Менің сүйікті мамандығым

«Менің сүйікті мамандығым»

Мақсаты:
Мектеп психологтарына арналған тренинг олардың бойындағы мынадай
маңызды сапаларды: кәсіби іс-әрекеттердің эффективті индивидуалды стилін
қалыптастыру; оқушылармен, олардың ата-аналарымен, мектеп басшылығымен,
әріптестерімен сонымен қатар өз отбасы мүшелерімен ойдағыдай қарым-қатынас
жасай алуын қалыптастырып, дамыту үшін қажет.
Тренинг тағы мынадай қасиеттерді: балаға позитивті қарым-қатынас,
мектеп оқушысын эмоцияналды қабылдау, олармен тілдесудің коммуникативті
амалдарын дамыту, өзін-өзі регуляциялаудың эффективті тәсілдерін
қалыптастыруға көмек береді.

Міндеті:
Қай ұжымда болсын, психолог-маманға жүктелер міндет жауапкершілігімен
маңызды. Ұжым мүшелерінің тұлғалық сапасы мен ерекшелігіне, құқығына
абыройы мен намысына нұқсан келтірместен, көздеген мақсатқа бағыттай білу
шеберлікті қажет етеді. Ал, шеберлік тәжірибелер арқылы қалыптасады.
Психолог-маман сыныптағы оқушылармен ғана емес, ересектермен немесе
педагогикалық ұжымның әр мүшесімен мәдени қарым-қатынаста болып, олардың
пікірін бағалауға, іс-әрекеттерге қатыстыруға, сенімін нығайтуға, талдап-
талқылауға, саралауға тікелей ұйтқы болып, тұлғалық мүмкіндіктерін ашады.
Топпен жұмыс жүргізгенде көбінесе орындауға жеңіл, еркіндікті талап
ететін ойындар, жаттығулар қарастырылады. Әрине, топпен тест, сауалнама
жүргізу, суреттер салғызуға болады. Мен мейлінше, көп уақыт алмайтын, жеңіл
жаттығу ойындарды, күрделі ойды қажет етпейтін тапсырмаларды
қарастырмақпын. Мұны психолог емес, әр мұғалім де өз сабағында мақсатына
орай пайдалана алады.

Жоспар:
1.Сергіту тренингі
2.Қызығушылықты ояту.Түстер бойынша топтастыру
3.Мағынаны тану.Әр топқа ситуациялық тапсырма.
4. « Менің сүйікті мамандығым» жаттығуы.
5.Ой толғау. «ХХІ ғасыр мұғалімі ол қандай?»
(топтар эссе, бес жол өлең, ассоцация т.б қорғау)
6.Қорытындылау

1. Сергіту тренингі «Австриялық жаңбыр»

2. Гүл бейнесіндегі түстер бойынша мұғалімдер 4 топқа бөлініп отырады.
Сұрақтар:

І-топ
1.Сіз мектеп директорының орынбасарысың, қарауыңдағы 3 мұғалім қоңырау
соғылғаннан кейін сабаққа кешігіп келді.Сіздің іс-әрекетіңіз?

2.Сіз бірлестік жетекшісісіз, бірлестігіңіздегі мұғалімдер берілген
тапсырманы дер кезінде орындамады, сізге директор шұғыл түрде тапсырманы
орындауға бұйрық берді, не істер едіңіз?

3.Сіз мектеп директорысыз, қабылдауыңызда бір мұғалім отыр, үстіңізден есік
қақпастан екінші мұғалім кіріп келді.Осы іс-әрекетке қандай сипат берер
едіңіз?

4.Сіз сабақ өткізіп жатырсыз.Сабақ үстінде бір мұғалім рұқсатсыз кіріп,
кешірім сұрамастан хабарландыру айтып, оқушыларға зілді сөйлеп кетті.Сіздің
көзқарасыңыз?

ІІ-топ
5.Жас маман мектепке келді.Сіз оған тәлімгер болып тағайындалдыңыз.Оның
құжат толтырмақ түгілі, сабақ беруден тәжірибесі аз.Ең алғашқы көмегіңіз?

6.Ұжымда жас ерекшеліктері әр түрлі мұғалімдер бар.Ұжымда сыйластық пен
достық қарым-қатынас орнату үшін қандай іс-шараларды көбірек өткізген дұрыс
деп ойлайсыз?

7.Сіз өз ұжымыңыздағы бір педагогтің педагогтік іс-әрекетке жатпайтын олқы
қылығының куәгері болдыңыз.Не істер едіңіз? (Дұрыс кеңес бересіз бе,
немқұрайлы қарайсыз ба?)
8.Әріптесіңіз отбасы жағдайына немесе денсаулығына байланысты 1-2 күн
жұмысты алмастыра тұруын өтінді. Келісесіз бе? Келіспеген жағдайда
неліктен?

ІІІ-топ
9.Адамда бәрі де әдемі болуы керек:«Ақылы да, ойы да, келбеті де, әдебі де,
мінез-құлқы да, киген киімі де, жүріс-тұрысы да». Осы туралы не айтар
едіңіз?

10.Сіз 1-ші сабаққа ұйықтап қалдыңыз, әрине жұмысқа кешіктіңіз, оқушылардың
алдына қалай кіресіз?

11.Сіз журнал толтырар алдында журнал толтырар алдында журнал толтыру
ережесімен толық танысасыз ба?Сіз қалай толтырасыз? Бұл жөнінде бірінші
кімнен көмек сұрайсыз?

12.Сіз тәжірибеңіз мол мұғалімсіз, сізден әріптесіңіз әдістемелік көмек
сұрады.Көмектесе аласыз ба?

ІҮ-топ
13.Сіздің тәжірибеңіз мол болғанымен , өз тәжірибеңізде кездеспеген қиын
сауал кездесті. Кімнен, қайдан көмек аласыз?

14.Сіздің ойыңызша мектепте «қиын» мұғалім бар ма?

15.Біздің ұжым ұйымшыл да тату ұжым қатарына жата ма? «Иә» деген жағдайда
дәлелдеңіз, «жоқ» деген жағдайда қандай кеңес берер едіңіз?

16. «ҰБТ»-ге дайындыққа өз ұсынысыңыз, бөлісетін тәжірибеңіз бар ма?

« Менің сүйікті мамандығым» жаттығуы.
(Әр топтағы мұғалімдер бір жаттығуды орындап көрсетеді)

Жаттығудың мақсаты: кәсіптік іс-әрекет стилінің индивидуалдық
эффективті тәсілдері мен шараларын іс-жүзінде өтеу ( отработка. )
Мұғалімдер шеңбер құрып тұрады. Психолог топтың әрбір мүшесіне
алдарында оқушылар тұр деп елестете отырып сәлемдесуді ұсынады. Мысалы, «
Сәлеметсіңдер ме, балалар! » Бұл жерде фразаны жестпен, позамен, бет әлпет
қимылымен қуаттауға болады. Топ мүшелерінің барлығы сәлемдесіп болғаннан
кейін жалпы талқылау өткізіледі. Сәлемдесудің қайсысы ашық және мейірімді,
кімнің фразасы белсенді іс-әрекетке эффективті стимул болды, мұғалімдер
бала позициясынан өз әсерлерімен бөліседі.
Бұл жаттығуда жеке индивидуалдық іс-әрекет стилін табуға көмектесу
үшін әрбір қатысушымен кері байланыс орнатылады. Айта кететін жай, бұл
проблема мектепте енді жұмыс жасай бастаған жас мамандар арасында ғана
актуалды емес. Көп жылдар бойы мектепте қызмет етіп, дағдылары қалыптасқан,
жұмыс істеуі автоматтандырылған мұғалімдер арасында да қажет. Олар
өздерінің кәсіби шаралар арсеналын кеңейтіп, жанарту үшін маңызды. Бұл
жерде жекелік индивидуалдығын басу ізімен емес, өзіндік «Мені» мен кәсіби
мүмкіндіктерін ашудағы үлесімділік пен толық жетілуді табу.

« Баға » жаттығуы.

Мақсаты: Оқушыларды бағалаудағы өзара әрекеттесудің эффективті
коммуникативтік амалдарын өндіру.
Топ шеңбер құрып тұрады, әрбір қатысушы бір позитивті және негативті
баға айтуы қажет. Алдымен негативті баға айтылады, мысалы, «отыр екі».
Әркім бұл фразаны айтуда өз сөздерін, интонациясын, мәндерін қолдануға
мүмкіндік береді. Талқылауда алдыңғы жаттығуда ұйымдастырылғандай топ
мүшелері оқушы позициясынан сөйлейді. Психолог мұғалімге оқушыға негативті
баға қойған кезде оған өзіндік жеке қарым-қатынасының көрініс табуын және
тәрбиеленушінің жақсырақ оқуға мүмкіндігі барына сенім білдіру керектігін
көрсетеді. Негативті бағаны мынадай фразада айтуға болады: «Өте өкінішті,
Анар бүгін саған нашар баға қоюға тура келіп тұр, сен өте қабілетті қызсың,
жақын күндері өзінің екіңді жөндейтіндігіңе сенімдімін».
Оқушыны позитивті бағалағанда да баланың жетістігіне шынайы қуанышы мен
психологиялық қолдаудың жаңа формаларының кәсіби амалдарын жетілдіруге
болады. Мысалы, позитивті баға қойған кезде позитивті баға қойғандағы
фраза төмендегідей болуы мүмкін: «Жарайсың, бүгін сені «бес» деп
бағалаймын, ары қарай осылай оқуыңды жалғастыра бер».

«Мектеп директоры» жаттығуы.

Мақсаты: Мектеп директорымен қарым-қатынас жасаудың эффективті
амалдарын дамыту.
Бұл жерде мұғалімнің мектеп директорымен қарым-қатынас жасаудағы
жағдайларын қарастырамыз. Мұғалім мектеп директорынан жыл ортасында
денсаулығына байланысты демалыс беруін өтінуі немесе қатысушылар
практикасында кездескен басқа да жағдайларды ойнауға болады.
Бұл жаттығуды талқылау алдынғы жаттығудың схемасы бойынша жүреді.

«Эмоция » жаттығуы.

Мақсаты: Мұғалім бойында артистизм, эмоционалдылық, иілгіштік,
оқушылармен қарым-қатынаста образдық пен тірлік техникаларын дамыту.
Топ жарты шеңбер болып отырады. Әрбір қатысушы психологиялық жұмбақ
жасырады. Жұмбақты бет әлпет қимылы, позасы, іс-әрекеті, жесті және кейбір
нейтральді фразаларды қолдануы, өзі ойланған эмоцияналдық күйлердің біреуін
топқа жасыруға болады, топ мүшелері оны табуы қажет.
Кейіннен психолог мұғалім жұмбақты қаншалықты шеше алғандығы жайында
ойлануға, ол өз күйін демонстрациялауда қандай сыртқы амалдарды қолдануда
қайсысы ( бет, қол, интонация және т.с.с) мәндері болып келетіндігі жайлы
ойлануды ұсынады. Мысалы: дерективті дауыс немесе «мұғалімдік» қатты мүсін.

«Күйіне келтіру» жаттығуы.

Мақсаты: Сабақ басында қуаты мен күшін тез мобилизациялау және
жұмыс қабілетін жоғарылату.
Топ мүшелері ыңғайлы позада шеңбер құрып отырады. Психолог денені
бос ұстап, көзді жұмып айтылған әңгімені көз алдарына елестеуді ұсынады.
Келесі мәтінді баяу, жұмсақ етіп әңгімелейміз.
«Бүгін сіз класқа барғыңыз келмей тұр. «Егер де... » әрекет ете
отырып, өз күш қуатымызды мобильдеуге тырысамыз. Егер де менің көңілім
жақсы болып, өзімді демалған және жаңарғандай сезінсем, класқа қуана барар
едім. Көшеде келе жатып өз оқушыларым туралы ойланам, оларды тезірек көргім
келеді. Мектепке кіріп келдім, өз әріптестеріммен сәлемдесемін, оларға
күлімсірей қараймын. Өз класыма бара жатырмын, класқа кірдім қоңырау
соғылды, сабақ басталды.
Сәлеметсіндер ме балалар! »
Жаттығуды орындап болған соң жалпы топтық талқылау жүргізіледі.
Бұның барысында мұғалімдер мен психолог жұмысқа бағытталудың
психотехникалық әдістерімен тәжірбие алмасады.

Ой толғау. «ХХІ ғасыр мұғалімі ол қандай?»
(топтар эссе, бес жол өлең, ассоцация, схема түрінде моделін жасау т.б
қорғайды)

-Бүгінгі тренингтен алған әсеріңіз қандай?
-Сау болыңыздар!

Андирова Айман Амандыққызы. Мектеп психологы
Батыс Қазақстан облысы, Қаратөбе ауданы.