материктердің аралығында орналасқан үлкен сулы алқаптарды мұхит деймізМұхит
(Әлемдік мұхит) - гидросфераның негізгі бөлігі. Мұхит, Дүниежүзілік мұхит
(гр. okeanos – мұхит, Жерді қоршап жатқан ұлы өзен)..Жер шарында
Дүниежүзілік мұхит суының алып жатқан ауданы 361, 1 млн шаршы шақырым
немесе жер бетінің ¾ бөлігін алып жатыр. Дүние жүзі мұхиттарын төртке
бөлінеді. Тынық, Атлант, Үнді және Солтүстік мұзды мұхит .
Мұхиттардың ішіндегі ауданы және көлемі жағынан ең үлкені , ең тереңі Тынық
мұхиты.Екінші Солтүстіктен оңтүстікке қарай созылып жатқан Атлант мұхиты.
Оңтүстікте орналасқан үнді мұхиты. Төртінші ауданы, көлемі жағынан ең
кішкентайы , солтүстікте орналасқан Солтүстік мұзды мұхиты.
Ендеше, балалар өлеңімізде айтылғандай, бүгінгі тақырыбымыз гидросфераның
бір бөлігі мүхиттар.
Бүгінгі сабақтың жоспары:
1. Дүниежүзілік мұхит және оның түрлері.
2.Мұхит суының температурасы.
3.Мұхит суының тұздылығы қандай?
4.Мұхиттағы ағыстар.
5. Мұхитта кездесетін пайдалы қазбалар.
6.Мұхиттағы тіршілік дүниесі қандай?
1 бағыт. Дүниежүзілік мұхит және оның түрлері.
1. Тынық мұхиты – ауданы жағынан ең үлкені.
2. Атлант мұхиты – ең созылыңқы және ең ерте игерілген.
3. Үнді мұхиты ең жылы әрі ең тұзды.
4. Солтүстік мұзды мұхит – ең кішісі, ең суығы.
2 бағыт. Мұхиттардың орташа температурасы.
1. Тынық мұхиты 19,4 ºС.
2. Атлант мұхиты 16,5 º С.
3. Үнді мұхиты 17,3 ºС.
4. Солтүстік мұзды мұхиты -1 ºС.
3 бағыт. Мұхит суының тұздылығы.
1. Мұхиттың суы тұзды және ішуге мүлдем жарамсыз.
2. Тұздылық санның мыңнан бір бөлігі – промиллемен өлшенеді.
3. 1 литрде 35 грамм тұз болады
4. Ең жоғарғы тұздылық Үнді мұхитында 36,5‰. Қызыл теңізде 41‰
5. Ең төменгі тұздылық Солтүстік мұзды мұхитта 32‰
6. Судың тұздылығы – еріген тұздардың 1 литр судағы граммен
алынған мөлшері.
4 бағыт. Мұхиттағы ағыстар.
1. Жылы ағыстар картада қызыл түспен көрсетіледі. (Дүниежүзілік мұхиттағы
ең қуатты жылы ағыс- Гольфстрим)
2. Суық ағыстар картада көк түспен көрсетіледі. (Дүниежүзілік мұхиттағы ең
қуатты суық ағыс -Батыс желдер)
5 бағыт. Мұхиттағы пайдалы қазбалар.
1.Табиғи газ: Маңғыстау түбегінде.
2. Мұнай – парафин, бензин, гудрон, керосин.
3. Тыңайтқыштар – ауыл шаруашылығында пайдаланады.
4. Ас тұзы.
5. Құрылыс заттары – цемент, әктас.
6 бағыт. Мұхиттағы тіршілік дүниесі қандай?
1. Мұхитта 150мың жануар түрі мен 10000 балдыр кездеседі.
2. Мұхиттағы зерттеулерді ЮНЕСКО бақылайды.
3. Балықтар (теңіз мысығы, минтай, кашалот).
4. Өсімдіктері (теңіз капустасы, балдырлар).
Мұхиттағы тіршіліктің таралуы қандай? (Слайд бойынша).
Енді балалар, оқулықтың және атластың көмегімен кестені толтыру. Оқушылар
топқа бөлініп жұмыс жасайды. Глобустан мұхитты табады, оқулықтан тақырыпты
оқиды, жұмыс барысында талдауға салып, салыстырады, сараптама береді және
олардан қорытынды шығарады.
Слайд жұмысы (кесте мұхиттар)
Мұхиттар.

|№ |Мұхиттың аты |Қандай жарты |Мұхиттың ең |Қандай |Мұхиттың |
| | |шарда |терең жері |құрлықтардың |ерекшіліктері |
| | |орналасқан | |жағалауын шайып | |
| | | | |жатыр | |
|1 |Тынық мұхиты|Батыс жарты |11022м |Еуразия, |Ауданы |
| | |шар |Мариан шұңғымасы|Аустралия, |жағынан |
| | | | |Солтүстік және |ең үлкені |
| | | | |Оңтүстік Америка | |
|2 |Атлант мұхиты|Батыс ,шығыс |8742м |Еуразия, Африка , |Балыққа |
| | |жарты шар |Пуэрто – Рико |Солтүстік және |ең бай |
| | | |шұңғымасы |Оңтүстік Америка |мұхит |
|3 |Үнді мұхиты |Шығыс |7209м |Еуразия, Африка, |Ең жылы |
| | |Жарты шар |Зонд аралдары |Аустралия, |және тұзы |
| | | | |Антарктида |жоғары мұхит |
|4 |Солтүстік |Солтүстік |5527м |Еуразия мен |Ауданы |
| |мұзды мұхиты |жарты шар |Гренландия |Солтүстік Америка |жағынан |
| | | |теңізі | |ең кішісі |
| | | | | |және ең |
| | | | | |суық мұхит |

Оқушылар тақтаға шығып тірек сызбаны қолдану арқылы жауап береді.

Географиялық диктант.

|1. Атлан мұхиты |Тұздылығы 42% болатын теңіз. |
|2. Қызыл теңіз. |Көлемі жөнінен 2 –орын алатын мұхит.|
|3. Солтүстік Мұзды мұхит. |3.7209м Зонд аралдары |
|4.Тынық мұхиты |4. 11022м Мариан шұңғымасы |
|5. Үнді мұхиты |5.Ең суық мұхит. |

Кім картаны жақсы біледі? (Географиялык объектілерді картадан көрсету.)

|Батыс желдер ағысы. | |
|Гольфстрим ағысы. | |
|3. Тынық мұхиты. | |
|4. Атлант мұхиты | |
|5. Үнді мұхиты | |
|6. Солтүстік мұзды мұхиты | |

Кескін картамен жұмыс (кескін картаға мұхиттарды белгілеу)
Географиялық орнын тап:
Нүктенің орнына керекті сөзді жазу

1.Дүние жүзілік мұхиттың үлесіне бүкіл жер бетінің ¾ бөлігі немесе______млн
шқ тиеді.

2.____________-жер шарындағы ең үлкен әрі ең терең мұхит.

3. Дүние жүзілік мұхиттың бөліктері бір-бірімен____________
арқылы жалғасады.

4.Мұхит ағыстарының түрлері:
1)--------------
2)------------------
4.Су айналымдары: 1) ________________2)______________

«Бәйге» ойыны. (Кім бірінші жауап береді?)
«Ең ерекше»

|Өзіндік ерекшелігі |Мұхиттың аты |
|ең үлкен |Тынық |
|ең суық |Солтүстік мұзды |
|ең жылы |Тынық |
|ең ұзын |Атлант |
|ең кіші |Үнді |
|ең тұзды |Cолтүстік мұзды |
|ең оңтүстіктегі |Үнді |
|ең солтүстіктегі |Солтүстік мұзды |
|ең тереңі |Тынық |
|ең ендісі |Тынық |
|жануарлар дүниесіне ең байы |Тынық |
|ең мұздысы |Солтүстік мұзды |
|ең аралы көп |Тынық |
|балық аулаудағы ең негізгісі |Атлант |
|Төмендегі елді мекендерге ең жақыны | |
|Астанаға |Солтүстік мұзды |
|Алматыға |Үнді |
|Сенің туған (тұрған) жеріңе |Атлант |
|Ең алыста орналасқан | |
|Астанадан |Тынық |
|Алматыдан |Тынық |
|Сенің туған (тұрған) жеріңнен |Тынық |

Бекіту кезеңі:
1. Мұхит дегеніміз не?
2. Мұхиттар жер бетінің неше пайызын құрайды?71%
3. Көлемі жағынан ең үлкен мұхитты ата?
4. Қай мұхит суының температурасы жылы?
5. Ең балыққа бай мұхитты ата?
6. Көлемі жағынан екінші мұхитты ата?
7. Тұздылығы жоғары теңізді ата?
8. Ең ауданы жағынан кіші мұхитты ата?
9. Ең тұздылығы төмен мұхитты ата?
10. Мұхитта қандай пайдалы қазбалар кездеседі?
11. Дүниежүзілік мұхиттағы ең қуатты жылы ағысты ата? (Гольфстрим)
12. Ағыстар неше түрге бөлінеді?(жылы және суық)
13.Дүниежүзілік мұхиттағы ең қуатты суық ағысты ата ( Батыс желдер)
14. Ең терең шұңғыманы ата? (Мариан)
Қорытындылау кезеңі:
Мұғалім: Сонымен, балалар бүгінгі тақырыбымызда мұхиттың түрлерімен,
олардың тереңдігімен, қандай құрлық жағалауларын шайып жатқанын, мұхиттың
түбімен, мұхиттағы кездесетін өсімдіктермен, жануарлармен, мұхиттағы
болатын құбылыстармен таныстық.
Үйге тапсырма беру:
Оқуға: § 21 Мұхиттар 56бет, кескін картаға мұхиттарды түсіру.