Наурыз - Ұлыстың ұлы күні жайлы

Тақырыбы: <<Наурыз - Ұлыстың ұлы күні>>
Мақсаты:
Наурыз мейрамы туралы түсінік беру. Оқушылардың
ойлау, қабылдау, зейін қабілеттерін дамыту. Грамматикалық жүйелі сөйлеуге, мерекелік көңілін көтеру, елге деген сүйіспеншілікпен бірге, салт-дәстүрді құрметтеуге тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: Наурыз мерекесіне арналған суреттер, интерактивті тақта, киіз үй, шарлар, дөңгелек үстел, бесік.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезені
- Сәлеметсізбе, құрметті ата-аналар, оқушылар, қонақтар! Бүгінгі Наурыз мейрамына арналған <<Наурыз - Ұлыстың ұлы күні>> атты ашық сабағымызды бастауға рұқсат етіңіздер!
- Оқушылар, міне Наурыз да келді. 22 наурыз жыл басы. Наурыз үлкен мейрам.
Көптен күткен Наурыз тойы арайлы,
Нұрға бөлеп міне жатыр манайды!
Мал біткеннің бал татыған ұызды,
Қуат болып қанымызға тарайды.
Төрт түлік мал халқымыздың сүйері,
Көңілімнің күмбірлеген күйі еді.
<<Аман ба>> деп мал жаның?
Бірін-бірі құшақтасып сүйеді.
- Ал, оқушылар! Құрметті ата-аналар, ұстаздар! Бәріміз тұрып бір-бірімізді құшақтап, бір-бірімізге жақсы тілектер айтып, Наурыз мейрамымен құттықтайық!
Наурыз - Ұлыстың ұлы күні құтты болсын!
Ақ мол болсын!
Жаңа жыл бақ, береке, молшылық әкелсің!
ІІ. Әңгімелесу
Наурыз шығыс күнтізбесінде жаңа жыл басы деп саналады. 21-22 наурызда күн мен түн теңеледі. Наурыз деген сөздің өзі <<нау>> - жаңа, <<руз>> - кун деген сөздерден алынып, жаңа жыл деген
ұғымды білдіреді. Адамдар Наурызға дайындалады. Олар үй, арық, аула, көшені тазалайды. Ағаш, гүл егеді. Адамдар үйлерінде дастархан жайады. Ән шырқап, би билеп, ойын ұйымдастырады.
- Құрметті қонақтар, оқушылар! Наурыз құтты болсын! (бір ата-ана шашу шашады, музыка қосу)
- Наурыз - бақыттың бастамасы, ұлылықтың ұйытқысы, жақсының жаршысы, ынтымақтың белгісі, өмірге нұр сыйлаған, сезімге гүл сыйлаған халық қастерлейтін күн.
- Ал, енді біз наурыз мейрамға дайындаған тақпақтарымызды ұсынамыз.
ІІІ. Тақпақтар
1-ші оқушы: Бата беріп атамыз,
Бата беріп апамыз,
Тәтті болып жасалған,
Наурыз дәмін татамыз.
2-ші оқушы: Көктем келді бүгін,
Күнім төкті нұрын
Сайрап барлық құстар,
Ән салуға құштар.
Мұғалім: Көктемнің алғашқы күндерінен бастап жер бетіне қылтиып, бой көтеріп гүлдер өседі. Бұлар көктемнің алғашқы гүлдері деп аталады. Бұл бәйшешек, жауқазын, қызғалдақ. (интерактивті тақтамен жұмыс)
3-ші оқушы: Түрлі-түсті әйбат,
Гүлдер шықты жайнап.
Қызығып ылғи барамын,
Қырға шықты ойнап.
4-ші оқушы: Сәнді көктем нұрымен,
Наурыз тойы жырымен,
Көңіл гүлдей жайнасың.
5-ші оқушы: Кіргізіп көркін даланың,
Бәйшешек қырда қаптады.
Қызығып ылғи барамын,
Үзуге бірақ батпадым.
6-шы оқушы: Күн мен түн теңеледі,
Жер шуаққа бөленеді,
Соны тойлар ел енді.
7 оқушы: Наурыз тойы - салтымыз,
<<Көгерсін>> - деп халқымыз,
Көшеге тал егеміз.
Мұғалім: Көктем - жыл мезгілінің әдемі бір кезені. Наурыз айында күн ұзарып, түн қысқарады. Күн көзінің шуағы молаяды. Қар еріп, жырашықтардан су аға бастайды. Көктем - өте көңілді мезгіл. (интерактивті тақтадағы суреттерді көрсету)
8 оқушы: Сансыз көкек сұңқылдап,
Көктем келді еркелеп.
9 оқушы: Нәзік үнмен сыңқылдап,
Бұйра бұлақ еркелеп,
Көкте бұлттар күркіреп,
Жерге төкті өрмегін.
10 оқушы: Қар су болып жөңелді,
Қалды дала жалаңаш,
Күн нұрына кеңелді.
11 оқушы: Келіп көктем құстары,
Бау-бақшада ән салды.
Оларды жас достары,
Ұя жасап қарсы алды.
12 оқушы: Сүті көп те, көмірі аз,
Болады ғой Наурыз!
13 оқушы: Дастарханда дәніміз,
Жайдарымыз бәріміз.
Жарасу бар, жаулық жоқ,
Қандай жақсы Наурыз!
14 оқушы: Көкке бояп өңірді,
Көктем келді көңілді.
Бау-бақшада, орманда,
Құстар әні төгілді.
15 оқушы: Қарды ерітіп жылғасы,
Наурыз келді - жыл басы.
Шуақ төкті жарық күні,
Мейрамында халықтың.
16 оқушы: Оқушылар-ау, оқушылар!
Шақырады далалар.
Көктем келді гүл алып,
Құстар келді жыр алып.
ІV. Жұмбақ
- Ал енді оқушылар! Жұмбақтардың шешуін табыңдар:
Дәмді-дәмді тағамдарды жинайды,
Қонақтарды көңілдене сыйлайды.
(дастархан)
Бұл не? Дұрыс айтасыңдар, оқушылар! Бұл дастархан. Ал дастарханға қандай қазақтың ұлттық тағамдары қойылады?
Қазақтың ұлттық тағамдары,
Жасымнан жақын маған бәрі.
Теңермес ем оларға мен,
Ешбір асты ғаламдағы.
- Дастархан басында адамдар қалай отырады, асқа қатысты тыйымдармен ырымдарымен таныстырып өтейік.
V. Ұлттық салт-дәстүрлерімен таныстыру
Қазақ халқы қонақ күтуді де, қонақ болып қыдыруды да қызық көрген. Сондықтан қазақ халқының тойлары да көп болған. Соның біреуі бесікке салу. Бесікке салу тойына жиналғандар өлең айтып, әзіл - қалжын, ұлттық ойындарын ойнап көңіл көтерген. Бесікке салу тойларын ырымын көрсетіп, түсіндіріп береді.
Оқушы он екі ай шамасында қаз тұрып, бір-екі аттап үстел жағалап жүреді. Осы кезде оқушыға арналған қазақ халқында <<Тұсау кесер>> тойы өткізіледі. Сөз Әсел апайымызға беріледі.
VI. Ұлттық ойын <<Арқан тартыс>>
Наурыз мейрамында халық қуанып ұлттық ойын түрлерін ойнап көңіл көтерген. Сонын ішінде <<Көкпар>>, <<Қыз қуу>>, арқан тарту т.б ойындар. (интерактивті тақтамен жұмыс)
- Ал, оқушылар, ендеше <<арқан тартыс>> ойынын ойнап, күшімізді сынап көрелік! Екі командаға бөлініп арқанды тартасыңдар.Кімнің командасы осы арқанды бірінші болып өзіне қарай тартады, сол команда жеңімпаз болып есептеледі. 1,2,3! Бастаймыз! (оқушылар арқан тартысады)
VII. Қорытындылау
Қазақ халқының ежелгі салт-дәстүрінің бірі - бата-тілек білдіру. <<Сөз арқылы жаратушыға жалынып, жалбарынып ықпал етуге болады деп түсінген халқымыз. <<Жаңбырменен жер көгереді, батамен ер көгереді>>, <<Баталы құл арымас>> - деген ой-пікірді уағыздап, кейінгі ұрпағына ықылас білдіріп, ақ ниетпен бата беріп, тілек тілеуді дәстүрге айналдырған. Бата туралы апайдың әңгімесін тыңдайық.
Мұғалім: Жаз келер, қыстыгүні қысым кетіп,
Қар, суық, аяз, боран - бәрі кетіп.
Қасықтай қар, тобықтай тоң қалмайды,
Табиғат барша жанға рахым етіп.
Жетпекке үлкендікке жас оқушылар,
Жүгірер қырдан ойға дүбірлесіп.
Шал-кемпір күн шуақтап, көңілі жай,
Өткен күн, өмірін айтып күбірлесіп.
Бота, құлын, бұзау, лақ, қозы туып,
Қуанып ойнақтайды олар да өсіп.
- Оқушылар! Сендер білесіндерме? Наурыз мейрамы - жыл басы, яғни жаңа жыл. Ал Жаңа жылдың иесі кім екенің білесіндер ме? Дұрыс қоян! Жаңа жылдың иесін қарсы алайық!
Қоян: Қыс келеді ақ тонды ...
Оян бәрің! Орындалсын көксеген ой-арманың!
Қоян деген момақан мақұлық қой,
Ескер, бірақ <<Ақтабан қоян>> барын?!
- Құрметті ата-аналар, мұғалімдер, қонақтар! Бүгінгі Наурыз мейрамына арналған кішігірім концертімізді тамашаланыздар!
VIII. Ән, би, өлең.
Өлеңдерді мәнерлеп оқу.
1. Бай өлкеммен мақтанам,
Жырға қосып шаттанам.
Жерімнің бар байлығын,
Тәуелсіз ел сақтаған.
2. Абай атамыздың өлеңдері:
1. Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң, арқалан.
Сенде бір кірпіш дүниеге,
Кетігін тап та , бар қалаң.
2. Қайрат пен ақыл жол табар,
Қашқанға да қуғанға.
Әділет шапқат кімде бар,
Сол жарасар туғанға,
3. Бастапқы екеу соңғысыз,
Біте қалса қазаққа.
Алдын-жалын, артын-мұз,
Барар едің қай жаққа?
Осымен, құрметті қонақтар! Бүгінгі Наурыз мейрамына арналған тәрбие сағатымыз аяқталды. Назарларыңызға көп рахмет! Сау болыныздар!