Махамбет Өтемісұлы өмірі, шығармашылығы

Шалқар қаласы
№5 орта мектеп

Тақырыбы: Махамбет Өтемісұлы өмірі, шығармашылығы.

Өткізген:
Боқаева.Г.М
9б класс

Шалқар 2011-2012 ж
Тақырыбы: Махамбет Өтемісұлы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Махамбет өлеңдері отаршылдыққа қарсы көтерілістің айнасы
екендігін оқушы санасына жеткізу, өлеңдерінің мазмұны мен маңызын ашу,
Махамбет – дауылпаз ақын, күйші екенің түсіндіру.
Дамытушылық: Махамбет шығармашылығының тарихи негіздері туралыоқытушылардың
білімдерін арттыру, мәнерлеп оқу дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Өз туған жерін Отанын сүюге тәрбиелеу, патриоттық тәрбие беру
18 ғасырдың 2 жартысы мен 19 ғасырдың 1 жартысында Қазақстанда отарлау
саясаты жүрді. 19 ғасыр қазақ елі түгелдей Ресей отарына айналды. Алайда,
қазақ халқы, оның ел үшін еңіреп туған ерлері отарлық қысымдарға оңайлықпен
бас ие берген жоқ.
Сабақтың көрнекілігі: Махамбет суреті, тест, тірексызбалар, күй.
Сабақтың типі: Жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: Мәнерлеп оқу.
Пән аралық байланыс: Тарих, музыка.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастырыу кезеңі: Сәлемдесу, жаңа сабаққа назарларын аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: Тест алу, жаттау сұрау. Жауап кілті тақтаға
ілініп тексеріледі, оқушылар бірін – бірі бағалайды, жұптық жұмыс.
Тест
1.1818-1881 жылдарда өмір сүрген,патшалы
Ресейдің ел билеу жүйесін қатты сынаған реалист ақынды ата.
А) Дулат Бабатайұлы в)Шортанбай
Қанайұлы с)Жиембет жырау. 2. «Жаңа низам» заңы қай жылы
шықты? А) 1865 в) 1868 с)
1860 3. Әуелі қорлар
зор болды, Сондағы зорлар қор
болды – қай өлеңнен алған үзінді? А) «Бір
насихат айтайын» В)
«Жарлының жаны берік – ті» С)
«Қалықтаған сұңқар елі» 4.
Заманда «Зар заман» деп атаған кім?
А) Дулат в) Жиембет с) Шортанбай
5. Қазақ даласының Ресейге бағынуы қанша жылға созылды?
А) 120ж а) 130 ж с) 110ж
6. Қай жылы Ресейдің қазақ даласын билеу жөніндегі жаңа заңы
шықты? А) 1822 в) 1820 с) 1819
7. ХVII ғасырдың аяғында отаршылдыққа қарсы
шыққан курескер кім? А) Сырым Датұлы в) Махамбет с)
Кенесары 8. «Кенесары - Наурызбай»
атты тарихи дастанның авторы ? А) Нысанбай
жырау в) Шернияз с) Шөже 9. ХІХ
ғасырдың 30 – 40 жылдарында отаршылдыққа қарсы шыққан шаруалар көтерілісін
бастаған кімдер?
А) Кенесары в) Махамбет – Исатай с) Сырым
10. Қазақ поэзиясында күресшілдік бағытты нығайтқан дауылпаз ақынды
ата? А) Шөже в) Шортанбай с) Махамбет

Жаңа сабақ: Сабақ жоспары: 1. Тест жұмысы.
2. Жаңа сабақ.
3. Махамбет – батыр.
4. Махамбет – дауылпаз ақын.
5. Махамбет – күйші.
6. Шығармашылық жұмыс.
7. Поэзия минуты.
8. Қорытынды.
9. Үйге тапсырма.
10. Бағалау.

Жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсатын айтып, тақтадағы плакатқа түсірілген
тірек кесте бойынша Махамбеттің ерлікке, елдікке шақыратын және Исатайға
арналған өлеңдеріне тоқталамын.
Махамбет Өтемісұлының өлеңдері.

Ерлікке, елдікке Исатайға
шақыратын арналған

«Мұнар күн» «И. деген ағам бар»
«Ұлы арман» «Арғымаққа оқ тиді»
«Біртіндеп садақ «Тарланым», «Соғыс»
асынбай» «Мінген ер», «Мінгені
«Ереуіл атқа ер И-дың Ақтабан-ай»
салмай» «Исатай сөзі»
«Жалғыз дүние» «Арыстан одан кім
«О, Нарын!» өткен?»
Өлеңдерінің тақырыбы: Ел, Халық жайы, Замана, Адам, Ерлік.
Түр жаңалықтары: Шұбыртпалы ұйқас, Аралас ұйқас, Кезекті ұйқас.

Махамбет өлеңдерінде қолданылатын сөздер : Жер – су атаулары, Туыстық
атаулары, Қару – жарақ атаулары, Қоғамдық – әкімшілік мәнге ие атаулар,
Кірме сөздер, Ерекше сөздер, Сөз тіркестері
Шаруалар көтерілісі шығу себептері мыналар: Отаршыл патша өкіметі
кедейлердің жерін күшпен тартып алып, сұлтан – билерге таратып берді. Оның
үстіне шаруаларға алым – салықты да көбейтті. Ел еркінен айрылып, күйзелген
үстіне күйзеле берді. Халық ереуіл атқа ер салды. Ол көтерілісті Исатай мен
Махамбет басқарды. Махамбет поэзиясы ереуілге шыққан халықтың құдіретті үні
болды. Исатай мен Махамбеттің ойлағаны өздерінің қара басының қамы емес,
«қара қазан, сары бала қамы» үшін қылыш сермеді. Олар ел үшін «әділ жаннан
түңіліп», қанды жорыққа атанды
1. Оқулықпен «Ереуіл атқа ер салмай» өліңін мәнерлеп оқып, идеясын ашайық
2. Өлең құрылысына қарай талдау.
Сөздікпен жұмыс:
Тебінгі – ер тұрман құрамына қатысты әбзелдердің бірі.
Терлігі – Тоқымның астына салатын, қойдың жабағы жүнінен тер сіңіру үшін
жасалатын киіздің бір түрі.
Қу толағай – түгі жоқ, жап – жалаңаш.
3. Көркемдік ерекшелігін тап.
Міне балалар!
Махамбет – дауылпаз ақын!
Махамбет – күйші
1. Жайық асу
2. Жауға шапқан
4.Поэзия минуты
Махамбет шығармаларын жатқа оқу
5.Орнын тап.
Махамбет өмір сүрген жылдардағы жағдай?
Бекіту: 1) Махамбет кім?
а) батыр ә) Дауылпаз ақын б) кұйші в) аруақты ер
2. Махамбет туралы жазылған шығармалардан үзінді оқу.
Үйге: «Ереуіл атқа ер салмай» жаттау
Ой толғай «Махамбет рухымен сырласу»