Графикалық ақпараттарды ұсыну

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Мағжан Жұмабаев атындағы №21 орта мектебі

Информатика пәнінен
Ашық сабақ

Тақырыбы:
«Графикалық ақпараттарды ұсыну»

Сынып: 8 «Г»

Мерзімі: __.12.09

Пән мұғалімі: Байдарманова Н.

Пән бірлестік жетекшісі: Айтбекова Г.

Тараз қаласы

2009 жыл
Сабақтың тақырыбы: Графикалық ақпараттарды ұсыну

Сабақтың мақсаты:
Білімділік:
Оқушылардың графикалық ақпараттар туралы түсінік беріп, олардың графикалық
өлшем бірліктері туралы білімдерін жетілдіру. Оқушыларды графикалық
бейнелердің редакторы туралы түсінік беру.
Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту.
Графикалық ақпараттарды өңдейтін және графикалық ақпараттарды құратын
программаларды пайдалануды үйрену.
Тәрбиелік:Оқушыларды компьютерлік сауаттылыққа тәрбиелеу. Графикалық
редакторларды танып оқу арқылы оқушылардың шығармашылық ізденуі мен
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру

Сабақтың жоспары:
І. Ұйымдастыру кезеңі. Өтілген тақырыпты қайталау.
ІІ.Жаңа тақырыпты түсіндіру.
ІІІ. Интерактивті тақтамен жұмыс. Тапсырмаларды орындау .
ІV. Сабақты бекіту сұрақтарына жауап алу. .Сөз жұмбақ шешу.
V. Сабақты қорытындылау
VІ. Оқушыларды бағалау
VІІ. Үйге тапсырма: §5 оқып келу

І. Сабақтың «Тас қақпасын ашу»
Өтілген тақырыпты қайталау
Операциондық жүйе дегеніміз не?
Компьютер дегеніміз не?
Программалық жасақтама дегеніміз не?
Программа дегеніміз не?
Программалардың қандай түрлерін білесіңдер?
Қандай қолданбалы программаларды білесің?
Қолданбалы программалар дегеніміз не?
Программалық жасақтама дегеніміз не?
Жүйелік программа дегеніміз не?
Информатика дегеніміз не?
Программалық құралдар дегеніміз не?

Техникалық қауіпсіздік ережелерін еске түсіру
ІІ. Сабақтың «Күміс қақпасын ашу»
Жаңа тақырыпқа кіріспе
Компьютерлік графика
  Компьютерлік графика – әр түрлі кескіндерді (суреттерді, сызбаларды,
мультипликацияларды) компьютердің көмегімен алуды қарастыратын
информатиканың маңызды саласы. 
Дербес компьютерді пайдаланушылардың қатарында компьютерлік графикамен
айналысатындардың саны күн санап артып келеді. Қазіргі кез-келген мекемеде
кей уақытта газеттер мен журналдарға жарнамаларға тапсырыс беру немесе
жарнамалық парақшалар мен буклеттер басып шығару қажеттілігі туындайды.
Олардың кейбіреулері осындай жұмыстарды арнайы дизайнерлік бюролар мен
жарнамалық агенттіктерге  тапсырса, кейбіреулері қолда бар программалық
құралдарын пайдаланып, өз күштерімен жасауға тырысады.
  Қазіргі танымал программалардың ешқайсысы компьютерлік графикасыз жұмыс
істемейді. Статистикаға сүйенсек, жаппай қолданыста  жүрген программаларды
жасап шығарушы программистік ұжымның қызметкерлері  өз жұмыстарының 90 %
уақытын  осы графикамен шұғылдануға  жұмсайды екен.
  Графикалық программаларды кең көлемде қолдану қажеттілігі Интернеттің
және бірінші кезекте миллиондаған интернет парақтарын бір «өрмекпен»
байланыстырған  World Wide Web қызметінің  пайда болуынан туындады. Өйткені
компьютерлік графикасыз безендірілген web-парақтың бүкіләлемдік желіде
басқалардың көзіне түсіп, танымал болуы екіталай.
Қазіргі компьютерлік графика тек көркемдеу мен безендірумен үшін ғана емес,
ғылым мен медицинаның барлық саласында, коммерциялық және  әкімшілік қызмет
орындарында алуан түрлі ақпаратты көрнекі түрде көрсету үшін сызбалар,
графиктер, диаграммалар жасау үшін қолданылады.
Конструкторлар автомобильдің немесе ұшақтың жаңа үлгілерін құрастырған
кезде олардың соңғы көрінісін алу үшін үшөлшемді графикалық объектілерді
қолданады. Архитекторлар монитор экранында болашақ ғимараттың кең көлемді
кескінін жасап, оның жер бедерімен қалай жанасатынын алдын-ала болжай
алады.
 Қазіргі компьютерлік графика қолданылу әдісі бойынша мынадай негізгі
салаларға бөлінеді:
| |

  Ғылыми графика. Алғашқы компьютерлер тек ғылыми және өндірістік есептерді
шығару үшін қолданылды. Есептерден шыққан нәтижелерді дұрыс түсіну үшін
оларды графикалық тұрғыда өңдеп, графиктер, мен диаграммалар, сызбалар
тұрғызған. Машинадағы алғашқы графиктерді символдық  режимде басып
шығаратын. Кейін сызбалар мен графиктерді қағазға қаламұштың көмегімен
сызатын арнайы құрылғылар – графиксалғыштар (плоттерлер) пайда болды.
    Қазіргі заманғы ғылыми компьютерлік графика әр түрлі есептеу
тәжірибелерін жүргізіп, олардың нәтижесін көрнекі түрде көрсетуге
  мүмкіндік береді.
 
 
| |

   Іскерлік графика – қандай да бір мекеме жұмысының көрсеткіштерін
көрнекі   түрде ұсыну үшін қолданылатын компьютерлік графиканың маңызды
саласы. Іскерлік графиканың көмегімен жоспар көрсеткіштерін, есеп
құжаттарын, статистикалық есептерді және т.б.  объектілерді көрнекі түрде
ұсынуға болады. Іскерлік графиканың программалық жабдықтары электронды
кестелердің құрамында болады.  
 
 
 
| |

  Контрукторлық графика - инженер-конструкторлардың, архитекторлардың, жаңа
техниканы ойлап шығарушы өнертапқыштардың жұмысында қолданылады.
Компьютерлік графиканың бұл түрі САПР-дың(систем автоматизации
проектирования- жобалауды автоматтандыру жүйесі) міндетті элементі болып
табылады. Конструкторлық графика құралдарын пайдалана отырып жазықтықтағы
кескіндерді (проекциялар, сызбалар) ғана емес, кеңістіктегі үшөлшемді
кескіндерді де жасауға болады.
 
 
 
| |

   Суреттеу графикасы (көркем графика) деп компьютер экранында ерікті түрде
сурет салу мен сызуды айтады. Суреттеу графикасының пакеттері жалпы
мақсатта пайдаланылатын қолданбалы программалық жасақтамалардың қатарына
енеді. Суреттеу графикасында қолданылатын  қарапайым программалық
жабдықтарды  графикалық редакторлар деп атайды.
 
 
 
| |

  Жарнамалық графика – теледидар пайда болғаннан кейін танымал бола
бастады. Қазір компьютердің көмегімен жарнамалық роликтер, мультфильмдер,
компьютерлік ойындар, видеодәрістер мен видеопрезентациялар жасалады.
Оларды жасау үшін қолданылатын графикалық пакеттер осы мақсатта
қолданылатын компьютерлердің жады мен жұмыс істеу жылдамдығына үлкен талап
қояды. Осы графикалық пакеттердің басты ерекшелігі ретінде олардың шыншыл
кескіндер мен «қозғалатын суреттерді» жасау мүмкіндігін айтуға болады.
Үшөлшемді объектілерден тұратын суреттерді салу, оларды бұру, жақындату,
аластату, деформациялау үлкен көлемде математикалық есептеулерді қажет
етеді. Мысалға, объектінің жарықтылық деңгейін сол объектіге түсіп тұрған
жарық көзін, оны қоршаған заттардың, олардың көлеңкелерін есепке ала отырып
бейнелеу  үшін оптиканың заңдарын есепке алатын күрделі есептеулерді
 жүргізу қажет.
 
| |

  Компьютерлік анимация деп дисплей экранында қозғалатын кескіндерді жасау
өнерін айтады. Суретші қозғалатын объектінің бастапқы және соңғы қалпын
бейнелейтін суреттерді ғана салады, ал осы екі суреттің арасындағы барлық
қозғалысты компьютер осы объектіні қозғалтуға қажетті алдын-ала белгіленген
математикалық есептеулерді орындай отырып өзі суреттеп шығады. Белгілі бір
жиілікпен бірінен кейін бірі пайда болатын осындай суреттердің жиынтығы
экранда қозғалатын суреттерді бейнелеуге мүмкіндік береді.     
Мультимедиа деп - компьютер экранындағы  жоғары сапалы кескінді дыбыстық
сүйемелдеумен біріктіруді айтады.  Мультимедиа құралдары оқу-ағарту
саласында, электронды ақпарат құралдарында және т.б. мақсатта қолданылады.
Мультимедиа мүмкіндіктерін толық пайдалану үшін компьютерге арнайы
программаларды орнатып қана қоймай, арнайы құрылғыларды қосу қажет.     
 
 
Компьютерлік графиканың түрлері
Компьютерлік графика үш түрге: растрлық, векторлық және фракталдық болып
бөлінеді. Олар бір-бірінен монитор экранында бейнелену және қағаз бетіне
басып шығарылған кезде кескіндердің қалыптасу принциптері бойынша
ажыратылады.
| |

 Растрлық графикада кескіндер түрлі-түсті нүктелердің жиынтығынан
тұрады.Графикалық ақпараттың осындай нүктелер жиыны немесе пиксельдер
түрінде ұсынылуы растрлық түрдегі ұсынылу болып табылады. Растрлық кескінді
құрайтын әрбір пиксельдің өз орны мен түсі болады және әр пиксельге
компьютер жадында бір ұяшық қажет.     
Растрлық кескіннің сапасы сол кескіннің өлшеміне (тігінен және көлденең
орналасқан пиксельдердің саны) және әр пиксельді бояуға қажетті түстердің
санына тәуелді болады. 
  Мұндай типті кескіндер Adobe Photoshop, Corel Photo, Photofinish секілді
қуатты графикалық редакторларда өңделеді. Растрлық кескіндер векторлық
кескіндерге қарағанда сапасы жоғары, әсерлі болады. Қарапайым
фотосуреттердің өзі компьютерде растрлық кескін түрінде сақталады. Растрлық
кескіндерді Paint, Adobe Image Ready секілді программаларды қолданып қолдан
жасауға да болады.
    Растрлық кескіндердің артықшылықтары да, кемшіліктері де бар.
    Артықшылығы:  растрлық кескінді түзетуге, әдемілей түсуге, яғни оның
кез-келген бөлігін өзгертуге болады; нүктелерді қажет болмаса ішінара алып
тастауға немесе қоюлатуға, сондай-ақ кескіннің әр нүктесін ақ-қара немесе
басқа кез келген түске өзгертуге болады.
| |

Кемшілігі: растрлық кескін өлшемінің масштабын өзгерткенде (бір немесе
бірнеше бағытта созу немесе сығу) кескіннің сапасын жоғалтатыны. Мысалы,
кескінді үлкейткенде, оның көрінісі дөрекіленіп кетсе, кішірейткенде –
кескін сапасы өте нашарлап кетеді (нүктелерін жоғалтқандықтан).
    Растрлық кескіндердің тағы бір кемшілігі – файлдар өлшемдерінің өте
үлкендігінде (түстері неғұрлым көп және сапасы жоғары болған сайын, олар
соғұрлым үлкен болады).
Бірақ бұл кемшіліктеріне қарамастан, қазіргі техникада растр өте жоғары
сапалы кескін алуға мүмкіндік береді. Сондықтан растрлық кескіндер көркем
графикада кеңінен қолданылады.     
      Растрлық графика электронды (мультимедиалық) және полиграфиялық
басылымдарды жасап шығару үшін де жиі қолдылады. Растрлық графикалық
редакторлар көбінесе жаңа суреттерді салу үшін емес, дайын суреттерді өңдеу
үшін қолданылады. Осы мақсатта көбінесе суретшілердің қолымен салынған
дайын суреттер сканерленіп алады немесе фотосуреттер алынады. Соңғы кездері
растрлық кескіндерді компьютерге енгізу үшін сандық фотокамералар мен
видеокамералар кеңінен қолданылуда.
| |

 Векторлық кескіндер, бұл - сызық, доға, шеңбер және тікбұрыш сияқты
геометриялық объектілер жинағынан тұратын кескіндер. Бұл жерде вектор
дегеніміз - осы объектілерді сипаттайтын мәліметтер жиынтығы.
  Векторлық графиканың басты артықшылығы оған кескін сапасын жоғалтпай
өзгеріс енгізуге, оңай кішірейтуге және үлкейтуге болатындығы. Келесі
артықшылығы - векторлық кескіндердің ақпараттық көлемі растрлық
кескіндермен салыстырғанда әлдеқайда аз болады. Векторлық кескіндер
СorelDRAW, Adobe illustrator, Micrografx Draw секілді векторлық графикалық
редакторларда жасалады.
  Векторлық графикамен жұмыс істеуге арналған программалық құралдар бірінші
кезекте кескіндерді өңдеу үшін емес, оларды жаңадан салу үшін қолданылады.
Бұндай құралдар жарнама агенттіктерінде, дизайнерлік бюроларда, редакциялар
мен баспаханаларда кеңінен қолданылады. Қарапайым геометриялық объектілер
мен қаріптерді пайдалануға негізделген безендіру жұмыстары векторлық
графика құралдарының көмегімен әлдеқайда оңай іске асады.

| |

 Фракталды графиканың жасалу әдісі сурет салуға немесе безендіруге
емес,програмалауға негізделеді. Егер растрлық графикада растр (пиксель), ал
векторлық графикада сызық базалық элемент болып табылса, фракталдық
графикада математикалық формуланың өзі базалық элемент болып табылады, бұл
компьютердің жадында ешқандай объект сақталмайды, кескін тек қана теңдік
бойынша салынады деген сөз.  
Дәптермен жұмыс
ІІІ. Сабақтың «Алтын қақпасын ашу»
Интерактивті тақтамен жұмыс
Тапсырмаларды орындау
«Қатесін анықта»
«Ғажайып алаң»
Кім жүйрік
Топтастыру
ІV. Бекіту сұрақтары:
1. Сендер қандай графикалық редакторларды білесіндер?
2. Corel Draw не үшін қолданылады?
3. Рһоtoshор-тың қызметі қандай?
4. Графикалық файлдардың қаңдай кеңейтілулері бар?
5. Растрлық графиканың векторлықтан айырмашылығы неде?
6. Word 2000-да қаңдай векторлық примитивтер бар?
7. Іскерлік графикасы үшін қандай дестелер пайдаланылады?
1) Ребустарды шешу
2) Сөз жұмбақ шешу

V. Сабақты қорытындылау
VІ. Оқушыларды бағалау
VІІ. Үйге тапсырма: §5 оқып келу

Сабақты қорытындылау: Оқушылардың білімін тексеріп, ынталарын
ескере отырып бағалау. Сабақты бекіту сұрақтары арқылы
қорытындылау. Үй тапсырмасын түсіндіру