PISA есептері

PISA есептері

Қазіргі ақпарат заманында, күн сайын жаңалықтарға мұғалім қанық болып, сол ақпараттарды оқушының санасына беріп отыру қажеттілігі туындап отыр.
Бүгінгі таңда қазақстандық білім беру жүйесінің алдында білім сапасының бәсекелестігін арттыру, шынайы өмірлік кезеңдерге бейімдеу мәселелері тұр, өйткені адам қоғамда түрлі өмірлік мәселелерге байланысты дұрыс шешімдер қабылдау үшін жоғары кәсіптілік пен интеллектуалдық әрекеттерді қажет ететін жағдайларда заман талабына сай өмір сүріп, қызмет етуде. Осыған байланысты еліміздің он бес жастағы оқушыларының білім жетістіктерінің деңгейін анықтауға Қазақстан PISA - 2009 халықаралық зерттеуіне тұңғыш рет 15 жастағы оқушылардың білім сапасын анықтау үшін дәйекті ақпарат алу мақсатында атсалысты. Біздің еліміз үшін бұл бағдарламаға қатысуға білім берудің бақылау-бағалау жүйесін реформаландырудың қажеттігін ескертетін бірқатар факторлар, атап айтар болсақ қазақстандық білім беру жүйесінің әлемдік білім беру кеңістігіне кірігуі негізгі себеп болды. Еліміздің 2011 жылы өткен халықаралық PISA- 2012 апробациялық зерттеуіне, 2012 жылы сәуір айында болған PISA- 2012 негізгі зерттеуіне қатысуы, өзін-өзі дамытуды максималды түрде іске асыру мен қоғам өмірінде орынды қатысу үшін өздігінен іздену, талдау жасау, құрылымдау, ақпараттарды дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді.
PISA әдістемесі бойынша тестілеу мектеп оқушыларының үйреншікті емтихандары мен тесттерінен түбегейлі ерекшеленеді. Осы ауқымды зерттеу барысында мектеп бағдарламасын меңгеру деңгейі емес, жас өспірімдердің алған білімдерін тіршілік жағдайларында қолдану қабілеті бағаланады. Тестілеудің негізгі мақсаты - <<Жалпыға міндетті білім алған 15 жастағы оқушы қоғамда толыққанды қызмет ету үшін қажетті білім мен машықтарды меңгерді ме?>> деген сұраққа жауап беру .
Зерттеуде жазбаша және компьютерлік бақылау нысаны (тесттер) пайдаланылады. Тестке жабық және ашық тапсырмалар енгізілген. Кейбір тапсырмалар сол бір тіршілік жағдайларына жататын түрлі күрделілік деңгейінің бірнеше сұрақтарынан тұрады.
Өзім құрастырған РІSA есептерінен :

1*Еркін түсу
Пиза қаласындағы биік көлбеу мұнараның құрылысы 1173 ж. басталған болатын. Осы ғимарат сол қисайыңқыраған кезде, 1360 ж. салынып бітті. Әрине, бұл ғимарат өзінің осы ерекшелігімен қоса, Галилей ашкан заңның арқасында Пиза каласының даңқын бүкіл өлемге ғасырдан-ғасырға паш етіп келеді. Сөйтіп, ол мұнара төңірегіне жиналған пизандықтарды таңғалдырды. Мұндай тәжірибелерді Галилей пішіндері мен өлшемдері әртүрлі денелермен, олардың түрлі орталардағы түсуін бақылай отырып, сан мәрте қайталады. Міне, осылайша өз тұжырымдарының дұрыстығына тәжірибе аркылы кез жеткізе отырып, Галилей ауасыз кеңістікте барлық денелер бірдей уақытта түседі деп үйғарды. Галилей ашқан бұл заңның маңызы өте зор болды.

Сұрақ 1: Тәжірибе жасалған көлбеу Пизан мұнарасының биіктігі қаншаға тең?
А) 60м В) 58м С)57м Д) 52м
Сұрақ 2: Еркін түсу
Галилей өз ұйғарымын денелерді ауасыз кеңістікте түсіріп тексере алмады. Өйткені Галилей өмір сүрген XVII ғасырда ауа соратын арнайы құралдар, сорғылар әлі жоқ еді. Ол жүргізген тәжірибе Галилей гипотезасының дұрыс екенін дәлелдеді.

Оны тек 80 жыл өткеннен соң жүзеге асырған ғалым.
А) Ньютон В) Торричели С)Архимед Д) Кеплер

Сұрақ 3: Еркін түсу

Алайда күнделікті бақылау денелердің калыпты жағдайда түрліше құлайтынын көрсетеді. Мәселен, ауыр шар тез кұлап түседі, ал жұқа қағаз парағы біртіндеп, күрделі траектория бойымен калықтап түседі.

Құлайтын денелердің жылдамдығы мен үдеуі, қалыпты жағдайда қандай шамаларға тәуелді?
Иә немесе жоқ
Дененің ауырлығына
Иә/жоқ
Өлшемдер мен пішініне
Иә/жоқ
Тығыздығына
Иә/жоқ

Сұрақ 4: Еркін түсу
Неғұрлым дәл есептеулер еркін түсу үдеуінің сандық мәні Жер шарының әртүрлі нүктесінде аздап өзгеше болатынын көрсетеді. Мысалы жергілікті жердегі ендікке байланысты ол қалай өзгереді?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2*Ньютон заңдары
Бұл заңда барлық материалдық обьектілерге ортақ қасиет - тыныштық күйін немесе бірқалыпты түзу сызықты қозғалысын сақтау туралы айтылады. Яғни, кез келген дене өзінің тыныштық күйін немесе бірқалыпты және түзу сызықты қозғалысын басқа денелер әсер еткенге дейін сақтайды. Егер қозғалысты санақ жүйесімен байланыстыратын болсақ, онда қозғалушы дене әсер етуші күштен бөлек және санақ жүйесімен байланысты бірқалыпты және түзу сызықты қозғалыста болады.

Сұрақ 5: Ньютон заңдары
Жүгі бар арбаны аққу аспанға, шортан суға, шаян алға тартады. Арба орнынан қозғала ма? Тең әсерлі күш неге тең?

А) Қозғалмайды, ҒR=0
В) Қозғалады, ҒR=F1+F2+F3
C) Қозғалмайды, ҒR=F1+F2-F3

Сұрақ 6: Ньютон заңдары

Берілген суреттерден алынған тұжырым:
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сұрақ 3: Ньютон заңдары

Ньютонның механика заңдары мына денелерге қолдануға келмейді.
Иә немесе жоқ
Микроәлем нысандарына (атом, молекула, элементар бөлшектер)
Иә/жоқ
Жылдамдығы біртіндеп өзгеретін денелерге
Иә/жоқ
Жарық жылдамдығына жуық жылдамдықпен қозғалған денелерге
Иә/жоқ

3*Тұрақты магниттер
Магнит тарихы екі жарым мың жылдан бері жалғасуда. Көне қытай ғалымдары б.дәуірімізге дейінгі VІ ғ. өзіне темір заттарды тартатын минералды тапқан. Қытайда оны "чу-ши" демек, "сүйгіш тас" деп атаған. "Магнит" атауын көне грек драматургі Еврипид (б.д. дейінгі V ғ.) тауып, өзінің бір шығармасында оның қасиеттерін сипаттаған. Мұндай атау бұл минерал Магнессия қаласының маңында табылғанымен байланысты. Магнит -- <<Магнессия тасы>> дегенді білдіреді. Ерте заманда магнит қасиеттерін оның "тірі жаны" бар деп түсінді. Ерте заман адамдары ит етке қалай ұмтылса магнит те темірге солай "ұмтылады" деп ойлайды. Қазір біз мәселе магнит тудыратын ерекше өрісте екенін білеміз. Кез-келген магниттің айналасында магнит өрісі болады. Осы өрісте темірді магнитке тартады. Қазіргі кезде табиғи магнит FeO (31%) және Fe2O3(61%) тұратын магниттік темір кесектері екендігі белгілі морт қара минерал.
Сұрақ 1 : Бұл қара минералдың тығыздығы неге тең?
А) 2000 кг/м3.
В) 5000 кг/м3.
С) 1000 кг/м3.
Д) 3000 кг/м3.

Сұрақ 7: Тұрақты магниттер
Магнит өрісі -- материяның ерекше түрі, ол заттардан ерекше және магниттелген денелер айналасында болады. Магниттің магниттік қасиеттері аса күшті емес, қазіргі кезде магнит өрісі өте күшті жасанды магниттер алынды. Оларды сыртқы магнит өрісінде магниттеп, жеке тұрақты магниттер ретінде қолдануға болады. Жасанды магниттер әр түрлі формада жасалды.
Жасанды магниттер жасау үшін құрамында қандай металдары бар құйма қолданылады?
Иә немесе жоқ
Темір
Иә/ Жоқ
Никель
Иә/ Жоқ
Кобальт
Иә/ Жоқ

Сұрақ 8: Тұрақты магниттер
Бағдаршы түрінде жасалған магнит компаста қолданылады. Бұл керемет құрал шамамен екі мың жыл бұрын ойлап табылған. Алғашқы (ерте қытай) компас1-суретте көрсетілген. Ол оңтүстікті көрсеткіш деп аталған. Қазіргі заманғы (қарапайым) компас 2-суретте көрсетілген. 1-сурет пен 2-суреттердің магниттік бағдаршаның (компас бағдаршысы) басқа да магниттер сияқты екі полюсі бар. Олардың бірі географиялық солтүстікті көрсетеді, ол солтүстік полюсі (N), екінші ұшы -- оңтүстік полюс (S) деп аталады. Осы символдар (атауларымен бірге) кез-келген магниттердің полюстерін белгілеу үшін қолданылады. Екі магниттік бағдаршаны бір-біріне жақындатып, әртекті магнит полюстері бір-біріне тартылатынын біртектес полюстері тебілетінін анықтауға болады. Осы заңдылық кез-келген магниттер үшін дұрыс. Екі магниттік компастың айырмашылығы неде__________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Сұрақ 9: Тұрақты магниттер
Магниттердің қолдану аясы өте кең. Олар тек қана компастарда емес, электро-, радио-техникада, роботтық техникада және т.б. қолданылады. Сіздер магниттерді электр қозғалтқыштардан, дыбыс зорайтқыштардан, телефондарда, амперметрлерде, вольтметрлерде және басқа құралдар ішінен таба аласыздар.
Медицинада магниттер қолданыла ма?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4*Зат алмасу
Заттың және энергияның алмасуы - өзара байланысты үдерістер, бұл
үдерістің бір де біреуі өз алдына жеке болмайды. Нәрлі заттардың құрамындағы
химиялық байланыстар энергиясының қышқылдануы барысында, организмнен
бөлініп шығады және қолданылады. Ағзаның өмір сүру қызметтерінің бәрі
энергияның бір түрінің екінші түрге өтуі есебінен қамтамасыз етіледі. Алайда
энергияның жалпы саны өзгермейді.

Сұрақ 10 . Зат алмасу
Әр түрлі мамандық иелерінің мамандығына байланысты іс-әрекеттерінде
жұмсайтын энергия мөлшері де әр түрлі болады. Мысалы, интеллектуалдық
еңбекпен айналысатын адам, күніне 3000 килокалория жұмсайды. Ауыр дене
еңбегімен айналысатын адам, күніне 2 есе кем энергия жұмсайды.
Дене күшін талап ететін еңбекпен айналысу барысында жұмсалатын
энергия мөлшері пайдалы әрекет коэффициенті (ПӘК) деп анықталады. Оның
орташа мөлшері - 20-25%, спортшыларда ПӘК жоғары болады. Қышқылдану
барысында 1 г ақуыз - 4,1 ккал, 1 г май - 9,3 ккал, 1 г көмірсу - 4,1 ккал
бөлетіні анықталған. Тағамдық азық-түліктердегі ақуыздардың, майлардың
және көмірсулардың мөлшерін білген жағдайда, олардың құнарлылығын
немесе энергиялық құнын анықтауға болады.
Тәулігіне 3000 ккал жұмсайтын адам, өз ағзасының энергиялық
қажеттілігін толығымен қанағаттандыруы үшін тәулігіне қанша мөлшерді
қабылдауы керек?
А. 732 грамм көмірсу.
В. 732 грамм май.
С. 150 грамм ақуыз.
D. 732 грамм ақуыз және 732 грамм көмірсу.

Сұрақ 11. Зат алмасуы
Бұлшық ет қызметі, белсенді қозғалыс, дене шынықтыру жаттығулары
және спорт энергияны көп жұмсауды талап етеді. Нәрлі заттардың құндылығын
ескере отырып, оларды ауыстыруға болады.
6-кестедегі пайымдаулар дұрыс па?
6-кесте - Зат алмасу
Р/с
Пайымдаулар
Иә/жоқ
1
Энергиялық құндылық тұрғысынан 1 г көмірсу 1 г ақуызға тең

2
Егер тағамға ақуызды көп пайдаланатын болса, онда артық салмақ
болмайды

3
Ағза үшін тағамның жалпы құндылығы ғана маңызды

4
Тағам мөлшерін құрастыру барысында қарқынды және ауқымды жаттығу
күндері спортшылардың энергия жұмсауының ұлғаюын есепке алу қажет

Жүйке жүйесі, жүрек, тыныс алу бұлшықеттері, бүйрек, бауыр және басқа
да ағзалар үздіксіз қызмет жасайды және энергияның белгілі мөлшерін

тұтынады.
Мысалы, жүрек үлкен жұмыс атқарады. Ол әр сағат сайын қолқаға
300 л шамасында қан лақтырып отырады. Бұл жұмыс қышқылдану үдерісі
қарқынды жүріп жатқан жүрек бұлшықеттерінің жиырылуы есебінен жүзеге
асырылады. Босаған энергияның нәтижесінде бұлшықеттердің механикалық
жиырылуы қамтамасыз етіледі де соңында барлық энергия жылу энергиясына
ауысады, ол ағзаға тарайды және қоршаған кеңістікке беріледі. Ұқсас үдерістер
адам денесінің әр органында жүреді. Әр жағдайдың ең соңында электр,
механикалық және химиялық басқа да энергия түрлері жылу энергиясына
ауысады және сыртқы ортаға шығады.

Сұрақ 12. Зат алмасу
Энергия сыйымды, яғни жұмыс істеуіне көп энергия жұмсалатын
органдарға жүрек пен бүйрек жатады. Сонымен бірге бұл органдардың салмағы
онша үлкен емес.
А. Энергияны көп жұмсайтын органдардың тізімін жазыңыздар.
В. Энергия жұмсамайтын орган деп санауға болатын органдарды
көрсетіңіздер. Нелік_________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма.
Назгүл алма және лимон шырынымен эксперимент жасамақ болды. Ол алманы екіге бөліп, кесілген жағымен жайпақ ыдысқа салды. Алманың бір бөлігіне лимон шырынын сығып тамызды. Біраз уақыттан кейін лимон шырынымен <<қорғалған>> бөлігінің ақ қалпында қалғанын, ал алманың <<таза>> бөлігі қарайғанын байқады.

Сұрақ 13 Алманың <<таза>> бөлігі неліктен қарайды?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6-тапсырма.
Оқушылар тауықтың жұмыртқасымен келесі тәжірибелерді жасап, қорытынды жазды.
Тауықтың шикі жұмыртқасын суы бар жарты литрлік шыны ыдысқа салды. Жұмыртқа шыны ыдыстың түбіне түсті. Жұмыртқаны алып шығып, сол суға 2 ас қасық тұз салып жақсылап араластырды және жұмыртқаны тұз араласқан суға қайтадан салды. Жұмыртқа батпайды, судың бетінде қалықтап жүреді.

Сұрақ 14 Себебін түсіндіріңіздер.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7-тапсырма. Бөтелке ішіндегі жұмыртқа
Бұл көпшілікке жақсы белгілі, классикалық тәжірибе. Бұл тәжірибенің жасалып жүргеніне жүз жылдан астам уақыт өтсе де, әлі күнге дейін өзінің құндылығын жоймаған.
Тәжірибені өткізу жолы:
-кең ауызды бөтелкенің аузына сұйық май жағамыз;
-қағазды жағып, бөтелкенің ішіне жылдам саламыз (бұл әрекетті жасау барысында саусақтарыңызды күйдіріп алмас үшін, абайлау қажет);
-қабығынан аршылған тауықтың піскен жұмыртқасын бөтелкенің аузына -қоямыз (жұмыртқа бөтелкенің аузынан әлдеқайда үлкен болуы тиіс);
-жанып жатқан қағаз бір секундтан кейін сөніп қалады, ал жұмыртқа белгісіз ғажайып тәсілмен бөтелкенің ішіне түседі.
Сұрақ 15 .Тәжірибенің нәтижесін түсіндіріңіздер.

8-тапсырма. Күн жүйесі

Күн жүйесі - Күннен, оны айнала қозғалатын 8 үлкен планетадан (Меркурий, Шолпан, Жер, Қызылжұлдыз, Есекқырған, Қоңырқай, Уран және Нептун), планета серіктерінен, мыңдаған кіші планеталардан (астероидтардан), шамамен 1011 кометадан және толып жатқан метеорлық денелерден құралған ғарыштық денелер жүйесі.

--------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------
Сұрақ 16. Күн жүйесі қозғалысы ілімін кім ашты.
--------------------------------------------------------------------------------

Сұрақ 17. Планеталар қандай топқа бөлінеді?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сұрақ 18. Қандай планеталар Күнге жақын орналасқан?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9-тапсырма.

Саңылау

Сұрақ 19. Темір жолдарға металл рельстерді салғанда олардың қосылатын жерлеріне саңылаулар қалдырылады. Неліктен?______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Төменде берілген жауаптардың қайсысы дұрыс? А. Металл рельстер ыстық күндері ұлғаяды.
В. Металл рельстер суық күндері ұлғаяды.
С. Металл рельстер саңылауларының арасындағы ауаның көмегімен суық күйге ауысады.
D. Пойыздар жүрген кезде металл рельстер тербеліске ұшырайды.

10-тапсырма.
Суретте ішіне электр қоңырауы салынған шыны ыдыс бейнеленген.
Электр қоңырауын қосқан кезде оның шырылдаған дауысын естуге болады. Вакуум сорғыштың көмегімен шыны ыдыстың ішіндегі ауа сорылады.

Сұрақ 20: шыны ыдыстың ішіндегі ауаны сорып алғаннан кейін, электр қоңырауының дыбысы естіле ме? Өз жауабыңызды түсіндіріңіз.____________________________________________________________________________________________________________________________________________
11-тапсырма.

12 (а, ә)-суретінде көрсетілгендей А және В заттарының массасын таразыға қойып өлшеді. В затын А заты тұрған сауытқа салғанда, нәтижесінде С заты пайда болды. В заты ішінде болған бос сауытты қайтып таразыға қойды.

12-сурет - Заттардың массасын өлшеу
Сұрақ 21: 12, а-суретінде таразы 110 г массаны көрсетті. 12, ә-суретіндегі таразы қандай массаны көрсетеді?

А. 110 г-нан артық
В. 110 г.
С. 110 г-нан кем.
Өз таңдауыңызды түсіндіріңіз ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12-тапсырма.

Сұрақ 22.
Жүгіріп келе жатқан адам сүрініп кетсе, өзінің қозғалыс бағытында, ал аяғы тайғанап кетсе, өзінің қозғалыс бағытына қарама-қарсы бағытта құлайтынын қалай түсіндіруге болады?
А. Жүгіріп келе жатқан адам сүрініп кеткенде, етпетінен құлайды, өйткені мұнда адамның аяқтары қозғалысын кенет тежейді де, денесі оның алдындағы қозғалыстағы күйін сақтайды.
В. Жүгіріп келе жатқан адам сүрініп кеткенде, шалқасынан құлайды, өйткені мұнда адамның аяқтары қозғалысын кенет тежейді де, денесі оның алдындағы қозғалыстағы күйін сақтайды.
С. Жүгіріп келе жатқан адам сүрініп кеткенде, жанына құлайды, өйткені мұнда адамның аяқтары қозғалысын кенет тежейді де, денесі оның алдындағы қозғалыстағы күйін сақтайды.

13-тапсырма.
Түзусызықты қозғалып келе жатқан дене жылдамдығының модулі уақыт бойынша 13-суреттегі график түрінде берілген заң бойынша өзгереді.

13-сурет - Дене жылдамдығының модулі

14-суретте көрсетілген графиктердің қайсысы денеге әрекет ететін барлық күштердің теңәрекетті күші модулінің уақытқа тәуелділігін сипаттайды?

14-сурет - Күштердің теңәрекетті күші модулі

14-тапсырма

Сұрақ 24.
Арқан тартқан кезде шамалары бойынша бірдей, бірақ бағыттары бойынша қарама-қарсы күштер пайда болады. Неліктен арқанды көбінесе бір жағына тартып алуға болады?

А. Арқан тартқан кезде адамның Жермен өзара әрекеттесу күшін (табанның Жер бетімен үйкеліс күшін) ескеру керек. Сондықтан жерді күштірек қысып басатын, ал бұдан үйкеліс күшін арттыратын адам арқанды өзіне тартып алады.
В. Арқан тартқан кезде адамның салмағын ескеру керек. Сондықтан жерді көп салмағымен қысып басатын жақ арқанды өзіне тартып алады.
С. Арқан тартқан кезде адам санын ескеру керек. Адам саны көп болса сол жақтың күші басым болғандықтан арқанды өзіне тартып алады.

15-тапсырма. Электромагниттік толқындар.

Адамзат дүниесі гравитациялық өріс, радиоактивті сәулелер және электромагниттік сәулелер мұхитында өмір сүріп келеді. Әлемдік өркениеттің дамуы әр түрлі электр құралдарын, электрондық жабдықтарды кеңінен дүниеге әкелуде. Жоғары және аса жоғары кернеудегі электр жеткізу ауа желілері, радиохабар, теледидар, радиорелелік және серіктік байланыстар, радиолокациялық және навигациялық жүйелер, лазерлік маяктар, Wi-Fi, тұрмыстық микротолқындық пештер, мониторлар және т.б. жасанды электромагниттік өріс көздері табиғи электромагниттік фонға елеулі ықпал етуде. Бұл адамдардың қызметі мен күнделікті тіршілігіне қолайлы жағдайлар туғызады, алайда олардың денсаулығына байқатпай зиян келтірмек.

Сұрақ 25. Ауа желілері арқылы электрді тасымалдағанда электромагниттік өрістер адамдар мен басқа тіршілік иелеріне қалай әсер етеді?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

16-тапсырма. Электромагниттік толқындар. Жоғары және аса жоғары кернеудегі электр жеткізу ауа желілері, радио және телеорталықтар, радиолокациялық қондырғылар өтетін ауқымды аумақта электромагниттік өріс кернеулігі екіден бес есеге дейін артты, ал бұл адамдар мен басқа тіршілік иелері үшін нақты қауіп төндіреді. Электр өрісi кернеулігінің адамдар үшін санитарлық шекті нормасы 1 кВ/м-ге тең. Жоғары кернеулі электр жеткізу жүйелерінде бұл шекті деңгей ондаған, тіпті жүздеген метр аралығына дейін ауытқиды. Арнайы жүргізілген зерттеулер алты күн бойы электр желісінің астында күніне 3 рет 15 мин-тан тұрғанның өзінде невралгиялық сипаттағы
өзгерістерді, мидың жұмыс істеу қабілеттіліктерінің төмендеуін тудыратынын көрсетті.
Жоғары кернеулі электр желісі бар аумақтардағы электр өрісiнің кернеулігі 1 метрге шаққанда бірнеше мың вольтқа жетуі мүмкін. Радио мен теледидардағы жоғары жиіліктегі (3 кГц-тен 300 ГГц-ке дейінгі) электромагниттік толкындардың адам ағзасына ықпалы оның тербеліс жиілігіне байланысты.
Жиілік жоғары болғанда, яғни толқын ұзындығы қысқарақ болса, зиянды ықпалы күшейе түседі.
Жоғары жиілікті ультрадыбыстар, интенсивтілігі жоғары лазерлік сәулелер адам миына көп әсер етеді. Бейбіт мақсаттарға пайдаланбаған жағдайларда мұндай психотропты карулардың әсерінен мидың қызметі өзгереді, ойлау, есте сақтау, өзін өзі ұстай алу қабілеттілігі төмендейді.

Осындай әсердің нәтижесінде адам ерік-жігерін жоғалтады.
Сұрақ 26. Өз денсаулығына зиян келтірмеу үшін әрбір адам нені білуі тиіс?_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

17-тапсырма. Электромагниттік толқындар. Электромагниттік өрістің адам денсаулығына әсері - ғылымның зерттеуге жататын міндеті. Технология мен электрондық құралдардың қарқынды даму жағдайындағы заманауи әлемде электромагниттік өрістің ықпалынан құтылу мүмкін емес. Адамдардың денсаулығына келтірілетін зиян мөлшерін шектеу үшін көптеген халықаралық стандарттар мен талаптар дайындалған және тұрмыстық техниканың барлығы дерлік осы талаптарды қанағаттандырады. Алайда шығарылатын сәуле тұрғысынан олар әлі де қауіп көзі болып табылады, сондықтан әр түрді бейнедисплейлік терминалдармен жұмыс жасау кезінде қарапайым ережелерді ескерген абзал.
Сұрақ 27. Электромагниттік өріс адамға қалай әсер етеді?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

18-тапсырма. Қозғалыс.
Велосипедші 4 сағат бойы 18 км/с жылдамдықпен жүрді.

Сұрақ 28 Жолды 0,5 сағатқа тезірек жүріп өту үшін, ол қозғалыс жылдамдығын қаншаға арттыруы керек____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Сұрақ 29. Жолды 20 км/с жылдамдықпен жүрсе, онда уақыт қалай өзгереді?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

19-тапсырма.:Қызу жұмыс
Петр өзінің ескі үйін жөндеп жатыр. Ол көлігінің жүк бөлігінде суы бар бөтелке, бірнеше шегелер мен ағаш кесінділерін қалдырып кетті. Көлік күннің астында 3 сағат тұрған соң, оның ішіндегі температура 40ºC-ге жетті.

Сұрақ 30 Көліктің ішіндегі заттар қандай күйге ұшырайды?
Әрбір пайымдауда <<Иә>> немесе <<Жоқ>> жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз

Көліктегі заттармен келесі жағдайлар болды ма?
Ия немесе жоқ
Барлық заттардың температурасы бірдей болды
Иә / Жоқ
Біраз уақыттан кейін су қайнай бастады
Иә / Жоқ
Біраз уақыттан кейін шегелер ыстықтан қызара бастады
Иә / Жоқ

20-тапсырма.:Қызу жұмыс
Петр өзіне температурасы 90ºC бір шыны кофе және бір шыны 5ºC мұздай минералды су құйды. Екі шыны мен сусындардың көлемдері бірдей. Петр отырған бөлменің температурасы болса 20ºC шамасында болған.
Сұрақ 31 Кофе мен минералды судың температурасы 10 минут өткен соң кандай болуы ықтимал?
A 70ºCжәне 10ºC
B 90ºC және 5ºC
C 70ºC және 25ºC
D 20ºC және 20ºC

21-тапсырма Жұлдыздар жарығы
Шолпан жұлдыздарға қарағанды ұнатады. Бірақ қалада тұрғандықтан, ол түнде көп жұлдыздарды көре алмайды. Алдыңғы жылы Шолпан ауылға барғанда, қалада көрінбеген көптеген жұлдыздарды көрді.

Сұрақ 32: Неліктен ауылды жерде қалаға қарағанда көбірек жұлдыздарды көруге болады?
А Қалада ай жарығырақ, сондықтан ол көптеген жұлдыздардың жарығын жауып тастайды
В Ауылды жерлерде қалаға қарағанда көбірек шаң-тозаң бөлшектері бар, сондықтан ол жарықты қамтып көрсетеді
C Қала жарығының молдығынан көптеген жұлдыздарды көру қиынға соғады
D Көлік және үйлерден жылу бөлінуіне себепті қаладағы ауа әлдеқайда жылылырақ

Сұрақ 33:
Шолпан жарық емес жұлдыздарды бақылау үшін линзасы бар телескопты қолданады.
Неліктен линзасы бар телескоптар жарық емес жұлдыздарды бақылауға мүмкіндік береді?
A Линза үлкенірек болған сайын, ол көбірек жарық жинайды
B Линза үлкенірек болған сайын, ол улкенірек ұлғайтады
C Үлкен линзалар молырақ аспан кеңістігін көруге мүмкіндік береді
D Үлкен линзалар жұлдыздардағы күңгірт түстерін көруге мүмкіндік береді

22-тапсырма Жарыс машинасының жылдамдығы

Төмендегі графикте, үш километрлік, өр және түсулерсіз, айналмалы тас жолда жарыс машинасының жылдамдығының қалай өзгергені көрсетілген.

Сұрақ 34: Жарыс машинасының жылдамдығы
Сөре сызығынан ең ұзын тура сызықтың басына дейінгі арақашықтық неге тең?
А 0,5 км
В 1,5 км
C 2,3 км
D 2,6 км

Сұрақ 35: Жарыс машинасының жылдамдығы
Екінші айналымда тас жолдың қай жерінде машинаның жылдамдығы ең аз болды?
А Сөре сызығында
В Шамамен 0,8 км белгісінде
С Шамамен 1,3 км белгісінде
D Шамамен тас жолдың ортасында

Сұрақ 36: Жарыс машинасының жылдамдығы
2,6 км және 2,8 км белгілері қойылған тас жолдағы машинаның жылдамдығы туралы не айтуға болады?

A Машинаның жылдамдығы бір қалыпта қалды
B Машинаның жылдамдығы үлкейді
C Машинаның жылдамдығы азайды
D Берілген кестеден машинаның жылдамдығын анықтау мүмкін емес

Сұрақ 37: Жарыс машинасының жылдамдығы
Төменде 5 түрлі пішінде келтірілген жарыс тас жолдары көрсетілген:
Жоғарыда келтірілген кестедегі жылдамдықты көре отырып, жарыс машинасы мына тас жолдың қайсысымен жүрді?

23-тапсырма Қасықтар
Сұрақ 38 Ыстық суға металл қасық, ағаш қасық жəне пластмасса қасық салынды. 15 секундтан кейін ұстап көргенде, қай қасық ең ыстық болады?
A Металл қасық.
B Ағаш қасық.
C Пластмасса қасық.
D Үш қасықтың да ұстап көргендегі қызуы бірдей.

24-тапсырма Вилосипедші Айжан

Айжан жаңа велосипед сатып алды. Велосипедтің рулінде жылдамдық өлшегіш қондырылған. Жылдамдық өлшегіш Айжан велосипедпен жүріп өткен қашықтық пен
жолдағы жылдамдықты көрсетеді.
Сұрақ39. Жолда Айжан алғашқы 10 минутта 4 км
жүрді жəне содан соң келесі 5 минутта 2 км жүрді.
Келесі айтылғандардың қайсысы дұрыс?

А Айжанның алғашқы 10 минуттағы орташа жылдамдығы
келесі 5 минуттағыға қарағанда артығырақ болған.
В Айжанның орташа жылдамдығы алғашқы 10 минут пен
келесі 5 минутта бірдей болған.

С Айжанның орташа жылдамдығы алғашқы 10 минутта
келесі 5 минуттағыдан азырақ болған.
D Берілген ақпараттан Айжанның жылдамдығы туралы
ештеңе айту мүмкін емес.

Сұрақ 40. Айжан өз велосипедімен үйінен 4 км қашықтықтағы жатқан өзенге дейін барды. Оған 9 минут қажет болды. Ол үйіне 3 км қысқа жолмен қайтты. Бұл үшін оған 6 минут қажет болды. Айжанның өзенге дейінгі жəне артқа қарай орташа
жылдамдығы (км/сағ) қандай?_________________________________________________

Орташа жылдамды________________________________________________ км/сағ.

24-тапсырма Сағат
Сағаттың минуттық және сағаттық тілдері күндізгі сағат 12-де дәл беттеседі.

Сұрақ4 1: Сағат
Қандай ең қысқа уақыт аралығында сағат тілдері қайта беттеседі?____________________________________________________________________________________________________________________________________________

25-тапсырма Жүріс
Суретте адамның жүрісінің ізі бейнеленген. Бірінші аяқтың өкшесінен екінші аяқтың өкшесіне дейінгі қадамның арақашықтығы Р-ға тең. Ер азаматтың жүрісі n/ P=140 формуласымен жуықтап есептеледі. Мұндағы n- бір минуттағы қадам саны, P- қадамның метрмен алғандағы ұзындығы
.

Сұрақ4 2:
Егер Болат минутына 70 қадам жасаса, онда берілген формуланы қолданып оның
қадамының ұзындығы неге тең болатынын анықта.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сұрақ4 2:
Мерейдің қадамының ұзындығы 0,80 м тең. Жоғарыда берілген формуланы пайдаланып,
Меренйдің жүрісінің жылдамдығын м/мин арқылы, жəне км/сағ арқылы есепте.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

26-тапсырма Жүгіруге арналған стадион
Суретте шағын стадионның жүгіру жолдарының жоспары көрсетілген. Алаңның ортасы тік төртбұрыш тəрізді, оң жəне сол жақтарында екі жарты дөңгелек формалы аудан. Əрбір жүгіру жолдарының ені 1 метрге тең.

50м
Сұрақ4 3:
Ішкі жағындағы бірінші жолмен, бір айналым жүгіріп өткендегі ара қашықтық неге тең. Өзіңіздің шешу жолыңызды көрсетіңіз.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________